سلامت و محیط زیست
سال:1398 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

زمینه و هدف: امروزه حضور و افزایش ذرات معلق هوا یکی از عوامل جدی تهدید کننده سلامت انسان ها است. در این میان درختان می­ توانند به واسطه شاخ و برگ خود بستری مناسب برای تجمع ذرات معلق هوا باشند. در این مطالعه به ارزیابی توان جذب ذرات معلق مختلف توسط برگ برخی از گونه­ های درختی و درختچه ­ ای در شهر اصفهان پرداخته شده است. روش بررسی: 12 گونه درخت و درختچه در 8 مکان شهر انتخاب و میزان ذرات معلق کل، PM10، PM2. 5 و PM0. 2 سطح و موم­ های کوتیکول برگ با استفاده از روش شستشو با آب و کلروفرم توسط فیلترهای کاغذی 91، µ m42 و فیلتر پلی تترا فلوئورواتیلن و ترازوی دیجیتالی اندازه ­ گیری شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد بیشترین و کمترین میانگین ذرات معلق مربوط به گونه های شاه­ توت و بید به میزان 23/5± 190/32 و μ g/cm2 4/42± 11/9 است. روند تجمع کل ذرات معلق سطح برگ به ترتیب از بیشترین به کمترین به صورت شاه ­ توت> چنار> نارون> توت> عرعر > افرا> زبان گنجشک> خرزهره>اقاقیا> ارغوان> شمشاد> بید و در موم­ های کوتیکول در شاه ­ توت> نارون> چنار> توت> افرا> عرعر> اقاقیا> ارغوان> زبان گنجشک> خرزهره> شمشاد > بید به دست آمد. نتیجه ­ گیری: نتایج حاکی از آنست که توانایی گونه های مختلف درختی در جذب ذرات به ویژگی های مورفولوژیکی، فیزلوژیکی و اکولوژیکی برگ بستگی دارد. درنهایت بین گونه­ های مختلف شاه­ توت دارای بیشترین توانایی جذب ذرات معلق است.

زمینه و هدف: امروزه با افزایش مسائل زیست محیطی از قبیل بحران انرژی، تغییر آب و هوا، اتلاف و تخریب منابع طبیعی و افزایش مواد زائد ناشی از توسعه شهرنشینی، اثر انسان بر محیط از چالشی ترین مسائل مورد توجه مجامع علمی عصر حاضر است. پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح آگاهی و رفتارهای زیست محیطی شهروندان یزد انجام شد. روش بررسی: این مطالعه مقطعی-تحلیلی روی 1000 نفر از شهروندان یزد در سال 1397 به شیوه نمونه گیری خوشه ای انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد سنجش آگاهی، نگرش و رفتار زیست محیطی بود. دامنه نمره برای سه ساختار آگاهی، نگرش و عملکرد به ترتیب 12-0، 65-13 و 85-17 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS, 16 با آمار توصیفی و آزمون های تحلیلی در سطح معنی داری 0/05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: صد در صد از پرسشنامه ها تکمیل شد. میانگین نمره آگاهی و نگرش زیست محیطی به ترتیب 3/92± 8/32 و 8/28± 36/15 (متوسط) و رفتار زیست محیطی 7/14± 26/19 (ضعیف ) بود. بین آگاهی و رفتار زیست محیطی زنان و مردان اختلاف آماری معنی داری وجود داشت بطوری که میزان آگاهی و رفتار زیست محیطی زنان بالاتر بود (0/05p<). بیشترین منبع کسب اطلاعات زیست محیطی رادیو و تلویزیون (42 درصد) بود. نتیجه گیری: علیرغم وجود آگاهی و نگرش نسبتا مناسب نسبت به محیط زیست، اکثریت افراد به لحاظ رفتار زیست محیطی، عملکرد ضعیفی داشته اند. بنابراین برخورداری از آگاهی زیست محیطی نمی­ تواند تضمینی برای انجام رفتار زیست محیطی باشد، بلکه در این میان نیازمند شرایط و ساختار اجتماعی ترغیب کننده و تسهیل کننده انجام رفتارهای زیست محیطی وجود دارد.

زمینه و هدف: تلاش هایی به منظور بهبود کارایی مانع های صوتی از جمله بر روی شکل، زیبایی شناسی، فرم و جنس آنها انجام شده است. لذا هدف از انجام این مطالعه بررسی اثر زاویه لبه بالایی در مانع های صوتی شکل دار با لبه T شکل بالایی است. روش بررسی: برای محاسبه افت صدا در این مطالعه از روش شبیه ساز دو بعدی حد مرزی (BEM) Boundary Element Method استفاده شد. همچنین نتایج به دست آمده از موانع زاویه دار لبه بالایی در مانع های صوتی شکل دار با لبه T شکل بالایی مورد مقایسه قرار گرفت. یافته ها: طراحی موانع زاویه دار لبه بالایی در مانع های صوتی شکل دار باعث افزایش چشمگیر عملکرد افت صدا به خصوص در محدوده فرکانسی پایین در مقایسه با لبه T شکل بالایی شد. بیشترین میزان افت صدا در موانع زاویه دار لبه بالایی در مانع های صوتی شکل دار در مقایسه با لبه T شکل بالایی (A) dB3/79 برآورد گردید که معمولا بستگی به ابعاد و موقعیت نسبی به منبع و موقعیت گیرنده دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که در بین مدل های تست شده جهت تعیین کارایی، بهترین مانع صوتی برای کنترل صدای ترافیک مانع زاویه دار با زاویه بالایی 19 درجه نسبت به زوایای بالایی دیگر و مانع T شکل ساده در فرکانس 315، 400، 500 و Hz 630 به دست آمد. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که با به کار بردن مانع های زاویه دار لبه بالایی در مانع های صوتی شکل دار کارایی مانع با لبه T شکل بالایی را در مقایسه با مانع T به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. در این خصوص بهترین شکل برای به کارگیری مانع های زاویه دار با زاویه بالایی حدود 19 درجه نسبت به سطح افق است. علت این تاثیر را می توان وجود شکست و بازتاب لبه های زاویه دار در مسیر انتقال موج صوتی از منبع تا گیرنده دانست. تمامی موانع زاویه دار قادر هستند که کارایی مانع را در محدوده فرکانسی خاص به خصوص در فرکانس های پایین، افزایش دهند.

زمینه و هدف: فاضلاب کارخانه روغن کشی زیتون یکی از آلوده ترین فاضلاب های بهداشتی است که عدم تصفیه آن آلودگی شدید محیط زیست را به دنبال خواهد داشت. در این تحقیق تصفیه آن با استفاده از فرایند الکتروکواگولاسیون و روش های نوین اکسیداسیون پیشرفته مورد تحقیق قرار گرفته است. روش بررسی: تجزیه پذیری، راندمان و سینتیک حذف کدورت و مواد آلی پساب واقعی روغن زیتون با اعمال پارامترهای بهره برداری الکتروکواگولاسیون شامل دانسیته جریان (A/dm2 0/08-0/77)، جنس الکترود آند، زمان واکنش (min 0-45) بررسی شد. سپس انواع فرایندهای مختلف اکسیداسیون پیشرفته برای تعیین راندمان و سینتیک حذف TOC و تصفیه پذیری بیولوژیکی (BOD/TOC) آن اعمال گردید. یافته ها: شرایط بهینه راندمان حذف کدورت، BOD، TOCو الکترود مصرفی در الکتروکواگولاسیون به ترتیب معادل 78 درصد، 57 درصد، 72 درصد و mg 583 به ازای هر لیتر پساب برای الکترود آند آهن سنجش شد؛ به طوری که سینتیک حذف TOC از درجه اول تبعیت نموده و معادل min-1 0/027 سنجش شد. راندمان حذف TOC در فرایندهای US، H2O2، SOP، O3/H2O2، COP، COP/US و COP/US/H2O2 به ترتیب معادل 8، 15، 20، 25، 61، 68 و 75 درصد سنجش گردید و بیشترین قابلیت تجزیه بیولوژیکی در فرایند COP/US/H2O2 معادل 1/5 برابر افزایش یافت. نتیجه گیری: فرایند الکتروکواگولاسیون به همراه اکسیداسیون پیشرفته COP/US/H2O2 سبب تصفیه مؤثر پساب روغن زیتون می گردد و تصفیه پذیری بیولوژیکی آن را افزایش می دهد، به طوری که می توان از این فرایند برای تصفیه مطمئن و با درجه بالای پساب های این صنعت و صنایع مشابه استفاده نمود.

زمینه و هدف: صنعت فولاد، بزرگترین مصرف­ کننده انرژی در جهان است. سالانه مقادیر زیادی ضایعات آهن تولید می­ شود که استفاده از آن در صنعت فولاد، امری اقتصادی است. در این مطالعه هدف آن است که پیامدهای زیست­ محیطی استفاده از آهن­ های قراضه به عنوان ماده خام برای تولید فولاد با روش ارزیابی چرخه حیات بررسی شود. روش بررسی: برای انجام این ارزیابی، از نرم افزار Simapro و پایگاه دادهEcoinvent استفاده شد. داده­ های مربوط به فرایند تولید فولاد (مواد خام، پسماند و محصول) به روش مصاحبه از کارخانه فولاد جمع ­ آوری گردید، سپس اثرات زیست ­ محیطی به کمک روش­ های ReCiPe، Cumulative Energy Demand (CED)، (IPCC) Intergovernmental Panel on Climate Change و رد پای آب کمی شدند. یافته ­ ها: نتایج به دست آمده از روش ReCiPe نشان داد که از بین گروه ­ های تاثیر، سمیت برای اکوسیستم خشکی با مقدار kg 1, 4-Dichlorobenzene (1, 4-DCB) eq/ton 14392 فولاد و گرمایش جهانی با مقدار kg CO2 eq/ton 5289 فولاد به ترتیب بزرگترین تاثیرات زیست محیطی این فرایند هستند. کمترین پیامد زیست محیطی این فرایند برای گروه ­ های تاثیر سمیت سرطان­ زایی برای انسان و سمیت برای آب­ های شیرین به دست آمد. ردپای کربن ناشی از فعالیت این کارخانه ton CO2 eq/ton 5/24 فولاد است. مهمترین زیر­ بخش تولید کننده گازهای گلخانه­ ای مربوط به مصرف الکتریسیته با مقدار kg CO2 eq/ton2900 فولاد است. تقاضای انرژی تجمعی (انرژی حاصل از سوخت فسیلی) یک تن شمش فولادی برابر با MJ 73393 است که سه برابر معادل جهانی آن است. ردپای کلی آب برای یک تن فولاد، m3 19/5 آب است که تقریبا برابر با معادل آن در اروپا است. نتیجه ­ گیری: استفاده از ضایعات آهن قراضه در فرایند تولید فولاد به جای سنگ آهن، باعث کاهش مقدار پتانسیل سمیت در انسان و مصرف منابع معدنی شده است.

زمینه و هدف: مطب ­ ها، درمانگاه ­ ها، آزمایشگاه ­ ها و مراکز بهداشتی و درمانی از جمله مراکز اصلی تولید پسماندهای پزشکی به شمار می­ روند. مدیریت پسماند پزشکی در این مراکز برخلاف مراکز بیمارستانی به ندرت مورد توجه قرار گرفته­ است. این تحقیق با هدف تعیین وضعیت مدیریت پسماند­ های پزشکی در مطب ­ ها، درمانگاه­ ها، آزمایشگاه­ ها و مراکز بهداشتی و درمانی شهر محمودآباد انجام گرفت. روش بررسی: در این مطالعه توصیفی 117 مرکز ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی شهر محمودآباد در سال 1396 مورد بررسی قرار گرفت و میزان پسماندهای تولیدی، نحوه نگهداری، وضعیت جایگاه­ های موقت، نحوه جمع ­ آوری زباله­ ها و نحوه دفع پسماندها از طریق مشاهده و مصاحبه و تطبیق وضعیت بهداشتی آنها با آیین نامه­ های موجود تعیین و در چک­ لیست­ های استاندارد وزارت بهداشت، ثبت گردید. یافته­ ها: میزان تولید روزانه پسماندهای پزشکی در هر مرکز بهداشتی و درمانی به طور متوسط g/day 248 است و از نظر آماری اختلاف معنی داری بین میزان تولید پسماند پزشکی در مراکز بهداشتی و درمانی دولتی (g/day 244) و خصوصی (g/day 252) وجود ندارد (0/111=p). از نظر رعایت استانداردهای بهداشت محیطی، مراکز دولتی وضعیت مطلوب­ تری نسبت به مراکز خصوصی داشته ­ اند. نتیجه­ گیری: نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مدیریت پسماند در مراکز بهداشتی درمانی شهر محمودآباد به خصوص در بخش خصوصی دارای مشکلات جدی است. ضعف در تفکیک پسماندها و عدم جلوگیری از اختلاط پسماند عادی و عفونی، لزوم آموزش به پرسنل و نظارت بیشتر را می طلبد. بنابراین بازنگری اساسی در شیوه مدیریت پسماندها ضروری به نظر می ­ رسد.

زمینه و هدف: آلاینده های منتشرشده از صنایع در صورت ورود به زنجیر غذایی می تواند سلامت انسان را با مخاطره جدی مواجه کرده و از این رو پایش محیطی آنها ضروری به نظر می رسد. لذا، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت پایش زیستی فلزات سنگین (آهن، سرب و کادمیوم) توسط برگ درختان کنار و کهور مستقر در حاشیه یک مجتمع فولاد در سال 1395 انجام یافت. روش­ بررسی: در این مطالعه توصیفی پس از تعیین ایستگاه های نمونه برداری، 90 نمونه از برگ درختان کنار و کهور و همچنین 90 نمونه از خاک موجود در پای درختان برداشت شد. پس از آماده سازی و هضم نمونه ها در آزمایشگاه، محتوی فلزات سنگین در آنها توسط دستگاه جذب اتمی خوانده شد و سپس ضریب تجمع زیستی (Bioconcentration Factor) فلزات محاسبه شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام یافت. یافته­ ها: بیشینه میانگین غلظت عناصر (mg/kg) در برگ های شسته نشده گونه های کنار و کهور برای آهن به ترتیب 202/3± 2180/3و 315/1± 2237/9، برای سرب به ترتیب 9/6± 76/6 و 4/5± 114/3 و برای کادمیوم به ترتیب 16/8± 69/2 و 6/8± 107/2 بود. از طرفی مقادیر BCF در همه ایستگاه ها و برای همه عناصر، بزرگ تر از 1 بود. نتیجه­ گیری: با استناد به مقادیر محاسبه شدهBCF عناصر می توان اذعان کرد که گونه های کنار و کهور از قابلیت تجمع و انباشت فلزات سنگین برخوردار بوده و می توان از آنها در مناطق آلوده صنعتی و شهری به عنوان گونه بیش اندوز (Hyperaccumulator) در برداشت و استخراج گیاهی (Phytoextraction) بهره برد.

زمینه و هدف: میزان نیترات یکی از مهمترین فاکتورهای تعیین کیفیت در سبزیجات است. امروزه به دلیل استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی حاوی ازت برای تسریع رشد رویشی، بسیاری از سبزی ها دارای درصد بالایی نیترات در رژیم غذایی انسان است. هدف از اجرای این تحقیق بررسی غلظت نیترات در 4 گونه سبزی کشت شده در دو شهرستان پلدختر و خرم آباد است. روش بررسی: در این تحقیق میزان نیترات 4 گونه سبزی شامل تره ایرانی، ریحان، نعنا، تربچه (غده و برگ) کاشته شده در مزارع سبزیکاری شهرستان­ های خرم­ آباد و پلدختر مورد اندازه ­ گیری قرار گرفت. از مزارع مزبور بصورت تصادفی از هر گونه سبزی سه نمونه kg2 از قسمت مورد مصرف آن جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. میزان نیترات مطابق دستورالعمل موسسه آب و خاک ایران اندازه گیری شد. بدین منظور پس از آماده سازی نمونه ها جذب آنها با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج nm580 اندازه گیری و با توجه به منحنی استاندارد میزان نیترات در سبزیجات مختلف تخمین زده شد. یافته ­ ها: نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر نوع سبزی ها بر میزان نیترات تجمع یافته در دو منطقه خرم آباد و پلدختر به همراه تیمار شاهد معنی دار بود. مقایسه میانگین داده ها نشان داد، متوسط نیترات در سبزی­ های مورد مطالعه شهرستان خرم ­ آباد به ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 27017)، ریحان (mg/kg 9500)، تره ایرانی (mg/kg 8408)، برگ تربچه (mg/kg 8231) و نعنا (mg/kg 5450) و در شهرستان پلدختر به ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 12933)، ریحان (mg/kg 9063)، تره ایرانی (mg/kg 6708)، برگ تربچه (mg/kg 6296) و نعنا (mg/kg 5454) بود که همگی بالاتر از حد مجاز توصیه شده برای مصرف است. متوسط تجمع نیترات سبزی­ های مزرعه شاهد به ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 1586)، ریحان (mg/kg 1134)، تره ایرانی (mg/kg 906)، برگ تربچه (mg/kg 794) و نعنا (mg/kg 662) بود که در محدوده مجاز برای مصرف قرار داشت. نتیجه گیری: میزان نیترات اندازه­ گیری شده در g 100 بافت سبزی به ترتیب در غده تربچه (7/36)، ریحان (3/37)، تره ایرانی (2/74)، برگ تربچه (2/64) و نعنا (1/98) برابر بیشتر از حد مجاز مصرف روزانه است. با توجه به بالا بودن میزان نیترات در سبز­ های مورد مطالعه پیشنهاد می­ گردد که در مصرف این سبزیجات احتیاط نموده و نیترات سبزی­ های تولید شده در استان لرستان در فصول مختلف سال مورد ارزیابی قرار گیرد.

زمینه و هدف: رسوبگذاری و خورندگی باعث کاهش کیفیت آب و آسیب به تجهیزات لوله کشی در سیستم های تامین آب می شوند. در این مطالعه تمایل به خورندگی یا رسوبگذاری منابع آب زیرزمینی شامل چشمه، قنات، چاه های عمیق و نیمه عمیق در مناطق روستایی کاشان طی سال های 1381 تا 1392 مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی: بر مبنای پارامترهای pH، دما، کلسیم، کربنات، بی کربنات، کل جامدات محلول، مقادیر شاخص های پایداری آب شامل لانژلیر (LSI)، رایزنار (RSI)، پوکوریوس (PSI) و همچنین مقدار و روند شاخص کمی پتانسیل ترسیب کربنات کلسیم (CCPP) به تفکیک منابع آب تعیین و تحلیل شد. یافته ها: مقدار متوسط شاخص های LSI، RSI و PSI و CCPP به ترتیب برابر با 0/02± 0/41، 0/03± 6/99، 0/02± 7/40و mg/L 2/44± 21/41 تعیین شد. براساس شاخص CCPP مقدار پتانسیل رسوبگذاری چشمه، قنات، چاه عمیق و نیمه عمیق به ترتیب برابر با 3/16± 17/23، 1/38± 15/66، 11/22± 41/23 و mg/L 4/46± 23/15 است. از سال 1381 تا 1392 شاخص CCPP افزایش محسوسی داشته به گونه ای که به طور میانگین mg/L 1/6 در سال افزایش یافته است. نتیجه گیری: منابع آب منطقه رسوبگذار هستند به نحوی که این تمایل از بیشترین تا کمترین مربوط به چاه های عمیق، چاه های نیمه عمیق، چشمه و قنات است. مقدار تشکیل رسوب به ازای هر متر مکعب آب منطقه در حدود g 21 برآورد شد که شاید در افزایش رسوبات در جداره سیستم های توزیع آب مشکل ساز باشد. مدیریت برداشت آب در منطقه همراه با کاهش مقدار TDS در منابع آب (شاید از طریق کنترل تخلیه زه آب های کشاورزی)، در کاهش تمایل آب به رسوبگذاری موثر است.

زمینه و هدف: امروزه آلکیل بنزن سولفانات خطی (LAS) کاربرد زیادی در تولید انواع شوینده­ ها دارد. هدف از مطالعه حاضر ارزیابی همزمان خطر سلامت و خطر اکولوژیک این آلاینده در آب سد درودزن برای ارگانیسم­ های هدفی همچون ماهی­ ها و دافنی است. روش بررسی: با توجه به هدف تحقیق و براساس محدودیت­ های موجود، در شهریورماه 1397 از 7 ایستگاه انتخاب شده براساس کانون آلودگی در سد درودزن تعداد 21 نمونه آب برداشت شد و پارامترهای کیفی آب شامل دما، اسیدیته (pH)، اکسیژن محلول (DO)، پتانسیل اکسایش و کاهش (ORP)، کل جامدات محلول (TDS)، هدایت الکتریکی (EC) براساس روش استاندارد در محل سنجش شد. مقدار آلکیل بنزن سولفانات خطی (LAS) پس از انتقال نمونه­ ها به آزمایشگاه با استفاده از روش بهینه شده متیلن بلو اندازه ­ گیری شد. سپس ارزیابی خطر اکولوژیک و سلامت با محاسبه شاخص RQ (شاخص ریسک) انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین پارامترهای pH برابر با 8/84، EC برابر باµ s/cm 732/19، TDS، شوری و DO به ترتیب برابر با mg/L 482/90، 366/61 و 6/87 بود. بیشترین و کمترین غلظت LAS به ترتیبmg/L 0/039 و 0/005 بود. همچنین نتایج نشان داد که ارتباط معنی­ داری بین غلظت LAS و pH وجود دارد. نتایج ارزیابی خطر نشان داد که شاخص ریسک سلامت در تمامی ایستگاه ­ ها کمتر از مقدار 0/1 است. در صورتی که شاخص ریسک اکولوژیک به جزء در ایستگاه شماره 7 در سایر ایستگاه ­ ها در طبقه با ریسک کم قرار دارد. نتیجه­ گیری: به طور کلی نتایج نشان می­ دهد که شاخص RQ در آب سد درودزن در محدوده مناسب و در طبقه با ریسک کم قرار دارد. لذا لازم است که به منظور رسیدن به قطعیت در ارتباط با شرایط بهینه آب سد از نظر اکولوژیکی و سلامت مطالعات طولانی مدت در این زمینه انجام شود.

زمینه و هدف: آلودگی های دریایی به دلیل فعالیت های انسانی در حال رشد هستند. افزایش مستمر در تولید پلاستیک و مدیریت ضعیف در کنترل ضایعات پلاستیکی منجر به افزایش قابل ملاحظه از این آلاینده در محیط های آبی شده است که نتیجه آن افزایش میزان میکروپلاستیک با اندازه کمتر یا مساوی با mm5 در محیط آبی است. روش بررسی: در تحقیق حاضر، به بررسی فراوانی، توزیع، رنگ و نوع میکروپلاستیک­ ها در دستگاه گوارش ماهی ­ های دریای عمان با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی و هضم نمودن بافت ­ ها و شناورسازی میکروپلاستیک­ ها پرداخته شده است. یافته ها: تعداد کل میکروپلاستیک های یافت شده در گونه ماهیان مورد مطالعه متغیر بود، بیشترین تعداد میکروپلاستیک متعلق به گونه های طلال (Rastrelliger kanagurta) و گوازیم دم ریش (Nemipterus japonicus) 29 درصد و گونه های حسون معمولی (Saurida tumbil)، ماهی یال اسبی (Trichiurus lepturus) و کوسه (Paragaleus randalli) 14 درصد است. نتیجه گیری: بیشترین اشکال مشاهده شده متعلق به میکروفیبرها (86 درصد)، قطعه (11 درصد) و گلوله (3 درصد) بوده است. بیشترین فراوانی رنگ های مشاهده به ترتیب برای رنگ های آبی، صورتی و سیاه بودند. طبق نتایج به دست آمده بیشترین غلظت آلودگی میکروپلاستیک ها در گونه های طلال (Rastrelliger kanagurta) و گوازیم دم ریش (Nemipterus japonicus) مشاهده شد. مطالعه حاضر می تواند اطلاعات مفیدی برای تحقیقات بیشتر و همچنین پیش زمینه ایی جهت کنترل و پایش این آلاینده در محیط دریای عمان فراهم نماید.

زمینه و هدف: آلودگی هوا یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر سلامت بوده و بیشترین بار بیماری های منتسب به عوامل خطر محیطی را به خود اختصاص داده است. آلودگی هوا پس از استعمال دخانیات، دومین عامل اصلی مرگ های ناشی از بیماری های غیرواگیر محسوب می شود و با افزایش ریسک ابتلا به بیماری های حاد و مزمن و مرگ در ارتباط است. روش بررسی: در این مقاله مروری در ابتدا براساس مطالعات شاخص انجام شده در دنیا، وضعیت کیفیت هوای آزاد (Ambient air pollution) و اثرات آن بر سلامت در ایران و سایر کشورها مورد ارزیابی قرار گرفت؛ و در مرحله بعد وضعیت کیفیت هوای آزاد و اثرات آن بر سلامت در کلانشهر تهران طی سال های 1385 تا 1396، براساس نتایج مطالعات صورت گرفته توسط پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران ارائه گردیده است. یافته ها: نتایج این مطالعات نشان داد که میانگین سالیانه غلظت مواجهه با PM2. 5 هوای آزاد وزن دهی شده با جمعیت، در ایران برابر µ g/m3 48 است که تقریبا کمی پایین تر از متوسط غلظت جهانی آن (µ g/m3 51) است. یافته ها نشان داد گرچه نتایج مطالعات انجام شده دارای تفاوت های نسبتا زیادی در رابطه با تعداد موارد مرگ منتسب به آلودگی هوا است؛ اما به واسطه مواجهه با این عامل خطر، تعداد زیادی از موارد مرگ در دنیا رخ می دهد. یافته های حاصل از روند تغییرات غلظت آلاینده های هوا طی سال های 1385 الی 1396 و کمی سازی اثرات آنها بر سلامت در شهر تهران نشان می دهد که غلظت ذرات معلق هوا در شهر تهران در سال های 1385 تا 1390 روند افزایشی داشته است و حداکثر میانگین غلظت PM2. 5 طی 12 سال مورد بررسی، در سال 1390 معادل µ g/m3 38 مشاهده شده است. سپس روند تغییرات غلظت ذرات معلق ریز هوا در فاصله سال های 1391 تا 1394 روند کاهشی داشته است و به حدود µ g/m3 30 رسیده است؛ اما طی سال های 1395 و 1396 میانگین سالیانه غلظت PM2. 5 هوای آزاد نسبت به مقدار مشابه سال 1394 افزایش یافته است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که در شهر تهران بر اساس وضعیت شاخص کیفیت هوا (AQI)، از سال 1390 تا 1396 حتی یک روز شاخص کیفیت هوا در طبقه "خوب" (50-0AQI =) قرار نگرفته است اما تعداد روزهایی که AQI "متوسط" (100-51AQI =) بوده است، از سال 1390 تا 1394 افزایش یافته است. همچنین در سال 1396 تنها 20 روز شاخص کیفیت هوا متوسط و 237 روز "ناسالم برای گروه های حساس"، 107 روز "ناسالم" و 1 روز "خیلی ناسالم" بوده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد در سال 1396 در صورتی که میانگین غلظت سالانه PM2. 5 در شهر تهران از شرایط موجود (حدود µ g/m3 32) به غلظت µ g/m3 10 (رهنمود WHO) می رسید، از (6359-3238) 4878 مورد مرگ جلوگیری می شد. نتیجه گیری: آلودگی هوا سهم بسیار چشمگیری در تعداد موارد مرگ منتسب دارد. همچنین نتایج مطالعات جهانی می تواند تا حد زیادی با شرایط واقعی کشور متفاوت باشد و این امر ضرورت وجود داده های معتبر بومی مرتبط با غلظت آلاینده های هوا و بروز پایه پیامدهای بهداشتی در کشور را به منظور بررسی دقیق وضعیت کیفیت هوا و اثرات آن بر سلامت نمایان می کند.