مطالعات انقلاب اسلامی
سال:1390 | دوره:8 | شماره:24 |تعداد مقالات:10

چکیده فارسی:نیروی اجتماعی در انقلاب اسلامی ایران یکی از پایه های اصلی ثبات و تداوم نظام انقلابی بوده است. اصالت و هویت مذهبی، رهبری وحدت بخش و وحدت رهبری انقلاب و جامعیت آرمان انقلابی از دلایل اصلی این امر است. این تاثیر، زمانی به صورت مشخص تر می تواند مورد بررسی قرار گیرد که در جایگاه مقایسه با نیروی اجتماعی درگیر در یک انقلاب دیگر مانند انقلاب سال 1789 فرانسه واقع شود؛ زیرا در مقابل ثبات قابل توجه نظام جمهوری اسلامی، انقلاب فرانسه نتوانست پس از پیروزی به ثبات و تحکیم برسد و منازعه گروه ها تا دهه ها ادامه یافت. چکیده عربی:القوی المجتمعیة فی الثورة الاسلامیة الایرانیة تعدّ واحدة من الأرکان الأساسیة التی قام علیها إستقرار النظام الثوری والتی أدت إلی إستمراریته. ومن الأسباب الرئیسیة لذلک: الأصالة والهویة الدینیة، وجود قیادة جامعة، وحدة قیادة الثورة وشمولیة المبادئ الثوریة. ویمکن دراسة هذا التاثیر بشکل أوضح عندما نقارنه بالقوی المجتمعیة المتصارعة فی ثورة أخری، مثل الثورة الفرنسیة (1789)، لأننا نری أن الاستقرار الملحوظ لنظام الجمهوریة الاسلامیة یقابلة عجز الثورة الفرنسیة عن تحقیق ذلک بعد قیامها، فالصراع بین الجماعات والقوی داخل المجتمع الفرنسی إستمر لعقود من الزمن بعد الثورة.

چکیده فارسی:نوشتار حاضر به بررسی مصاحبه های امام خمینی (قدس سره) با خبرنگاران و رسانه های خارجی در سال 1357 می پردازد که در نجف، نوفل لوشاتو و قم انجام گرفته است. با توجه به طرح تفسیرهای متفاوت و شبهاتی که ممکن است درباره این مصاحبه ها انجام گرفته باشد، نویسنده تلاش کرده تا با ارایه مستندات و تحلیل های لازم، اثبات کند که این پاسخ ها نه تنها نشانه تعارض در سیره نظری و عملی امام در طرح حکومت اسلامی مبتنی بر نظریه ولایت مطلقه فقیه نیست بلکه حاکی از درایت و هوشمندی سیاسی امام راحل است که در عین صداقت و روشنگری و درایتی داهیانه بیان شده و همگان را با رعایت وحدت کلمه و دوری از طرح موضوعات مناقشه بر انگیز، به سوی هدف واحد سرنگونی نظام پهلوی بسیج کرده است. چکیده عربی:المقال هو دراسة للحوارات التی أجراها الإمام الخمینی (رض) مع الصحفیین ووسائل الاعلام الأجنبیة خلال الفترة 1978– 1979 فی النجف ونوفل لوشاتو وقم. ومع الأخذ بالتحلیلات و التفاسیر المتباینة والشبهات التی قد تتکون عن هذه الحوارات، یسعی الکاتب من خلال الوثائق والتحلیلات اللأزمة الی إثبات أن هذه الاجابات لا تشکل تعارضاً بین متبنیات الامام(رض) الفکریة وسیرته العملیة فیما یتعلقٍ بمشروع الحکومة الاسلامیة القائم علی نظریة ولایة الفقیه المطلقة ابداً، بل تبین مدی وعیه وفطنته السیاسیة. حیث نجده یستخدم تعابیر ذکیة فی نفس الوقت الذی تبین الإجابات صدق بیانه ووضوح آراءه، فهو یعبئ الجمیع من أجل إسقاط النظام البهلوی، ویدعوهم الی وحدة الکلمة والإبتعاد عن المواضیع السجالیة.

چکیده فارسی:طرح مصلحت نظام سیاسی، پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی، در برخی ساحت ها موجب تحول فقه سیاسی شیعه شد. در این نوشته کوشیده ایم تا با بررسی جایگاه مصلحت در فقه سیاسی شیعه و با توجه به امکان فهم برخی از مصالح و مفاسد و ساحت کارآمدی و ابزاری آن برای اداره جامعه و اجرای احکام و آموزه های دین، نقش آن را در دگرگونی این دانش، نشان دهیم. لذا این نکته را مورد تاکید قرار دادیم که با توجه به نقش مصلحت در اموری مانند گذر از نگاه محدود به نگرش کل آن؛ بروز کارآمدی فقه سیاسی؛ کاربردی شدن احکام حکومتی و توسعه قلمرو مسایل فقه سیاسی؛ این اصل، تو انسته است این د انش را دچار برخی تحول ها سازد و از انجا که این تحول بر اساس روش اجتهاد سامان یافته، تحولی اصیل است. چکیده عربی:لقد أدی طرح مسالة مصلحة النظام السیاسی بعد إقامة نظام الجمهوریة الاسلامیة إلی تطور الفقه السیاسی الشیعی فی بعض المجالات. وفی هذا المقال یسعی الکاتب من خلال دراسة مکانة المصلحة فی الفقه السیاسی الشیعی ومع الأخذ بإمکانیة فهم بعض المصالح والمفاسد ودائرة فاعلیتها واستخداماتها من أجل ادارة المجتمع وتطبیق أحکام الدین، الی بیان دورها فی تطور هذا العلم. کما إنه أکد علی هذه النقطة، وهی أنه مع الاخذ بدور المصلحة فی قضایا، مثل: التحول من النظرة الجزئیة (الضیقة) إلی النظرة العامة، ظهور فاعلیة الفقه السیاسی، تطبیق الاحکام الحکومیة وتوسیع دائرة قضایا الفقه السیاسی، فإن هذا المبدأ استطاع أن یطور هذا العلم فی مجالات متعددة. ولأن هذا التطور یقوم علی منهجیة إجتهادیة منتظمة، فإنه تطور أصیل.

چکیده فارسی:با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل دولت شیعی در دوران حاضر، مساله برقراری رابطه با فضای بین المللی اهمیت یافت. مباحثی نظیر نظام سلطه نیز، مفروضاتی برای برخورد با فضای نظام بین الملل به همراه داشت که منشا پیدایش نظریه ای نوین در غالبی ساختارمند از روابط بین الملل شد. از آنجا که مقام معظم رهبری که فصل الخطاب نظام جمهوری اسلامی در تبیین سیاست های کل آن است، به تبیین این نحوه عمل با فضای بین المللی و به عبارتی سیاست گذاری خارجی پرداخته اند، ما در این مقاله به دنبال فهم این نظریات و تاثیر آن بر سیاست خارجی ایران هستیم. چکیده عربی:بعد إنتصار الثورة الاسلامیة وإقامة الدولة الشیعیة فی العصر الراهن، ظهرت أهمیة مسالة إقامة العلاقات مع البیئة الدولیة. والی جانب ذلک فرضت قضایا مثل نظام الهیمنة نوعاً من التعامل مع أجواء النظام الدولی، الأمر الذی أدی الی ظهور نظریة جدیدة فی العلاقات الدولیة وضمن إطار بنیوی. وبما أنّ لسماحة القائد الکلمة الفصل فی نظام الجمهوریة الاسلامیة وفیما یتعلق بالخطوط العامة لسیاسة الدولة، فقد وضحّ سماحته سبل التعامل مع البیئة الدولیة، وبعبارة أخری حدد ملامح السیاسة الخارجیة. وفی هذا المقال یسعی الباحثان إلی فهم هذه النظریات والرؤی وتاثیرها علی السیاسة الخارجیة الایرانیة.

چکیده فارسی:انقلاب، پدیده ای استثنایی در سیر تحول جوامع است. بغرنجی، پیچیدگی، چندبعدی و چندلایه بودن در مفهوم و نیز تنوع در پیدایش، روند و فرجام در مصداق، از جمله ویژگی های این پدیده است. ویژگی دیگران، عدم اجماع و توافق بر یک تعریف مشخص و قابل قبول برای همه مکاتب و نظرات است. در مقاله حاضر ضمن مروری بر ویژگی های ذکرشده، نگارنده کوشیده است به تعریفی جامع از لحاظ آموزشی دست یابد، به نوعی که دانشجو و محقق، با در نظر گرفتن آن، بتواند نسبت به کلیه تعاریفی که با آن مواجه می شود، ذهنیت اولیه و نسبتا روشنی داشته باشد. در آخر نیز ترسیمی از مدل انقلاب در دو بینش مارکسیتی و اسلامی ارایه می شود. چکیده عربی:تعتبر الثورة ظاهرة استثنائیة فی مسار تطور المجتمع. ومن خصوصیات هذه الظاهرة: الاشکالیة، التعقید، تعدد الابعاد والمستویات فی المفهوم وایضاً التنوع فی الظهور، المسار والنهایة فی المصداق. ومن خصوصیاتها الأخری، انه لایوجد اتفاق واجماع حول تعریفها، فی حین أنها مقبولة من قبل جمیع المدارس والاتجاهات. وفی هذا المقال وضمن إلقاء نظرة علی الخصائص المذکورة، یسعی الکاتب للوصول الی تعریف جامع من الناحیة التعلیمیة، بما یمنح الطالب الجامعی والباحث تصوراً اولیاً وواضحاً نسبیاً إزاء جمیع التعاریف المطروحة. وفی النهایة یقدم صورتین لنموذج الثورة فی الرؤیتین المارکسیة والاسلامیة.

چکیده فارسی:با پیروزی انقلاب اسلامی، نظام سیاسی برآمده از آن در قانون اساسی بر اصل مترقی ولایت فقیه بنا شد. ولی به دلیل تحولات و شرایط پیش آمده در فاصله سال های 68-1358، در بازنگری قانون اساسی، در موارد مربوط به ولایت فقیه نظیر «شرایط و ویژگی ها، اختیارات و وظایف، کیفیت تعیین و گزینش و برکناری و کناره گیری» تغییراتی داده شد.نویسنده با تطبیق و مقایسه موارد مذکور در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قبل و بعد از بازنگری، نتیجه گرفته که اصلاحات صورت گرفته در موضوع ولایت فقیه، مبتنی بر شرایط عینی جامعه و امری ضروری و اجتناب ناپذیر بوده است. چکیده عربی:بعد إنتصار الثورة الاسلامیة، شکل مبدأ ولایة الفقیه اساساً للنظام السیاسی الراقی الذی أقره الدستور. ونظراً للتطورات التی حصلت فی الفترة 1979– 1989، فقد جری تغییر بعض المواد الدستوریة خلال عملیة تعدیل الدستور، فی المسائل المتعلقة بولایة الفقیه، مثل:" الشروط والخصائص، الصلاحیات والمهام، کیفیة التعیین والانتخاب والإقالة والإستقالة".ومن خلال المقارنة بین الموارد المذکورة فی دستور الجمهوریة الاسلامیة الایرانیة قبل وبعد التعدیل الدستوری، یصل الباحث إلی نتیجة مفادها أنّ التعدیلات فیما یتعلق بموضوع ولایة الفقیه جاءت علی أساس الظروف الموضوعیة للمجتمع وأنها شکلت ضرورة لا بدّ منها.

چکیده فارسی:در این مقاله ابتدا به تعریف نسلی و تقسیم بندی نسل ها پرداخته سپس مجموعه تحقیقات انجام شده در خارج و داخل کشور را به صورت مختصر مرور خواهیم کرد. در بخش بعد به مهم ترین شاخصه های نسل سوم پرداخته و در خلال آن درصدد ارایه راه حل خواهیم بود. در ادامه، مدیریت فکری مبتنی بر عقلانیت، مشارکت سیاسی نسل سوم، کار ویژه مذهب در کاهش این فاصله و نقش مسایل اقتصادی و تاثیر آن، مورد بررسی قرار گرفته است. چکیده عربی:فی هذا المقال یجری فی البدایة تعریف مفهوم الجیل ومن ثم تقسیم الأجیال، ثم یلقی الباحثان نظرة عابرة علی البحوث التی أجریت داخل إیران وخارجها حول الموضوع.وفی التقسیم التالی یتناول المقال أهم خصائص ومؤشرات الجیل الثالث بعد الثورة، کما إنه یحاول من خلال البحث تقدیم بعض الحلول. وبعد ذلک یبحث الکاتبان مسائل، مثل: الإدارة الفکریة القائمة علی العقلانیة، المشارکة السیاسیة للجیل الثالث، التأثیرات الدینیة فی تقلیل الفواصل بین الأجیال ودور القضایا الإقتصادیة فی هذه الظاهرة.

چکیده فارسی:تا دهه 80 میلادی، نحوه مشارکت مسلمانان ساکن در رژیم صهیونیستی که جمعیت آنان به بیش از یک میلیون نفر می رسد، در چارچوب حضور در احزاب سوسیالیستی و چپ گرا خلاصه شده است و از این تاریخ به بعد است که شاهد ظهور احزاب عربی با رویکرد ناسیونالیستی و قوم محور در اراضی اشغالی هستیم.با تشدید موج اسلام گرایی در منطقه بر اثر پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جریان های سیاسی عربی در اسرائیل تحت تاثیر گفتمان اسلام گرایی قرار گرفتند اما با بروز اختلافات درون جناح اسلام گرا در رژیم صهیونیستی، «جنبش اسلامی فلسطین اشغالی»، به دو طیف شمال (اصول گرا) و جنوب (عمل گرا) تقسیم شد. بررسی این جریان اسلامی و چشم اندازان که در نوع خود بدیع است، محور اصلی این پژوهش به شمار می رود. چکیده عربی:حتی ثمانینیات القرن الماضی، کانت مشارکة المسلمین الساکنین فی المناطق المحتلة من فلسطین عام 1948 والذین یتجاوز عددهم ملیون نسمة، تتلخص فی إطار إنتماءهم للأحزاب الإشتراکیة والیساریة. ومنذ ذلک التاریخ شهدنا ظهور أحزاب عربیة قومیة فی مناطق ما یسمی داخل الخط الأزرق.ومع تصاعد أمواج الصحوة الاسلامیة فی المنطقة بتاثیر من الثورة الأسلامیة فی ایران، تأثرت الاتجاهات السیاسیة العربیة داخل الأراضی المحتلة عام 1948 بخطاب الصحوة الاسلامیة. لکن الحرکة الاسلامیة داخل أراضی ال 48 انقسمت إلی إتجاهین " أصولی" فی الشمال و" براغماتی" فی الجنوب. والمقال یسعی إلی دراسة هذه الحرکة البدیعة فی ذاتها وآفاقها المستقبلیة.

چکیده فارسی:یکی از عوامل شکست ارتش پهلوی، ماهیت و وضعیت انقلابیان بود که در نحوه برخورد و مبارزه آنها با رژیم شاه متبلور شد. به نظر نویسنده، رهبران انقلابی با استفاده از سردرگمی ارتش در جریان انقلاب و با بیان های خویش، زمینه را برای جذب و پیوستن ارتش به انقلابی آن فراهم ساختند. روابط دیپلماتیک بین سران ارتش و انقلابی آن نیز منجر به تغییر گفتمان در زمینه حل بحران شد و سران ارتش و فرماندهان را به صورت روانی متقاعد کرد که راه حل بحران از طریق گفتمان سیاسی است، نه گفتمان نظامی.فرهنگ شهادت و روحیه شهادت طلبی نیز، استفاد از راه کار کشتار را در دراز مدت ناکارآمد ساخت و مراسم چهلم و عزاداری (ناشی از کشته شدن هر یک از انقلابیان)، بسیج سیاسی را در سطح وسیع تری ممکن ساخت و آن را به سایر شهرها تسری داد. لذا سران ارتش و فرماندهان رژیم شاه با آگاهی از این امر، کشتار بیشتر را محدود کردند. چکیده عربی:یری الکاتب أن قادة الثورة وبالاستفادة من تخبط الجیش خلال أحداث الثورة، وبواسطة البیانات التی أصدروها، هیأوا الارضیة لکسب تعاطف الجیش معهم والتحاقه بالثوار. کما إنّ العلاقات الدبلوماسیة بینٍ قادة الجیش والثوار أدت الیتغییرالخطاب فی مجال حل الأزمة، واقنعت قادة الجیش والضباط من الناحیة النفسیة، إنّ حل الأزمة لا یکون عن طریق تبنی الخطاب العسکری وإنما من خلال الخطاب السیاسی.کما إن ثقافة الاستشهاد وروحیة الشهادة، جعلت من عملیات القتل والمواجهة العنیفة حلاً فاشلاً علی المدی البعید، کما مکنت مراسم أربعینیات الشهداء (الثوار الذین سقطوا فی المواجهات) من عملیة التعبئة السیاسیة علی مستوی واسع، وعممت ذلک الی المدن الأخری. وعلی هذا الاساس، وفی ضوء هذا الادراک، حدّ قادة وضباط جیش نظام الشاه من عملیات قتل الثوار.

چکیده فارسی:اسلام هراسی یا منفی نمایی های غیرعقلانی از اسلام و مسلمانان، ریشه در فراز و فرودهای تاریخی، رویکردهای سیاسی هدایت شده و آسیب های ابزارهای معرفت شناسانه غربی دارد. رویکردهای اسلام هراسی معاصر بر دو نحله: نئومحافظه کاری و لیبرالی تفکیک شده است.تئوری برخورد تمدن ها، مبنای نظری رویکردهای افراطی نئومحافظه کار در اروپا شد، به نحوی که مفهوم «یورابیا» در این راستا از سوی برخی از نویسندگان اروپایی ابداع شد و بدون اینکه نتیجه ای از این لفاظی های بی مبنا حاصل شود صرفا بر احساسات غیرعقلانی اسلام هراسانه در اروپا افزود.اما اسلام هراسی در رویکرد لیبرال، با تمرکز حملات بر اسلام سیاسی و قراردادن برنامه هایی در جهت لیبرال سازی مسلمانان اروپایی انجام شد. در این راستا سیاست چندفرهنگ گرایی به سیاست تک فرهنگ گرایی و انسجام فرهنگی تغییر داده شد.رویکرد معرفت شناسانه سکولار که به عنوان سازه ای اجتماعی - تاریخی در فضای معرفتی غرب تکوین یافته است به عنوان مهم ترین سب آسیب گرایشات اسلام هراسانه در اروپا محسوب می شود و از آنجا که در ذات تعالیم اسلامی و فرهنگ مسلمانان آمیختگی ساحت های اجتماعی و سیاسی با بنیادهای مذهبی و اخلاقی وجود دارد، رویکرد سکولار غربی باید اسلام سیاسی را به عنوان «زبانی غیر غربی» از سیاست تلقی کند. چکیده عربی:جذور الاسلاموفوبیا أو الصورة السلبیة من الاسلام والمسلمین تکمن فی الوقائع التاریخیة والمناهج الموجهة السیاسیة وأضرار أدوات الغرب المعرفیة وتقسم مناهج الاسلاموفوبیا فی العصر الحدیث الی اتجاهین: الأول المحافظین الجدد واللیبرالیة، الأساس النظری لمناهج الاسلاموفوبیا فی اروبا یوجد فی نظریة صدام الحضارات بحیث ابدعت مفهوم یورابیا فی هذا المجال من جانب بعض الکتاب الأروبیین دون الوصول الی نتیجة من اللعب بالألفاظ زاد عواط الاسلاموفوبیا فی اروبا ولکن فی منهج اللیبرالیة بالترکیز علی توجیه الهجمات علی الاسلام السیاسی بدأ برنامج بهدف لیبرالیة مسلمی اروبا وتم تغییر سیاسة الثقافات العدیدة الی الثقافة الواحدة والانسجام الثقافی.منهج العلمانی المعرفی الذی تم تکوینه کهیکل اجتماعی تاریخی هو أهم ضرر اتجاهات الاسلاموفوبیا فی اروبا وفی نفس التعالیم الاسلامیة وثقافة المسلمین تمازج بین هیاکل الاجتماعیة والسیاسیة مع الهیاکل الدینیة والأخلاقیة ولهذا علی منهج العلمانی الغربی تعبیر الاسلام السیاسی کلغة غیر غربیة من السیاسة.