گیاه و زیست بوم
سال:1390 | دوره:7 | شماره:28 |تعداد مقالات:9

ترکیب فلورستیکی واقعی یک جامعه گیاهی به عنوان نتیجه تاثیر عوامل محیطی روی گیاهان و واکنش گیاهان در انطباق با توان بالقوه اکولوژیکی آنها می باشد. در این تحقیق، پوشش گیاهی منطقه اینچه برون به روش براون- بلانکه مورد مطالعه قرار گرفت. منطقه اینچه برون در 40 کیلومتری شمال گرگان در عرض جغرافیایی 37o14’4” و طول جغرافیایی 54o29’8” و ارتفاع 10 متر از سطح دریا واقع شده است. از میان 68 قطعه نمونه برداشت شده تعداد 4 قطعه نمونه به دلیل تشابه با سایر قطعه ها نمونه حذف شد و تجزیه و تحلیل روی 64 قطعه نمونه باقی مانده و 27 گونه موجود در آنها انجام گرفت. تجزیه و تحلیل داده های جامعه شناسی گیاهی به روش تجزیه و تحلیل ارتباط های عاملی (AFC) و رده بندی سلسله مراتب بالا رونده (CAH) برداشت شد و در مجموع 11 جامعه گیاهی تشخیص داده شدکه این جوامع به شرح زیر می باشند. 1.Aveno ludoviciana - Aeluropodetum lagopoidis2.Aeluropodo lagopoidis - Artemisietum sieberi3.Puccinellietum distantis4.Plantaginetum coronoputae5.Salicornio europaeae - Halocnemetum strobilacei6.Frankenietum hirsutae7.Frankenietum pulverulentae8.Salsolo turcomanicae - Halocnemetum strobilacei9.Polypogono monspeliensis - Halocnemetum strobilacei10.Halocnemetum strobilacei11.Zingerio trichopodae - Halocnemetum strobilacei پراکنش جوامع گیاهی منطقه مورد مطالعه اساسا تحت تاثیر سطح آب زیرزمینی، رطوبت، میزان شوری و بافت خاک قرار دارد.

منطقه شکار ممنوع صوفیکم در 54o29’10” طول شرقی و 37o13’26” عرض شمالی در شمال شرق استان گلستان قرار دارد. مساحت این ناحیه 30000 هکتار است و دارای تالاب های کوچک بسیاری می باشد و حداقل ارتفاع از سطح دریا 16- متر و بیش ترین ارتفاع آن 40 متر است. برای این کار نمونه های گیاهی از زیستگاه های مختلف منطقه طی دو فصل رویشی سال 87 و 88 جمع آوری و با استفاده از فلورهای مختلف شناسایی شدند و در مجموع تعداد 40 خانواده، 127 جنس و 173 گونه گیاهی شناسایی شد که بیش ترین گونه ها در تیره poaceae با 26 گونه، Asteraceae با 23 گونه و Chenopodiaceae با 20 گونه دیده می شود. در بین گیاهان منطقه، تروفیت ها با 100 گونه و 57.8 درصد بالاترین طیف زیستی را دارا هستند. از نظر فیتوجغرافیایی پراکنش 26 درصد گونه ها به ناحیه (ایرانی- تورانی) 19.07 درصد به ناحیه ایران- تورانی و اروپا - سیبری و مدیترانه ای و 15.5 درصد به ناحیه ایران- تورانی، مدیترانه ای و بقیه عناصر چند ناحیه ای به شمار می آید.

بررسی ها در سطح دنیا نشان می دهد که به رغم استفاده گسترده از شاخص فرسایندگی EI30 به عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران، در بسیاری از نقاط شاخص مزبور از اعتبار کافی برخوردار نبوده و ضروری است تا با توجه به شرایط جغرافیایی هر منطقه، بهترین شاخص فرسایندگی باران تعیین و بر اساس آن نقشه های دقیق فرسایندگی باران برای مدیریت صحیح و خردمندانه حوزه های آبخیز و اراضی کشاورزی تهیه شود. در این تحقیق 18 کرت رواناب و رسوب در دو تیمار شخم در جهت شیب و شخم عمود بر جهت شیب (هر یک با سه تکرار) در کاربری کشت گندم دیم، در سه طبقه شیب اراضی (12- 0، 20 - 12 و 40- 20 درصد) در ایستگاه پخش سیلاب سهرین در استان زنجان، احداث شدند. مقادیر رواناب و رسوب هر یک از کرت ها در 14 واقع بارش که منجر به ایجاد رواناب و تلفات خاک شده بود، پایش و اندازه گیری شد. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نیز با استفاده از باران نگار ثبات دیجیتالی واقع در محل ایستگاه، ثبت و مورد استفاده واقع شدند. سپس با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، در نهایت 45 شاخص فرسایندگی باران شناسایی شد. با تهیه یک برنامه کامپیوتری با استفاده از زبان برنامه نویسی VB، هر یک از رگبارها تجزیه و تحلیل شده و مقادیر هر یک از شاخص های فرسایندگی باران برای هر یک از رگبارها تعیین شد. مطالعه های تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SPSS بین هر یک از شاخص های فرسایندگی باران و مقادیر تلفات خاک انجام شد. نتیجه نشان داد که در منطقه مورد مطالعه شاخص فرسایندگی I2 (مربع شدت متوسط رگبار) به عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران بالاترین مقدار همبستگی (ضریب همبستگی 0.89) را با سطح معنی داری 100 درصد با مقادیر تلفات خاک داشته است. در پایان با معرفی فرایند نحوه سنتز نقشه هم فرسای باران در محیط نرم افزار GIS ARC، چگونگی استفاده از آن در مدیریت فرسایش خاک تشریح شده است.

این تحقیق برای بررسی جذب فلزات سنگین در گیاهان، از خاک های تحت تیمارهای مختلف پساب و لجن انجام شده است. برای این کار آزمایشی به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در تصفیه خانه شوش انجام گرفت. فاکتور اصلی آبیاری با پنج سطح (شاهد، پساب، آب شهر و لجن، محلول تهیه شده از فلزات سنگین، پساب و لجن) و فاکتور فرعی گیاهان (اسفناج، کاهو، تربچه، شاهی، ریحان، یونجه، گوجه و هندوانه) در نظر گرفته شدند.برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک واحدهای آزمایشی تعیین شد. تیمار اول به عنوان شاهد فقط با آب شهر و تیمار دوم با پساب تصفیه خانه شوش آبیاری شد و در تیمار سوم از آب شهر برای آبیاری و از لجن دفعی تصفیه خانه شوش به عنوان کود استفاده شد. تیمار چهارم از محلول های شبیه سازی شده با نهرهای جنوب تهران که غلظت فلزات سنگین در آنها چندین برابر و معادل چندین سال آبیاری با نهرهای جنوب تهران بود آبیاری شد و در تیمار پنجم از پساب و لجن تصفیه خانه شوش استفاده شد. پس از دوره کامل آبیاری غلظت فلزات سنگین در محصولات به وسیله دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج آماری تجزیه واریانس اثر دو فاکتور تیمارهای آبیاری و گیاهان بر جذب عناصر نیکل، آهن، سرب، کادمیم، روی و مس نشان داد که بین تیمارهای آبیاری و همچنین بین گیاهان مختلف از نظر میزان جذب عناصر یاد شده تفاوت معنی داری در سطح 1% وجود دارد. جدول و نمودارهای مقایسه های میانگین نیز نشان می دهد استفاده از لجن تصفیه خانه سبب افزایش غلظت فلزات سنگین به ویژه نیکل، سرب و آهن در اسفناج، یونجه و تربچه می شود و آبیاری با پساب در طولانی مدت سبب افزایش غلظت فلزات نیکل و کادمیم در گیاهان به ویژه اسفناج می شود.

در این مطالعه اثر مخلوط فلزات سنگین کادمیوم، مس و روی، هر کدام به میزان 60 قسمت در میلیون در pH های 4.8، 6 و 7.2 بر رشد طولی اندام هوایی و جذب فلزات سنگین به وسیله گیاه شبدر برسیم در آزمایشی اسپلیت پلات در قالب طرح پایه کامل تصادفی به صورت گلدانی در شرایط کنترل شده نور و دما به اجرا درآمد. در طول مراحل رشد، گلدان ها توسط محلول غذایی دارای pH یکسان با هر تیمار تغذیه شدند. تیمار شاهد فاقد مخلوط فلزات سنگین بوده و تنها عناصر ضروری در حد لزوم در اختیار این تیمار قرار گرفت. نتایج به دست آمده در این آزمایش نشان داد که اثر pH بر رشد طولی اندام هوایی شبدر در شرایط وجود و عدم وجود مخلوط فلزات سنگین معنی دار نمی باشد ولی اختلاف معنی داری در سطح یک درصد آماری بین رشد طولی اندام هوایی در تیمار شاهد و تیمار حاوی مخلوط عناصر سنگین مشاهده شد. در رابطه با میزان جذب، کادمیوم با جذب 130، 125 و 115 و روی به میزان 108، 102 و 101 (میلی گرم بر کیلوگرم) به ترتیب در pH های 7.2، 4.8 و 6 رتبه اول و دوم را در جذب فلزات سنگین به دست آوردند و عنصر مس در رتبه سوم قرار گرفت. همچنین بالاترین نسبت غلظت فلزات سنگین (گیاه به خاک) به میزان 3.12 برابر برای کادمیوم، 7.08 و 2.38 برابر به ترتیب برای عناصر روی و مس مشاهده شد.

وجود فلزات سنگین یکی از مهم ترین تنش های محیطی به شمار می آید، در این تحقیق اثر تیمارهای مختلف دو فلز سنگین سرب و روی بر رشد و مقدار کلروفیل و قند و پروتیین بررسی شد. اثر غلظت های مختلف 5، 10، 15 و 20 میلی مول روی و 0.5، 2.5، 4.5 و 6.5 میلی مول سرب بر گیاه سویا مورد مطالعه قرار گرفت. برای این کار 5 عدد بذر سویا پس از ضدعفونی به گلدان های دارای خاک لومی- رسی منتقل شد. درون هر گلدان 5 عدد بذر کشت داده شد. برای هر تیمار 4 تکرار در نظر گرفته شد، طول دوره تیمار دهی 14 روز ادامه داشت و نتایج نشان داد که هر دو تنش حاصل از مصرف سرب و روی موجب کاهش وزن زی توده شد. میزان کلروفیل a,b و کلروفیل کل در مقایسه با گیاه شاهد در هر دو تیمار کاهش معنی دار را نشان داد. افزایش محتوای قند به جز در غلظت 0.5 میلی مولار سرب نسبت به گیاه شاهد در سایر غلظت ها معنی دار بود و در تنش ناشی از مصرف روی این افزایش در همه غلظت ها اثر معنی داری داشت. محتوای پروتیین در گیاهان تحت تیمار با روی و سرب در همه غلظت ها افزایش معنی دار داشت. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که گیاه سویا مقاومت کمی به تنش روی و مقاومت بیش تری نسبت به تنش سرب دارد. به نظر می رسد در تنش کوتاه مدت فلز سرب و روی گیاه شدت تنش را با القاء پاسخ های سریع کاهش دهد. اما با توجه به تعاریفی که برای گیاهان تحمل کننده فلز سرب و روی وجود دارد به نظر نمی رسد بتوان گیاه سویا را از گیاهان تحمل کننده به این عناصر سنگین به شمار آورد.

کلزا یک گیاه روغنی بسیار مهم و قابل توجه می باشد، بنابراین مهیا کردن شرایط بهینه کشت آن ضرورت دارد. با توجه به شواهد موجود، سالیسیلیک اسید از ترکیبات فنیل پروپانوئیدی می باشد و دارای اثراتی مانند: مقاوم سازی گیاه در برابر پاتوژن ها، اثر بر روی فعالیت آنزیم ها و بیان ژن ها، حفاظت از گیاه در برابر آلودگی خاک و آلودگی های زیست محیطی است. از این رو برای بررسی اثر غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (0، 250، 500، 750 و 1000 میکرومولار) بر سه رقم کلزا (okp، طلایه و هایولا)، بذور تهیه شده طی یک طرح فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار، چهار تکرار و سه رقم در گلدان کشت و تیمار شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک ساقه و ریشه، سطح برگ، محتوای پروتیین و پرولین ارقام کلزا افزایش می یابد. با توجه به نتایج بدست آمده رقم طلایه همواره در مقایسه با دو رقم دیگر در موارد بررسی شده برتری داشته است و بهترین غلظت سالیسیلیک اسید بررسی شده در آزمایش های انجام شده 75 میکرو مولار بوده است. بنابراین می توان برای بهینه سازی کشت کلزا از سالیسیلیک اسید استفاده کرد و فتوسنتز و به تبع آن محصول را افزایش داد.

برای بررسی اثرات تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد ساوه در خاکی با بافت لومی شنی به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل سه تراکم 80، 100 و 120 بوته در متر مربع و فاکتور فرعی شامل ارقام Hayola401، Hayola308، PF و Okapy کلزا بود. نتایج بدست آمده از این آزمایش نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه در تراکم های به ترتیب 100 و 80 بوته در متر مربع و در رقم Hayola401 به دست آمد. افزایش تراکم بوته در واحد سطح با افزایش ارتفاع بوته، افزایش عملکرد بیولوژیک، کاهش تعداد خورجین در بوته، کاهش تعداد شاخه های فرعی، کاهش تعداد دانه در بوته وکاهش شاخص برداشت همراه بود. تعداد دانه در خورجین و میانگین وزن دانه در ارقام مورد بررسی تحت تاثیر تراکم بوته و رقم تغییرات زیادی از خود نشان ندادند.

گل محمدی جمع آوری شده از 10 استان مختلف در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی همند آبسرد دماوند کشت و برای صفات مختلف شامل: عملکرد گل در هکتار، وزن گلبرگ، تعداد گل در بوته، وزن گلبرگ به گل، ارتفاع بوته و محیط بوته (تاج پوشش) مورد بررسی قرار گرفتند. داده های مربوط به هر صفت مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند. برای تعیین نزدیکی یا دوری و گروه بندی اکسش ها از تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد. نتایج تجزیه آماری اختلاف معنی داری بین اکسش ها برای صفات مورد مطالعه نشان داد. اکسشن فارس 1 دارای بیش ترین میزان گل در بین اکسشن های مورد مطالعه بود. با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی مهم ترین متغیرهای موثر در عملکرد گل محمدی شناسایی شدند. دو مولفه اول 90% از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. صفات عملکرد گل و وزن گلبرگ، وزن گلبرگ به وزن گل و ارتفاع بوته در تبیین مولفه اول و تعداد گل در بوته در تبیین مولفه دوم مهم ترین نقش را داشتند. با توجه به نتایج بدست آمده، می توان مولفه اول را به نام مولفه عملکرد گل نامگذاری کرد. نتایج بدست آمده از تجزیه خوشه ای، اکسشن های ارزیابی شده را در سه گروه متفاوت قرار داد. در اکسشن های کلاستر 1 شامل فارس 1 با ارزش بیش تر از نظر بیش تر عملکرد گل نسبت به دو گروه دیگر برتری داشتند.