زمین شناسی ایران
سال:1395 | دوره:10 | شماره:39 |تعداد مقالات:8

کانسار مس سیستانک از نظر جغرافیایی در شرق ایران و جنوب شرق شهرستان قائن (خراسان جنوبی) واقع شده است. به طور کلی محدودی مس سیستانک واقع در شرق زون ایران مرکزی است که بخشی از آن در زون فلیشی و قسمت دیگر آن در بلوک لوت قرار گرفته است. از لحاظ چینه شناسی، سنگ های قدیمی تر از ژوراسیک در محدوده مورد مطالعه مشاهده نشده است. بر اساس مطالعات پتروگرافی، سنگ های آتشفشانی منطقه به دوگروه گدازه (آندزیتی و آندزیت -بازالت) و آذرآواری (آگلومرا و توف) تقسیم می شوند. این سنگ ها در رده کالک آلکالن و کالک آلکالن پتاسیم بالا قرار می گیرند. بر اساس ترکیب شیمیایی، سنگ های آتشفشانی مورد نظر در محدوده آندزیت و آندزیت-بازالت قرار می گیرند. کانه های اصلی مس در گدازه های آندزیتی شامل: مس خالص، کالکوسیت، مالاکیت است. علاوه بر این کانی های اکسیدآهن شامل هماتیت و گوتیت نیز در نمونه ها حضور دارند. عموما زون کانه زایی در بالاترین تراز گدازه های آتش فشانی قرار می گیرد و ماده معدنی به صورت چینه کران است. چنین ویژگی نشانگر اپی ژنتیک بودن ذخایر است. بر اساس ویژگی های زمین شناسی و کانی سازی، کانسار مس سیستانک احتمالا یک کانسار تیپ میشیگان است.

مجموعه پلوتونیک جبال بارز متشکل از چندین توده نفوذی گرانیتوئیدی است که در شرق و شمال شرق جیرفت در جنوب استان کرمان واقع شده است. ترکیب سنگ شناسی این مجموعه شامل گرانودیوریت، کوارتزدیوریت، گرانیت و آلکالی گرانیت می باشد، اما سنگ نفوذی غالب در این منطقه، گرانودیوریت است. کانی های غالب در ترکیب این سنگ ها پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، بیوتیت، آمفیبول و کوارتز است. ترکیب پلازیوکلازها متغیر است و از آندزین تا لابرادوریت تغییر می کند و آلکالی فلدسپارها در رده ارتوکلاز قرار می گیرند. همه آمفیبول ها از نوع ماگمایی بوده و در سه گروه آمفیبو های کلسیک، آمفیبول های سرشار از آهن و آمفیبول های (mn، mg و fe) دار قرار گرفته اند. بررسی وضعیت اکسیداسیون و احیایی ماگمای منشاء گرانیتوئیدهای منطقه بر اساس ترکیب آمفیبول ها، نشان دهنده فوگاسیته بالای اکسیژن است. شواهد نشان می دهد که گرانیت های منطقه جبال بارز سری مگنتیتی بوده و ماگما در شرایط اکسیدان و در مرز ورقه های همگرا تشکیل شده است. بر اساس محاسبه های زمین دما فشارسنجی، بر اساس روش های Zen-Hamarstrom، Schmidt، Rutherford-Johnson، Anderson- Smithو Uchida، متوسط فشار محاسبه شده بین 1.54 تا 7.87 کیلوبار در تغییر است و عمق قرارگیری اتاق ماگمایی و شروع تبلور را 9 تا 12 کیلومتر می توان برآورد کرد. همچنین بر اساس دماسنج دو فلدسپار، دمای جایگیری گرانیتوئیدهای جبال بارز به روش Anderson مابین 550 تا 750 و به روش Putirka مابین 710 تا 830 درجه سانتی گراد و بر اساس تیتانیوم در بیوتیت، مابین 670 تا 720 سانتی گراد در تغییر است. همچنین دماسنجی به روش هورنبلند پلاژیوکلاز دمای 578 تا 732 درجه سانتی گراد را برای به تعادل رسیدن این دو کانی نشان می دهد.

دشت دوزدوزان در 80 کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد و یکی از دشت های حاصل خیز آذربایجان شرقی است. اقتصاد اصلی ساکنان این منطقه بر پایه کشاورزی است و به تبع آن و با توجه به کمبود منابع آب های سطحی، عمده مصرف آب زیرزمینی در بخش کشاورزی است. در این تحقیق، کاربرد نظری مجموعه های فازی برای ارزیابی کیفیت آب نشان داده شده است. به منظور ارزیابی کیفیت آب کشاورزی دشت دوزدوزان به روش فازی، از 7 پارامتر موثر بر کیفیت آب زیرزمینی استفاده شده است. بدین منظور، داده های کیفی 50 حلقه چاه آب زیرزمینی در سال آبی 1391-1390 تهیه شد. با استفاده از مدل فازی، کیفیت آب زیرزمینی به سه طبقه مطلوب، قابل قبول و غیر قابل قبول تقسیم شد. بر اساس نتایج، 17 نمونه در رده مطلوب و با سطح اطمینان 63.6 درصد تا 84 درصد و 28 نمونه در رده قابل قبول و با سطح اطمینان 48 درصد تا 64.5 درصد قرار گرفتند. 5 نمونه باقیمانده نیز در رده غیر قابل قبول و با حداکثر سطح اطمینان 13.7 درصد قرار گرفتند.

دگرگونی های مقطع حلب- میانج بخشی از دگرگونی های پرکامبرین کمپلکس تکاب است که در شمال غرب ایران برونزد دارند. مقطع حلب- میانج شامل انواع سنگ های دگرگونی است که در رخساره شیست سبز و آمفیبولیت دگرگون شده اند. شیمی پورفیروبلاست های گارنت در گارنت شیست ها در محدوده آلماندن قرار می گیرد. ترکیب کانی های آمفیبول در آمفیبول شیست و متادیوریت ها از نوع کلسیک و ترکیب شیمی آن ها از اکتینولیت تا مگنزیو هورنبلند متغیر است. ترکیب شیمی کانی های پلاژیوکلازها در محدوده آلبیت تا الیگوکلاز قرار دارد. بیشترین دما برای سنگ های دگرگونی گارنت- شیستی بر اساس زوج کانی گارنت- بیوتیت ها، 552 درجه سانتی گراد تخمین زده که نشان دهنده رخساره اپیدوت- آمفیبولیت هستند. دما و فشار دگرگونی بر اساس زوج کانی های آمفیبول- پلاژیوکلاز در آمفیبول، شیست ها و متادیوریت ها در حدود 420 تا 487 درجه سانتی گراد و 3.9 تا 6.7 کیلوبار تعیین شده است که نشانگر شروع رخساره آمفیبولیت است، بنابراین درجه زمین گرمایی بر مبنای سنگ های دگرگونی با پروتولیت های مختلف در محدوده 29 تا 31 درجه سانتی گراد بر کیلومتر است.

کلان شهر تهران به عنوان پایتخت ایران در دامنه جنوبی البرز مرکزی واقع شده است. گسل شمال تهران به عنوان اصلی ترین ساختار این گستره، در بخش شمالی شهر قرار گرفته است و مخروط افکنه های آبرفتی را از سنگ های آتشفشانی رشته کوه البرز جدا می سازد. در داخل شهر گسل های دیگری نیز وجود دارند که به نظر می رسد از لحاظ ساختاری با گسل شمال تهران مرتبط می باشند. مطالعه عوارض ریخت شناسی مانند رودخانه ها و مخروط افکنه های آبرفتی نشان دهنده فعالیت گسل های این گستره می باشد که بر مبنای این مطالعات می توان کوتاه شدگی و حرکات چپگرد را در طول این گسل ها مشاهده کرد. علاوه بر گسل ها تعدادی چین خوردگی نیز در داخل دشت تهران وجود دارند. مشاهدات صحرایی در طول ترانشه های موجود در سطح شهر نشان می دهد که چین خوردگی های موجود در دشت تهران فعال می باشند و رشد آنها ناشی از فعالیت گسل های موجود در زیر این چین ها می باشد. عموما گسل های موجود در زیر این چین ها فاقد گسیختگی های سطحی است و یا همراه با گسیختگی های اندکی می باشند، از این رو از نوع گسل های پنهان در نظر گرفته می شوند. امتداد این ساختارها نسبت به گسل شمال تهران به صورت مایل است که به نظر می رسد ناشی از تغییرشکل های چپ گرد در طول گستره تهران باشد. فاصله میان چین های فعال و گسل شمال تهران به تدریج از سمت باختر به سمت خاور افزایش می یابد. با استفاده از آزمایش مدل سازی تجربی تاثیر تغییر ضخامت و شیب رسوبات بر موقعیت تشکیل و امتداد ساختارها مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش می توان استنباط کرد که هندسه، روند و فاصله میان این ساختارها احتمالا توسط عواملی مانند کوتاه شدگی مایل و افزایش ضخامت و شیب رسوبات کنترل می شود.

این مقاله نمایانگر تجزیه و تحلیل های چینه نگاری سکانسی در توالی نهشته های دریایی کم عمق الیگو - میوسن در رخنمون شرق کوه سیاه (جنوب گرمسار) است. این مطالعه بر اساس سنگ چینه نگاری، تعیین چهارچوب زمانی جهانی بر اساس بیوزون های استاندارد اروپایی، تعبیر و تفسیر رخساره ها، محیط رسوبی دیرینه و چینه نگاری سکانسی انجام شده است.در برش مورد مطالعه بخش های c1 تا f از سازند قم قابل تفکیک می باشند. مطالعات زیست چینه نگاری نشان داد که مجموعه فرامینیفرهای کف زی در محدوده مورد مطالعه مشابه با مجموعه فسیلی در غرب تتیس و خاورمیانه می باشد. سن سازند قم بر اساس مجموعه فرامینیفرهای بزرگ شاتین تا بوردیگالین (SBZ 23-25) تعیین شد. بر اساس مطالعات میکروپالئونتولوژی انجام شده، سن بخش c1 که قبلا آکیتانین تعیین شده بود در شرق تاقدیس کوه سیاه، شاتین پسین (SBZ 23) می باشد.محیط رسوبی سازند قم مربوط به رمپ کربناته است. بر اساس نوع بافت رسوبی و درصد الوکم های اسکلتی و غیر اسکلتی تعداد 1 عدد رخساره سنگی و 13 عدد ریز رخساره از رمپ درونی تا رمپ بیرونی تشخیص داده شده است.مطالعات چینه نگاری سکانسی در این برش منجر به شناسایی چهار سکانس درجه سوم شد. سکانس اول به سن شاتین دربرگیرنده بخش های c1 و c2، سکانس دوم به سن آکیتانین در برگیرنده بخش های c3 و c4 و d و سکانس سوم و چهارم به سن بوردیگالین در بردارنده بخش های e و f می باشند.

نهشته بوکسیت رسی شیرین آباد با ضخامت حدود هشت متر و طول 1 کیلومتر در 60 کیلومتری جنوب شرق گرگان واقع شده است. نهشته شیرین آباد به شکل یک افق چینه سان بین سنگ آهک های دولومیتی الیکا و شیل و ماسه سنگ های سازند شمشک قرار دارد. مرز زیرین این افق به طور عمده موجی است، در حالی که مرز بالایی آن با شیل و ماسه سنگ های فرادیواره هم ساز و شارپ است. سنگ های درون این افق، بافت های پلیتومورفیک، ریزدانه ای، اووئیدی و پیزوئیدی را نشان می دهند. تجزیه وتحلیل های بافتی، دو خاستگاه برجازا و نابرجازا را برای نهشته شیرین آباد نشان می دهد. این نهشته که دارای منطقه بندی درونی است و به چهار واحد مجزا قابل تفکیک است، به طور عمده از کائولینیت، آناتاز، روتیل، بوهمیت، هماتیت، گوتیت و برتیرین تشکیل شده است. بر اساس داده های زمین شیمیایی، نهشته شیرین آباد محصول دگرسانی و هوازدگی سنگ هایی با ترکیب بازالت است. تلفیق داده های کانی شناسی و ژئو شیمیایی نشان می دهد که این نهشته در طی دو مرحله تشکیل شده است. ابتدا، مواد بوکسیتی و کانی های رسی بر اثر فرآیندهای بوکسیت زایی درجازا از بازالت های قلیایی تشکیل شده اند. سپس، این مواد به حفرات کارستی انتقال یافته و نهشته بوکسیت رسی شیرین آباد را پدید آورده اند.