علوم و فنون منابع طبیعی
سال:1389 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

در این پژوهش، رفتار حرارتی و ریخت شناسی کامپوزیت هیبریدی حاصل از پلی پروپیلن- آرد چوب و مونتموریلونیت (خاک رس اصلاح شده) مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، آرد چوب و پلی پروپیلن با نسبت وزنی 60 به 40 درصد با یکدیگر مخلوط شدند و مونتموریلونیت نیز با نسبت وزنی 0، 2، 4 و 6phc استفاده گردید، همچنین سازگارکننده پلی پروپیلن مالئیک دار نیز به میزان phc 2 در تمام ترکیب ها به کار رفت. سپس نانوکامپوزیت چوب پلاستیک با استفاده از روش قالب گیری تزریقی ساخته شد و پارامترهای حرارتی شامل دمای ذوب شدن، دمای بلورینگی و درجه بلورینگی توسط تکنیک های حرارتی TGA و DSC برروی نمونه ها انجام گرفت. همچنین به منظور بررسی ریخت شناسی نانوکامپوزیت حاصل از آزمون تفرق اشعه ایکس (XRD) استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش مقدار مونتموریلونیت (خاک رس اصلاح شده)، دمای ذوب شدن، دمای بلورینگی و درجه بلورینگی نانوکامپوزیت حاصل افزایش یافته و پایداری حرارتی آن بهبود می یابد. همچنین مطالعات ساختاری نانوکامپوزیت چوب پلاستیک به روش پراش اشعه ایکس نشان داد که توزیع ذرات مونتموریلونیت در زمینه پلیمری از نوع بین لایه ای است و با افزایش مقدار آن فاصله بین لایه ها کاهش می یابد.

دراین بررسی اثر نوع و جهت ارتعاش به همراه اثر اندازه عرض نمونه در تیرهای مستطیلی چوب کاج جنگلی (Pinus silvestris) مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور تعداد 39 قطعه تیر چوبی کاملا راست تار و سالم به ابعاد اسمی 36´4.5´2 سانتی متر (LRT) (نمونه های پهن) از چوب کاج جنگلی تهیه و فاکتور میرایی مد اول ارتعاش این نمونه ها از روی کاهش لگاریتمی در دامنه لحظه ای به تفکیک طی آزمون های ارتعاش طولی، خمشی (LT) و پیچشی برآورد شد. سپس نمونه ها به وسیله برش از جهت شعاعی به دو تیر کوچک تر به ابعاد اسمی 36´2´2 سانتی متر (LRT) (نمونه های باریک) تقسیم و مجددا فاکتور میرایی مد اول ارتعاش نمونه ها طی آزمون های ارتعاش طولی و خمشی LT) و (LR محاسبه و مقادیر میرایی نمونه های باریک در هر آزمون با مقادیر مشابه نمونه های پهن نظیر خود مقایسه شدند. عرض باریک یا پهن نمونه ها در هیچ یک از آزمون های ارتعاشی در برآورد فاکتور میرایی ارتعاش موثر نبود در حالی که نوع و جهت ارتعاش تاثیر معنی داری در برآورد مقادیر میرایی داشت به طوری که بزرگ ترین مقادیر میرایی مربوط به ارتعاش پیچشی و کمترین آنها مربوط به ارتعاش طولی بود. ارتعاش خمشی LT و LR با هم تفاوتی نشان ندادند. پیش بینی شده است در انواع آزمون های ارتعاشی، برای اندازه گیری فاکتور میرایی بتوان از نمونه های با هر اندازه ای (مثلا شرایط سرویس) استفاده نمود.

در این تحقیق ضریب هدایت حرارتی چوب سپیدار، ممرز و افرا شیردار در محدوده دمایی 40 تا 80 درجه سانتی-گراد، به طور تجربی در آزمایشگاه فیزیک گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ‏‏‎ دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با بهره گیری از دستگاه اندازه گیری ضریب هدایت حرارتی مطابق با استاندارد ASTM C177اندازه گیری و سپس روابطی تجربی جهت پیش بینی ضرایب هدایت حرارتی سپیدار، ممرز و افرا شیردار در محدوده دمایی مذکور پیشنهاد شد. جهت تعیین هدایت حرارتی از هر گونه چوبی دو نمونه آزمونی با سطح مقطع 20 ×20 cm2 و ضخامت 1 cm از شمال ایران (جنگل های آمل) تهیه شد. نتایج نشان داد که ضریب هدایت حرارتی چوب های سپیدار، ممرز و افرا شیردار به طور خطی با دما افزایش می یابد. همچنین، ضریب هدایت حرارتی این سه گونه مورد مقایسه قرار گرفت و نتایج نشان داد که بیشترین ضریب هدایت حرارتی در هر دمای میانگین مطلوب در بازه دمایی 40 تا 80 درجه سانتی گراد مربوط به گونة ممرز است.

در این پژوهش، اثر مقدار ذرات نانورس بر ویژگی های آتشگیری ماده مرکب چوب پلاستیک حاصل از پلی پروپیلن و آرد چوب مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، آرد چوب با نسبت وزنی 50 درصد با پلی پروپیلن مخلوط شد و نانورس نیز با نسبت وزنی 0، 2، 4 و 6 درصد استفاده گردید، همچنین ماده سازگارکننده MAPP به میزان 2 درصد در تمام ترکیب ها به کار رفت. سپس نانوکامپوزیت چوب پلاستیک با استفاده از روش قالب گیری تزریقی ساخته شد، و آزمون های مختلف آتش گیری شامل مقدار زغال باقی مانده، مقدار سوختن، دود تولید شده، زمان سوختن و مقدار حرارت آزاد شده مطابق استانداردASTM بر روی نمونه ها انجام گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش مقدار ذرات نانورس، مقدار زغال باقی-مانده و زمان سوختن نانوکامپوزیت حاصله افزایش یافته، در صورتی که مقدار سوختن، مقدار حرارت آزاد شده و مقدار کل دود تولید شده کاهش می یابد. همچنین مطالعات ساختاری نانوکامپوزیت چوب پلاستیک به روش پراش اشعه ایکس نشان داد که توزیع ذرات نانورس در زمینه پلیمری از نوع بین لایه ای است، و با افزایش مقدار ذرات نانورس فاصله بین لایه ها کاهش می یابد.

در این تحقیق، تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر خواص فیزیکی چوب جوان گونه ممرز مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، تعداد نه اصله درخت سالم ممرز دوازده ساله به طور تصادفی در ارتفاع 300، 750 و 1350 متری از سطح دریا در طرح جنگلداری ماشلک انتخاب گردید. از هر درخت سه دیسک از ارتفاع برابر سینه، 50 و 75 درصد ارتفاع درختان قطع و نمونه هایی در سطح دیسک ها برای مقایسه خواص فیزیکی شامل دانسیته خشک، دانسیته بحرانی، همکشیدگی حجمی و واکشیدگی حجمی تهیه شد. نتایج آنالیز تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر دانسیته خشک، دانسیته بحرانی، همکشیدگی حجمی و واکشیدگی حجمی چوب جوان ممرز معنی دار نیست. روند تغییرات دانسیته خشک و بحرانی در محور طولی از پایین به بالای درخت نزولی است. اثر متقابل کلاسه ارتفاعی و محور طولی درخت بر دانسیته خشک، بحرانی، همکشیدگی و واکشیدگی حجمی غیرمعنی دار و اثر محور طولی درخت بر دانسیته خشک و بحرانی چوب معنی دار است. نتایج همبستگی نشان داد که ارتباط بین دانسیته با تغییرات ابعادی چوب در ارتفاع 750 متر نسبت به سایر کلاسه ارتفاعی قوی تر است.

کشاورزی به عنوان مهم ترین منبع تامین غذای انسان، ساختمان و عمل اکوسیستم های طبیعی را به شدت تغییر داده است. بهره برداری انسان از منابع طبیعی همواره به صورت یک جانبه و بی رویه بوده و بدون رعایت جنبه های حفاظتی و تنها براساس تامین منافع کوتاه مدت انجام می گیرد. رشد فزاینده جمعیت و بحران کمبود غذا، سبب بهره برداری بیش از اندازه از منابع طبیعی و باعث برهم خوردن توازن بیولوژیک شده است. بنابراین برای پایداری و تداوم سیر طبیعی منابع طبیعی، لازم است تا هم زمان و هماهنگ در جهت حفظ و مراقبت از منابع طبیعی نیز با خواسته ها و تامین امنیت غذایی، اشتغال زایی روز افزون و درآمد بیشتر برای قشرهای کم درآمد، گام برداشت.علم اگروفارستری یکی از این راه کارهاست که جایگاه ویژه ای در حل مسایل منابع طبیعی پیدا نموده است. هدف اصلی در این تحقیق مقایسه اقتصادی، تولید و درآمد در سیستم های مختلف آگروفارستری و کشاورزی یکپارچه بوده است. داده های این تحقیق ازطریق مطالعه میدانی (پیمایشی)، تهیه پرسش نامه و مصاحبه حضوری با 40 کاربر اگروفارستری و کشاورزی و با روش نمونه گیری تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که در آمد محصولات زراعی در کشاورزی یک پارچه نسبت به درآمد زراعی سیستم های اگروفارستری بیشتر می باشد. اما مجموع درآمد حاصل در سیستم های اگروفارستری نسبت به سیستم کشاورزی یکپارچه با توجه به نوع سیستم (مثلا: میوه، چوب)، بیشتر است. بنابراین با توجه به این که سیستم های اگروفارستری نسبت به کشاورزی یکپارچه درآمد بالاتری برای زارع به ارمغان می آورد، رفاه عمومی و سطح زندگی را در روستا بالا برده و به طور غیر مستقیم از مهاجرت به شهرها جلو گیری می نماید. در نتیجه اگروفارستری نه تنها می تواند باعث پایداری و تداوم سیر طبیعی منابع طبیعی شود، بلکه باعث توسعه اقتصاد روستایی نیز خواهد شد.

اثر طبیعی ملی خشکه داران به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت حفاظت استان مازندران، دارای سیمای طبیعی، پوشش گیاهی منحصربه فرد است و یادآور جنگل های جلگه ای شمال کشور می باشد. لذا شناخت دقیق پوشش گیاهی آن و تعیین وضعیت تنوع گونه ای به منظور اعمال مدیریت در راستای حفظ این تنوع در برابر روند تخریبی موجود، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دراین پژوهش «بررسی تنوع گونه ای گیاهان چوبی اثر طبیعی ملی خشکه داران» صورت گرفت. یعنی تعداد افرادگیاهی چوبی و تعداد کل گونه های چوبی (غنای گونه ای) بررسی شد. به منظورتعیین تعداد افراد گیاهی چوبی برای بررسی تنوع گونه ای از روش نمونه برداری تصادفی استفاده گردید که پلات های دایره ای شکل به شعاع 16 متر و مساحت 804 متر مربع و به تعداد متفاوت در هر تیپ جنگلی مورد استفاده قرار گرفت که در مجموع با برداشت 32 پلات، تعداد افراد گیاهان چوبی به دست آمد. سپس با استفاده از چهار شاخص تنوع و دو شاخص غنای گونه ای نتایج زیرحاصل گردید. براساس سه شاخص تنوع شانون – وینر، سیمپسون و مکینتاش تیپ لرگ شمشادستان که کمترین مساحت را در میان تیپ های جنگلی دارد از بیشترین تنوع گونه ای برخوردار است و در رتبه اول قرار دارد. توسکا - لرگستان که بیشترین مساحت را دارد از تنوع گونه ای نسبتا کمی برخوردار است و دررتبه سوم قراردارد. نتایج شاخص بریلوئین با سایر شاخص ها متفاوت است. براساس شاخص های غنای گونه ای جک نایف و جزوی نادر تیپ لرگ شمشادستان از غنای گونه ای کمی برخوردار است و در رتبه چهارم قراردارد. توسکا – لرگستان بیشترین غنای گونه ای را دارد و در رتبه اول قرار دارد. نتایج نشان داد که در تمام تیپ های جنگلی به جز لرگ- شمشادستان تعداد افرادگیاهی گونه چوبی تمشک به عنوان گونه مهاجم برسایرگونه ها غلبه کرده است و به عنوان یک عامل تخریبی تلقی می گردد.

زنان برای ایفای نقش خود در حفاظت از محیط زیست باید توانمندی لازم را داشته باشند. در این جهت انتخاب مطلوب ترین روش های آموزشی همراه با دانش روز می تواند در دستیابی به اهداف مدیریتی جهت حفظ و حمایت از محیط زیست کمک موثری نماید. به دلیل ارزش خاص زنان در صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی، نقش آموزش زیست محیطی زنان را در مدیریت محیط زیست در 24 روستای شهرستان های نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر از استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق 75945 نفر از زنان در محدوده سنی 15تا 64 سال بود که با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای تعداد 165 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. بررسی فرضیه های تحقیق با استفاده از آزمون آماری اسپیرمن انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که بین علاقه مندی نسبت به محیط زیست، نوع آموزش زیست محیطی و نقش زنان در مدیریت محیط زیست رابطه مثبت و معنی داری وجود داشته و فرضیه ها تایید شده اند.

به منظوراستفاده از متغیرهای مورفومتری حوزه های آبریز در تحلیل منطقه ای سیلاب های حوزه های آبریز سردآبرود چالوس و کورکورسر، ابتدا داده های دبی حداکثر لحظه ای هشت ایستگاه هیدرومتری منطقه جمع آوری و پس از رفع نواقص، بازسازی آماری و تطویل آن، دوره آماری 29 ساله انتخاب شد. بعد از آن، آزمون همگنی داده های دبی سیل به روش ران تست انجام شد. سپس داده هارا با توزیع های آماری متداول در هیدرولوژی برازش داده که تابع توزیع آماری پیرسون تیپ سه و لوگ پیرسون تیپ سه به عنوان مناسب ترین توزیع آماری محدوده مورد مطالعه انتخاب و به وسیله آنها دبی متوسط سیلاب ایستگاه های مورد مطالعه محاسبه شد. علاوه بر این متغیرهای مورفومتری حوزه ها و زیر حوزه ها که سیزده متغیر مستقل می باشند، اندازه گیری و محاسبه شد. پس از آن ضریب همبستگی و آزمون رابطه معنی داری بین متغیرهای مورفومتری و دبی سیل انجام گرفت. نتایج حاصل از مطالعات نشان داد که پنج متغیر مورفومتری (تعداد کانال رود، طول رود، مساحت حوزه ضریب شکل هورتون و محیط حوزه ها) رابطه خطی و معنی داری را با متغیر مستقل داشته است که از بین آنها متغیر مستقل تعداد کانال رود با مربع همبستگی (R2) بالاتر، به عنوان بهترین متغیر مستقل در تشکیل معادله رگرسیون خطی و برآورد دبی متوسط سیل حوزه ها انتخاب شد. سایر متغیرهای مستقل معنی دار به خاطر وجود رابطه خطی مشترک چند گانه در تشکیل معادله رگرسیون، حذف شدند.

رویشگاه زاگرس از جمله منابع مهم بیولوژیک ایران به شمار می رود که دارای اهمیت ویژه ای از نظر گونه های گیاهی و جانوری، ذخایر ژنتیکی، مراتع مشجر و ... می باشد. وجود گونه های گیاهی متنوع و برخی گونه های اندمیک ضرورت حفاظت از این اکوسیستم ها را بیش از پیش آشکارتر می سازد. این تحقیق در قسمتی از مراتع مشجر غرب کشور (منطقه حفاظت شده تنگه ارغوان- استان ایلام) انجام گردیده است. غنای گونه ای گیاهان مرتعی زیراشکوب با کاربرد شاخص های شمارش تعداد گونه، مارگالف، منهینگ و نیز فرم های رویشی در طول گرادیان ارتفاعی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد بین شاخص های مذکور با ارتفاع رابطه غیر خطی وجود دارد. روند این تغییرات به گونه ای است که با افزایش ارتفاع میزان غنای گونه ای ابتدا افزایش و پس از رسیدن به ارتفاعات میانی (1800 متر) کاهش می یابد. از بین شاخص های مذکور تنها تغییرات شاخص غنای گونه ای بر حسب تعداد گونه اختلاف معنی داری در سطح 0.01 و سایر شاخص ها اختلافی در سطح 0.05 نشان دادند. در بررسی فرم های رویشی نیز مشاهده گردید گیاهان تروفیت در ارتفاعات پایین از غنای بیشتری برخوردار می باشند و با افزایش ارتفاع از تعداد این گیاهان کاسته شده و به تعداد سایر فرم های رویشی اعم از همی کریپتوفیت، کریپتوفیت، ژئوفیت و فانروفیت افزوده می شود. به طور کلی تروفیت ها با 48% و فانروفیت ها با 9% به ترتیب بیشترین و کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند.

شناسایی و معرفی مجموعه گیاهان موجود در یک منطقه (فلور منطقه) از کارهای مهمی است که در جهت استفاده بهینه از منابع طبیعی موجود در یک منطقه صورت می گیرد. مجموعه یافته های حاصل از این تلاش ها اطلاعات پایه و بنیادی فراهم می کند که در علوم مختلف زیستی، کشاورزی، داروسازی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق منطقه سیساب که در 42 کیلومتری بجنورد قرار دارد، مورد بررسی گرفته است. حداقل ارتفاع 1300 متر و حداکثر ارتفاع 1570 متر از سطح دریا می باشد. روش جمع آوری گیاهان مذکور روش مرسوم مطالعات فلورستیک منطقه ای بوده است. نمونه های جمع آوری شده بر اساس روش های مرسوم تاکسونومی گیاهی و به کارگیری منابع لازم شناسایی شده و خانواده، جنس و گونه هر یک از گونه ها تعیین گردید. مطالعات انجام شده نشان داد که در منطقه 30 خانواده، 88 جنس و 106 گونه گیاهی وجود دارد. از مهمترین خانواده های منطقه می توان Poaceae (22گونه، 23.2 درصد)،Asteraceae (19گونه، 13.8 درصد) و Lamiaceae (13گونه، 6.5 درصد) را نام برد. بررسی شکل زیستی گیاهان به روش رانکایر نشان داد که همی کریپتوفیت ها با 44 درصد (47 گونه) فراوانترین شکل زیستی هستند. درصد بالای همی کریپتوفیت ها نشانگر اقلیم سرد و کوهستانی منطقه است. شکل های زیستی تروفیت با 37 درصد و کامفیت با 10 درصد در درجه بعدی اهمیت قرار دارند. بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشان داد که 69 درصد گونه ها (74 گونه) به ناحیه رویشی ایران- تورانی تعلق دارند. سایر گونه ها علاوه بر ناحیه رویشی ایران- تورانی در نواحی رویشی دیگر نیز پراکنش دارند.