راهبرد فرهنگ
سال:1393 | دوره:7 | شماره:28 |تعداد مقالات:7

مقایسه میان فیلسوفان و نظام های فلسفی از صدر تاریخ فلسفه تا روزگار ما همواره وجود داشته، چنانکه فارابی مؤسس فلسفه اسلامی در کتاب الجمع بین رأی الحکیمین، به نوعی تطبیق میان فلسفه های افلاطون و ارسطو پرداخته است. مع هذا این پل ماسون اورسل در اوایل قرن بیستم با انتشار کتاب فلسفه تطبیقی (1931) بود که با دیدگاهی تاریخ محور و با توجه به مرکزیت اندیشه غربی، بحثی منسجم و روش مند را در این باب آغاز و به بررسی تطبیقی آراء و دیدگاه های فلسفی پرداخت. این مقاله ضمن تأمل در چیستی، امکان، ضرورت، شرایط و مقاصد فلسفه تطبیقی به زمینه فکری فرهنگی طرح فلسفه تطبیقی و وضعیت و آسیب شناسی آموزش و پ‍ ژوهش آن در ایران معاصر پرداخته و در گامی ایجابی به معرفی و تحلیل سه الگوی فلسفه تطبیقی در دوره معاصر یعنی رویکرد تطبیقی اتین ژیلسون، هانری کربن و توشیهیکو ایزوتسو با توجه به آثار تطبیقی این محققان که نشانگر امکانات و محدودیت های فلسفه تطبیقی با توجه به سنت فلسفه اسلامی است، می پردازد. تأمل در باب موقعیت محوری «کانت» در تاریخ فلسفه غربی و اهمیت توجه به آن در مطالعات تطبیقی فلسفه، بخش پایانی این مقاله است.

بومی کردن علوم اجتماعی یکی از مباحث مهم توسعه علمی در کشورهای جهان سوم می باشد که پیوند نزدیکی با تحولات حوزه جامعه شناسی علم جدید دارد. هدف مقاله حاضر این است که نشان دهد علم بهنجار یا عادی می تواند منجر به بومی کردن علوم اجتماعی شود. برای این کار ابتدا ادعاهای دو دیدگاه اثبات گرا و انتقادی (تاریخ گرا) را درباره علوم اجتماعی توضیح دادیم و نظر آنها را درباره ضرورت بومی کردن علوم اجتماعی مطرح کردیم. معلوم شد برخلاف دیدگاه اول، در دیدگاه دوم بحث بومی کردن علوم اجتماعی یک ضرورت اساسی است. سپس چارچوب مفهومی تحقیق را، که نظریه انقلابات علمی توماس کوهن بود، به طور خلاصه توضیح دادیم، تا معلوم شود دگرگونی های تدریجی و انقلابیِ علمی و علم بهنجار یا عادی از نظر کوهن چه معنی و جایگاهی در پژوهش های علمی دارد. آنگاه با اشاره به پنج بُعد اساسیِ کار تحقیق در علوم اجتماعی یعنی انتخاب موضوع، انتخاب روش، اکتشاف، توصیف و تبیین بحث بومی کردن را در هر بُعد از نظر رهیافت اثبات گرا و انتقادی مورد بحث قرار دادیم. این مباحث نشان داد که علی رغم اختلافات اساسیِ نظری بین دو پارادایم، وقتی عملاً اصحاب هر دو رهیافت وارد کار تحقیق جدی شوند، نتیجه فعالیت آنها بومی شدن علوم اجتماعی می باشد. بنابراین، مهم آن است که پژوهشگران هر دو دیدگاه دست به تحقیقات جدی و دقیقِ انتقادی زده و همه فرایند تحقیق را از انتخاب موضوع تا تبیین و نقد نظریه طی کنند.

بررسی های چندگانه در سطوح و جوانب مختلف مطالعات گونه شناسی دینداری داخلی نشان می دهد که این پژوهش ها فاقد الگویی جامع و منطقی برای گونه شناسی دینداری اند. این فقدان الگو و چارچوب مطالعه از حیث منطق، فرایند و روش مطالعه، تحقیقات پیشین در این زمینه را دچار آشفتگی های عدیده و نقایص جدی ساخته است. احراز این مدعا، مستلزم مرور و نقادی تحقیقات گونه شناسی دینداری به منظور دستیابی به الگویی برای مطالعات گونه شناسی دینداری آتی است. نتایج این تتبع و نقادی، در پژوهش حاضر نشان می دهد، نقایص مطالعات پیشین، ناظر بر: عدم تعریف دقیق مفاهیم، عدم اشاره به شیوه، موضوع و معیار گونه شناسی، تشریح نساختن مسیر مطالعه و نهایتاً فاقد منطق بودن این گونه شناسی ها است. این پژوهش با ارائه «نقشه پیشینه» مطالعات گونه شناسی دینداری، راهکارهایی را جهت رفع این کاستی ها پیشنهاد نموده و نهایتاً چارچوب پیشنهادی خود را برای مطالعات گونه شناسی دینداری ارائه می نماید.

جریان انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن، به شکل گیری نوعی رفتار، فرهنگ و سبک مدیریت سازمانی منجر شد که بعدها به عنوان کار و مدیریت جهادی تعبیر گردید. بدیهی است که بی توجهی به جوهره اصلی و عامل حیاتی اندیشه جهادی، باعث انحراف یا سوء برداشت از آن گردد. هدف این پژوهش، فهم جوهره این پدیده نوظهور و شناخت تفاوت های مبنایی آن با سایر پدیده های مشابه است. از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از روش پدیدارشناسی تفسیری، به بررسی و تحلیل بیش از 60 مورد از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای در موضوع جهاد پرداخته است. بر اساس یافته های این پژوهش، تمایز محوری فعالیت های جهادی در قالب ایمان به غیب، معنادار است و کسب و تقویت آن از طریق تقوا ممکن می باشد. ریشه اثرگذاری مدیریت جهادی به روح عرفانی و معنوی فرد برمی گردد و در نهایت، ماهیت مدیریت جهادی بر مبنای مبارزه تعریف می شود و بر دو رکن اساسی «کوشش فراوان» به همراه «مقابله با موانع موجود» در مسیر دستیابی به پیشرفت و تمدن اسلامی قوام یافته است. درک صحیح از ماهیت مدیریت جهادی می تواند منجر به شکل گیری فرهنگ جهادی با ابعادی مانند استفاده از ظرفیت ها، مقابله با مانع ها و محدودیت ها و نیز ارائه نمونه ها و اسوه ها گردد. توفیق در اجرای این سبک از مدیریت، منجر به پیامدهایی از جمله ایجاد نشاط و امید در سازمان، دستیابی سریع تر به هدف، تقویت ساخت درونی، چشیدن طعم عزت و رسیدن به پیشرفت و تمدن خواهد شد.

یکی از جوانب مهم نظام های اجتماعی که در جهت دهی و هویت بخشی به آنها اهمیت دارد، اهداف و به تبع آن شاخص های ارزشیابی عملکرد آنها است. در نوشتار پیش رو، پژوهشگران با بهره گیری از منابع ارزشمند «نهج البلاغه» و «غررالحکم و دررالکلم» و با استفاده از روش تحلیل محتوا، شاخص های ارزشیابی را استنباط کرده و بر مبنای مدلسازی ساختاری تفسیری ارتباط آنها با یکدیگر را تبیین و سطح بندی نموده اند. جامعه آماری این پژوهش 15 نفر از خبرگان آشنا به منابع دینی اند و نمونه گیری به صورت نظری صورت گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اهداف نظام های اجتماعی به دو دسته بزرگ ایجابی و سلبی قابل تقسیم است. هدف ایجابی نظام اجتماعی، تربیت انسان ها و قرب الی الله و اهداف سلبی، رفع فقر، رفع ظلم، رفع ترس، رفع موانع اختیار، رفع وابستگی، رفع ذلت، رفع جهل، و رفع ویرانی است. این دو گونه اهداف، با هم پیوندی ناگسستنی د ارند.

اعتقادات دینی به عنوان مجموعه ای از باورها، بایدها و نبایدها و نیز ارزش های تعمیم یافته، از مؤثرترین تکیه گاه های روانی به شمار می رود که قادر است معنای زندگی را در لحظه های عمر فراهم سازد و در شرایطی خاص نیز با فراهم سازی تکیه گاه های تبیینی، فرد را از تعلیق و بی معنایی و گرایش به رفتارهای ناسازگانه نجات دهد. این پژوهش با هدف تعیین نقش جهت گیری و روش های مقابله مذهبی بر اعتیادپذیری دانشجویان دانشگاه تبریز انجام گرفت. از این دانشجویان 383 نفر از طریق نمونه گیری تصادفی نسبتی از دانشکده های برق، شیمی و علوم انسانی اجتماعی انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه جهت گیری مذهبی مالت بای، پرسشنامه مقابله مذهبی پارگامنت و همکاران و پرسشنامه اعتیادپذیری استفاده شد. برای تحلیل آماری داده ها از تحلیل مسیر بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد اثر مستقیم روش مقابله ای مذهبی مثبت، جهت گیری مذهبی درونی، جهت گیری مذهبی بیرونی شخصی و روش مقابله مذهبی منفی بر اعتیادپذیری دانشجویان معنی دار است. همچنین یافته ها بیانگر آن است که 33 درصد از اعتیادپذیری دانشجویان از طریق جهت گیری مذهبی درونی، جهت گیری بیرونی شخصی و اجتماعی، مقابله مذهبی مثبت و منفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم تبیین می شود.

ازخودبیگانگی حالت انزوا از یک گروه یا فعالیتی است که انتظار می رود فرد در حالت عادی با آن گروه احساس همبستگی نموده یا با آن فعالیت درگیر شود. ازخودبیگانگی تحصیلی باعث می شود دانشجویان کمترین مشارکت را در فرآیندهای سازمانی داشته باشند و این امر باعث محروم شدن و جدا ماندن آنها از گروه یادگیران در جامعه دانش محور امروز می شود. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه فرهنگ سازمانی دانشگاه با ازخودبیگانگی تحصیلی دانشجویان، با توجه به نقش واسطه ای اهداف تسلط در قالب الگوی علّی است. نظریه اهداف پیشرفت بیان می کند که هر چقدر عوامل محیطی مانند فرهنگ سازمانی از آزادی عمل فرد حمایت کنند، این فرد اهداف تسلط را در خود شکل داده و ازخودبیگانگی تحصیلی کمتری را تجربه خواهد نمود. برای آزمون مدل نظری از طریق روش مدل یابی معادلات ساختاری، 357 نفر از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه های ازخودبیگانگی تحصیلی، اهداف تسلط و ابعاد فرهنگی هافستد پاسخ دادند. نتایج آزمون مدل نظری نشان داد که اهداف تسلط اثر منفی بر ازخودبیگانگی تحصیلی دارد. ابعاد فرهنگ سازمانی (ابهام گریزی، جمع گرایی و فاصله قدرت) نیز اثر منفی بر اهداف تسلط دارند. اما اثر مردانگی معنی دار نبود. به طور کلی یافته های مطالعه حاضر نشان دادند اگر فرهنگ سازمانی دانشگاه از خودمختاری دانشجویان حمایت کند، آنها ازخودبیگانگی تحصیلی کمتری را تجربه خواهند کرد.