زمین شناسی ژئوتکنیک (زمین شناسی کاربردی-Journal of Geotechnical Geology)
سال:1391 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

کانی های رسی، گروهی از کانی های ریزدانه می باشند که از نظر مهندسی دارای اهمیت زیادی می باشند. این گروه از کانی ها تاثیر زیادی بر روی رفتار خاک ها دارند. کانی های رسی شامل گروه های ریزدانه کائولینیت، ایلیت، اسمکتیت، ورمیکولیت و هالوئیزیت می باشند. در این پژوهش، ویژگی های مهندسی خاک های رسی مناطقی از استان همدان به منظور استفاده در تولید آجر، مورد مطالعه قرار گرفته است. از نقطه نظر مهندسی کانی های رسی به عنوان یک ماده ساختمانی مهم با کاربردهای مختلف حائز اهمیت بسیار هستند. لازم به ذکر است که در حال حاضر لالجین به عنوان یک مرکز شناخته شده تولید کاشی، سرامیک و سفال در ایران می باشد که محصولات آن به سایر کشورها صادر می گردد. برای انجام این پژوهش، 36 نمونه خاک از نقاط مختلف استان همدان تهیه و آزمایش های فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی مختلف بر روی آنها انجام شده است. بر اساس نتایج حاصله، 13 نمونه از خاک هایی که مورد آزمایش قرار گرفته اند، شرایط لازم برای تولید آجر را مطابق با استانداردهای مورد استفاده، دارا می باشند که در نهایت به عنوان خاک های مناسب جهت تولید آجر انتخاب گردیده اند.

چین خوردگی تپال در باختر شهرستان شاهرود در حاشیه جنوبی البرز خاوری مورد مطالعه قرار گرفت. سازندهای موجود در منطقه در محدوده سنی پالئوزوئیک تا اواخر ژوراسیک قرار دارند. بررسی ساختارهای زمین شناسی برای درک بهتر تاریخچه تکاملی البرز در منطقه انجام گرفت. پس از بررسی هندسی چین های بزرگ مقیاس و میان مقیاس، مشخص شد که چین های بزرگ مقیاس با داشتن سطح محوری متمایل به سمت جنوب و جنوب خاوری با ساختار گل مانند در نظر گرفته شده برای البرز مطابقت دارند. این ساختار در اثر کوتاه شدگی البرز خاوری با فشارش شمالی- جنوبی و همچنین عملکرد گسل های اصلی سامانه گسلی شاهرود ایجاد شده است. چین های میان مقیاس دارای دو روند شمال خاوری- جنوب- باختری و خاوری-باختری هستند. داده های اندازه گیری شده از چین ها نشان می دهد که چین های با روند شمال خاوری- جنوب باختری ساختارهای مرتبه دوم مربوط به چین های بزرگ مقیاس نظیر تاقدیس و ناودیس تپال هستند در حالیکه چین های با روند خاوری- باختری مرتبط با گسلش می باشند. با توجه به شباهت شیب و امتداد سطح محوری چین های دارای روند خاوری-باختری با گسل های رانده موجود می توان پیشنهاد کرد که این چین ها در اثر فشارش شمالی- جنوبی حاکم بر منطقه بوجود آمده اند.

طراحی مسیر جاده نیاز به یک فرآیند ارزیابی گسترده به منظور شناسایی بهترین راه ممکن، برای عبور جاده دارد. در طراحی شبکه راه مناسب، باید عواملی مانند شیب منطقه، کاربری اراضی و نوع خاک در نظر گرفته شود که از جمله عوامل ناپایداری دامنه ها در امتداد مسیر جاده ها به خصوص در مناطق جنگلی می باشند. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش در شرق استان مازندران، جنوب شهرستان نکا و در محدوده جاده بندبن- لایی واقع شده است. در این مقاله زمین لغزشهای رخداده در محدوده مورد مطالعه که باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در این منطقه شده است، مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به بالا بودن تعداد زمین لغزشها در جاده قدیمی بندبن- لایی اقدام به شناسایی مسیر جدیدی با ضریب ایمنی بیشتر گردید. بدین منظور، تعدادی از عوامل زمین شناسی و ژئومرفولوژیکی تاثیرگذار بر ناپایداریهای دامنه ای در این منطقه، مطالعه و بررسی شد. همچنین موقعیت جغرافیایی زمین لغزشهای رخداده در این مسیر و اطراف آن با استفاده از GPS ثبت شده و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) اقدام به تهیه لایه های رقومی و رستری فاکتورهای موثر در وقوع زمین لغزشهای این منطقه گردید. نتیجه به دست آمده در نقشه ای که مناسبترین و کوتاهترین مسیر جاده را بین دو نقطه مورد نظر در منطقه مورد مطالعه مشخص می کند، ارائه گردید.

طرح کانال آبرسانی دزکرد، به دلیل اهمیت اجتماعی اقتصادی، یکی از طرح های با حساسیت بالا می باشد. با توجه به موقعیت محدوده مورد مطالعه و اثر منفی پدیده لغزش بر عمر مفید و پایداری سازه های هیدرولیکی، پهنه بندی خطر زمین لغزش بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش بر روی بخش های با شیب های نسبتا تند که دارای گسل های فعال می باشد انجام شد. منطقه مورد بررسی با توجه به میزان بارندگی، دارای پتانسیل وقوع انواع زمین لغزش می باشد. در این منطقه، عوامل موثر در ناپایداری شیب ها با توجه به شرایط محیطی، جنس سنگ و خاک، فاصله از گسل، میزان شیب دامنه ها، فاصله از محور جاده و پراکندگی آبراهه ها تعیین گردید. لایه های اطلاعاتی پارامترهای موثر در ناپایداری شیب ها با استفاده از نقشه ها، داده های موجود و بررسی های میدانی در محیط جی آی اس (Geographic Information System, GIS) تهیه شدند. این لایه ها طبقه بندی و وزن دهی شده و با یکدیگر تلفیق شدند. در نهایت نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش با پنج رده مستعد لغزش تهیه گردید. بر این اساس، طول مسیر کانال از لحاظ استعداد زمین لغزش دارای پتانسیل های متفاوتی است که در هر محدوده نیازمند تمهیدات مهندسی متفاوتی است.

در این تحقیق محدوده مورد مطالعه قسمتی از رودخانه کر می باشد که در استان فارس، جنوب شهر مرودشت و در 50 کیلومتری شمال شهر شیراز واقع شده است. به دلیل قرارگیری مجتمع پتروشیمی شیراز، کارخانه ها و مراکز صنعتی شهر مرودشت در اطراف رودخانه کر، بررسی اثرات مخرب زیست محیطی عناصر سنگین بر این رودخانه بسیار حائز اهمیت است. به منظور بررسی چگونگی توزیع، روند تحرک و منشاء عناصر بالقوه سمی رودخانه کر، نمونه برداری از 9 ایستگاه در طول این رودخانه انجام شد. اجزای رسوبی دانه ریز (ذرات کوچک تر از 63 میکرون) توسط دستگاه آی سی پی اای اس (ICP-OES) تجزیه شیمیایی شدند. مقایسه نتایج حاصل از تجزیه نمونه ها با مقادیر زمینه و استانداردهای معتبر جهانی، بیانگر غلظت بالای فلزات Pb, Zn, Ni, Cr, As در تعدادی از ایستگاه های مورد مطالعه است. جهت برآورد شدت آلودگی و همچنین تفکیک اثر عوامل انسانی (آنتروپوژنیک) از عوامل طبیعی (ژئوژنیک) در منطقه، از شاخص زمین انباشت (Index of Geoaccumulation, Igeo)، شاخص آلودگی (Pollutant Index, PI)، ضریب غنی شدگی (Enrichment Factor, EF) و درصد عوامل انسان زاد (Anthropogenic, An) استفاده شد. ضرایب همبستگی به دست آمده بین عناصر آلاینده نشان داد که عناصر آرسنیک، سرب و روی با یکدیگر همبستگی مثبت و بالایی دارند که ناشی از منشأ یکسان، آزادسازی و رسوب مشابه این عناصر تحت شرایط سطحی در طول مسیر رودخانه است. بر اساس این پژوهش، بیش ترین غلظت عناصر آلاینده در رودخانه کر، در مجاورت شهر مرودشت و مجتمع پتروشیمی، ناشی از ورود پساب های فاضلاب شهری و صنعتی به رودخانه می باشد.

جاده توریستی چالوس، یکی از مهمترین راه های ارتباطی میان استان های تهران، البرز و شرق استان مازندران می باشد. این جاده یکی از پرترددترین مسیرهای داخلی کشور است. احداث بزرگراه در حال ساخت تهران- چالوس، بار ترافیکی این مسیر را کاهش خواهد داد. احتمال وقوع زمین لغزش بر روی این جاده ها به دلیل عبور از میان رشته کوه های البرز افزایش می یابد. از این رو بررسی خطر زمین لغزش بر روی قسمت های مختلف جاده و بزرگراه، از اهمیت بالایی برخوردار است. روند تعیین خطر زمین لغزش جاده و بزرگراه شامل دو مرحله می باشد. در مرحله اول، پهنه بندی خطر زمین لغزش بر روی دامنه های کناری جاده چالوس و بزرگراه و در حوزه رودخانه چالوس صورت گرفت. برای تهیه نقشه پهنه بندی عواملی از قبیل توپوگرافی، زمین شناسی، گسل ها، هیدرولوژی و پوشش گیاهی در نظر گرفته شد. در مرحله دوم، برای تعیین خطر بر روی جاده و بزرگراه، عواملی مانند آزیموت شیب بیشینه، فاصله جاده از خاکریزهای کناری و مساحت موثر دامنه ها در نظر گرفته شد. جاده و بزرگراه از نظر وقوع زمین لغزش، در 4 کلاس بسیار خطرناک، خطرناک، خطر متوسط و بی خطر طبقه بندی شدند. طبق نتایج بدست آمده، از کل طول جاده در منطقه مورد مطالعه که 66 کیلومتر است، 16 درصد دارای خطر بسیار زیاد و 42 درصد، دارای خطر زیاد برای وقوع زمین لغزش می باشد. همچنین از 17 کیلومتر طول بزرگراه در حال ساخت، 12 درصد دارای خطر خیلی زیاد و 33 درصد دارای خطر زیاد برای وقوع زمین لغزش می باشد.

سازند آب دراز در برش شیخ واقع در غرب کپه داغ، برای نخستین بار بر مبنای نانوفسیل های آهکی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس مطالعه نمونه های برداشت شده، 21 جنس و 34 گونه شناسایی گردید. با توجه به اولین حضور گونه های شاخص و تجمع فسیلی همراه، بیوزون های CC18-CC21 برای این سازند پیشنهاد گردید. بر مبنای این بیوزون ها، سن سازند آب دراز در برش شیخ، کامپانین پیشین تا ابتدای کامپانین پسین می باشد. بر اساس مطالعه این نانوفسیل ها، می توان گفت که حوضه آب دراز در برش شیخ در عرض جغرافیایی نسبتا پایین و دمای نسبتا بالا قرار داشته و از نظر زیستی دارای پروداکتیویتی پایینی است که به سمت سازند کلات بر عمق حوضه افزوده می شود.

توده نفوذی قلای لان بخشی از نفوذهای موجود در جنوب- جنوب غرب قروه است. بر اساس مشاهدات صحرایی و ویژگی های کانی شناسی، این نفوذی مورد مطالعه شامل سه واحد دیوریت، گرانیت و گرانیت پورفیری است. سنگ های این واحدها از نظر ژئوشیمی از نوع I، ساب آلکالن و از نظر درجه اشباع از آلومینیم (ASI) متاآلومین هستند. در واحد دیوریتی پایین بودن نسبت های (Al2O3/FeO+MgO+TiO2) و (Na2O+K2O/(FeO+MgO+TiO2) و تمرکز پایین نسبت Rb/Sr کمتر از 0.6) بر ذوب بخشی منابع پوسته زیرین به واسطه ذوب بدون آب آمفیبولیت برای این واحد اشاره دارد. حجم زیاد سنگ های فلسیک (گرانیت و گرانیت پورفیری)، با این موضوع که این واحدها از طریق تفریق بلورین ماگمای والد بازالتی مشتق از گوشته توأم با آلایش به وجود آمده است، سازگار نیست. میزان پایین عناصر انتقالی (Ni، Cr،Co و V)، مقادیر پایین نسبت عناصر Nb/La و Ti/Zr نشان می دهند که منشأ ماگمای اولیه واحد فلسیک احتمالا در اثر ذوب بخشی پروتولیت های پوسته ای (متاگری واک ها) به وجود آمده است و ماگماهای بازالتی حاصل از گوشته که در پوسته زیرین جایگزین شده اند محتمل ترین منشأ گرمایی برای ذوب بخشی بوده اند. نمودارهای تفکیک کننده محیط تکتونیکی، پایین بودن نسبت Nb/U و Nb/Y و مقادیر بالای نسبت Ba/Nb بیانگر محیطی مرتبط با فرورانش در حاشیه فعال قاره ای برای این توده می باشد.