گیاه و زیست بوم
سال:1391 | دوره:8 | شماره:33 |تعداد مقالات:9

آب بندان ها یکی از ارکان مهم محیط زیست بوده که به دلیل دارا بودن اهمیت فراوان در تامین آب برای مزارع کشاورزی، پرورش ماهی، محل زیست پرندگان بومی و غیربومی مهاجر و پرورش پرندگان خانگی مورد شناسایی بیشتری باید قرار گیرد. از طرفی شناسایی گیاهان آبزی به خاطر اهمیت ویژه ای که در توالی اکوسیستم های آبی دارند و نیز مصارف غذایی آن ها برای آبزیان، پرندگان و مصارف دارویی و علوفه ای حائز اهمیت می باشد. با توجه به اینکه تاکنون هیچ تحقیق جامعی در مورد گیاهان آبزی در استان مازندران با تاکید بر آب بندان ها صورت نگرفته، ضرورت انجام این بررسی محرز است. هدف از این پژوهش، شناسایی گیاهان آبزی است که در دو قطعه از آب بندان های مهم شهرستان جویبار (لاریم و اسماعیل کلا) مورد مطالعه گرفت. روش مطالعه به طریق فلوریستیک و تمامی نمونه های گیاهی موجود، شناسایی شد. پس از جمع آوری نمونه های گیاهی، از طریق کلیدهای معتبر، اقدام به شناسایی آنها شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در این آب بندان ها 24 تیره، 33 جنس و 47 گونه گیاه آبزی «غوطه ور، شناور و بن در آب - حاشیه ای»، وجود دارد. تیره گندم"Poaceae" ، اویارسلام "Cyperaceae"، بارهنگ آبی "Potamogetonaceae" و عدسک آبی "Lemnaceae"، مهم ترین تیره های گیاهی این منطقه هستند.

به منظور بررسی تاثیر سیستم انتقال آوندی محور اصلی سنبله بر عملکرد و اجزا عملکرد گندم رقم اترک آزمایشی به صورت گلدانی در سال زراعی 88-1387 در مزرعه آموزشی- تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه به مرحله اجرا درآمد. فواصل میان گره های طول محور سنبله تعداد و اندازه دستجات آوند مرکزی و همچنین نحوه پراکنش آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این آزمایش نشان دهنده ارتباط بین تعداد سنبلچه ها روی محور سنبله و تعداد دستجات آوند مرکزی در بخش پایینی محور سنبله می باشد. تعداد دستجات آوند مرکزی در طول محور سنبله از پایین به سمت بالا کاهش پیدا کرد. این کاهش از میانگین 0.5 آوند در هر میانگره بین میانگره های 1 تا 4 (بخش پایینی) و میانگین 1.2 بین میانگره های 5 تا 14 (بخش میانی) و از میانگره 15 تا میانگره پایانی محور سنبله (بخش بالایی) میانگین حدود 0.7 آوند مرکزی بود. همچنین سایز دستجات آوند نیز در طول محور سنبله با الگوی ویژه ای کاهش پیدا کرد. بیشترین سهم اندازه دستجات آوندی مربوط به بخش میانی محور سنبله و سپس به ترتیب بخش های پایینی و بالایی می باشد. در این آزمایش همبستگی مثبتی بین تعداد و وزن دانه ها در ارتباط با تعداد و اندازه دستجات آوندی تعلق گرفته به هر سنبلچه در طول محور سنبله مشاهده شد، به گونه ای که سنبلچه های بخش میانی محور سنبله با دارا بودن بیشترین میانگین وزن و تعداد دانه دارای بیشترین تعداد و اندازه دستجات آوند مرکزی در این بخش در مقایسه با بخش های دیگر محور سنبله بوده است.

گزنه با نام علمی Urtica dioica L. از خانواده Urticaceae از جمله گیاهان دارای ارزش دارویی بوده و در شمال کشور از پراکنش فراوانی برخوردار است. رشد و تولید گیاهان در اکوسیستم ها و رویشگاه های طبیعی، تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله ارتفاع از سطح دریا قرار دارد. به منظور بررسی اثر ارتفاع در میزان مواد موثره گیاه گزنه در رویشگاه طبیعی آن سه منطقه با ارتفاع (صفر، 800، 1800) متری انتخاب شد. نمونه ها در 3 تکرار به صورت تصادفی از هر منطقه جمع آوری شد و پس از خشک شدن اسانس آنها به روش تقطیر با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج گردید. سپس جهت شناسایی ترکیبات اسانس از دستگاه های GC-MS و GC استفاده گردید. تجزیه واریانس در قالب طرح بلوک کامل تصادفی صورت گرفت. نتایج نشان داد اختلاف کاملا معنی داری بین درصد مواد موثره در طبقات ارتفاعی مختلف وجود دارد ولی این اختلاف در درون هر طبقه ارتفاعی معنی دار نیست. از بین 8 ترکیب مورد مطالعه phytol بیشترین درصد را داشت. افزایش ارتفاع باعث کاهش درصد بسیاری از ترکیبات شده است. ارتفاعات پایین با وجود آب و هوای مرطوب و خاک مناسب بهترین ارتفاع برای تولید مواد موثره دارویی مورد مطالعه می باشد.

کمبود آب در ایران و سایر مناطق خشک یکی از عوامل محدودکننده در گسترش فضای سبز محسوب می شود و رشد بی رویه جمعیت و افزایش آلودگی های محیطی، راه حل هایی را برای رفع کمبود آب می طلبد. در اغلب کشورهایی که با کمبود آب مواجه هستند پساب تصفیه شده می تواند به دلیل غنی بودن از عناصر مورد نیاز گیاه، ارزان ترین و قابل دسترس ترین منبع تامین آب جهت آبیاری محسوب گردد. بنابراین با توجه به مطالب ذکرشده تحقیق حاضر جهت بررسی کیفی، عملکرد تصفیه خانه فاضلاب مجتمع دانشگاهی رودهن و بررسی، قابلیت کاربرد پساب خروجی از این تصفیه خانه برای آبیاری فضای سبز مجتمع دانشگاهی رودهن انجام گرفت. بنابراین پارامترهایی نظیر pH، NO3، NO2، P، PO4، TSS، K، Na، HCO3، Cl، Mg، Ca، COD، BOD، DO، EC، CO3، NH3-N، NH4،NH3  در فاضلاب خام و تصفیه شده در یک دوره زمانی 3 ماهه با استفاده از روش های استاندارد ASTM اندازه گیری شده و ضمن استفاده از آزمون آماری t تک گروهی، نتایج به دست آمده با ضوابط و استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست ایران جهت بکارگیری فاضلاب در مصارف آبیاری و کشاورزی، جهت اتخاذ تصمیم نهایی، مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد، کیفیت پساب خروجی، از نظر همه پارامترها به جز پارامترهای کل کلیفرم ها و TSS با استاندارد مطابقت دارد. کارایی تصفیه خانه مجتمع دانشگاهی رودهن، در حذف پارامترهای BOD و COD به ترتیب 71.1 و 69.9 درصد می باشد. میزان میانگین EC و SAR در پساب خروجی از تصفیه خانه به ترتیب 1730.8 میکروزیمنس بر سانتی متر و 4.41 اندازه گیری شد. در مجموع با بررسی تمام نتایج به دست آمده، مشخص می شود که می توان از این پساب به صورت محدود برای آبیاری گیاهانی که نسبت به شوری حساس نباشند استفاده نمود.

سیلیسیوم عنصری غیرضروری است که اثرات سودمند آن در محصولات مختلف گزارش شده است. بدین منظور و جهت بررسی عملکرد رویشی و زایشی اطلسی ایرانی (Petunia hybrida)، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار سطح سیلیسیوم (0، 50، 100 و ppm150 ) طی دو مرحله رشد (4-6 و 8-10 برگی) با چهار تکرار در شرایط کنترل شده گلخانه انجام شد. روش کاربرد سیلیسیوم به صورت اسپری برگی و هر دو هفته یکبار بود. استفاده از سیلیسیوم تعداد گل بر روی بوته را به میزان 73% افزایش داد. ارتفاع گیاه نیز تحت تاثیر سیلیسیوم و مرحله رشد افزایش پیدا کرد. اگرچه وزن تر، وزن خشک و وزن زیست توده با کاربرد سیلیسیوم افزایش یافتند، اما گیاهانی که از مرحله 4-6 برگی تحت تیمار سیلیسیوم قرار گرفتند، در مقایسه با گیاهانی که از مرحله 8-10 برگی اسپری روی آن ها انجام شد، از وزن تر، وزن خشک و زیست توده بالاتری برخوردار بودند. استفاده از سیلیسیوم وزن تر و خشک شاخساره و سطح برگ را به ترتیب 57، 37 و 52 درصد افزایش، و میزان تبخیر و تعرق برگ ها را 53% کاهش داد. بنابراین به نظر می رسد که استفاده از سیلیسیوم می تواند از طریق کاهش میزان تبخیر و تعرق و افزایش سطح برگ وی‍ژه گیاه، وزن زیست توده کل را افزایش دهد که به دنبال آن تعداد گل در گیاه نیز افزایش می یابد.

به منظور مطالعه اثر کودهای بیولوژیک بر ویژگی های رشد و پارامترهای فیزیولوژیک گیاه دارویی گشنیز (Coriandrum sativum L.) تحت تنش شوری آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل تنش شوری در چهار سطح (شاهد، 30، 60 و 90 میلی مولار کلرید سدیم) به همراه پیش تیمار کودهای بیولوژیک رایج، از جمله کودهای باکتری های تثبیت کننده نیتروژن، مانند نیتروکسین (حاوی باکتری های Azospirillium و (Azotobacter و سوپرنیتروپلاس (حاوی باکتری های Asopirillium،Bacillus subtilis و Pseudomonas fluorescens) بودند. نتایج حاکی از آن بود که اثر متقابل تیمارهای باکتری و شوری بر غلظت کلروفیل a در سطح احتمال 5 درصد و غلظت کلروفیل b و a+b در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. بر اساس یافته ها در تمامی سطوح شوری به جز سطح 60 میلی مولار تلقیح باکتری اثر مثبت و معنی داری بر میزان کلروفیل برگ داشت. بیشترین میزان کلروفیل b و a+b (به ترتیب 6.06 و 20.08 میکروگرم در میلی لیتر) طی کاربرد تیمار باکتری سوپرنیتروپلاس در سطح شوری 90 میلی مولار حاصل گردید که نسبت به تیمار عدم تلقیح به ترتیب 57.4 و 30 درصد افزایش داشت. همچنین اثر متقابل شوری و باکتری در تمامی صفات مورفولوژیک مورد بررسی (به جز ارتفاع بوته و وزن خشک برگ) معنی دار گردید. بیشترین میزان سطح برگ متعلق به تیمار نیتروکسین در سطح شوری صفر میلی مولار (37.071 سانتی متر مربع) بود که نسبت به تیمار عدم تلقیح در حدود 45 درصد افزایش داشت. در تمامی صفات مورفولوژیک ذکر شده با افزایش سطوح شوری، میزان صفات روند کاهشی داشت.

افزایش مصرف گیاهان برگ بریده در سال های اخیر حاکی از افزایش اهمیت زیبایی شناسی و اشتغال زایی این گیاهان می باشد. یکی از مهم ترین این گیاهان، برگ بریده سیکاس (Cycas. sp) با کاربردهای تزئینی متفاوت است. جهت افزایش عمر پس از برداشت این گیاه، آزمایشی بر اساس طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش از چهار سطح مختلف هورمون جیبرلین و تنظیم کننده رشد بنزیل آدنین (هریک با سطوح 0، 50، 100 و 150 پی پی ام) به صورت متقابل استفاده شد. در تمام تیمارها به غیر از تیمار شاهد آب مقطر، از نیترات نقره با غلظت ثابت 40 پی پی ام و ساکاروز با غلظت ثابت 3 درصد استفاده شد. در این آزمایش طول مدت ماندگاری و کیفیت ظاهری برگ ها، میزان مواد جامد محلول، وزن تر و وزن خشک برگ سیکاس مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان داد جیبرلین اثر بسیار مثبتی در افزایش عمر برگ ها، حفظ کیفیت ظاهری و مواد جامد محلول و نیز تاخیر در کاهش وزن تر برگ ها داشت. با این وجود برخلاف انتظار مصرف غلظت های بالای سایتوکنین دوره نگهداری برگ را کاهش داد. بهترین تیمارها، تیمار 50 پی پی ام اسید جیبرلیک و بدون بنزیل آدنین بود که عمر برگ ها را به 101 روز رساند که نوعی رکورد برای عمر انباری گیاهان برگ بریده در ایران بوده است. تیمار بعدی تیمار 100 پی پی ام اسید جیبرلیک بدون بنزیل آدنین بود که عمر برگ ها را به 90 روز رساند. در این دو تیمار بیشترین میزان مواد جامد محلول و وزن تر مشاهده شد و کیفیت ظاهری برگ ها در طی مراحل نگهداری حفظ گردید، همچنین تخریب برگ ها با سرعت کمتری نسبت به سایر تیمارها صورت گرفت.

ارقام زراعی زیتون ایران که تحت یک نام معرفی می گردند، دارای تنوع در درون خود هستند. در این بررسی در مرحله اول، تنوع مولکولی 46 نمونه درخت زیتون از 10 رقم با 20 آغازگر RAPD بررسی شد. 53.1% کل نوارها چندشکل بودند. نتایج حاصل با استفاده از نرم افزارهای NTSYS و SPSS آنالیز گردید. در مرحله دوم، نمونه های کاملا مشابه حذف گردید. مجددا این ارقام با 20 آغازگر RAPD بررسی شدند. از تعداد کل باندها، 79.5% کل باندها چندشکل بودند. از روش های مختلف برای محاسبه ماتریس تشابه و تجزیه کلاستر استفاده شد. بهترین کلاستر بر اساس ماتریس تشابه Dice و روش UPGMA به دست آمد. میانگین ضرایب تشابه به روش Dice، نشان دهنده وجود تنوع کم در بین ارقام است. در تجزیه به مختصات اصلی، ارقام به خوبی از هم تفکیک شدند. مقایسه نتایج تجزیه خوشه ای، نتایج بررسی مورفولوژیک را تا حد زیادی تایید کرد. به طور کلی انجام یک آزمایش مولکولی در ادامه طبقه بندی مورفولوژی ضروری به نظر می رسد. در مرحله اول استفاده از نشانگرهای RAPD برای بررسی اولیه مطالعات مورفولوژی مطلوب به نظر می رسد. در ادامه این مطالعه می توان با استفاده از نشانگرهای دیگر همین نتایج را تایید نمود و چه بسا بتوان آن را دقیق تر ارزیابی نمود.

به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف خاک ورزی و تراکم بوته بر خصوصیات کمی و کیفی برخی از ارقام ذرت دانه ای آزمایشی در سال 1389 در ایستگاه تحقیقات زراعی قراخیل واقع در شهرستان قائم شهر به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل: انواع عملیات خاک ورزی در 3 سطح (بدون شخم، شخم حداقل، شخم رایج)، تراکم در 3 سطح (65000، 75000، 85000 بوته در هکتار)، رقم در 3 سطح (دابل کراس 370، سینگل کراس 500، سینگل کراس 540). صفت های مورد بررسی در این آزمایش شامل: ارتفاع بوته، طول تاسل، قطر ساقه، طول دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، وزن خشک ریشه و پروتئین بوده است. نتایج آزمایش نشان داد که سیستم های مختلف شخم بر وزن خشک ریشه، شاخص برداشت، طول دانه و پروتئین دانه در سطح احتمال 5% اثر معنی داری داشت. بیشترین وزن خشک ریشه از سیستم شخم حداقل و کمترین وزن خشک ریشه از سیستم شخم رایج حاصل شد. بیشترین عملکرد دانه از تراکم 65000 بوته در هکتار و کمترین عملکرد از تراکم 85000 بوته در هکتار نتیجه شد. بیشترین و کمترین وزن هزار دانه نیز به ترتیب از تراکم های 65000 و 85000 بوته در هکتار حاصل شد. اثرات متقابل شخم×تراکم بر تمامی صفات در سطح احتمال 5% اثر معنی داری داشت. بیشترین عملکرد دانه تحت اثر متقابل شخم×تراکم برای شخم حداقل با تراکم 65000 بوته در هکتار و کمترین عملکرد دانه از سیستم بدون شخم با تراکم 85000 بوته در هکتار بدست آمد.