علوم باغبانی ایران
سال:1390 | دوره:42 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور کاهش تناوب باردهی نارنگی انشو، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار و 6 تیمار به مدت چهار سال انجام شد. تیمارها شامل: 1. شاهد (مصرف متعادل عناصر غذایی بر اساس آزمون برگ و پیش بینی عملکرد محصول)؛ 2. مصرف پاییزه نیتروژن(N-NH4) ؛ 3. هرس بهاره؛ 4. محلول پاشی زمستانه اوره؛ 5. محلول پاشی تابستانه اوره؛ 6. محلول پاشی اوره همراه با مصرف پاییزه نیتروژن (N-NH4) و هرس بهاره بود. عملکرد میوه و شاخص تناوب باردهی برای کلیه تیمارها به دست آمد. نتایج سال اول آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد در این سال، متعلق به تیمار 6 (محلول پاشی اوره همراه با مصرف پاییزه نیتروژن و هرس بهاره) بود به طوری که عملکرد در این تیمار 274 کیلوگرم به ازای هر درخت بود که نسبت به تیمار شاهد 28 درصد افزایش داشت. در سال دوم آزمایش نیز بیشترین عملکرد متوسط میوه از تیمار 6 حاصل گردید به طوری که عملکرد متوسط به ازای هر درخت از 65 کیلوگرم در تیمار شاهد به 198 کیلوگرم در این تیمار رسید. نتایج سال سوم آزمایش که سالی کم محصول (off year) بود نشان داد که بیشترین عملکرد متوسط میوه از تیمار 3 (هرس بهاره) حاصل گردید به طوری که عملکرد متوسط به ازای هر درخت از 84 کیلوگرم در تیمار شاهد به 232 کیلوگرم در این تیمار افزایش یافت. نتایج سال چهارم آزمایش که سال آور (on year) بود نشان داد که بیشترین عملکرد (عملکرد متوسط 307 کیلوگرم به ازای هر درخت) از تیمار شاهد حاصل شد. مقایسه عملکرد تیمارهای مختلف در سال های متوالی نشان می دهد که کلیه تیمارها تناوب باردهی را نسبت به شاهد تعدیل کردند. اما در تیمار محلول پاشی اوره همراه با مصرف پاییزه نیتروژن و هرس بهاره سیکل سال آوری تقریبا از بین رفت و عملکرد در کل سال های آزمایش به حد قابل قبولی رسید. همچنین نتایج نشان داد که تیمار محلول پاشی اوره همراه با مصرف پاییزه نیتروژن و هرس بهاره کمترین مقدار شاخص تناوب باردهی را به خود اختصاص داد و تیمار شاهد، بیشترین مقدار شاخص سال آوری را نسبت به بقیه تیمارها نشان داد. لذا نظر به اینکه در تیمار محلول پاشی اوره همراه با مصرف پاییزه نیتروژن و هرس بهاره تناوب باردهی تقریبا از بین رفته و عملکرد در کل سال های آزمایش به حد قابل قبولی رسیده است به کارگیری این تیمار در باغ های مرکبات شمال می تواند از نظر اقتصادی برای باغ داران منطقه مقرون به صرفه باشد.

تاثیر نسبت های مختلف پتاسیم به کلسیم بر رشد، عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیکی خربزه گالیا (Cucumis melo var. reticulatus L. Naud. cv. Galia) رشد یافته در آبکشت مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار (در هر تکرار 48 گیاه) انجام گرفت. بذور خربزه گالیا در کانال های حاوی پرلیت و ورمی کولیت (به نسبت V:V  (3:1کاشته شده و با نسبت های مختلف4) K/Ca ، 3.5، 3، 2.5، 2، (1.5تغذیه گردیدند. عملکرد خربزه و خصوصیات فیزیولوژیکی ازجمله شاخص کلروفیل و نیترات دمبرگ مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان آزمایش کل گیاهان از بستر خارج شده و خصوصیات رویشی شامل سطح برگ، وزن تر و خشک اندام های هوایی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که محلول های غذایی با نسبت های مختلف K/Ca تاثیر معنی داری (p£0.01) بر عملکرد خربزه گالیا داشت به طوری که حداکثر عملکرد 9.65 کیلوگرم در بوته در نسبت 3 و حداقل 6.25 کیلوگرم در بوته در نسبت K/Ca برابر 4 به دست آمد. تاثیر تیمارها بر سطح برگ معنی دار شد و حداکثر سطح برگ در نسبت 3 مشاهده گردید. یک رابطه مثبت (R2=0.62) بین سطح برگ و عملکرد به دست آمد. حداکثر شاخص کلروفیل نیز در نسبت 3 دیده شد. همچنین تاثیر تیمارها بر وزن تر و خشک برگ ها و ساقه ها و میزان نیترات دمبرگ معنی دار بود. تاثیر تیمارها بر درصد مواد جامد محلول (TSS) میوه ها معنی دار شد و حداکثر TSS در نسبت 4 مشاهده گردید. به این ترتیب به نظر می رسد که نسبت پتاسیم به کلسیم برابر 3 باعث افزایش رشد، عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیکی خربزه گالیا گردید بنابراین، تنظیم نسبت K/Ca در محلول غذایی برای حصول حداکثر عملکرد ضروری بنظر می رسد.

از نشانگر رپید (RAPD) جهت بررسی تنوع ژنتیکی 34 ژنوتیپ مارچوبه خوراکی وحشی بومی شهرستان طالقان به همراه مارچوبه های اهلی، مارچوبه خوراکی رقم مری واشنگتن و Asparagus persicus استفاده شد. تعداد 80 آغازگر تصادفی در انجام واکنش PCR بر روی نمونه ها به کار رفت که 18 آغازگر تکثیر DNA را به صورت چندشکلی بین ژنوتیپ ها نشان دادند. این 18 آغازگر در مجموع 175 نوار در کل ژنوتیپ ها تکثیر کردند که از بین آنها 160 نوار چندشکل بودند ( 91.4درصد چندشکلی). تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها بر اساس حضور نوار (یک) و عدم حضور نوار (صفر) با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و به روش UPGMA انجام گرفت. بیشترین و کمترین ضریب تشابه ژنتیکی بین ژنوتیپ ها به ترتیب 0.71 و 0.29 به دست آمد. در تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها در ضریب تشابه 0.68 در هفت زیرگروه مجزا جای گرفتند. ژنوتیپ های وحشی در چهار زیرگروه، مارچوبه های اهلی همراه با مارچوبه خوراکی رقم مری واشنگتن در دو زیر گروه قرار گرفتند A. persicus .به عنوان یک گونه مجزا و با اختلاف چشم گیری از دیگر نمونه های آزمایش شده در زیرگروه آخر جای گرفت. بنابر نتایج به دست آمده ژنوتیپ های مورد بررسی از تنوع نسبتا بالایی برخوردار بودند که نشان دهنده غنی بودن ذخایر ژنتیکی مارچوبه در ایران است. ضمن اینکه، این بررسی توانایی نشانگر RAPD برای تفکیک گونه های مارچوبه و مطالعه تنوع ژنتیکی را نشان داد.

به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و مقدار اسانس گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica) آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل های ورمی کمپوست (صفر، 15 و 30 درصد حجم گلدان)، ازتوباکتر (کاربرد و عدم کاربرد) و بیوفسفات (کاربرد و عدم کاربرد) در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با دوازده تیمار و چهار تکرار در سال زراعی 88-1387 به صورت گلدانی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بالاترین سرعت سبز شدن ( 11.94روز)، سریع ترین زمان گلدهی ( 88.81روز)، بیشترین ارتفاع بوته ( 50.05سانتی متر)، بیشترین وزن تر ( 44.56گرم)، بیشترین وزن خشک ( 12.049گرم)، بالاترین میزان اسانس ( 0.74درصد)، و بیشترین عملکرد اسانس (0.34 میلی لیتر در گلدان) در سطح سوم ورمی کمپوست (30% حجم گلدان) حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار بذر در بوته ( 4.47گرم) در تیمار اثر متقابل سطح دوم ورمی کمپوست و کاربرد بیوفسفات زیستی، مشاهده شد. تیمار کود بیوفسفات اثر معنی داری بر سرعت سبز شدن بذرها و مقدار کلروفیل برگ نشان داد. همچنین اثر متقابل بیوفسفات و ورمی کمپوست تاثیر معنی داری بر وزن خشک، وزن بذر در بوته، مقدار فتوسنتز و میزان کلروفیل برگ داشت.

ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان زردآلو در جهان است که سابقه بسیار طولانی در کشت و کار آن دارد. تکثیر جنسی زردآلو از طریق بذر در طول قرنهای گذشته سبب تولید انواع متعددی از آن در ایران شده است که متاسفانه اطلاعات جامعی از وضعیت آنها وجود ندارد. در این پژوهش تعداد 39 رقم و ژنوتیپ ایرانی زردآلو با استفاده از صفات مورفولوژیک و نشانگر مولکولی RAPD مورد ارزیابی قرار گرفتند. در بررسی ضریب تنوع صفات، نسبت مواد جامد محلول (TSS) به اسیدیته قابل تیتراسیون(TA) ، اسیدیته قابل تیتراسیون(TA) ، وزن مغز دانه، وزن گوشت میوه و وزن میوه دارای مقادیر بالایی بودند که نشان از امکان انتخاب برای هر صفت در برنامه های اصلاحی را دارد. همچنین در تجزیه فاکتور که برای تعیین تعداد عامل های اصلی موثر بر شناسایی ظاهری استفاده شد، صفات موثر در 6 فاکتور اصلی قرار گرفتند که مجموعا 79.52% از تغییرات کل را توجیه کردند که می توان فاکتورهای مستقل اول تا سوم را تحت عنوان: اندازه میوه (24%)، هسته میوه (16%) و طعم میوه (14.5%) نام گذاری کرد. تجزیه کلاستر داده های مورفولوژیکی توانست ارقام مختلف را بر اساس اندازه میوه، تاریخ رسیدن و صفات مربوط به طعم میوه تفکیک نماید. تجزیه و تحلیل داده های ملکولی RAPD بیشترین تشابه ژنتیکی را بین ژنوتیپ های نوری دیررس و نوری پیش رس (0.95) و کمترین تشابه ژنتیکی را بین ژنوتیپ های تنسگل و شاهرود-48 (0.30) نشان داد. در تجزیه کلاستر داده هایRAPD ، ژنوتیپ ها در فاصله تشابه 65% به 6 گروه اصلی تقسیم شدند که تا حدودی با نتایج خصوصیات مورفولوژیکی و منشا جغرافیایی آنها تطابق داشت.

به منظور بررسی اثرات محلول پاشی روی بر خصوصیات رویشی، عملکرد و کیفیت میوه توت فرنگی (Fragaria×ananassa Duch) رقم کردستان، تحت شرایط تنش شوری، آزمایشی در سال 89-1388 در شرایط کنترل شده گلخانه ای به صورت آبکشت اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی، با سه سطح کلریدسدیم (30 mM و 15، 0) و سه سطح سولفات روی (g/L 3 و 1.5، 0)، با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ و ریشه، شاخص های عملکرد، شاخص کلروفیل و میزان نسبی آب برگ در شرایط شوری کاهش و با محلول پاشی روی، به طور معنی داری افزایش یافت. میزان پرولین در برگ ها تحت تاثیر شوری و اثرات متقابل روی و شوری افزایش یافت، اما کاربرد روی بر آن بی تاثیر بود. نشت الکترولیت با افزایش غلظت کلریدسدیم، افزایش و با کاربرد روی، کاهش یافت. افزایش غلظت روی و کلریدسدیم، اسیدیته قابل تیتراسیون را افزایش داد، ولی دیگر خصوصیات کیفی میوه، تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفتند. بر اساس نتایج حاصل می توان استفاده از روی را در شرایط شوری، توصیه نمود.

اخیرا استفاده از گیاهان تجمع کننده فلزات سنگین برای پالایش مناطق آلوده بسیار مورد توجه قرار گرفته است. سرب یکی از مهمترین آلاینده هایی است که تجمع غلظت های نسبتا بالایی از این فلز در برخی مناطق گزارش شده است. در این تحقیق توانایی تحمل بذر جنس های چمن در مرحله جوانه زنی به غلظت های مختلف سرب و در مرحله استقرار گیاه بررسی گردید. در بخش اول این تحقیق نیترات سرب در غلظت های 0، 200، 400، 800 و 1000 میلی گرم درلیتر در مرحله جوانه زنی به کار برده شد. بخش دوم با اضافه نمودن غلظت های 0، 200، 400 و 800 میلی گرم درلیتر نیترات سرب به خاک در مرحله استقرار اجرا گردید. صفاتی که در این آزمایش ها اندازه گیری شدند، شامل درصد جوانه زنی، روند جوانه زنی در طی زمان، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول اندام هوایی و ریشه، وزن تر اندام هوایی و ریشه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، عرض برگ، میزان کلروفیل برگ و میزان تجمع سرب در اندام هوایی و ریشه بود. طبق نتایج با افزایش غلظت سرب، درصد جوانه زنی و طول ساقه چه نسبت به شاهد افزایش یافت ولی بر رشد ریشه چه اثر بازدارندگی داشت. فاکتورهای رشدی چمن در مرحله استقرار تحت تاثیر غلظت های سرب قرار نگرفت. میزان تجمع سرب در ریشه ها نسبت به اندام های هوایی بیشتر بود. با افزایش میزان سرب در خاک میزان تجمع سرب در اندام های چمن افزایش یافت. به طور کلی در بین سه جنس مختلف چمن، رایگرس با 473.5 میلی گرم در کیلوگرم و کنتاکی بلوگرس با 1121.5 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب کمترین و بیشترین تجمع سرب را در اندام هوایی داشتند. در حالی که برموداگرس 877.9 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک و رایگرس با 2743.2 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک به ترتیب کمترین و بیشترین تجمع سرب را در ریشه نشان دادند. ارزیابی تحمل و توانایی پالایندگی نشان داد رایگرس می تواند به عنوان یک گیاه پوششی و سوپرجاذب در مکان های آلوده به سرب استفاده شود.

کدوی تخم کاغذی از گیاهان دارویی تازه وارد به کشور است که بذر و فراورده های آن در درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد. با توجه به اهمیت این گیاه در صنایع دارویی، افزایش خشکسالی در سالهای اخیر و نبود اطلاعات کافی در مورد نیاز کودی این گیاه در کشور این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر سطوح مختلف رطوبتی و نیتروژن بر کلروفیل، خصوصیات فتوسنتزی، پرولین، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کدوی تخم کاغذی در سال زراعی 1388 با استفاده از کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار انجام شد. سطوح مختلف تیمار آبیاری بر اساس میلی متر تبخیر از طشت تبخیر شامل  65) I1میلی متر تبخیر)،  95) I2میلی متر تبخیر) و I3 130) میلی متر تبخیر) به عنوان فاکتور اصلی و سه سطح نیتروژن به فرم اوره شامل ) N1شاهد بدون کود)، 120) N2 کیلوگرم در هکتار) و 220) N3 کیلوگرم در هکتار) به عنوان فاکتور فرعی بود. کمبود آب موجب کاهش و افزایش نیتروژن موجب افزایش سطح برگ شد. بین سطوح آبیاری و نیتروژن از نظر غلظت کلروفیل برگ اختلاف مشاهده شد. افزایش در سطوح نیتروژن و آب در دسترس موجب افزایش فتوسنتز و هدایت روزنه ای و کاهش در غلظت دی اکسیدکربن در حفره زیر روزنه گردید. تنش خشکی و افزایش سطح نیتروژن موجب افزایش غلظت پرولین برگ شد. در سطح آبیاری  I3عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن و عملکرد روغن نسبت به سطح  I1کاهش پیدا کرد. همچنین در سطح  N3نیتروژن تعداد میوه در بوته، عملکرد میوه، عملکرد دانه، درصد روغن نسبت به سطح N1 کاهش نشان داد. اگرچه افزایش در میزان نیتروژن خاک موجب افزایش میزان شاخص سطح برگ، غلظت کلروفیل و سرعت فتوسنتز خالص شد، اما ظاهرا تولید بیش از حد شاخ و برگ به عنوان یک مخزن قوی عمل کرده و نه تنها از افزایش عملکرد میوه و دانه جلوگیری نمود بلکه حتی سبب کاهش جدی آن ها شد.

به منظور بررسی اثر تغییرات پتانسیل آب خاک بر برخی تغییرات بیوشیمیایی دو رقم انگور (ساهانی و بیدانه سفید) آزمایشی با چهار تیمار شامل پتانسیل آب خاک در حد 0.2- مگاپاسکال (شاهد)، 0.6-، 1- و 1.5- مگاپاسکال پتانسیل آب خاک (تیمارهای تنش) در سال 1387 به اجرا درآمد. در این آزمایش گیاهان دو ساله انگور در گلدان های 18 لیتری محتوی خاک لومی کاشته شدند. هر تیمار شامل سه تکرار و هر تکرار با واحد آزمایشی شامل دو گلدان و هر گلدان دارای یک گیاه بود. زمانی که پتانسیل آب خاک به حد فوق الذکر رسید میزان کلروفیل، کربوهیدرات های محلول، پروتئین کل، فعالیت آنزیم پراکسیداز و نسبت وزن خشک برگ بر سطح آن (LMA) اندازه گیری شدند. بر اساس نتایج این پژوهش تیمارهای خشکی اثر معنی داری بر میزان کلروفیل برگ دو رقم انگور مورد مطالعه گذاشته و در دو تیمار 1- و 1.5- مگاپاسکال نسبت به شاهد به طور معنی داری کاهش یافت. رقم ساهانی دارای مقدار کلروفیل بیشتری در مقایسه با بیدانه سفید بود. نسبت وزن خشک برگ بر سطح آن در رقم بیدانه سفید تحت تیمار تنش شدید خشکی نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. میزان LMA در رقم ساهانی بالاتر از رقم بیدانه سفید بود. میزان پروتئین های محلول در اثر تنش خشکی در تیمارهای 1- و 1.5- مگاپاسکال نسبت به همدیگر و تیمارهای شاهد و 0.6- مگاپاسکال تفاوت معنی داری را نشان دادند. فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت تاثیر تیمارهای تنش خشکی قرار گرفته و به طور معنی داری در تیمارهای 1- و 1.5- مگاپاسکال نسبت به تیمارهای شاهد و 0.6- مگاپاسکال افزایش یافت. در کل فعالیت این آنزیم در رقم بیدانه سفید بالاتر از رقم ساهانی بود. با افزایش شدت تنش خشکی افزایش فعالیت آنزیم در رقم ساهانی در مقایسه با رقم بیدانه سفید افزایش بیشتری را نشان داد. میزان کربوهیدرات های محلول تحت تاثیر تیمارهای تنش خشکی قرار گرفته و به طور معنی داری در هر سه تیمار 0.6-، 1- و 1.5- مگاپاسکال در مقایسه با تیمار شاهد افزایش یافت. با توجه به یافته های پژوهش حاضر می توان گفت که رقم ساهانی دارای پتانسیل بالاتری برای مقابله با شرایط کم آبی در مقایسه با رقم بیدانه سفید می باشد.

نوع نیتروژن می تواند اثرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی مهمی بر گیاه داشته باشد. در این مطالعه طی دو آزمایش به صورت آب کشت و همچنین یک آزمایش تحت کشت خاکی (گلدانی)، اثر تغذیه آمونیومی، نیتراتی، و آمونیوم-نیتراتی روی گیاهان فلفل تحت شرایط کنترل شده مورد بررسی قرار گرفت. ماده 3، 4-دی متیل پیرازول فسفات (DMPP) به عنوان ممانعت کننده اکسیداسیون آمونیوم در کشت خاکی به کار رفت. نتایج نشان داد که در آب کشت وقتی دانهال های فلفل از ابتدا تحت تیمار کامل یا نسبتی از آمونیوم قرار بگیرند رشد و نمو و عملکرد رویشی آنها در مقایسه با گیاهان روییده با نیترات شدیدا کاهش می یابد، ولی وقتی دانهال های فلفل ابتدا برای دو هفته در محلول غذایی حاوی نیترات (پیش تیمار) قرار گرفتند، تحمل نسبی آنها به آمونیوم در ترکیب با نیترات افزایش یافت. لذا احتمالا نسبت های نیترات به آمونیوم در داخل گیاه در کاهش حساسیت گیاهان نسبت به آمونیوم مهم به نظر می رسد. از سویی دیگر، گیاهان روییده در خاک تحمل بهتری نسبت به شرایط تغذیه آمونیومی در مقایسه با آب کشت نشان دادند و نتایج مربوط به پارامترهای رشد و نمو گیاهان بخوبی موید این واقعیت بود. این مساله می تواند احتمالا به سبب خاصیت بافری خاک و تثبیت آمونیوم به وسیله کلوئیدهای خاک و آزادسازی تدریجی آن برای گیاهان باشد.