زمین شناسی ایران
سال:1391 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:7

به منظور بررسی اثرات فازهای ساب هرسی نین و ساب سنونین در میدان نفتی آغاجاری سه مقطع چینه شناسی در محدوده مرز سازندهای سروک و ایلام در چاه های شماره 56، 140 و 82 مورد مطالعه قرار گرفته است. وجود زون زیستی  29با سن تورونین در رأس سازند سروک بر روی زون زیستی  25حاکی از تداوم رسوبگذاری از سنومانین به تورونین و تاثیر اندک فاز ساب هرسی نین در حد مختصر تغییرات رخساره ای در هر سه چاه مورد مطالعه است. در چاه های 56 و 140 بر روی بیوزون 29 به سن تورونین، بیوزون  30به سن سانتونین و متعلق به سازند ایلام قرار می گیرد که یک نبود رسوبگذاری را در حد فاصل زمان تورونین تا سانتونین تحت تاثیر فاز ساب سنونین و در مرز دو سازند سروک و ایلام نشان می دهد. در چاه 82 زمان این نبود کمی بیشتر و تا سانتونین پسین بطول انجامیده است بطوری که سازند گورپی با سن سانتونین پسین بر روی سازند سروک با سن تورونین قرار می گیرد.

منطقه جیرنده در شمال غربی قزوین، بخشی از زون ساختاری البرز غربی است که حاوی رخنمون های وسیعی از سنگ های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن میانی- فوقانی (شامل الیوین بازالت، تراکی آندزیت، آندزیت و تراکیت) و توده های نفوذی بعد از ائوسن می باشد. روابط صحرایی به همراه ویژگی های پتروگرافی و روندهای ژئوشیمیایی نمونه های آتشفشانی در نمودارهای تغییرات عناصر اصلی، فرعی و کمیاب، بیانگر تشکیل این سری سنگی از طریق تبلور تفریقی یک ماگمای بازیک می باشد. این ماگما دارای طبیعت کالک آلکالن پتاسیم بالا و خصوصیات بارز ماگماتیسم کمان های قاره ای مناطق فرورانش بوده است. ماگمای مزبور از ذوب بخشی حدودا 12 تا 15 درصدی یک منبع گوشته ای غنی شده گارنت- اسپینل لرزولیتی در اعماق 90 تا 110 کیلومتری حاصل شده و از طریق شکستگی ها و گسل های عمیق، در حوضه کششی درون کمانی ائوسن میانی- فوقانی البرز غربی فوران کرده است.

دوپشته های کوه کمر حاجی در شمال باختر بیرجند، روند خاوری باختری دارند. دوپشته ها به موازات سیستم گسل شکر آب هستند. گسل شکرآب یک گسل معکوس با مولفه چپگرد است که در جنوب منطقه مطالعاتی قرار دارد و جزء یکی از شاخه های انتهایی گسل نهبندان به حساب می آید.بر اساس تحلیل هندسی جنبشی صورت گرفته، دوپشته های منطقه از نوع ساختارهای دم اسبی هستند که این ساختارها از پهلو بر روی همدیگر قرار گرفته اند. در راستای عمود بر ساختارهای دم اسبی ساخت گلواره وجود دارد که باعث شده لایه های مرکزی دوپشته ها مرتفع تر از لایه های کناری باشند.در دوپشته های این منطقه پلکان ها دارای سازوکار امتدادلغز چپگرد همراه با مولفه راندگی هستند. سکوهای موجود در منطقه غیر افقی بوده و عمدتا سازوکار راندگی با مولفه چپگرد دارند. با توجه به سازوکار سکوها، جهت انتقال به سمت باختر می باشد و از آنجا که جهت جوان شدن پلکان ها بر روی فرادیواره پلکان های قبلی می باشد (به عبارتی جهت جوان شدن به سمت پس بوم است)، تشکیل دوپشته ها از مدل break back پیروی می کند. بر اساس تعیین فازهای تنش دیرین و روندهای کوتاه شدگی ناشی از فشردگی بر روی ساختارهای موجود در منطقه، مانند چین خوردگی ها و دوپشته ها مراحل دگرشکی مورد بررسی قرار گفت. بر این اساس دو مرحله دگرشکلی بدست آمد. در مرحله اول، محور تنش بیشینه یا به عبارتی محور l3 کرنش، به کمک درزه های مزدوج N42,00، به کمک درزه های کششی N40,07 و به کمک سطح محوری چین ها N38,14 می باشد. مقدار کوتاه شدگی بدست آمده در این مرحله از دگرشکلی 41.46 درصد است. در مرحله دوم دگرشکلی محور تنش بیشینه یا به عبارتی محور l3 کرنش به کمک درزه های مزدوج N83,02، به کمک درزه های کششی N84,00 و به کمک راستای راندگی های خاوری باختری بر اساس تصاویر ماهواره ای N90E است. در این مرحله گسل های امتدادلغز توسعه بیشتری داشته اند. براساس بازگرداندن مقطع شرقی غربی رسم شده بر روی دوپشته ها، مقدارکوتاه شدگی 20.30 درصد و مقدار لغزش در امتداد سکو، 2640 متر بدست آمد. بر اساس تحلیل هندسی جنبشی صورت گرفته دوپشته ها در مرحله دوم دگرشکلی که با دگرشکلی پیشرونده همراه بوده است بوجود آمده اند.

چشمه های تراورتن ساز آب اسک در فاصله 85 کیلومتری شمال شرقی تهران در دامنه شرقی آتشفشان دماوند واقع شده اند. نهشته های این چشمه ها، عمدتا به صورت تراورتن های تیپ پشته ای- شکافی و رگه ای تظاهر یافته است. با توجه به فعال بودن این منطقه از نظر تکتونیکی، گسل ها و شکستگی‏ها، مجراهایی را برای صعود سیالات گرمابی غنی از CO2 به سطح فراهم نموده اند. تشکیل تراورتن های پشته ای- شکافی و رگه های تراورتنی، در زون های شکستگی و سیستم های گسلی اصلی فعال حاصل از گاز زدایی شدید دی اکسیدکربن آب در این منطقه است. بر اساس مطالعات میکروسکوپی و آنالیز XRD، تراورتن های پشته ای- شکافی تقریبا از کلسیت خالص، با مقادیر ناچیزی کوارتز تشکیل شده اند. بررسی های انجام شده از طریق مقاطع نازک و آنالیز SEM نشان می دهد که در تشکیل این تراورتن ها میکروارگانیسم های فتوسنتزی مانند جلبک های سبز- آبی و دیاتومه ها نقش بسزایی داشته اند. شکستگی های هیدرولیکی که در پاسخ به فشار درونی سیالات گرمابی غنی از CO2 ایجاد شده اند به صورت رگه هایی در داخل این تراورتن ها گسترش یافته اند. مطالعات میکروسکوپی و آنالیز XRD، نشان می دهد که برخی از این رگه ها از کلسیت با بافت بلوکی طویل و برخی دیگر از کلسیت، پیریت، ژیپس، و مقادیر ناچیزی از کانی نادر رانسییت تشکیل شده اند. با توجه به مقادیر ایزوتوپی d13C و d18O منشأ تراورتن های پشته ای- شکافی کربنات زدایی سنگ آهک و رگه های تراورتنی ماگمایی- کربنات زدایی تشخیص داده شده است. نمونه های مورد مطالعه از نظر مقدار d13C غنی شدگی قابل توجهی نشان می دهند. این غنی شدگی به کربنات زدایی سنگ آهک، فعالیت های جلبکی و گاززدایی سریع چشمه های آب گرم نسبت داده شده است.

در شمال دهگلان آتشفشان های جوانی با سن میوسن رخنمون دارند که بخشی از کمربند ارومیه دختر هستند. ترکیب این سنگها بیشتر متوسط تا اسیدی و کمتر بازیک با بافت غالبا پورفیریک است. بخش عمده ای از سنگ های متوسط تا اسیدی، ترکیب ریوداسیتی داشته و بصورت خاکسترهای آتشفشانی و لاهار بزرگترین واحد منطقه را تشکیل می دهد. پلاژیوکلاز و هورنبلند فنوکریست های اصلی و کوارتز، فلدسپات آلکالن و بیوتیت کانی های فرعی را تشکیل می دهند. خمیره بیشتر شامل شیشه سیلیسی و کمتر فلدسپات است که فضای بین کانی ها را پر کرده است. از ویژگی های بارز واحد خاکستر وجود زنولیت های فراوان و سبکی آن بعلت وجود تخلخل است. پس از بررسی های پتروگرافی و ژئوشیمیایی، به منظور بررسی پتانسیل سنگ های اسیدی شمال دهگلان، فعالیت پوزولانی این سنگ ها با روش ترموگراویمتری STA مورد آزمایش قرار گرفت. مقدار بدست آمده برای خاکسترهای اسیدی مورد بررسی 49.36 درصد است که در رده ممتاز قرار می گیرد. از نظر شیمیائی نیز تغییرات نسبت مولی  Al2O3/(CaO+Na2O+K2O)به Al2O3/(K2O+Na2O) نمونه های دهگلان با نمونه های پوزولانی مورد استفاده در نقاط مختلف جهان و ایران همپوشانی خوبی نشان داده است.

تهیه نقشه های زمین شناسی توسط تصاویر چندطیفی، با توجه به نزدیکی رفتار طیفی بسیاری از سنگها می تواند امری دشوار باشد. لذا در این پژوهش روش ماشین بردار پشتیبان (SVM)، بعنوان یکی از روش های طبقه بندی تصویر که قابلیت انعطاف مناسبی برای حالات مختلف دارد مورد استفاده قرار گرفت و کرنل های مختلف آن با دو روش طبقه بندی حدکثر احتمال (MLC) و شبکه های عصبی (NNC)، بمنظور تولید نقشه زمین شناسی و با مقادیر مختلف نمونه های تعلیمی و با توجه به برداشت های زمینی و مطالعات آزمایشگاهی، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد روش SVM در هر سه کرنل خود توانسته است بیشترین دقت (%83.42) را نسبت به دو روش دیگر ارائه کند. همچنین روش SVM با %50 از داده های تعلیمی نیز می تواند به دقتی معادل استفاده از %100 درصد نمونه های تعلیمی برسد در حالیکه دو روش دیگر چنین قابلیتی را از خود نشان ندادند. از طرفی ارزیابی نتایج حاصل از شاخص تفکیک پذیری جفریس- ماتوستیا با نتایج دقت طبقه بندی به روش SVM، گویای این حقیقت است که این روش در داده های با تفکیک پذیری پایین تر بسیار کارآمدتر از دو روش دیگر مورد بحث بوده و بنابراین به نظر می رسد این روش برای تهیه نقشه زمین شناسی مناسب تر از دو روش فوق خواهد بود.

آب زیرزمینی اصلی ترین منبع آب شرب در اکثر شهرها و روستاهای ایران می باشد و آلودگی نیترات به عنوان یکی از شایع ترین آلودگی های آب زیرزمینی در ایران سلامت مردم را تهدید می کند. منشاء نیترات در آب زیرزمینی به طور عمده از مواد غیر آلی مانند کودهای شیمیایی و آلی مانند فضولات انسانی و حیوانی و مواد آلی موجود در خاک می باشد. اولین قدم در برنامه ریزی و اجرای طرح های جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی، شناسایی منشاء آلودگی است. این تحقیق با هدف بررسی آلودگی نیترات آب زیرزمینی در دشت دزفول- اندیمشک و شناسایی منشاء نیترات انجام شده است. برای تعیین غلظت نیترات و اندازه گیری کاتیون ها و آنیون های دیگر نمونه های آب زیرزمینی از چاه ها، رودخانه و زهکش برداشت شده است. پارامترهای دما، هدایت الکتریکی و PH همزمان با نمونه برداری در محل اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد که غلظت نیترات در بخش های شمالی و شمال شرقی آبخوان بیش از حد مجاز شرب (مطابق با استاندارد سازمان بهداشت جهانی) بوده و از شمال به سمت جنوب از غلظت نیترات کاسته می شود. تحلیل نتایج آنالیز ایزوتوپی نشان می دهد که منشاء غالب نیترات آب زیرزمینی در دشت دزفول – اندیمشک مصرف کودهای شیمیایی است. در برخی از نمونه ها بویژه چاه هایی که در شهرها و روستاها واقع شده اند اختلاط نیترات ناشی از چاه های جذبی (فضولات انسانی) با نیترات ناشی از کودهای شیمیایی مشاهده می شود. d15N با عمق آب زیرزمینی رابطه مستقیم نشان می دهد بدین معنی که با افزایش عمق بر میزان d15N افزوده می شود. در جهت جریان آب زیرزمینی از شمال به جنوب در چاه های عمیق غنی شدگی 15N و 18O در اثر نیترات زدایی توسط باکتری ها مشاهده می شود.