زمین شناسی ژئوتکنیک (زمین شناسی کاربردی-Journal of Geotechnical Geology)
سال:1390 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

در این پژوهش، مناطق ساحلی جنوب استان سیستان و بلوچستان مورد مطالعه قرار گرفتند. این مناطق در تجارت بین المللی، مدیریت سواحل و صنایع دریایی نقش قابل توجهی را دارند. شناخت زمین های مناسب جهت توسعه و ساخت سازه های دریایی مانند اسکله های سوخت گیری، صیادی، تجاری و بنادر ساحلی و دور از آلودگی های زیست محیطی، بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، روش تحقیق بر اساس مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، صحرایی و عملیات پیمایشی، نمونه برداری از رسوبات ساحلی اعم از سطحی و عمقی بوده است. پس از تهیه مقاطع نازک، رسوبات منطقه بررسی و تیپ های مختلف رسوبی آن شناسایی شدند. با تلفیق اطلاعات به دست آمده، سواحل دارای پتانسیل ساخت و توسعه اسکله، بنادر، محل های مناسب جهت سوخت گیری و محل های نامناسب، شناسایی شدند. در این تحقیق مشخص شد که عواملی مانند تغییرات سطح آب دریا، فرایندهای تکتونیکی، فرایندهای اقلیمی، فرایندهای هیدرولیکی به ویژه عمل جریان های جزر و مدی و نیز دخالت های انسانی و فعالیت های عمرانی در اسکله ها و مناطق ساحلی جنوب استان سیستان و بلوچستان، مهم ترین فرایندهای تخریبی و سازنده سواحل می باشند. همچنین مشخص شد سواحل پسرونده در خلیج های چابهار و پزم، شاخص یک ساحل پسرونده در زمان پیشروی دریا می باشند. سواحل دریای عمان پس از تحمل بالا آمدگی مداوم ناشی از نئوتکتونیک و زون فرورانش که در حال حاضر نیز ادامه دارد، در معرض دو گروه عوامل محیطی خشکی و دریایی قرار گرفته اند. البته عوامل زمین شناختی به عنوان عوامل اصلی محسوب می گردند. واحدهای سنگی، تحت تاثیر فرایندهای دگرسانی مانند انحلال، تجزیه و دگرسانی اجزای سازنده، دچار فرسایش شدید شده و سواحل را در برابر هجوم، ضربه امواج و بارگذاری های موضعی بسیار آسیب پذیر نموده اند. در برخی نقاط مانند شرق رمین تا غرب پسابندر، این عوامل به تنهایی ریزش و جدایش توده های سنگی ساحلی و نهایتا عقب نشینی آنها را موجب می شوند. در برخی نقاط ساحلی دیگر مانند دیواره های دریایی حد فاصل خلیج های پزم و چابهار و نیز گواتر، عوامل هیدرودینامیکی مانند اثر امواج و عوامل اقلیمی مانند بادهای مونسون و فرسایش بادی، به عنوان عوامل مکمل عوامل اصلی در فرسایش و عقب نشینی سواحل سنگی نقش داشته اند.

هدف از انجام این پژوهش، شناسایی پدیده های ژئومورفولوژیکی کارست، شناخت خصوصیات سنگ شناسی و ویژگی های فیزیکی سنگ های کربناته به منظور ارزیابی توسعه کارست در منطقه نهاوند می باشد. بر اساس بازدیدهای صحرایی، واحدهای کربناته در ناحیه مورد مطالعه، گسترش زیادی دارند. ساختارهای تکتونیکی (شکستگی ها و گسل ها) فراوان و پدیده های ژئومورفولوژیکی کارست نظیر دولین، کارن، پونور، غار و چشمه های کارستی، در ناحیه به خوبی قابل مشاهده هستند. با توجه به مطالعه مقاطع نازک سنگ و بر اساس رده بندی فولک، سنگ های آهکی منطقه از نوع بایوکلاست پکستون دولومیتی شده و مادستون آهکی هستند. با توجه به نتایج آزمایشات ایکس آر اف (XRF)، درصد اکسید کلسیم برای هر سه تیپ سنگ، بیشتر از 50 و درصد اکسید منیزیم حداکثر 2.47 و حداقل 1.39 بوده است. با توجه به نتایج آزمایشات ایکس آر دی (XRD)، سنگ های کربناته به ترتیب فراوانی دارای کلسیت، کوارتز و دولومیت می باشند. هر چند نمونه های سنگ بکر از دانسیته خشک نسبتا بالا و تخلخل پائینی برخوردار می باشند ولی ترکیب مناسب سنگ شناسی، ناپیوستگی های متعدد، تخلخل ثانویه و فراوانی پدیده های ژئومورفولوژیکی کارست در واحدهای کربناته، نشان دهنده توسعه کارست در منطقه می باشد.

منطقه دالی، اولین اندیس پورفیری Au-Cu کمربند ولکانیکی ارومیه - دختر در ایران می باشد که با توجه به پتانسیل معدنی مطالعات اکتشافی بیشتری را نیاز دارد. بر اساس نتایج نمونه برداری های سیستماتیک انجام شده در خاک، حفر ترانشه ها و گمانه های اکتشافی و تفسیر و تحلیل های ژئوشیمیایی - آماری داده های حاصل، می توان به کنترل حفاری ها و هدایت عملیات اکتشافی اقدام نمود. تحلیل ژئوشیمیایی - آماری 165 نمونه خاک با استفاده از روش هندسه فرکتال در منطقه دالی شمالی منجر به تفکیک مناطق آنومال Au و Cu گردیده که منطقه آنومال انطباق مناسبی را با سنگ های کوارتز دیوریت پورفیری (QDP) داشته است. با بررسی اطلاعات ژئوشیمیایی ترانشه های TR04 و TR05، مشخص گردید که در سنگ های QDP، نسبت های اکتشافی Ba´K/Ca´Zn و Fe´K/Zn´Mg متناسب با تغییر غلظت های Au و Cu در ترانشه ها (محیط هیپوژن) عکس العمل نشان داده و می تواند بعنوان راهنمای مناسب اکتشافی در این سنگ ها محسوب شود. ترانشه های مذکور، سنگ های QDP و مخصوصا کنتاکت آن با آندزیت ها را بعنوان منطقه آنومال نشان داده و بررسی نمونه گمانه های هم آزیموت با ترانشه ها نیز این مساله را تائید کرده است. بر اساس نتایج مطالعات ژئوشیمیایی به هدایت برداشت های ژئوفیزیکی به منظور تجسم زیر سطحی کاملتر از مناطق کانی سازی پرداخته و سپس حفاری اکتشافی پیشنهاد شده است. با توجه به بررسی های انجام شده و ارزیابی نتایج حفاری های اولیه، گمانه های بعدی در محدوده نزدیک به کنتاکت سنک های کوارتز دیوریت پورفیری با آندزیت ها پیشنهاد گردیده اند.

در این تحقیق با استفاده از منابع و تحقیقات مختلف ابتدا کلیه عوامل موثر بر زمین لغزش استخراج و سپس با کنترل این عوامل در منطقه عوامل نه گانه شامل شیب، جهت دامنه، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی، فاصله از جاده، فاصله از گسل، فاصله از شبکه زهکشی، کاربری اراضی و سنگ شناسی به عنوان عوامل موثر در وقوع زمین لغزش های منطقه تشخیص داده شدند. بعد از تهیه این عوامل در سیستم اطلاعات جغرافیایی با استفاده از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای و مطالعات میدانی نقشه پراکنش زمین لغزش حوضه تهیه گردید. سپس پهنه بندی با چهار روش ارزش اطلاعاتی، تراکم سطح، تحلیل سلسله مراتبی سیستم ها و روش پیشنهادی گوپتا و جوشی (Gupta & Joshi) انجام گرفت. در پایان برای ارزیابی صحت نقشه های پهنه بندی، وزن های به دست آمده برای حوضه آبخیز مجاور (حوضه آبخیز زنگوان) که از بسیاری لحاظ مشابه حوضه آبخیز چرداول می باشد، به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که روش ارزش اطلاعاتی نسبت به سایر روش ها در تفکیک کلاسه های خطر نتایج بهتری دارد. بنابراین این روش به عنوان روش نهایی پهنه بندی خطر زمین لغزش برای منطقه مورد مطالعه پیشنهاد گردید.

در این تحقیق داده های برخی عناصر سنگین در 11 نمونه آب و 7 نمونه از خاک منطقه عسلویه مورد ارزیابی قرار گرفته و همبستگی عناصر، نمودارهای پراکنش و روند تغییرات مکانی مقایسه گردید. ضرایب همبستگی بین عناصر سنگین با سایر عوامل بویژه Cl ،Na ،pH و HCO3 نمونه آب تعیین کننده ماهیت ژئوشیمیایی و رفتار مشابه این عناصر در آب می باشد. نتایج حاکی از زیاد بودن غلظت برخی فلزات سنگین در نمونه های آب و خاک است. همچنین عناصر F و B در آب زیرزمینی و Sr ،Mn ،Pb و Ni در برخی نمونه های خاک دارای غلظتی بیش از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی است.

دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگ ترین دریاچه های فوق اشباع از نمک جهان واقع در شمال غرب ایران، امروزه در خطر خشک شدگی قرار گرفته است. بحران اخیر زیست محیطی و خشک شدن دریاچه ارومیه هم اکنون یکی از بزرگترین مخاطرات زمین شناختی کشور محسوب می گردد. بررسی تاریخچه تکاملی دوره هولوسن و شناخت علل کاهش ناگهانی تراز آب دریاچه ارومیه، موضوع پژوهش حاضر می باشد. در این پژوهش ضمن انجام بررسی های دورسنجی در بازه زمانی 35 ساله، پردازش داده های اقلیمی 55 ساله و رابطه آن با تغییرات تراز آب دریاچه، مغزه های رسوبی دست نخورده از رسوبات بستر دریاچه در بخش غربی به روش مغزه گیری Auger تهیه گردید. تعداد 16 مغزه با بیشینه ژرفای 9 متر و مجموعا بیش از 98 متر از رسوبات زیر بستر دریاچه مورد بررسی قرار گرفت. رخساره های رسوبی بر اساس رنگ، اندازه دانه، ویژگی های کانی شناسی، ساخت رسوبی و نوع کانی های تبخیری تفکیک گردید. با توجه به تغییر رخساره های رسوبی از سطح به عمق، جغرافیا، اقلیم و تغییرات تراز آب دریاچه از سطح به عمق بازسازی گردید. نتایج حاکی از وجود 17 رخساره رسوبی قابل تفکیک در مغزه ها می باشد. رخساره ها متعلق به محیط های رسوبی دریاچه ای، باتلاقی، پلایایی، رودخانه ای و خشکی می باشد. مغزه گیری و بررسی رخساره های رسوبات زیر بستر دریاچه، نشان می دهد اگر چه در نواحی کرانه ای دریاچه آثار خشک شدگی به تناوب دیده می شود اما بخش اصلی دریاچه در حداقل 13000 سال گذشته (6.5 متری رسوبات بستر) محیط دریاچه ای بوده است و رسوبگذاری پیوسته دیده می شود. داده های لرزه ای موجود نیز موید این نکته می باشد. لذا تغییر اقلیم و به ویژه افزایش تبخیر در سال های اخیر اگر چه خود عاملی در کاهش تراز آب دریاچه محسوب می گردد، اما علت اصلی خشکسالی دریاچه ارومیه نیست. از حال تا حدود 13000 سال گذشته، کشور ایران دستخوش خشکسالی های وسیعی بوده است و دریاچه های کم عمق از قبیل دریاچه مهارلو، میرآباد، زریوار به کرات خشک شده اند اما دریاچه ارومیه در آن بحران های خشکسالی بجز در نواحی کرانه ای، هرگز خشک نگردیده است. فاز عمده خشکی دریاچه ارومیه از حدود 13000 سال قبل آغاز شده است که آن را می توان به خشکسالی عمده آخرین عصر یخچالی که با کاهش رطوبت و پایین رفتن تراز آب دریاچه های شمال افریقا و جنوب آسیا توام بوده است، نسبت داد. بنابراین عامل مهم در کاهش تراز آب امروزی دریاچه ارومیه عوامل آنتروپوژنیک (انسانی) می باشد.

زون افیولیتی سبزوار (SOZ) واقع در شمال ایران مرکزی (شمال گسل کویر بزرگ و جنوب گسل میامی) است که حوضه رسوبی کپه داغ در شمال را از فلات ایران مرکزی در جنوب جدا می نماید. زمان تکامل این مجموعه افیولیتی در کرتاسه فوقانی (سانتونین کامپانین) و زمان جایگزینی آن کامپانین میانی تا ماستریشتین فوقانی بوده است. این نوار افیولیتی شامل حجم زیادی از سنگ های اولترامافیک، توده های کوچک گابرویی و ترادفی ضخیم از گدازه های بازالتی زیردریایی همراه با آهک های پلاژیک کرتاسه فوقانی و رادیولاریت است که بطور دگر شیب و با یک قاعده کنگلومرایی توسط سنگ های آتشفشانی و رسوبی پوشیده شده است. این مطالعه ساختارهای شکننده منطقه SOZ را جهت تحلیل هندسی آن بررسی می کند.هدف این پژوهش تعیین الگوی ساختاری مناسب و منطبق با ساختارهای محدوده می باشد. در این پژوهش، وضعیت هندسی کلیه ساختارها و ارتباط های منطقی موجود بین شکستگی ها و ساختارهای کلان منطقه ای بررسی شد. برای نیل به این اهداف طی بازدیدهای صحرایی و بررسی تصاویر ماهواره ای ساختارهای محدوده شناسایی شده و مبنای تهیه نقشه ساختاری قرار گرفتند. با بررسی های آماری داده ها و تهیه نمودارهای گل سرخی و کنتوری، روند اصلی شکستگی ها و الگوی جهت گیری آن ها بدست آمد. راستای بدست آمده N59W هماهنگ با امتداد قطعه ای از گسل میامی بوده و ساختارهای منطقه متاثر از این گسل می باشند. اگر این راستا روند اصلی برش راستگرد منطقه در نظر گرفته شود، سایر روندهای بدست آمده از محدوده، با الگوی جهت گیری انواع شکستگی های مرتبط با یک برش گسلی منطبق می شود. به طوری که شکستگی های با روندN14E ،N86E ،N68E ،N77W ، N59W و N41W در محدوده به ترتیب بر شکستگی های مرتبط با برش نوع X، R، T، R، D و P منطبق می باشند.