تولید گیاهان زراعی
سال:1387 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

گیاه دارویی خار مریم برای درمان و پیشگیری از بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. بیشترین مشکلات در برداشت محصول این گیاه داشتن ارتفاع زیاد در شرایط مناسب رشد و ریزش دانه است. بدین منظور در آزمایشی اثر تیمار سرزنی در سه سطح (شاهد، سر زنی در مرحله 7 برگی و سرزنی در مرحله ظهور کاپیتول) و توده های محلی خار مریم (گل بنفش اصفهان، گل سفید اهواز و گل بنفش اهواز) بر میزان سیلی مارین، سیلی بین، ایزوسیلی بین، سیلی کریستین، سیلی دیانین، تاکسی فولین، عملکرد دانه، ارتفاع گیاه و تعداد روزها تا گلدهی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین انجام شد. نتایج نشان داد که سر زنی و توده های محلی اثر معنی داری بر عملکرد دانه ندارند. سرزنی به طور معنی داری باعث کاهش ارتفاع گیاه گردید ولی بین توده ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد. سر زنی از طریق ایجاد تنش و نیز تاخیر در گلدهی و همزمانی پر شدن دانه با گرمای بالا باعث افزایش مواد موثر دارویی گردید. تفاوت میزان مواد موثر دارویی در میان توده ها بسیار مشخص بود. در توده اصفهان به ترتیب میزان سیلی مارین 2.81 و 2.09، سیلی کریستین 2.30 و 4.64 و ایزوسیلی بین 3.63 و 4.90 برابر توده های گل سفید و گل بنفش اهواز بود. در توده گل سفید اهواز سیلی دیانین مشاهده نشد. میزان سیلی بین در توده گل بنفش اهواز به ترتیب 2 و 6 برابر توده های گل بنفش اصفهان و گل سفید اهواز بود. نتایج آزمایش نشان داد تیمار توده بسیار بیشتر از تیمار سر زنی بر میزان متابولیت های دارویی اثر داشت. توده اصفهان 26 روز دیررس تر از توده های اهواز بود.

به منظور برآورد میزان وراثت پذیری و هتروزیس برخی صفات مورفولوژیک و تعیین قابلیت ترکیب پذیری لاین های برنج، دو لاین نر عقیم سیتوپلاسمی (CMS) به عنوان تستر با 4 لاین خالص دیگر به عنوان والد پدری به روش لاین ´ تستر تلاقی داده شدند و در سال بعد والدین و نتاج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت و 8 صفت کمی روی آنها اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت های بسیار معنی داری بین ﮊنوتیپ ها از نظر کلیه صفات، به جز تعداد دانه پر در خوشه وجود دارد. به علاوه اثر تلاقی ها برای تمام صفات در سطح 1 درصد معنی دار بود. با انجام تجزیه لاین ´ تستر وجود اثرات افزایشی و غیرافزایشی در کنترل صفات مربوطه مشخص گردید. تجزیه ترکیب پذیری حاکی از وجود ترکیب پذیری عمومی معنی دار برای برخی لاین ها و تسترها در کلیه صفات به جز طول خوشه و تعداد پنجه در بوته بود. بالاترین ترکیب پذیری عمومی از نظر عملکرد برای لاین 105.3) 1 گرم بر مترمربع) به دست آمد. ترکیب پذیری خصوصی به جز برای ارتفاع بوته (تلاقی های L1´T1 و (L1´T2، درصد عقیمی خوشه و وزن هزار دانه (تلاقی های L3´T1 و (L3´T2 برای بقیه صفات معنی دار نگردید. سهم هر یک از واریانس های افزایشی و غیرافزایشی در صفات مختلف یکسان نبود و متناسب با مقدار اثرات افزایشی ﮊن ها، قابلیت توارث های متفاوتی برای آنها به دست آمد. بالاترین میزان وراثت پذیری خصوصی برای وزن هزار دانه (%41.7) مشاهده شد. وراثت پذیری خصوصی متوسط صفات تعداد کل دانه، ارتفاع بوته و عملکرد دانه (به ترتیب 30.8, 32 و 26.3 درصد) موجب می شود که شانس گزینش لاین های واجد خصوصیات مطلوب مربوط به این صفات، چندان بالا نباشد. بهمین ترتیب بنظر می رسد که گزینش برای تعداد پنجه بیشتر و خوشه بلندتر به سبب پایین بودن مقدار وراثت پذیری خصوصی آنها چندان موفقیت آمیز نباشد. لازم به ذکر است که بالاترین مقدار هتروزیس برای عملکرد در

این آزمایش به منظور بررسی اثرات پتانسیل های اسمزی مختلف (صفر، -0.8, -0.4 و -1.2 مگاپاسکال) ناشی از نمک کلرید سدیم و پلی اتیلن گلیکول 6000 به ترتیب به عنوان تنش های شوری و خشکی بر جوانه زنی و رشد گیاهچة دو اینبرد لاین ذرت Mo17) و (B73 انجام گردید. هدف از اجرای آزمایش مقایسه قدرت جوانه زنی اینبرد لاین های ذرت در تنش های شوری و خشکی و همچنین تعیین عامل بازدارنده جوانه زنی (سمیت ناشی از نمک یا پتانسیل اسمزی پایین ناشی از پلی اتیلن گلیکول) بود. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در پتری دیش های به قطر 11 سانتی متر و با سه تکرار در محیط ژرمیناتور (25±1 درجه سانتی گراد و 45 درصد رطوبت نسبی) اجرا گردید. تجزیه واریانس نشان داد که اثر سطوح پتانسیل اسمزی بر شاخص جوانه زنی، درصد جوانه زنی، شاخص قدرت بذر، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک گیاهچه معنی دار بود، به طوری که با کاهش پتانسیل اسمزی جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه بازداری شد و تنش شوری رشد گیاهچه (طول ریشه چه و ساقه چه) را بیشتر از مولفه های جوانه زنی کاهش داد. در پتانسیل های اسمزی مشابه اثر بازدارنده تنش خشکی در مقایسه با تنش شوری برروی جوانه زنی و رشد گیاهچه شدیدتر بود. بین لاین های اینبرد از نظر نحوه پاسخ دهی در برابر تنش ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد. زمانی که بذور جوانه نزده در تنش شوری پس از 10 روز به محیط بدون تنش انتقال داده شدند، جوانه زنی آنها تا حدودی بهبود یافت. این امر حاکی از آن بود که مهمترین اثر بازدارنده تنش شوری بر جوانه زنی بذور بیشتر ناشی از کاهش پتانسیل اسمزی بود.

گاوپنبه (Abutilon theophrasti) یکی از مهمترین گیاهان هرز مزارع سویای استان گلستان است. به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل این علف هرز در سویا (Glycine max (L.) Merr.)، رقم ویلیامز، آزمایشی در سال 1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد. بدین منظور از دو گروه تیمار استفاده شد؛ گروه نخست در برگیرنده تیمار های کنترل گاو پنبه تا مرحله دو برگی (تا رسیدن درجه- روز رشد تجمعی (CGDD) به 330)، چهاربرگی CGDD) برابر با 520)، شش برگی CGDD) برابر با 750)، گل دهی CGDD) برابر با 950)، غلاف دهی CGDD) برابر با 1325) و کنترل در تمام فصل رشد CGDD) برابر با2070) به عنوان شاهد کنترل و گروه دوم شامل تیمارهای تزاحم گاو پنبه تا مراحل رشد یاد شده به علاوه تزاحم در تمام فصل رشد (شاهد تزاحم) بود. برای تعیین زمان آغاز و پایان دوره بحرانی کنترل گاوپنبه به ترتیب از توابع غیرخطی لجستیک و گامپرتز استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، تیمارهای کنترل به طور معنی داری بر تعداد غلاف در بوته و عملکرد دانه تاثیر گذاشتند ولی اثر آن ها بر تعداد دانه در غلاف و وزن دانه معنی دار نبود. همچنین، تاثیر تیمارهای تزاحم بر تمام صفات یاد شده بجز وزن دانه معنی دار بود. در میان اجزای عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته مهمترین جزء شناخته شد و بیشترین همبستگی با عملکرد دانه را دارا بود. وزن دانه با ثبات ترین جزء عملکرد شناخته شد. تغییرات تعداد دانه در غلاف تحت تاثیر تیمارها بیشتر از وزن دانه و کمتر از تعداد غلاف در بوته بود. دوره بحرانی کنترل گاوپنبه در این رقم سویا با در نظر گرفتن 5 درصد کاهش عملکرد دانه قابل قبول بین مراحل سه برگی و گلدهی (20 تا 45 روز پس از سبز شدن) و با در نظر گرفتن 10 درصد کاهش عملکرد قابل قبول بین مراحل چهار برگی و شش برگی (25 تا 35 روز پس از سبز شدن) تعیین گردید.

به منظور بررسی تاثیر مصرف بهینه کود دامی و کود شیمیایی نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت سینگل کراس 704 در سطوح مختلف آب آبیاری، آزمایشی مزرعه ای در سال 1384 به صورت فاکتوریل با دو عامل کود و آب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل کودی شامل مقادیر صفر، 92، 184 و 276 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار، 46 کیلوگرم نیتروژن 2.5 + تن کود دامی، 92 کیلوگرم نیتروژن 5 + تن کود دامی و 138 کیلوگرم نیتروژن در هکتار 7.5 + تن در هکتار کود دامی و مقادیر 5، 10 و 15 تن در هکتار کود دامی و عامل آب شامل آبیاری به مقدار 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه تعیین و اعمال شدند. بر اساس نتایج آزمایش کاهش مقدار کود و آب آبیاری باعث کاهش عملکرد و اجزای عملکرد در گیاه ذرت شد. بیشترین عملکرد و اجزای آن زمانی اتفاق افتاد که نیتروژن و آب به اندازه نیاز در اختیار گیاه قرار گرفت. شاخص مقدار کلروفیل با کاهش مقدار آب آبیاری افزایش یافت. شاخص مقدار کلروفیل با نیتروژن ارتباط مستقیم دارد و به طور خطی با میزان نیتروژن دانه افزایش یافت و این ارتباط تحت تاثیر تیمارهای مقدار آب قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه ذرت با عامل کودی در تیمار 138 کیلوگرم نیتروژن در هکتار 7.5 + تن کود دامی در هکتار به میزان 7555 کیلوگرم در هکتار و عامل آب در تیمار 100 درصد نیاز آبی گیاه به میزان 8756 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد در برهمکنش کود و آب در تیمار 138 کیلوگرم نیتروژن در هکتار 7.5 + تن کود دامی در هکتار و آبیاری معادل 100 درصد نیاز آبی گیاه به دست آمد.

در این بررسی تاثیر سه تیمار شاهد (غده دست نخورده)، غده برش خورده و غده های در معرض اتیلن بر جوانه زنی، طول جوانه های رشد یافته، محتوای نشاسته، فعالیت آمیلاز، محتوای کلروفیل ها و همچنین مقدار نسبی آنتوسیانین موجود در جوانه و بخشی از غده که در ناحیه زیر جوانه قرار گرفته، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اختلاف بین تیمارهای اعمال شده (شاهد، برش و تیمار با اتیلن) روی تمام صفات مورد مطالعه به جز میانگین تعداد جوانه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که تیمار برش خورده در تمامی صفات به جز غلظت کلروفیل a، برتر از شاهد و تیمار اتیلن بود. از طرف دیگر بیشترین میانگین غلظت کلروفیل a به تیمار اتیلن ناشی از موز اختصاص داشت. با وجود اختلاف در میانگین تعداد جوانه، در تیمارهای اعمال شده (با تولید بیشترین جوانه در تیمار برش خورده) این اختلاف معنی دار نبود. بیشترین طول جوانه به تیمار برش خورده اختصاص داشت، اما اختلاف آن با تیمار اتیلن معنی دار نشد. در مورد غلظت کلروفیل b، مجموع دو کلروفیل a و b، و غلظت آنتوسیانین اختلاف تیمار برش خورده با دو تیمار شاهد و تیمار با موز معنی دار بود. نتایج نشان داد که بهترین تیمار جهت تسریع در بیدار نمودن و شروع جوانه زنی غده های سیب زمینی، برش دادن غده ها می باشد. در حالت معمول غده های مناسب کشت، بدون برش دادن کشت می شوند. توصیه می شود که برای حصول عملکرد بهتر، تیمار برش روی این غده ها و یا بخشی از آن ها نیز اعمال گردد تا ضمن تحریک جوانه زنی، سرعت جوانه زنی آن ها نیز افزایش یابد. استفاده از میوه های آزادکننده اتیلن نظیر موز یا سیب می تواند به عنوان گزینه بعدی برای تحریک جوانه زنی غده های سیب زمینی مطرح باشد.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر روی برخی از صفات کمی و عملکرد ژنوتیپ های چغندرقند آزمایشی در سال 1385 در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه بذر چغندر قند کرج اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل دو سطح تاریخ کاشت 25 فروردین و 3 خرداد بود. فاکتور فرعی شامل 4 سطح تراکم بوته 50، 75، 100 و 125 هزار بوته در هکتار و فاکتور فرعی فرعی 3 هیبرید 428، 7112 و DS4027 بود. نتایج نشان داد که در تاریخ کاشت اول (25 فروردین)، تعداد برگ سبز، وزن خشک طوقه، وزن خشک ریشه، طول دمبرگ و عملکرد ریشه، نسبت به تاریخ کاشت دوم (3 خرداد) افزایش یافت، به طوری که کشت دوم نسبت به کشت اول 24.3 درصد کاهش عملکرد نشان داد. اکثر صفات با افزایش تراکم بوته، بهبود یافتند، خصوصا افزایش تراکم بوته (تا 100 هزار بوته در هکتار) عملکرد ریشه را افزایش داد. بیشترین وزن خشک طوقه از ترکیب تیماری تاریخ کاشت اول و ژنوتیپ DS4027 به دست آمد. اگرچه ژنوتیپ DS4027 در مقایسه با 428 در اغلب صفات بیشترین مقدار را داشت ولی عملکرد ریشه آنها یکسان بود. عملکرد ریشه با وزن خشک طوقه، وزن خشک ریشه، وزن خشک کل و تعداد برگ خشک همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. مناسب ترین ترکیب تیماری از تاریخ کاشت اول و تراکم 100هزار بوته در هکتار و ژنوتیپ DS4027 به دست آمد، با وجود این تکرار آزمایش در چند سال و مکان برای به دست آوردن بهترین تاریخ کاشت و تراکم و معرفی ژنوتیپ پایدار توصیه می گردد.