گیاه و زیست بوم
سال:1392 | دوره:9 | شماره:37 |تعداد مقالات:9

در این مطالعه جوامع گونه ممرز (Carpinus betulus L.) جنگل شصت کلاته گرگان در 3 ارتفاع مختلف 300، 450 و 800 متر از سطح دریا مطالعه شد. در هر ارتفاع و در فصل تابستان 3 پایه به طور تصادفی انتخاب و تعداد 40 برگ از چهار جهت جغرافیایی ناحیه میانی تاج درخت به طور تصادفی انتخاب و خشک گردیدند. ویژگی های مورفولوژیکی برگ شامل طول برگ، طول دم برگ، عرض برگ (در نصف و یک سوم طول برگ)، تعداد رگبرگ ها (راست و چپ)، تعداد دندانه ها (راست و چپ) و نیز سطح برگ اندازه گیری گردید. سپس با استفاده از روش های آماری، ارتباط بین ویژگی های اندازه گیری شده در 3 جامعه ارتفاعی مختلف تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاکی از وجود تغییرات در صفات برگ گونه ممرز با افزایش ارتفاع می باشد. این روند در برخی از صفات (طول دم برگ، طول برگ، تعداد دندانه) روند کاهشی و در برخی از صفات روند افزایشی (عرض برگ) دارد. در میان صفات برگ، بیشترین تاثیرپذیری را طول دم برگ و سطح برگ در میان جوامع مورد مطالعه نشان می دهد. در همین ارتباط، برخی از صفات برگ نظیر عرض برگ و تعداد دندانه، ارتباط قوی با تغییرات دما و میزان بارندگی از خود نشان می دهند.

در این مطالعه، مناطق جنگلی استان های شمال و شمال غرب موردبازدید قرار گرفت. از روی ریشه، طوقه و تنه درختان نمونه برداری صورت گرفت. نمونه ها (اندام بارده قارچی یا کلاهک ها) عمدتا از گروه قارچ های بازیدیومیست و تعداد کمی از آنها از گروه قارچ های آسکومیست بودند. سپس مشخصات قارچ و میزبان و موقعیت محل هر نمونه ثبت گردید. نمونه ها پس از بررسی ماکروسکپی کلاهک از لحاظ شکل، رنگ، ضخامت، وجود یا عدم وجود پایه، وجود یا عدم وجود حلقه فوقانی و یا تحتانی و یا هر دو بر روی پایه، نوع بافت (جسم قارچ نرم و آبکی یا سفت و چرمی)، اندازه کلاهک و مشخصات مهم دیگر بررسی و ثبت گردید. چند گونه از قارچ دارویی جنگل که با توجه به تحقیقات اثر قابل توجهی در کنترل بسیاری از بیماری های انسان دارد معرفی شد. ما امیدواریم که که این مطالعه زمینه ای برای همکاری محققان و داروسازان ارائه نماید. بعضی از گونه ها خوراکی جزء مواد مخدر هستند و در نتیجه استفاده مستقیم آن مجاز نیست. به طور کلی، قارچ دارویی خوراکی نیست و برخی از آنها خطرناک است به عنوان مثال نباید از Oudemansiella radicata به عنوان مواد غذایی استفاده کرد.

درختان و درختچه ها در حفظ آب و خاک و تامین نیازهای مختلف بشر و حیات وحش در طول تاریخ اهمیت زیادی داشته و دارند. وسعت و تنوع موجود در بین مناطق جنگلی بنابه گزارش ها روز به روز کاهش یافته و در مواردی هم به انقراض بعضی جنس ها و گونه ها ختم شده است. یکی از مهم ترین روش ها جهت حفظ این گنجینه غنی و با ارزش، جمع آوری، شناسایی و نگه داری و اعمال مدیریت صحیح بر ذخایر ژنتیکی جنگلی می باشد. این تحقیق به عنوان بخشی از برنامه ارائه شده برای حفظ ذخایر ژنتیکی گونه های درختی و درختچه ای و در بخشی از کشور، یعنی استان تهران، اقدام به بررسی وضعیت و تنوع زیستی گونه های درختی و درختچه ای نموده است. در این تحقیق با انتخاب چندین ایستگاه نمونه در مناطق مختلف آب و هوایی و مراجعه به آنها در زمان های مختلف فصل رویش، بررسی ها و اندازه گیری ها انجام شد. طی یک فاصله زمانی پنج ساله، 79 گونه از 48 سرده و28  تیره شناسایی و فهرست شدند. صفات گیاه شناختی، رشدی و نوع کاربری آنها و میزان پوشش گونه های غالب شرح داده شد. بذور گونه های مختلف جمع آوری، شناسایی و برای نگه داری در بانک ژن گیاهی ارسال شد. طی سال های انجام تحقیق برخی از گونه ها همچون ارس، بنه، زبان گنجشک، نارون و شیرخشت به طور خاص مورد مطالعه بیشتری قرار گرفتند.

کرفس کوهی با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff. یکی از گیاهان مرتعی و دارویی بومی ایران است که متاسفانه به علت برداشت غیرمجاز در معرض انقراض می باشد. این تحقیق به منظور بررسی جوانه زنی و رشد گیاهچه کرفس کوهی تحت تاثیر تیمارهای شکست خواب بذر در قالب طرح کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سرمادهی (دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت 2، 4، 8 و 10 هفته)، اسید جیبرلیک (محلول 250، 500 و 1000 پی پی ام)، تلفیق تیمارهای سرمادهی و اسید جیبرلیک (سرمادهی در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت 2، 4، 8 و 10 هفته به همراه محلول  500پی پی ام اسید جیبرلیک) بودند. نتایج نشان داد بین تیمارهای شکست خواب بذر اختلاف معنی داری در سطح آماری یک درصد وجود دارد. بالاترین درصد جوانه زنی در تیمار 10 هفته سرمادهی به همراه محلول 500 پی پی ام اسید جیبرلیک (88 درصد) و 8 هفته سرمادهی به همراه محلول 500 پی پی ام اسید جیبرلیک (86 درصد) مشاهده شد. نتایج نشان داد بالاترین طول ساقه چه (32 میلی متر) و طول ریشه چه (24 میلی متر) نیز تحت تیمار 10 هفته سرمادهی به همراه محلول 500 پی پی ام اسید جیبرلیک حاصل شد.

فندق (Corylus avellana) بومی اروپا، آسیای صغیر و قفقاز است. پرورش درخت فندق از زمان های قدیم معمول بوده و کشت آن در اروپا از قرن چهاردهم میلادی روبه توسعه گذاشته و به تدریج در مناطق حوزه مدیترانه متداول شده است. رومی ها و یونانی ها فندق را برای درمان استفاده می کردند و ارزش غذایی آن را می دانسته اند. کشت درخت فندق در ایران از زمان های بسیارقدیم متداول بوده و پیدایش آن را ازنظر گیاه شناسی به عصر نیولیتیک زمین شناسی نسبت می دهند ولی تاریخ دقیق کشت آن مشخص نیست. در این پژوهش اثر عصاره اتانولی برگ و شاتون فندق بر روی 8 باکتری Bacillus subtilis, Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Micrococcus luteus, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumonia,  و Yersinia enterocolitica مورد بررسی قرار گرفت. اثر عصاره ها با اثر دو آنتی بیوتیک سفتی زوکسیم و سیپروفلوکساسین مقایسه شد. بررسی فعالیت ضدمیکروبی عصاره اتانولی شاتون و برگ رویشگاه های مختلف نشان داد که بین رویشگاه های مختلف تفاوت مشاهده می شود. عصاره برگ ها دارای خواص ضد میکروبی بیشتری نسبت به شاتون بودند. پایه های دست کاشت دارای خواص ضد میکروبی بیشتری نسبت به پایه های جنگلی بودند.

در این تحقیق محلولپاشی با سولفات روی در بهار 1389 روی پرتقال رقم تامسون در باغ تحقیقاتی در گرگان انجام گرفته است. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد که در آن از سه سطح سولفات روی (2، 4 و 6 گرم در لیتر) و شاهد استفاده شد. محلول پاشی در بهار قبل از باز شدن جوانه های گل انجام گرفت. نتایج نشان میدهد که تیمار با غلظت 4 میلی گرم در لیتر سولفات روی بیشترین میزان وزن میوه و تعداد میوه در درخت و بیشترین تاثیر را بر افزایش غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم دربرگ در مقایسه با شاهد داشته است. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین میزان روی و آهن با محلول پاشی سولفات روی به دست آمده است. اختلاف معنی داری بین مقدار غلظت موثره سولفات روی در تمامی تیمارها مشاهده گردید. در نهایت تیمارهای سولفات روی موجب افزایش عملکرد شد.

امروزه آلسترومریا یکی از ده گل برتر دنیاست که به دلیل تنوع رنگ و شکل مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. زردشدن برگ و ریزش گلبرگ ها در بیشتر ارقام مهم ترین عامل محدود کننده در طول عمر این گل می باشند. در این پژوهش تاثیر مواد ضدقارچی و ضدباکتریایی نانو ذرات نقره و نانو ذرات تیتانیوم در غلظت های (0، 1، 3، 5 و 10 ppm)، اسانس های طبیعی اسطوخودوس، نعناع، آویشن (0، 10، 25، 50 و 100 ppm) و ساکارز 1% به صورت محلول نگه دارنده بر روی گل آلسترومریا رقم کنست کوکو مورد مقایسه قرار گرفت. صفات طول عمر گلجایی، وزن تر نسبی، جذب محلول، کلروفیل کل، آنتوسیانین گلبرگ، کیفیت ظاهری، مواد جامد محلول در ساقه، مواد جامد محلول در گلبرگ، درصد غنچه باز نشده و درصد ماده خشک شاخه های گل درپایان عمر گلدانی ارزیابی شد و نتایج نشان داد کیفیت ظاهری، وزن تر نسبی، جذب محلول و طول عمر در همه غلظت های اسانس اسطوخودوس (100 ppm و 50 و 10 و 5) و نانو نقره 3 و 5 ppm بهترین مواد و غلظت ها بودند با طول عمری به ترتیب برابر با 19 و 18.3 و 19 و 19 و18.83  و 18.33 روز بالاترین میزان طول عمر گل و شاهد کمترین میزان طول عمر برابر با 11.5 روز را نشان داد.

بخش وسیعی از کشورمان در ناحیه خشک قرار دارد. از این نظر استان های متعددی در معرض هجوم ماسه های روان به هنگام وزش بادهای دائمی و فصلی می باشند. شهرستان آران و بیدگل (کاشان) در شمال استان اصفهان، هنگام وزش باد بهاری که از شمال غرب و باد تابستانی که از شمال شرق می وزد، مورد هجوم ماسه های روان قرار می گیرد. به دلیل آسیب های فراوانی که ماسه ها به اراضی کشاورزی، مناطق مسکونی، جاده ها و راه ها و تاسیسات و زیرساخت ها وارد می آورد، تثبیت تپه های ماسه در این مناطق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. دراین تحقیق پس از معرفی انواع مالچ های نفتی، به روش مالچ پاشی و تثبیت بیولوژیک ازطریق گونه های گیاهی سازگار منطقه و معرفی برخی از گونه های گیاهی شاخص این منطقه پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از بررسی ها نشان داد که انواع تیپ های گیاهی حدود 1123678 هکتار (73.64 درصد) از مساحت منطقه را پوشش می دهند. همچنین اراضی کشاورزی با 63107 هکتار (4.14 درصد)، اراضی فاقد پوشش گیاهی با 310816 هکتار (20.37 درصد)، اراضی سنگلاخی برابر 27664 هکتار (1.81 درصد) و اراضی شهری و توسعه یافته با 743 هکتار (0.05 درصد) در این منطقه گسترش دارند. در این مطالعه مهم ترین تیپ های گیاهی با مطالعات فلورستیک شناسایی و تفکیک شده است. نتایج نشان داد که استفاده از مالچ های نفتی باعث ایجاد یک لایه محافظتی بر روی ماسه های روان و تثبیت موقت آنها می شود. اما در مناطقی که بارندگی های سالانه مناسب تری دارد پوشش مالچ باعث می شود تا آب باران نتواند در زمین نفوذ کند و بیهوده تبخیر شود. به علاوه مالچ نفتی باعث بالارفتن ضریب حرارتی خاک می شود. همچنین در قسمت هایی که مالچ پاشی خوب انجام نشده است و یا لایه مالچ نازک است فرسایش تپه های ماسه ای مشاهده گردید. بهترین روش تثبیت ماسه های روان می تواند حفاظت و قرق منطقه و کمک به احیای پوشش گیاهی آن باشد.

به منظور بررسی اثرات آللوپاتی گیاهان مختلف بر جوانه زنی و رشد گیاهچه های گندم، آزمایشی روی گندم (Triticum aestivum L.) رقم پیشتاز آزمایشی در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه و گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1388 اجرا شد. در این بررسی اثر عصاره قسمت های هوایی 6 گونه گیاهی رایج در مزارع و مراتع استان گلستان شامل پیر بهار، تلخه، گند جارو، زنجبیل شامی، تاج ریزی و توق در کاهش درصد جوانه زنی بذر گندم در شرایط آزمایشگاهی تعیین گردید. شاخص های مورد بررسی عبارت بود از درصد جوانه زنی بذر گندم در زمان های مختلف پس از کاشت، وزن خشک اندام های هوایی و وزن خشک ریشه گیاهچه ها در پایان هر آزمایش. نتایج نشان داد که اثر عصاره قسمت های هوایی توق، تلخه و پیر بهار معنی دار بود و جوانه زنی بذر گندم را به ترتیب 42%، 47% و 20% در مقایسه با شاهد کاهش داد. اثرات آللوپاتی بقایا و عصاره های تلخه و تا حد کمتری توق بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گندم مشخص بود و باعث کاهش معنی دار درصد جوانه زنی، طول ریشه، طول ساقه و وزن خشک اندام های هوایی گندم شد. به طور کلی ریشه های گندم در مقایسه با قسمت های هوایی حساسیت بیشتری به عصاره ها داشتند. از سوی دیگر اثرات مضر عصاره قسمت های هوایی بیش از عصاره های ریشه بود. در مجموع نتیجه گرفته شد که عصاره ها و نیز بقایا سه گیاه مذکور باعث کاهش جوانه زنی، طول ریشه، طول ساقه و وزن خشک ریشه گیاهچه های گندم شد و در این میان طول وزن خشک ریشه بیشتر از همه تحت تاثیر قرار گرفت. بررسی نتایج نشان می دهد که عصاره گیاه تلخه دارای اثر آللوپاتیک قوی بوده که این امر می تواند در تولید علف کش های با منشا طبیعی مورد استفاده قرار گیرد.