مجله جنگل ایران
سال:1391 | دوره:4 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

توسعه و گسترش سیستم های بهره برداری، تسهیل نمودن عملیات از نظر فیزیکی، به صرفه بودن از نظر اقتصادی و ایجاد راه حل های زیست محیطی سالم است. داده های صدمه به توده باقیمانده از یک توده آمیخته پهن برگ در جنگل خیرود جمع آوری شد. در این تحقیق سیستم بهره برداری گرده بینه کوتاه با استفاده از اسکیدر چرخ لاستیکی تیمبرجک 450C مورد عمل قرار گرفت. هدف از این تحقیق ارزیابی صدمه به تنه، ریشه ها، وسعت صدمه دیدگی، الگو، اندازه و توزیع صدمات با استفاده از نمونه برداری منظم با شروع تصادفی و قطعه نمونه هایی با مساحت ثابت است. نتایج نشان داد که زخم ها به 16.4 درصد درختان باقیمانده وارد شده است، ولی شدت زخم ها در بین گونه ها متفاوت است. 46 درصد از زخم ها در تمام گونه ها دارای اندازه کوچک (کوچک تر از 500 سانتی متر مربع) هستند. بیشترین مقدار میانگین صدمه به تنه در 1 متر ابتدایی تنه از زمین (93 درصد) و در محدوده 3 متر از خط مرکزی مسیر چوبکشی (86.4 درصد) رخ می دهد. زخم های عمیق، 79 درصد کل زخم ها را شامل می شوند. نتایج نشان می دهد که مونه بندی منطقه مورد بررسی به طور موثری دقت اندازه گیری های صدمه به توده باقیمانده را بهبود می بخشد.

هدف از این بررسی پایش تغییرات وسعت و تراکم رویشگاه مانگرو در خور گواتر در دوره زمانی 49 ساله (1336 تا 1385) است. این رویشگاه تنها از گونه حرا (Avicennia marina) تشکیل و در منتهی الیه جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. در این تحقیق از عکس های هوایی 1:55.000 و 1:20.000 سال های 1336 و 1345، عکس ماهواره ای Corona سال 1344، تصاویر ماهواره ای لندست سنجنده های TMو ETM مربوط به سال های 1377 و 1380، تصاویر ماهواره IRS سال 1385 و تصاویر ماهواره Quickbird سال 1385 استفاده شد. نتایج نشان داد که در این دوره، روند تغییرات وسعت این جنگل ها یکنواخت نبوده، اما برایند تغییرات مثبت و وسعت آنها از 101.19 به 149.18 هکتار رسیده است. چنین تغییراتی با نرخ رشد متوسط 0.98 هکتار در کل دوره مورد بررسی همراه است. عمده این افزایش مربوط به سال های 1345 تا 1377 است. به طور کلی می توان گفت که تا قبل از سال 1345 فرایند غالب رخ داده در وسعت این جنگل ها، کاهش در هر دو طبقه تراکمی (تنک و انبوه) بوده و بین سال های 1345 تا 1377 افزایش به ویژه در طبقه کم تراکم مشاهده می شود و پس از آن تا سال 1385 روند تغییرات کند و منفی بوده است.

بررسی نیاز رویشگاهی گونه های مهم از نظر پراکنش به منظور مدیریت منابع طبیعی (اصلاح، احیا و توسعه) ضروری است. بادامک یکی از گونه های مهم جنگلی استان مرکزی با نام علمی Amygdalus scoparia Spach. است که استفاده خوراکی و صنعتی و ارزش محیط زیستی و حفاظتی در شرایط مختلف محیطی دارد. در این پژوهش تاثیر عوامل فیزیوگرافی مانند شکل زمین، جهت، ارتفاع از سطح دریا، شیب و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک روی برخی ویژگی های کمی و کیفی این گونه (ارتفاع، قطر تاج، درصد تاج پوشش، تعداد درخت، زادآوری و درصد شادابی) بررسی و تجزیه و تحلیل آماری شد. بیشترین ارتفاع درخت و قطر تاج در جهت های شمالی و شرقی، بیشترین درصد تاج پوشش و زادآوری در جهت شمالی و فرم دره و طبقه ارتفاعی 1500-1000 متری و بیشترین تعداد درخت در جهت جنوبی و فرم های دامنه و دره و طبقه ارتفاعی 1500-1000 و 2000-1500 متری و در شیب های 20-0 و 35-20 درصد و بیشترین درصد شادابی در جهت های شمالی و جنوبی، فرم های دره و دامنه، ارتفاع 1500-1000 متر و شیب 20-0 درصد مشاهده شد. همچنین مشخصه های ارتفاع، قطر تاج، درصد تاج پوشش، تعداد درخت، زادآوری و درصد شادابی در سمت مثبت محور اول پراکنده شده اند و با مقدار درصد شن خاک همبستگی مثبتی نشان داده اند.

این تحقیق برای تعیین بهترین تیمار، به منظور غلبه بر مشکلات نهفتگی بذرهای Colutea persica و همچنین پیدا کردن بهترین تیمار برای جوانه زنی در بذرهای این گونه انجام گرفت. تیمارهای به کاررفته در این پژوهش شامل قرار گرفتن بذرها در اسید سولفوریک غلیظ (98 درصد) به مدت نیم ساعت، خراش دهی سطحی از طریق ساییدن، سرمادهی به مدت 2 هفته، سرمادهی به مدت 4 هفته، استفاده از اسید جیبرلیک و سرمادهی به مدت 2 هفته به صورت همزمان و در نهایت استفاده از آب مقطر به عنوان شاهد بود. آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار ده تایی در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت که در آن تیمارهای ذکرشده به عنوان عامل، بررسی شدند. تعداد بذور جوانه زده در تیمارهای مختلف بررسی شد. داده های به دست آمده به وسیله آزمون دانکن (در سطح احتمال 5 درصد) تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد جوانه زنی (Gp) و سرعت جوانه زنی (Gr) در بذوری مشاهده شد که تحت تیمار خراش دهی قرار داشتند؛ درصد جوانه زنی در آنها 88 درصد و سرعت جوانه زنی نیز 8 درصد بود که در روز اول به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که عدم جوانه زنی این گونه به دلیل نفوذناپذیری پوسته بذر است و خواب درونی جنین در این گونه مشاهده نشد.

جنگل فندقلوی اردبیل از جمله تفرجگاه های مهم در سطح منطقه ای و ملی است. این تحقیق در جنگل مذکور، با هدف تعیین مقدار و شدت آسیب وارد بر درختچه های سرپا در اثر فعالیت تفرجی انجام گرفت. بدین منظور محدوده ای از جنگل که پارک جنگلی و تحت تاثیر فعالیت های تفرجی بود، انتخاب شد. با استفاده از یک شبکه آماربرداری به ابعاد 50×50 متر، 86 قطعه نمونه دایره ای به شعاع 5 متر در منطقه پیاده شد. نتایج نشان داد که حدود 56 درصد از قطعات نمونه دچار آسیب متوسط و سنگین شده اند. به منظور تعیین تاثیرگذارترین متغیر، سه متغیر، انتخاب و با روش تحلیل عاملی، تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که عامل طول زخم به تنهایی حدود 71 درصد از کل واریانس متغیرهای اولیه را بیان می کند. از طرف دیگر نتایج تجزیه واریانس و آزمون توکی نشان داد که از نظر شدت آسیب دیدگی درختچه ها، طول و سطح زخم بین طبقات مختلف قطعات نمونه، اختلاف معنی داری وجود دارد (P=0.000). همچنین نتایج نشان داد که بین متغیرهای تعداد درختچه های آسیب دیده و فاصله از حاشیه جنگل ارتباط نمایی وجود دارد. بنابراین نتیجه گیری می شود که فعالیت های تفرجی، آسیب های زیادی به جنگل وارد می کند و باید برنامه ریزی و مدیریت اصولی برای کاهش این آسیب ها صورت گیرد.

امروزه با گسترش مکانیزاسیون، ارزیابی مقدار تولید و محاسبه هزینه متوسط در ساعتی سیستم های چوبکشی به منظور شناسایی و استفاده بهینه از آنها ضروری است. به این منظور، در این تحقیق مدل ریاضی تولید و هزینه اسکیدر چرخ زنجیری زتور در جنگل آموزشی-پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس بررسی شد. برای بررسی اجزای کار ماشین در مسیر چوبکشی رو به پایین از زمان سنجی پیوسته و به منظور ارائه مدل تولید از رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که متغیرهای فاصله چوبکشی، شیب و حجم بار در هر نوبت چوبکشی بر زمان هر نوبت چوبکشی تاثیر می گذارد. تاخیرها 14.94 درصد از زمان چوبکشی را شامل می شوند که 44 درصد از این تاخیرها، مربوط به تاخیر فنی (تاخیر اجتناب ناپذیر) است و تاخیر شخصی و اجرایی به ترتیب 33 و 21 درصد از تاخیرها را تشکیل می دهند. مقدار تولید زتور بدون در نظر گرفتن زمان تاخیر 5.84 مترمکعب در ساعت و با در نظر گرفتن زمان تاخیر 4.98 مترمکعب در ساعت برآورد شده است. هزینه متوسط سیستم 265678 ریال در ساعت و برای منطقه مورد نظر 54330 ریال در هر مترمکعب به دست آمد. به دلیل کم بودن سرعت و بازده زتور، این سیستم برای عملیات چوبکشی در فواصل طولانی مناسب نیست، ولی از آنجا که قدرت این ماشین زیاد و استقرار آن سریع است، به کارگیری این سیستم به طور ترکیبی با دیگر سیستم ها توصیه می شود.

هدف از تحقیق حاضر بررسی اثربخشی دوره های آموزشی- ترویجی منابع طبیعی بر کاهش تعداد تخلفات مرتبط با منابع طبیعی شامل قطع جنگل، شخم و شیار و چرای خارج از فصل و مازاد دام و تعیین عوامل آنها است. به این منظور، اطلاعات دوره های آموزشی- ترویجی و تخلفات بهره برداران در یک دوره شش ساله (1382 تا 1388) در سطح 17 روستا از توابع شهرستان اردل و کیار استان چهارمحال و بختیاری از اداره کل منابع طبیعی استان گردآوری شد. همچنین اطلاعات اقتصادی و اجتماعی روستا از طریق پرسشنامه از 20 سرپرست خانوار در هر روستا جمع آوری و برای هر روستا میانگین گیری شد. سپس تعداد افراد آموزش دیده که قبلا مرتکب تخلف شده بودند به تفکیک هر روستا به دو گروه تقسیم شدند: افرادی که بعد از دوره آموزشی مرتکب تخلف شدند و افرادی که تخلف نداشتند. با استفاده از آزمون ویلکاکسون مشخص شد که آیا تفاوت معنی داری در تعداد تخلفات قبل و بعد از دوره های آموزشی وجود دارد یا خیر؟ برای بررسی اثر عوامل اقتصادی و اجتماعی، ابتدا روستاها بر اساس خصوصیات اقتصادی و اجتماعی، خوشه بندی شدند. در نهایت معنی داری ارتباط بین خوشه های فوق و تعداد تخلفات آنها با استفاده از آزمون کای اسکور بررسی شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در تعداد تخلفات، قبل و بعد از دوره های آموزشی وجود دارد. تعداد تخلفات افراد آموزش دیده بعد از شرکت در دوره های آموزشی به طور معنی داری کاهش یافته است. با وجود این، کاهش تخلفات در همه شرایط یکسان نبوده و عوامل فردی، اقتصادی و اجتماعی در آن دخیل بوده است. با تغییر خصوصیات فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی بهره برداران و امکانات و خدمات رفاهی روستاها، موفقیت دوره های آموزشی- ترویجی تحت تاثیر قرار می گیرد. نتایج مبین این است که توجه به خصوصیات اقتصادی و اجتماعی بهره بردان در طراحی و اجرای دوره های آموزشی- ترویجی می تواند موجب افزایش کارایی دوره ها شود.

درختان خیابانی از مهم ترین عناصر سازنده پوشش های سبز شهری به شمار می آیند. با توجه به اینکه روزانه افراد و وسایل نقلیه زیادی در پیاده روها و خیابان های شهر در حرکت هستند، هرگونه عیب و نقصی در این درختان ممکن است به بروز خطرهای مالی و جانی منجر شود. برای این منظور مقدار خطرآفرینی درختان چنار دو سمت خیابان ولیعصر (حد فاصل میدان تجریش تا تقاطع خیابان طوس) با روش آماربرداری صددرصد و با استفاده از معیارهای خشکیدگی شاخه ها و سرشاخه ها، شکاف، شاخه دهی نامناسب، پوسیدگی، ضعف ساختاری، زخم، مشکلات ریشه و تماس با خطوط برق بررسی شد. در مجموع 457 درخت اندازه گیری شد و پس از تحلیل داده ها سهم هر یک از معیارهای خطرآفرین در آنها مشخص و میزان خطر طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که خشکیدگی شاخه و سرشاخه و ضعف ساختاری (به ترتیب با مقادیر 80 و 69 درصد کل درختان) بیشترین سهم را در خطرآفرینی درختان دارند، درحالی که معیارهای شاخه دهی نامناسب و پوسیدگی کم اهمیت ترین معیارها هستند. وزن دهی معیارهای خطرآفرین نشان داد که 19 درخت (4 درصد کل درختان) در طبقه بسیار خطرناک قرار دارند. همچنین طبقه بندی درختانی که در حال حاضر در طبقه های خطر متوسط و زیاد قرار داشته، ولی در آینده قابلیت تبدیل شدن به درختان خطرناک و بسیار خطرناک را دارند، مشخص شد. درمجموع، انجام اقدامات اصلاحی مانند هرس تاج و قطع شاخه های خشک برای درختان با خطر متوسط و زیاد و قطع درختان بسیار خطرناک پیشنهاد می شود.

هدف این تحقیق، بررسی مراحل تحولی در جنگل های تحت مدیریت و مدیریت نشده و تغییرات ناشی از آن در تنوع زیستی گونه های علفی متاثر از این روند است. این پژوهش در جوامع راش منطقه رامسر واقع در جنگل های شمال ایران انجام گرفت. به منظور تعیین تنوع زیستی مراحل مختلف تحولی در دو منطقه مدیریت شده و مدیریت نشده (هریک به مساحت 10 هکتار) از جنگل های راش شمال ایران، الگوهای مراحل تحولی (صعود و افزایش، اپتیمال و تخریب) برای هر یک از قطعات مورد بررسی به طور مجزا تعیین شد. به منظور بررسی پوشش علفی 112 رولوه به ابعاد 10×10 متر انتخاب و درصد فراوانی گونه های علفی با استفاده از روش براون بلانکه ثبت شد. سه مرحله تحولی صعود و افزایش، اپتیمال و تخریب در هر دو منطقه مشاهده شد، که بیشترین تکرار پلی گون های منطقه مدیریت شده در مرحله صعود و افزایش و در منطقه مدیریت نشده مربوط به مرحله تخریب است. نتایج بررسی تنوع زیستی در بین مراحل دو قطعه نشان داد که در منطقه مدیریت شده و مدیریت نشده حداکثر و حداقل مقدار غنای مارگالف به ترتیب در مراحل صعود و افزایش و اپتیمال است. همچنین شاخص های مختلف تنوع زیستی در دو منطقه مدیریت نشده و مدیریت شده (بدون در نظر گرفتن مراحل) نشان داد که بین تنوع زیستی گونه های علفی کف در این دو منطقه هیچ اختلافی وجود ندارد.