آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1390 | دوره:79 | شماره:1 (پیاپی 92) |تعداد مقالات:13

این تحقیق به منظور تهیه الگوی نمونه برداری بینومیال جمعیت شته Metopolophium dirhodum برای پایش جمعیت آن در مزارع گندم آبی منطقه ورامین انجام شد. برای این منظور نمونه برداری های هفتگی از جمعیت شته در طول دو فصل زراعی 1380 و 1381 صورت گرفت و در هر نمونه برداری، تعداد 50 ساقه گندم بطور تصادفی انتخاب و تعداد شته های موجود شمارش گردید. داده های به دست آمده برای تهیه الگوی نمونه برداری بینومیال شته مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که مدل بینومیال به دست آمده در این تحقیق برای تخمین میانگین های جمعیت شته M. dirhodum مشاهده شده در مزرعه (20.18-0.02 عدد شته در هر ساقه) قابل استفاده بود. نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیونی رابطه نسبت ساقه های دارای شته مشاهده شده با لگاریتم مقادیر پیش بینی شده از معادله، برازش خوب مدل را با داده ها نشان داد. مقایسه منحنی های اندازه نمونه بینومیال و شمارشی نشان داد که در تراکم کمتر از یک شته در هر ساقه، تعداد نمونه های لازم برای تخمین میانگین جمعیت شته در روش بینومیال بیشتر از روش شمارشی بوده، ولی با افزایش تراکم، روش شمارشی به تعداد نمونه های بیشتری نیاز داشت. با توجه به نتایج این تحقیق، در صورت استفاده از روش بینومیال در سطح دقت D=0.25 (سطح دقت قابل پذیرش در مدیریت تلفیقی آفات) می توان زمان نمونه برداری را در برنامه پایش جمعیت شته M. dirhodum در مزارع گندم آبی منطقه ورامین کاهش داد.

شته روسی گندم Diuraphis noxia یکی از آفات مهم جو (Hordeum vulgare) در ایران است. در این مطالعه مقاومت 76 ژنوتیپ جو به همراه یولاف، Avena sativa (شاهد مقاوم) در شرایط گلخانه بررسی شد. گیاهچه ها در مرحله یک برگی با سنین مختلف آفت آلوده شدند. بیست و یک روز پس از آلوده سازی شاخص های نرخ خسارت وارده، میزان کوتاه قدی، درصد رشد گیاهان آلوده نسبت به شاهد و درصد لوله شدن - به عنوان معیارهای اندازه گیری مقاومت - بررسی شدند. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی، ژنوتیپ بسیار مقاوم مشاهده نشد. با درنظر گرفتن سه صفت نرخ خسارت وارده، میزان کوتاه قدی و درصد لوله شدن برگ ها، ژنوتیپ ها و ارقام Densod-navaro ،Lokht ،Makoei ،B6 ،U.N.K. ،74 B4-4709 ، 74 B4-4720 ،74 B4-4807 ،74 B4- 4814 ،M73urbyt-1 ،M73urbyt-6 و M73 urbyt -14 نسبتا مقاوم بودند در حالی که بقیه ژنوتیپ ها در گروه هایی با حساسیت متوسط، حساس و خیلی حساس قرار گرفتند.

یکی از عارضه های مهم فیزیولوژیکی سیب رقم برابرن، قهوه ای شدن بافت میوه (Braeburn Browning Disorder = BBD) می باشد. این اختلال به صورت لکه های قهوه ای رنگ همراه با حفره هایی در پریکارپ میوه مشاهده می شود که این نوع عارضه را از سایر اختلالات فیزیولوژیکی اندوکارپ میوه مجزا می کند. عارضه BBD بیشتر در زمان انبارمانی بروز می نماید. این آزمایش به منظور تعیین بهترین زمان برداشت و بررسی ارتباط وقوع عارضه BBD با آن انجام شد. شاخص های رسیدگی شامل تعداد روز از تمام گل تا برداشت، مجموع واحدهای حرارتی، سفتی بافت، شاخص نشاسته، گرم درصد اسیدهای آلی (اسیدیته)، درصد مواد جامد محلول (قند)، و pH اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که بهترین زمان برداشت برای این رقم در مشهد در سال های آزمایش (1385-1383) فاصله زمانی 154 تا 166 روز پس از زمان تمام گل تا برداشت است. در بهترین زمان برای برداشت، میانگین قند 15.95 درصد و اسیدیته قابل تیتراسیون 0.697 و میانگین شاخص نشاسته 3.8-3، 3.43=PH و سفتی بافت 8.49 کیلوگرم نیرو برای متوسط وزن میوه 206 گرم توانست اختلالات کمتری از نظر شدت ابتلا به ناهنجاری در مدت انبارمانی نشان دهد. کاهش وزن این برداشت در سردخانه 18.14 کیلوگرم در تن و در کمترین مقدار بود. مجموع واحدهای حرارتی اندازه گیری شده در طی سه سال آزمایش از 1819 تا 1983 درجه - روز (Degree-Day) افزایش داشت و این امر نشان داد که هر چه میانگین درجه - روز رشد کسب شده، در طی دوره زمانی مشخص رشد، بیشتر باشد، میزان ابتلا به BBD کمتر می شود و میزان همبستگی بین درجه - روز رشد و ناهنجاری معکوس بود.

مگس میوه زیتون Bactrocera oleae تا سال 1383 آفت قرنطینه ای خارجی زیتون محسوب می شد و در حال حاضر مهم ترین آفت زیتون در کشور ما می باشد. این تحقیق به منظور بررسی امکان استفاده از روش محلول پاشی طعمه در شرایط اقلیمی ایران، طی سال های 86-1384 در باغ آزمایشی زیتون در منطقه طارم سفلی، استان قزوین و در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی، در چهار تیمار شامل: 1- مخلوط پروتئین هیدرولیزه 3% + دلتامترین (امولسیون 2.5%) 1 در هزار 2- مخلوط پروتئین هیدرولیزه 3% + دیمتوات (امولسیون 40%) 2 در هزار 3- اسپینوساد (GF-120) 2 هزار 4- شاهد در سال 1386 دو تیمار دیگر شامل، مخلوط پروتئین هیدرولیزه 3% + مالاتیون (امولسیون 57%) 1 در هزار و عصاره گیاه آنغوزه (Assa fetida) به میزان 20% به تیمارها افزوده شد. آزمایش در چهار تکرار اجرا گردید. بر اساس نتایج تحقیق و با تاکید بر مسائل زیست محیطی، صرفه اقتصادی و اختلاف ناچیز درصد آلودگی توصیه می شود، برای کنترل مگس میوه زیتون با روش محلول پاشی طعمه، از ترکیب پروتئین هیدرولیزه 3% + دلتامترین (امولسیون 2.5%) 1 در هزار به روش یک درخت در میان، روی 2-1 مترمربع از شاخه و برگ درخت در جهت جنوب غربی استفاده گردد. در انبوهی جمعیت آفت در سطح پائین تر از آستانه زیان اقتصادی (کمتر از 5-3 عدد حشره کامل مگس میوه زیتون جلب شده به تله مک فیل طی پنج روز) می توان ترکیب اسپینوساد (GF-120) را نیز بکار برد. 

استان همدان یکی از مناطق مهم کشت سیب زمینی ایران است. در مناطق سیب زمینی کاری این استان بیماری اسکب روی این محصول فراگیر بوده و یکی از بیماری های مهم به شمار می رود. غده های سیب زمینی دارای علایم بیماری اسکب شامل لکه های برجسته و حفره ای از مناطق کشت سیب زمینی گردآوری شد. از زخم های برجسته تعداد 25 استرین و از زخم های حفره ای تعداد 20 استرین Streptomyces با روش استاندارد جدا شد. بیماری زایی استرین ها روی غده های نارس و بوته های سیب زمینی به اثبات رسید. علایم بیماری روی غده های سیب زمینی در اثر استرین های مختلف متفاوت بود. این تنوع در پروفیل پروتئین های الکتروفورز شده استرین های مورد بررسی، مشهود بود. استرین های Streptomyces جدا شده دارای رنگ کلنی خاکستری و سفید مایل به خاکستری روی محیط کشت YMEA بودند و اسپورها 5 تا 10 روز پس از کشت به صورت زنجیری مارپیچ یا خمیده (Flexuous) و مستقیم در انتهای میسلیوم های هوایی ظاهر شدند. تمامی استرین های انتخاب شده وابسته به جنس Streptomyces بوده و بیشتر آن ها از دی فروکتوز، مانیتول، دی گلوکز، رافینوز، رامنوز، سوکروز، دی زایلوز، مزواینوزیتول و آرابینوز به عنوان تنها منبع کربن استفاده کردند. استرین های جدا شده در سه گروه جداگانه قرار گرفتند. استرین های گروه یک از تیروزین رنگدانه ملانین تولید کرده و به عنوان S. scabies تشخیص داده شدند. استرین های گروه دوم و سوم به ترتیب به عنوان S. acidiscabies و .Sterptomyces sp مشخص شدند. تاکنون سه فیتوتوکسین thaxtomin، concanamycin و ترکیبی به نام FD-891 به عنوان فاکتورهای بیماری زایی در استرین های مختلف Streptomyces بیماری زای سیب زمینی در سراسر دنیا گزارش شده اند. تمام این توکسین ها علائم برجسته، توری و یا زنگاری روی غده های سیب زمینی ایجاد می نمایند. توکسین های تولید شده در محیط کشت oatmeal broth پس از فیلتر شدن به وسیله استون استخراج شدند. توکسین های استخراج شده توسط دستگاه rotary evaporator تغلیظ شده و با کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) آنالیز شدند. نتایج نشان داد که تنها استرین های عامل ایجاد لکه های برجسته از جمله استرین استاندارد EF-35 تاکستومین تولید نمودند. استرین های عامل اسکب حفره ای سیب زمینی تاکستومین و کونکانامایسین را به عنوان فاکتور بیماری زایی تولید نکردند، لیکن ترکیب ناشناخته دیگری تولید نمودند که ممکن است فاکتور بیماری زایی باشد. شناسایی و تعیین ویژگی های این فاکتور جدید بیماری زایی در مدیریت آتی بیماری بسیار مهم است.    

سن شکارگر Anthocoris minki pistaciae به عنوان دشمن طبیعی پسیل معمولی پسته، Agonoscena pistaciae در باغ های پسته استان کرمان حضور دارد. در این تحقیق میزان تغذیه و زادآوری این سن شکارگر از پوره های پسیل پسته در دماهای ثابت، رطوبت نسبی 60-50 درصد و طول دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده با افزایش دما، میزان تغذیه سن شکارگر به طور معنی داری افزایش یافت. متوسط میزان تغذیه روزانه پوره های سن شکارگر از 13.6 پوره سن چهارم پسیل در دمای 17.5 درجه سلسیوس به 21.3 عدد پوره پسیل در دمای 30 درجه سلسیوس رسید. متوسط تغذیه روزانه حشرات کامل سن شکارگر در دو دمای 27.5 و 30 درجه سلسیوس به ترتیب 41.76 و 50.87 عدد پوره سن چهارم پسیل بدست آمد که دارای اختلاف معنی داری بودند. تاثیر تراکم های 10، 15، 25، 50 و 75 عدد پوره سن چهارم پسیل پسته روی زادآوی این شکارگر در 7 روز متوالی انجام گرفت. نتایج نشان داد که این شکارگر در هر یک از تراکم های فوق به ترتیب، بطور روزانه 4.5، 6.7، 9.9، 10.6 و 11.1 عدد تخم تولید می کند. توانایی زادآوری در تراکم های پایین شکار یک صفت مطلوب برای این حشره شکارگر محسوب می شود.

زنبورهای خانواده Chrysididae به دلیل رنگ آمیزی براقی که دارند گروه جالبی از زنبورها به شمار می آیند که در ایران کمتر مورد توجه و مطالعه قرار گرفته اند. در این تحقیق تعداد 30 گونه متعلق به 9 جنس از زنبورهای زیرخانواده Chrysidinae از خانواده Chrysididae در شمال غرب کشور جمع آوری و مطالعه گردید. از میان گونه های شناخته شده، 25 گونه برای فون ایران جدید می باشند. تعدادی از نمونه ها نیز برای دنیا جدید بودند که به دلیل کم بودن تعداد نمونه های آنها بطور کامل توصیف نشدند. کلیدهای شناسایی مربوط به جنس ها به همراه تصاویر مربوطه ارائه گردیده است. لیست گونه های جمع آوری شده در این تحقیق عبارتند از:Chrysis angustifrons Abeille, 1878; Chrysis annulata Buysson, 1887; Chrysis comta Förster، 1853; Chrysis concolor Mocsáry, 1892; Chrysis fulgida Linnaeus, 1761; Chrysis gracillima Förster, 1853; Chrysis grohmanni boloivari Dahlbom, 1854; Chrysis kokandica Radoszkowski, 1877; Chrysis leachii Shuckard, 1836; Chrysis marginata Mocsary, 1889; Chrysis pulchella Spinola, 1808; Chrysis pyrrhina Dahlbom, 1845; Chrysis rubricate Mocsary, 1902; Chrysis soror Dahlbom, 1854; Chrysis near subanalis Linsenmaier, 1968; Chrysis taczanovski Radoszkowski، 1876; C hrysis viridissima Klug, 1845 ; Spinolia dournovi (Radoszkoowski، 1866) ; Spintharina vagans Radoszkowski, 1887; Trichrysis cyanea (Linnaeus, 1758) ; Hedychridium dzhanelidzei Semenov, 1967; Hedychrum flavipes temperatum Linsenmaier 1959; Holopyga punctatissima Dahlbom, 1854; Omalus biaccinctus (Buysson، 1893) ; 1854; P eudomalus bergi (Semenov، 1932).

شب پره خشکبار (Cadra cautella Walker) از مهم ترین آفات انباری محصولات خشکباری می باشد و در ایران تاکنون از روی خرما، انجیر خشک و کشمش گزارش شده است. علیرغم اهمیت اقتصادی این آفت، در ارتباط با زیست شناسی آن روی محصولات خشکباری در ایران تاکنون مطالعه ای انجام نشده است. در این پژوهش برخی ویژگی های زیستی آفت از جمله طول دوره های مختلف زیستی، باروری و درصد بقا مراحل مختلف زیستی C. cautella روی ارقام خشکبار شامل انجیر خشک، توت خشک، خرمای خشک و کشمش محاسبه شد. آزمایش ها در اتاق حرارت ثابت با دمای 1±29 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. بر اساس نتایج، بیشترین تعداد تخم گذاشته شده در انجیر خشک (16.51±251.38) و کمترین آن در کشمش (15.25±177.83) مشاهده شد. همچنین در حشرات ماده کوتاه ترین و بلندترین طول دوره نابالغ به ترتیب روی انجیر خشک و کشمش مشاهده شد. بالاترین درصد بقا مراحل نابالغ (3.16±91.52) آفت نیز روی خرمای خشک رقم زاهدی و پایین ترین آن هم روی کشمش (2.83±83.23) مشاهده شد. لذا می توان دریافت که انجیر خشک و خرمای خشک رقم زاهدی از مطلوبیت بیشتری برای C. cautella برخوردار هستند.

در میان زنبورهای متعلق به بالاخانواده Chalcidoidea که اخیرا از استان کرمان جمع آوری شده اند، یک جفت زنبور پارازیتوئید نر و ماده از خانواده Eulophidae و زیرخانواده Entedoninae مشاهده شد. در این زیرخانواده، جنس Entedon از جنس های بزرگ به شمار می آید ولی تنها دوگونه Entedon biroi Erdös و E. ergias Walker از ایران گزارش شده است. گونه اخیر تحت عنوان E. leucogramma در برخی منابع از ایران گزارش شده است که امروزه به عنوان مترادف (Synonym) هم درنظر گرفته می شوند.

طی بررسی حشرات آفت گیاهان دارویی در استان آذربایجان شرقی در بهار سال 1388، در محدوده بین شهرستان های اهر و کلیبر که دارای پوشش غالب با گیاهان مرتعی است، گال های حاوی لاروهای گونه ای از مگس های گال زای خانواده Cecidomyiidae از روی گیاه Anthemis tinctoria از خانواده مرکبان (Asteraceae) جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. این گیاه دارای کاربردهای محدود دارویی می باشد. نگهداری گال ها در آزمایشگاه (دمای حدود 24 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی حدود 65 درصد) منجر به خروج چهار نمونه زنبور Torymidae پارازیتوئید لاروهای Cecidomyiidae گردید. زنبورهای خارج شده به داخل الکل اتیلیک 75 درصد منتقل شده و بعد از شناسایی در کلکسیون حشرات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی نگهداری می شوند.

در تابستان سال 1389 ضمن بررسی درختان نارون خسارت دیده در بوستان های المهدی، شقایق، تسلیحات و مجیدیه تهران، لاروها و شفیره های گونه ای از بال پولک داران متعلق به جنس Bucculatrix جمع آوری شدند که پس از انتقال به آزمایشگاه و خروج حشرات کامل، با نام علمی (Bucculatrix ulmifoliae (M. Hering، 1931 شناسایی شدند.

جنس Antennoseius Berlese, 1916 دارای حدود 60 گونه توصیف شده از سراسر جهان است. Bregetova در سال 1977 این کنه ها را به دو زیرجنس Vitzthomia Thor, 1930 و .Antennoseius s. str تقسیم کرد. کنه های این جنس در خاک و خاک برگ، لانه پستانداران و به صورت مسافر (فورتیک) مرتبط با سوسک های خانواده Carabidae یافت شده اند.در بررسی های انجام شده روی کنه های میان استیگمای خاکزی منطقه تهران در ماه های خرداد و تیر سال 1388 و کنه های خاک زی مزارع چغندرقند منطقه داراب از استان فارس در تاریخ 25/9/1384 و نیز کنه های خاک زی مزارع یونجه اطراف شهر کرمان در تاریخ 14/4/1386، تعدادی نمونه ماده از کنه Antennoseius (A.) bacatus Athias-Henriot, 1961 جمع آوری و شناسایی شد که این اولین گزارش این گونه از ایران محسوب می شود.