گیاه و زیست بوم
سال:1392 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:9

خشکه دارها منبع غذایی مناسبی در جنگل محسوب می شوند و با شرکت در چرخه مواد و رساندن مواد مغذی و حفظ رطوبت، محیط مساعدی را برای سبزشدن بذرها و رویش نهال ها فراهم می کنند. این مطالعه در بخش چلیر، چهارمین بخش تحت مدیریت دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، از جنگل خیرود نوشهر‎، که یک جنگل طبیعی است، برای بررسی اثر خشکه دارها بر خاک جنگل صورت گرفته است. در این تحقیق، جهت بررسی و مقایسه ازت کل، کربن کل، اسیدیته و نسبت C/N در دو لایه مختلف هوموسی و معدنی (در عمق 10 سانتی متری) از خشکه دارها (با درجه پوسیدگی 4) و جنگل (نمونه های شاهد فاقد خشکه دار) در 12 تکرار نمونه برداری شد که پس از حمل و آماده سازی نمونه ها در آزمایشگاه فاکتورهای فوق اندازه گیری و رابطه C/N آنها نیز محاسبه گردید. آنالیز داده ها با آزمون t نشان داد که بین tN لایه هوموسی در خشکه دارها و نمونه های شاهد در سطح 5 درصد و بین مقادیر tC، pH، C/N این لایه در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری وجود دارد و در لایه معدنی بین tN، tC و C/N بین آنها اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد دیده شد ولی اختلاف معنی داری در pH این لایه ها مشاهده نشد. همچنین آزمون مقایسه گروهی به طور کلی نشان داد که بین دو تیمار خشکه دار و شاهد در tC اختلاف معنی داری وجود دارد ولی در tN اختلاف معنی دار نیست.

امروزه آلودگی فلزات سنگین در بیوسفر مشکلات زیست محیطی ایجاد کرده است. تکنیک گیاه پالایی (Phytoremediation) عبارت است از استفاده از گیاهان در رفع آلودگی ها از محیط و انتقال بی ضرر آنها که با استفاده از تجمع فلزات سنگین در بافت ها و اندام های مختلف گیاه امکان پذیر است.45 نهال سه ساله کاج جنگلی Pinus sylvestris در اواخر فروردین ماه 1390 در شرایط یکسان در کرج مستقر گردید. با استفاده از نمک نیترات سرب و آب مقطر محلول هایی در غلظت های صفر (شاهد) 800، 1600 میلی گرم در کیلوگرم تهیه گردید و به طور یکنواخت طی دو نوبت در اواخر خردادماه به خاک هر نهال اضافه شد. سنجش میزان سرب در عصاره های حاصل از اندام های ریشه، ساقه و برگ و همچنین خاک گلدان ها در پایان آبان به کمک دستگاه ICP انجام شد. داده ها با استفاده از آزمون واریانس یک طرفه در قالب طرح کامل تصادفی در 15 تکرار آنالیز و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج نشان داد که گونه P. sylvestris برای گیاه پالایی سرب گونه مناسبی است در غلظت 800 ppm میزان ﺗﺠﻣﻊ سرب در ریشه و ساقه بیشتر است، درحالی که در غلظت 1600 ppm بیشترین میزان انباشت سرب در ریشه و برگ است. مقایسه افق های مختلف خاک نشان داد عنصر سرب بیشتر در افق سطحی تجمع یافته است.

شالوده مرتع داری بر روی زندگی شبانی (Pastoralism) استوار گردیده است و استفاده از علم مرتع داری بدون نگرش عمیق بر فرهنگ و زندگی سنتی عشایر و روستاییان کشور به روش هایی از مرتع داری منتهی می شود که علی رغم داشتن مختصات علمی، کاربردی نداشته باشند. ایل بویراحمدی بزرگ ترین ایل استان کهگیلویه و بویراحمد می باشد و در تمام مناطق جغرافیایی استان در فصول مختلف سال سکنی می گزینند. به منظور بررسی دیدگاه اکولوژیکی مردم ایل بویراحمد در خصوص گونه های گیاهی که دام هایشان استفاده می کنند لیستی از گیاهان منطقه مورد مطالعه فراهم و پرسشنامه هایی بر مصرف دام از گونه های مورد بررسی در بین مردم ایل بویراحمد توزیع گردید. برای تعیین اندازه نمونه از روش کوکران استفاده شد. پایایی پرسشنامه به روش های آلفای کرونباخ و روایی آن از روش محتوایی و صوری مشخص گردید. در فاز بعدی برای صحت سنجی دیدگاه اکولوژیکی مردم ایل بویراحمد نتایج دیدگاه آنها درخصوص گیاهان مورد استفاده با روش های علمی بررسی گردید. تجزیه و تحلیل آماری در قالب طرح کامل تصادفی و آنالیز واریانس دوطرفه در سطح اطمینان 95% صورت گرفت. به طور کلی نتایج نشان می دهد، هرچند نتایج دیدگاه مردم ایل بویراحمد با روش علمی کامل یکسان نیست ولی شباهت های بسیاری دارد. باتوجه به اینکه گونه های شاخص از دیدگاه مردم در آزمایش عملی نیز به خوبی مورد مصرف دام قرار گرفته اند نشان دهنده این مطلب است که مردم ایل بویراحمد هرچند به صورت تئوری با اکولوژی سروکار ندارند اما به صورت عملی و تجربی این مطلب را درک می کنند و می توان از دیدگاهشان که طی زمان های طولانی به صورت تجربی کسب کرده اند به عنوان الگو استفاده نمود.

جهت انتخاب دانه های برتر در خوشه گندم (Triticum aestivum L. var. PBW-343)، مقدار منیزیم و پتاسیم در دانه های قسمت های مختلف خوشه اندازه گیری شد. خوشچه های خوشه گندم به سه قسمت قاعده ای، میانی و راسی تقسیم شد. سپس دانه های خوشچه های به دو قسمت پایین و بالایی تقسیم گردید.تغییرات مقدار منیزیم و پتاسیم در طی روزهای 14 ام و 28 ام و بلوغ اندازه گیری شد. میزان غلظت منیزیم و پتاسیم در روز 14 ام در پایین ترین سطح بودند. در زمان بلوغ بیشترین مقدار ذخیره منیزیم و پتاسیم در خوشه اندازه گیری شد. در طی آزمایش منیزیم دانه های پایینی خوشچه های میانی خوشه اصلی در سطح بالاتری نسبت به دانه های دیگر بودند. نتایج نشان داد باتوجه به اینکه اختلاف آماری معنی داری بین دانه های پایینی خوشچه های میانی و قاعده ای نمی باشد می توان آنها را در یک گروه قرار داد. در دانه های پایین، خوشچه میانی، خوشه اصلی، مقدار پتاسیم نسبت به دانه های دیگر بیشتر بودند. اختلاف آماری معنی داری بین دانه های پایینی خوشچه های میانی و قاعده ای نمی باشد. می توان آنها را در یک گروه قرار داد. نتایج این آزمایش نشان داد که برای کارهای اصلاحی از طیف وسیع تری از دانه ها در مقایسه با کار سایر محققان می توان استفاده کرد.

گیاه Artemisia annua L. متعلق به خانواده Asteraceae، گیاهی یکساله و دارویی است که حاوی ماده ضد مالاریا به نام آرتمیزینین است. در تحقیق حاضر تنوع مقدار آرتمیزینین در 7 جمعیت گیاه درمنه خزری جمع آوری شده از مناطق مختلف شمال ایران مورد بررسی قرار گرفته است. برگ های گیاه A. annua در سایه خشک گردید، سپس برای اندازه گیری آرتمیزینین عصاره گیری شدند. مقدار آرتمیزینین موجود در عصاره های گیاهی با استفاده از دستگاه HPLC-UV و نمونه استاندارد اندازه گیری شد. مقایسه مقادیر مختلف آرتمیزینین جمعیت های مختلف نشان داد که حداکثر مقدار آرتمیزینین مربوط به جمعیت جمع آوری شده از شهرستان نوشهر با 0.195 درصد (%ماده خشک برگ) و حداقل مقدار آرتمیزینین مربوط به جمعیت جمع آوری شده از حویق با 0.053 درصد (% ماده خشک برگ) بود. نتایج، تنوع نسبتا کمی را در مقدار آرتمیزینین نشان داد. مقدار آرتمیزینین محاسبه شده در این تحقیق در مقایسه با نمونه های سایر نقاط جهان قابل ملاحظه است.

هریک از گونه های مرتعی در ماه های فصل چراء و سال های مختلف تولید معینی دارند. دام چرنده نیز در هر مقطع از فصل چراء و سال های مختلف مقدار علوفه معینی مصرف می کند که برحسب شرایط و نژادهای مختلف متفاوت می باشد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چراء، برنامه ریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمی باشد. به منظور بررسی خصوصیات رویشی و تولیدی و میزان مصرف علوفه گونه Ziziphora clinopodioides در مراحل مختلف فنولوژی توسط دام، تحقیق حاضر به مدت چهار سال (89-86) در مراتع قره باغ ارومیه انجام شد. بدین منظور با شروع فصل چراء و ورود دام به مرتع، میزان علوفه باقی مانده گونه از چرای دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل یک ماهه برداشت شده و از تفاضل آن از تولید در داخل قطعه محصور، میزان مصرف از گونه تعیین شد. به منظور بررسی تاثیر سال های مورد مطالعه و ماه های برداشت بر تولید و مصرف گونه تحت بررسی، اعداد حاصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین ماه های مختلف مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود داشته و بیشترین مقدار تولید و مصرف در سال چهارم رخ داده است. در طی شش ماه، تولید علوفه (بیوماس) شهریور ماه دارای کمترین و تیر و خرداد دارای بیشترین میزان تولید بوده است اما مصرف در اردیبهشت ماه بالاترین میزان را در بین ماه های فصل چراء داشته است. به طورکلی می توان دما و بارندگی را دو عامل موثر بر میزان تولید و مصرف این گونه دانست.

سویا یکی از دانه های روغنی است که کشت آن از نظر جلوگیری از واردات روغن، جایگزینی آن با گوشت، اهمیت زیادی دارد. از آنجائیکه سویاهایی که در کشور کشت می شوند، به دلیل آهکی بودن این خاکها عموما دارای کمبود آهن می باشند و با توجه به نقشی که آهن در گیاه سویا دارد، تحقیق حاضر جهت بررسی اثر مقادیر و منابع مختلف کودهای آهن بر عملکرد سویا بصورت آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار با 5 تیمار (صفر، محلول پاشی 2 و 5 در هزار سولفات آهن و 5 و 10 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن)، انجام شد. بعد از انجام عملیات کاشت و داشت، برداشت از وسط هر کرت به منظور کاهش اثرات حاشیه ای انجام شد. و نسبت به تعیین عملکرد و اجزاء عملکرد اقدام شد و در نهایت این داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که کاربرد 5 و 10 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن با میانگین عملکرد 1845 و 2845 کیلوگرم در هکتار نسبت به عدم کاربرد آن در شاهد با عملکرد 1542 کیلوگرم در هکتار افزایش معنی داری در سطح درصد نشان داد. وزن هزار دانه نیز در تیمارهای 10 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن و 5 در هزار محلولپاشی سولفات آهن افزایش معنی دار نشان داد.

یکی از عوامل اصلی در جوانه زنی بذر ارتفاع مبدا جمع آوری بذر از سطح دریا است که به علت متفاوت بودن شرایط محیطی از جمله رطوبت، دما، شدت و کیفیت نور، طول روز و مواد شیمیایی موجود در خاک، موجب تفاوت در اندازه گیاه و یا تفاوت در میزان رویش آنها می شود. هدف از اجرای این آزمایش بررسی تاثیر مبدا بذر (ارتفاع از سطح دریا) و تنش شوری بر جوانه زنی بذر گیاه (Fortuynia bungei Boiss.) بود. به این منظور آزمایشی به صورت طرح فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل 1- مبدا جمع آوری بذر با دو سطح (سیاهکوه یزد، راور کرمان) 2- تنش شوری با 6 سطح (صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 میلی مولار کلرید سدیم) می باشد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش میزان شوری درصد و سرعت جوانه زنی، بنیه بذر و طول ساقچه کاهش پیدا کرد (P<0.01). ولی روند کاهش این صفات در رویشگاه های مورد مطالعه متفاوت بود. همچنین درصد و سرعت جوانه زنی دو رویشگاه مورد مطالعه اختلاف بسیار معنی داری (P<0.01) داشتند. به طوری که بذر های جمع آوری شده از رویشگاه سیاهکوه بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی را به خود اختصاص داد.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی یکی از مهم ترین بیماری های آوندی درختان زیتون محسوب می شود. به همین دلیل بررسی جنبه های مختلف این بیماری نظیر پراکنش، بیولوژی، بیماری زایی و مدیریت بیماری همواره مدنظر قرار گرفته است. در راستای آگاهی از رابطه پاتوژن- میزبان، این تحقیق با عنوان بررسی هیستوپاتولوژی در نهال زیتون (رقم زرد) مایه زنی شده با Verticillium dahliae انجام شد. برای مایه زنی نهال ها از روش فروبردن ریشه نهال های یکساله در سوسپانسیون اسپور به غلظت 109 اسپور در میلی لیتر از عامل بیماری به مدت 30 دقیقه استفاده شد. 4 الی 12 هفته پس از مایه زنی (با ظهور علائم پژمردگی)، اقدام به تهیه برش هایی از قسمت های مختلف ساقه و ریشه گردید. سپس برش های عرضی بسیار نازک توسط دستگاه میکروتوم تهیه و پس از انجام مراحل مختلف رنگ آمیزی، اسلایدهای میکروسکوپی از آنها تهیه شد. نتایج بررسی های میکروسکوپی نشان داد که عامل بیماری با گسترش و ایجاد انسداد در آوندهای چوبی (به ویژه عناصر آوندی ریشه) و تخریب عناصر آوندی در فیزیولوژی گیاه میزبان اختلال ایجاد می کند. همچنین عامل بیماری در انتقال جریان شیره آوندی اختلال ایجاد کرده و منجربه پژمردگی اندام های هوایی می شود. نتایج نشان داد که نهال ها نیز با تولید تایلوز و مواد ژلاتینی باعث انسداد آوندها شده و از گستردگی پاتوژن جلوگیری به عمل می آورند. مکانیسم های بیماری زایی و دفاعی در تعامل بین پاتوژن- میزبان و نقش آنها در میزان حساسیت نهال های زیتون به این بیماری در این تحقیق بحث شده است.