رهیافت های سیاسی و بین المللی
سال:1387 | دوره:- | شماره:13 |تعداد مقالات:8

فلسفه کانت به عنوان یکی از نمایندگان شاخص مدرنیته غربی، از سه پرسش بنیادین تشکیل شده است: چه چیزی را می توان دانست؟ (فلسفه های شناخت و علم)؛ چه چیزی را باید انجام داد؟ (فلسفه های اخلاق و حقوق)؛ به چه چیزی می توان امید داشت؟ (فلسفه تاریخ). اما در این فلسفه جای گاه نظری امر سیاسی مورد بحث است. محور این مقاله بازخوانی این امر سیاسی در فلسفه کانت است. مفروض پایه ای مقاله این است: آن دسته از خط سیرهای شناختی، اخلاقی و حقوقی که در فلسفه کانت ناظر به مفاهیمی مانند مملکت غایات، اجتماع هم سود (کامن ولث)، وضع مدنی، دولت قانون و صلح پایدار هستند، بیشتر (و بر خلاف برداشت متعارف که معطوف به ادعای جاپاهای اخلاقی/ حقوقی در فلسفه کانت هستند) ردپایی از امر سیاسی (سیاست اخلاقی، سیاست حقوقی، سیاست اجتماعی و سیاست جهان وطنی) را آشکار می کنند. موضوع این مقاله بازخوانی این مفاهیم و نسبت آن ها با فلسفه های شناخت، اخلاق و حقوق کانت است. نقطه اتکای این بازخوانی نیز شبکه نظری کانت است.

ارزیابی های متفاوتی از سیاست خارجی دولت نهم صورت گرفته است. قائلان به رهیافت تغییر آن را دست خوش تغییرات بنیادی و ماهوی می بینند. طرف داران روی کرد استمرار نیز سیاست خارجی دولت نهم را ادامه سیاست های گذشته می دانند. هر یک از این دو دیدگاه بخشی از واقعیت و ماهیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی و دوران اصول گرایی را توضیح می دهند. زیرا، سیاست خارجی ایران در این دوره از الگوی تداوم و تغییر پیروی کرده است؛ یعنی در عین تداوم و استمرار، دست خوش تغییر و تحول نیز شده است.بنابراین، ماهیت و مبنای سیاست خارجی دولت نهم تداوم یافته ولی در چارچوب این اصول و مبانی، جهت گیری و اصول رفتاری آن تهاجمی شده است. در این دوره راه برد عدم تعهد تجدید نظر طلب و سه اصل رفتاری اصول گرایی، عدالت خواهی و صلح طلبی حداکثری بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی حاکم شده است؛ تحولی که خود باعث باز تعریف در روابط با غرب، اتخاذ سیاست نگاه به شرق، جهان سوم گرایی و گرایش به امریکای لاتین، گفت و گوی انتقادی با امریکا و بازنگری دیپلماسی هسته ای شده است.

در این مقاله رابطه قدرت میان دولت و جامعه در ایران را با تاکید بر واقعیت های دو عصر صفویه و قاجاریه بررسی و تاکید می کنیم که استبداد ایرانی منشایی اجتماعی دارد. نویسنده با کمک گرفتن از الگوی «جامعه شبکه ای» مورد نظر میگدال معتقد است که سیاست در ایران در عرصه ای از منازعه قدرت میان عناصر گوناگون اجتماعی شکل گرفته، و ویژگی های متعدد فرهنگی-اجتماعی طی دوره ای طولانی این منازعه را در نوعی شبکه قدرت چندبعدی پیچیده تر ساخته است.

قانون اساسی ایران در سال 1358 از سوی مجلس خبرگان قانون اساسی تدوین شد و در سال 1368 در شورای بازنگری مورد تجدید نظر قرار گرفت. پاسخ به دو مساله «دلیل بازنگری قانون اساسی»، و «دلیل تحول در کیفیت اقتدار سیاسی در نظام سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی»، مبتنی بر یک پیش فرض اساسی است: تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر دستاورد چالش میان سنت گرایی و تجدد گرایی است. از یک سو، نیاز به بازسازی کشور پس از جنگ عراق با ایران سبب می شد که نیاز به تمرکز در قوه مجریه و حل و فصل آسان اختلافات قوای سه گانه امری عقلانی به نظر برسد. اما برکناری آیت اله منتظری از قائم مقامی رهبری، بیماری شدید امام خمینی، و فضای زمانی مناسب ناشی از پذیرش قطع نامه 598، فرایند بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی را شتاب بخشید. تغییرات پدید آمده در بازنگری قانون اساسی، موجبات تغییر ساختار و کردار گفتمانی و تحول از اقتدار کاریزمایی به اقتدار عقلانی/قانونی را فراهم ساخت.

حوادث گذشته گاهی از طریق نوشتار و گاهی نیز از طریق زبان شفاهی به دیگران منتقل می شوند. بدین ترتیب، تاریخ در هر دو شکل مکتوب و شفاهی ابزاری برای ارتباط میان انسان هاست. از این منظر تاریخ نوعی گفتمان است؛ چرا که گفتمان ابزار معناداری برای تعامل و ارتباط انسان ها با یک دیگر است. زبان و زمان دو عامل اصلی در شناخت گفتمان هستند. روایت هسته اصلی تاریخ به منزله گفتمان را تشکیل می دهد و پنجره شناخت آن زبان و زمان کاربرد واژه ها و مفاهیم است. تاریخ به منزله گفتمان نه تنها ریشه در قدرت و بر آن دلالت دارد بلکه به دلیل چرخش قدرت از طریق آن پیوندی تنگاتنگ با گفتمان سیاسی مسلط نیز دارد. چنین پیوندی سبب شده تا در تاریخ نگاری هر مقطع گونه هایی خاص از کلمات و واژه ها به کار رود و از بیان برخی گفتارها و واژه ها جلوگیری شود. گواه صحت این ادعا جای گاه دو شخصیت سیاسی معاصر ایران، یعنی دکتر مصدق و آیت اله کاشانی، در تاریخ نگاری ایران در نخستین سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. بدین معنا که رقابت گفتمان های متفاوت در آغازین پس از پیروزی انقلاب سبب معرفی نقش این دو شخصیت در جریان ملی شدن صنعت نفت شده است.

انتخاب رییس جمهوری امریکا از لحاظ واقعیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به شدت متاثر از «مبارزات انتخاباتی» است. کاندیداهای حزبی تنها در صورتی موفق می شوند که در طول مبارزات انتخاباتی بتوانند نخست، پای گاه حزبی خود را یک پارچه نگه دارند؛ دوم، در جذب بخشی از رای دهندگان حزب مقابل توفیق حاصل کنند؛ و سوم، شاید از همه مهم تر، این که بتوانند اکثریت وسیع رای دهندگان مستقل را به سوی خود جلب کنند. مبارزات انتخاباتی است که ظرفیت های سازمان دهی، ماهیت دستورکار، اولویت موضوعات و شیوه مدیریتی هر کاندیدا را مشخص می سازد. در عین حال، پیروزی در انتخابات نیازمند بهینه سازی سازوکارها و ساختارهای انتخاباتی است. در این جا است که متوجه می شویم چرا سه شنبه بزرگ از چنین نقش قاطعی در مشخص ساختن این که کدامین کاندیدا یا کاندیداها از دو حزب دمکرات و جمهوری خواه شانس بالاتری برای دستیابی به کاندیداتوری حزب خود در مبارزات عمومی برخوردار هستند.

یکی از مهم ترین مسایل مربوط به فرایند جهانی شدن فرهنگ و پیامدهای آن، میزان و نحوه تاثیرپذیری فرهنگ های مختلف از جهانی شدن است. در این مقاله تلاش می کنیم با مطالعه موردی فرهنگ ژاپن به تاثیر جهانی شده بر فرهنگ ها پرداخته و نشان دهیم که فرهنگ های بومی ضمن تاثیرپذیری از عناصر جهانی شدن، به حیات و بقای خود ادامه می دهند.