اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)
سال:1391 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:14

هدف این مطالعه بررسی عوامل موثر بر فقر و تعیین نقشه فقر در مناطق شهری استان فارس با استفاده از رهیافت اقتصادسنجی فضایی است. اطلاعات مورد استفاده در این مطالعه شامل 320 خانوار شهری شرکت کننده در طرح آمارگیری هزینه و درآمد از خانوارهای 22 شهرستان استان فارس در سال 1384 است. آماره I موران برای فقر -0.2125 به دست آمد، که بیانگر خودهم بستگی فضایی منفی است. نمودار پراکنش موران نشان داد که بیشتر شهرستان ها و همسایگان آنها در زیرگروه هایی با فقر بالا - پایین و پایین - بالا قرار دارد. نتایج برآورد روش هایOLS ، وقفه فضایی و خطای فضایی نشان داد که متغیرهای میانگین اندازه خانوار، جنسیت سرپرست خانوار، درصد خانوارهای دارای مسکن، و نوع شغل در سطح کمتر از 1% در شناسایی افراد تنگ دست اهمیت آماری دارد، اما کاربرد هر دو روش وقفه و خطای فضایی، نتایج مناسب تری نسبت به روش OLS نشان داد.

مجتمع کشت و صنعت امام خمینی یکی از 9 کشت و صنعت بزرگ کشت نی شکر در استان خوزستان است. برای نگهداری اشتغال در استان خوزستان و ادامه استفاده از سرمایه گذاری های انجام شده در کشت نی شکر در شرایط کنونی، به نظر می رسد مناسب ترین راه کار از میان راه کارهای موجود در عرصه رقابتی توجه به افزایش بهره وری و بهبود توان تولید کشت و صنعت ها است. به همین منظور در این پژوهش عوامل موثر بر بهره وری کل تولید نی شکر و شدت تاثیر آنها مشخص، و راه کارهایی برای کمترین کردن اثر کاهشی افزایش سن کشت بر بهره وری داده شده است. در این تحقیق 191 واحد از میان 530 واحد کشاورزی فعال در این سال با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب، و سه واریته زودرس (CP57-614)، میان رس (CP48-103) و دیررس (CP69-1062) نی شکر در این کشت و صنعت در سال کشاورزی 85-1384 بررسی شد. نتایج نشان می دهد که با کاهش مصرف آب، افزایش گستردگی واحدها، مصرف بیشتر نهاده های کود نیترات و ماشین آلات، برداشت کردن دیرتر واحدهای کشاورزی، و برداشت نکردن در سال آینده بهره وری کل عوامل تولید نی شکر افزایش خواهد یافت. نتایج بررسی اثر رویاروی سن کشت با دیگر عوامل نشان داد که واحدهای گسترده تر در سن های بالاتر بهره وری بیشتری دارند. هم چونین مشخص شد که برداشت واحدهای جوان تر باید در اوایل دوره برداشت انجام شود، و برداشت واحدهای مسن تر باید در اواخر دوره انجام شود.

بازار محصولات کشاورزی یک نظام ارتباطی میان افراد است که اعتماد همچون ماده پیوند دهنده و قوام بخش، این ارتباط ها را سرپا نگه می دارد، و موجب دست یابی به هدف های تجاری می شود. در این مطالعه با استفاده از نظرهای 110 کشاورز و 119 تاجر، عوامل موثر بر افزایش اعتماد در بازار پسته در استان کرمان بررسی شد. برای انتخاب نمونه از روش تصادفی چند مرحله ای استفاده شد. نتایج با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و تخمین رگرسیون تحلیل شد. بررسی اثر عوامل اقتصادی و اجتماعی پاسخ گویان بر اندازه اعتماد آنها به بازار نشان داد که افزایش سن، سابقه بالاتر، صادر کننده بودن، افزایش سطح مالکیت و جاگیر شدن در شهر، متغیرهایی است که باعث افزایش اعتماد آنها می گردد، در حالی است که افزایش سواد باعث کاهش سطح اعتماد می شود. از دیدگاه کشاورزان و تاجران، مهمترین عوامل ایجاد کننده اعتماد در بازار پسته، شهرت و سرمایه خریدار، و مهمترین عوامل ایجاد کننده بی اعتمادی نپرداختن به موقع پول از سوی خریدار و نبود معیارهای کیفی مشخص در قیمت گذاری است. اندازه گیری تمایل به پرداخت کشاورزان و تاجران برای افزایش اعتماد در بازار پسته نشان داد که تمایل به پرداخت کشاورزان و تاجران برای افزایش اعتماد در بازار پسته به طور متوسط برابر با 279.07 و 507.43 ریال بر کیلوگرم است. با توجه به نتایج 4 راه کار برای افزایش اعتماد در بازار پسته پیشنهاد شد. این راه کارها شامل طراحی سازمان یا موسسه ای برای تضمین معاملات میان خریداران و فروشندگان، اعلام تعداد چک های برگشتی و تاخیری خریداران از سوی بانک ها، ایجاد صندوق نظرخواهی و پیشنهاددهی و برقراری جلسه های مشترک برای افزایش اعتماد در بازار پسته است، که اولویت بندی آن بر اساس نظر پاسخ گویان مشخص گردید.

توابع تقاضای 35 محصول عمده کشاورزی، در قالب 14 گروه کالایی در سطح کشور برآورد، و کشش قیمتی خودی و متقاطع تقاضا برای این گروه از کالاها محاسبه شد. داده های مورد نیاز از میانگین قیمت و تجمیع داده های مربوط به اندازه مصرف محصولات کشاورزی ایران در سال 1387 به دست آمد. نتایج نشان داد که مقدار تقاضای بیشتر گروه ها نسبت به تغییرات قیمت کم کشش است. از سوی دیگر، چون این مدل بزرگترین بخش از محصولات کشاورزی است، با یک مدل تعادل در بخش کشاورزی همسان است. بر این اساس، تغییر در اندازه مصرف هر گروه کالا باید بر اندازه مصرف دیگر گروه ها اثر داشته باشد. بنابراین، علامت بیشتر کشش های متقاطع مثبت شده است، و این گویای رابطه جانشینی میان بیشتر گروه های کالایی است. به دیگر سخن، مصرف کنندگان با کاهش اندازه یک گروه کالای کشاورزی در سبد مصرفی خود، محصولات گروه های دیگر را جایگزین آن می نمایند. مقایسه نتایج به دست آمده در این تحقیق با نتایج بررسی های پیشین در ایران، استفاده از روش بیشترین بی نظمی برای برآورد توابع را به عنوان گزینه ای مناسب در کنار روش های اقتصادسنجی جای می دهد. به ویژه در هنگامی که داده های کافی در دست نیست، و یا جمع آوری داده های آماری کافی به صرف وقت و هزینه فراوان نیاز دارد.

هدفمندی برنامه های حمایتی دولت از جمله یارانه ها نیازمند تعیین افراد تنگ دست جامعه است. در این مطالعه روش جایگزین (درآمد) با به کارگیری داده های درآمد و هزینه خانوار سال 1387 برای تعیین خانوارهای مشمول کمک های نقدی دولت پس از حذف یارانه ها آزموده شد. بر اساس نتایج، به جای تشخیص تنگ دستان از روی اندازه درآمد خانوارها، می توان امتیازهای هر خانوار را بر اساس ویژگی های فردی، مالکیت و کیفیت دارایی ها و مکان زندگی سنجید، و اندازه فقر و در نتیجه مستحق بودن آنها را برای دریافت کمک های نقدی تشخیص داد. از جمله کسانی که دارایی هایی مانند خودرو، موتورسیکلت، و کامپیوتر شخصی هستند، باغ دارند، در کالایی بادوام سرمایه گذاری کرده اند، و یا خانه هایی با مساحت 100 مترمربع به بالا دارند، سزاوار دریافت کمک های نقدی نیستند. هم چونین دولت می تواند با گزینش خط هدف 40%، تعداد قابل قبولی از تنگ دستان را به خصوص در مناطق روستایی کشور حمایت کند.

تورم در ایران، بی توجه به مبارزه شدیدی که با آن می شود، با نرخ نگران کننده ای در حال افزایش است، و به مهمترین مشکل اقتصادی کشور تبدیل شده است. در این پژوهش با استفاده از داده های سری زمانی 1386-1353 به بررسی و مقایسه تاثیرپذیری سطوح قیمتی شاخص های محصولات کشاورزی از نااطمینانی تورمی پرداخته شد. بدین منظور پس از برآورد متغیر نااطمینانی تورمی با استفاده از روش GARCH، مدل موردنظر با روش خودرگرسیون برداری برآورد شد. توابع بازتاب ناگهانی قیمت محصولات کشاورزی به تکانه وارد شده از سوی متغیرهای قیمت محصولات کشاورزی، ارزش افزوده بخش کشاورزی، درجه آزادی تجاری، نرخ واقعی ارز، حجم نقدینگی، نااطمینانی تورمی و قیمت مصرف کننده، در ده دوره آینده نیز بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس خطای پیش بینی در بخش کشاورزی نشان دهنده آن است که در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت بیشتر نوسان ها با تکانه قیمت محصولات کشاورزی توضیح داده می شود. یافته های این مطالعه نشان داد که متغیر نااطمینانی تورمی در کنار متغیرهای دیگر تاثیر معناداری بر قیمت محصولات کشاورزی داشته است، از این رو در مطالعاتی که برای تجزیه و تحلیل رفتار قیمت محصولات کشاورزی و بررسی عوامل موثر بر آن صورت می گیرد، متغیر نااطمینانی تورمی باید یک عامل تاثیرگذار در کنار متغیرهای دیگر دانسته شود.

دادن راه کارهایی برای افزایش کارآیی آب مصرفی از سیاست های مهم در بخش کشاورزی است. از جمله این راه کارها می توان به استفاده از هموارسازی (تسطیح) لیزری زمین اشاره کرد. در این تحقیق ابتدا سعی شده است با استفاده از مدل تحلیل بقا عوامل موثر بر تاخیر در زمان پذیرش این فن آوری در بخش مرکزی شهرستان مرودشت بررسی، و سپس احتمال تغییر وضعیت کشاورزان از حالت عدم پذیرش به سوی پذیرش این فن آوری تعیین گردد. برای جمع آوری داده های اقتصادی، تکنیکی و دیگر اطلاعات مورد نیاز 240 کشاورز برای مصاحبه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شدند. نتایج حاصل از مدل تحلیل بقا نشان داد که متغیرهای سن، پیشینه کشاورزی، سطح آموزش ها، دوره ترویجی، زمین کشاورزی، درآمد خارج از کشتزار، اندازه خانوار، ناتوانی مالی، در اختیار داشتن زمین با مساحت کم، نبود اطلاع و آگاهی از این فن آوری و نداشتن اطمینان به کاربرد این فن آوری و مزایای آن اثر معنی داری بر تاخیر در پذیرش هموارسازی لیزری داشت. نتایج هم چونین نشان داد که هر چه از نظر زمانی جلوتر می رویم، احتمال پذیرش این فن آوری از سوی کشاورزان در حال افزایش است. به طوری که در سال 1386 نزدیک به 60% کشاورزان و برای سال بعد حدود 86% کشاورزان زمین های خود را هموارسازی کرده اند. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، توصیه می شود در صورت ورود چونین فن آوری هایی به کشور ابتدا به شیوه اطلاع رسانی درست و مناسب در مورد برتری های به کارگیری آنها اعتماد کافی برای کشاورزان ایجاد شود، و سپس با دادن تسهیلات و ایجاد شرایط مناسب مالی، زمینه پذیرش آنها فراهم شود، تا از این راه بتوان کارآیی مصرف آب در کشتزارها را افزایش داد.

در این مطالعه، با توجه به نقش مهم سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) در تجارت بین الملل و اهمیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک کشورهای عضو آن، به بررسی وضعیت تجاری برخی کشورهای عضو این سازمان که برتری های منطقه ای ویژه ای دارند، پرداخته شده است. برای این منظور از شاخص های تجاری از جمله شاخص های درون تخصصی تجارت، ناهم خوانی تجاری و تمرکز صادرات برای محصولات منتخب کشاورزی استفاده شد. سپس عوامل موثر بر بهره وری صادرات در قالب مدل داده های تابلویی برای کشورهای مورد مطالعه بررسی شد. نتایج حاکی از این بود که کشور ایران با وجود این که در رابطه با شاخص درون تخصص وضعیت مناسبی در منطقه دارد، بهره وری صادرات محصولات کشاورزی آن پایین است. آزادسازی اقتصادی موثرترین عامل در بهره وری صادرات شناخته شد و اندازه جمعیت بهره برداران کشاورزی و مساحت زمین های کشاورزی عوامل بی اثر بودند.

هدف این مطالعه بررسی وضعیت فقر در مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد بوده است. داده های مورد نیاز در این مناطق با پرسشنامه جمع آوری، و خط فقر غذایی با استفاده از روش انرژی دریافتی مواد غذایی محاسبه گردید. خط فقر غیرغذایی و خط فقر کل، سرانه، شکاف و شدت فقر در این مناطق تعیین شد. یافته های تحقیق نشان داد که حدود 32 درصد از نمونه های این بررسی زیر خط فقر قرار دارند. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری میان دو گروه تنگ دست و غیرتنگ دست در تعیین کننده های سن سرپرست، استفاده کنندگان از خدمات درمانی و تسهیلات، مالکان تراکتور، خانه، آب لوله کشی، گاز لوله کشی، حمام و آشپزخانه، نسبت افراد دارای درآمد و باسواد به اندازه خانوار، رفاه و سرمایه اجتماعی وجود دارد. با توجه به نتایج این بررسی، پیشنهاد می گردد که زمینه اشتغال در مناطق روستایی فراهم گردد، به گونه ای که باعث افزایش تعداد افراد دارای درآمد در خانوارها و کاهش فقر گردد.

خیار گل خانه ای محصولی است که از دیدگاه استفاده های مختلف آن اهمیت غذایی نسبتا بالایی دارد. در این مطالعه به وضعیت اقتصادی آن در استان فارس پرداخته شده است. از آمار و اطلاعات 51 گل خانه خیار استان فارس در سال 1388 استفاده شد. انواع کارایی این محصول با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها اندازه گیری شد. برای تعیین سهم نهاده های تولید تابع تولید ترانسلوگ به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که با وجود بازده ثابت نسبت به مقیاس، کارآیی فنی واحدها در دامنه 100-35% قرار دارد، که طیف وسیعی از کارآیی را نشان می دهد. بر خلاف کارآیی فنی در مورد کارآیی تخصیصی نوسان بسیار کمتری دیده می شود، به طوری که میان 81 تا 100% در نوسان است. میانگین کارایی تخصیصی 93% است، در حالی که با وجود بازده متغیر نسبت به مقیاس، میانگین کارآیی فنی واحدها %82.5 و میانگین کارایی تخصیصی برابر %88.5 است.