علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1388 | دوره:40 | شماره:3 |تعداد مقالات:27

کمبود آب یکی از مشکلات مهم تولید گیاهان زراعی در اقلیم های خشک و نیمه خشک ایران می باشد. کاربرد مواد پلیمری سوپرجاذب می تواند تا حدودی موجب جلوگیری از کاهش تولید در برخی گیاهان زراعی تحت شرایط کم آبی گردد. در این تحقیق تاثیر مقادیر مختلف پلیمر سوپرجاذب سوپر آب – A200 شامل (صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم پلیمر سوپرجاذب در هکتار) و سه دور آبیاری (9، 7 و 11 روز یکبار) روی عملکرد و شاخص های رشد گیاه ذرت علوفه ای در منطقه پاکدشت بررسی گردید. نتایج آزمایش نشان داد که کاربرد پلیمر سوپرجاذب موجب افزایش میزان عملکرد وزن خشک، ارتفاع، سرعت رشد نسبی، سرعت رشد محصول، شاخص پر برگی، شاخص سطح برگ و دوام شاخص سطح برگ ذرت علوفه ای گردید. بالعکس نتایج حاصل از افزایش دور آبیاری موجب کاهش صفات فوق همراه با کاهش آب مصرفی گردید. میزان افزایش و یا کاهش صفات تحت تاثیر سطوح هر دو فاکتور به صورت خطی بود.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات 20 رقم ولاین سویا، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل در 3 تکرار و سه محیط بدون تنش، تنش در دوره زایشی و تنش در دوره های رویشی و زایشی در مزرعه موسسه تحقیقات نهال و بذر در سال زراعی 81-80 اجرا گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و فنولوژیک بود. بروز تنش خشکی در طول دوره رشد رویشی موجب کاهش میانگین ارتفاع بوته و تعداد گره در ساقه شد در حالی که تنش در دوره رشد رویشی و زایشی علاوه بر کاهش شدیدتر این صفات، تعداد شاخه فرعی را نیز تحت تاثیر قرار داد و این امر به نو به خود موجب کاهش معنی دار در میانگین تعداد و وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه شد. بعلاوه تنش خشکی بدون توجه به زمان وقوع آن درصد روغن را نیز در دانه های سویا کاهش داد. تنها صفتی که در شرایط تنش افزایش یافت، درصد پروتیین دانه بود که البته این افزایش در مقابل کاهش عملکرد ناشی از تنش ناچیز بود. شاخصهای تحمل و حساسیت به تنش نیز در ارقام مختلف بررسی شد و شاخص های STI و GMP مناسبترین شاخص ها برای مقایسه ارقام بودند که بر اساس ایندو، تحت شرایط تنش در مرحله زایشی، به ترتیب لاین های M4، M12 و M10 بهتر از سایرین بودند، و تحت تنش در مراحل رویشی و زایشی، به ترتیب لاین M4، رقم Williams و Wisconsin متحمل تر بودند.

در سالهای اخیر، به کارگیری مدیریت تلفیقی علفهای هرز با هدف کارایی بیشتر نهاده ها توجه بسیاری از متخصصین علفهای هرز را به خود جلب کرده است. بدین منظور آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده نواری در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1383 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو نوع سیستم شخم (حفاظتی - متداول) و 8 تیمار مدیریت علفهای هرز (1- علفکش کامل، 2- وجین، 3- کولتیواتور، 4- تلفیق تیمار 1 و 2، 5- تلفیق تیمارهای 1 و 3، 6- تلفیق تیمارهای 2 و 3، 7- تلفیق تیمارهای علفکش کاهش یافته و 2، 8- تلفیق تیمارهای علفکش کاهش یافته و 3) بود. نتایج نشان داد که در تمام تیمارهایی که کولتیواتور در آن حضور داشت بیوماس کل اندامهای هوایی سیب زمینی و شاخص سطح برگ در شخم حفاظتی کمتر از شخم متداول بود. در مدیریتهایی که در آنها عملیات کولتیواتور زدن در هفته ششم انجام شد تراکم و بیوماس علفهای هرز نسبت به سایر تیمارها تا انتهای فصل بیشتر از سایر تیمارها بود. بیشترین عملکرد و سود ناخالص از تیمارهای کولتیواتور بدست آمد اما بیشترین سود خالص در تیمارهای تلفیقی بود زیرا در تیمارهای کولتیواتور 20 درصد از غده ها با ریزومهای اویارسلام دچار خسارت فیزیکی شدند. در مجموع تیمارهای تلفیقی که در آنها کولتیواتور حضور داشت در مدیریت علفهای هرز و درآمد حاصل از تولید سیب زمینی موثرتر بود.

تحقیق حاضر به منظور بررسی واکنش گندم نان به تعدیل منبع در شرایط متغییر رطوبتی و نیتروژن خاک انجام گرفت. بدین منظور دو آزمایش مزرعه ای جداگانه تنش و عدم تنش رطوبتی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، و در فصل زراعی 84-83 اجرا شد. تنش خشکی از مرحله غلاف رفتن شروع و تا پایان رشد ادامه داشت. برگزدایی در دو مرحله غلاف رفتن و گرده افشانی و به دو صورت حذف تمام برگها و حذف تمام برگها بجز برگ پرچم صورت گرفت. تیمار کود نیتروژن عبارت بود از عدم مصرف کود نیتروژن دار و مصرف 250 کیلو گرم در هکتار کود اوره در مرحله ساقه دهی. نتایج حاصل از تجزیه واریانس جداگانه آزمایش ها نشان داد که اثر متقابل برگزدایی و کود نیتروژن دار برای هیچ یک از صفات در هیچ یک از آزمایش ها معنی دار نبود. اجرای تیمارهای برگزدایی در هر دو رژیم رطوبتی تاثیری بر عملکرد و وزن هزار دانه نداشتند. گیاهان برگزدایی شده در مقایسه با شاهد کارایی انتقال مجدد بالاتری را نشان دادند. برگزدایی در شرایط تنش خشکی موجب کاهش درصد پروتئین دانه گردید. مصرف کود نیتروژن میزان انتقال مجدد مواد از ساقه به دانه و درصد پروتئین دانه را در شرایط تنش خشکی افزایش داد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب آزمایش ها نشان داد که برگزدایی بر عملکرد اثر معنی دار دارد، حذف تمام برگها در مرحله غلاف برگ در مقایسه با سایر سطوح برگزدایی عملکرد کمتری را بهمراه داشت. اثر متقابل محیط (رژیم رطوبتی) با برگزدایی برای وزن هزار دانه، درصد پروتئین و انتقال مجدد معنی دار بود. بیشترین درصد پروتئین دانه در آزمایش تنش خشکی و در گیاهان بدون برگزدایی مشاهده شد. بالاترین میزان انتقال مجدد به تیمارهای برگزدایی کامل در شرایط تنش خشکی اختصاص داشت. اثرات متقابل رژیم رطوبتی و نیتروژن برای درصد پروتئین دانه و میزان انتقال مجدد معنی دار بود. مصرف کود نیتروژن در شرایط تنش خشکی درصد پروتئین دانه را بطور معنی داری افزایش داد.

مطالعه فیزیولوژی ارقام گندم تحت تاثیر عوامل تنش زای غیرزنده با هدف بهبود تولید آن در آینده حایز اهمیت است. این پژوهش بصورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی شامل سطوح آبیاری (شاهد و کمبود آب)، میزان دی اکسیدکربن (400 و 900 میکرومول بر مول هوا) و سطوح اشعه ماورا بنفش (UV-A, B, C) در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران در سال 1385، انجام شد. در کل با افزایش شدت تشعشع از سطح A به C و کمبود آب آبیاری عملکرد دانه (از 27/157 به 05/38 گرم در مترمربع)، ارتفاع بوته (از 69/60 به 69/50 سانتی متر)، محتوای نسبی آب برگ (از 00/68 به 90/54 درصد)، درصد کلروفیل (از 53/50 به 62/17)، ماکزیمم بازده کوانتومی فتوسیستم II گندم (از 565/0 به صفر) کاهش و میزان پرولین (از 28/3 به 46/24 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی تغییرات عملکرد دانه و پرولین گندم تحت تاثیر دی اکسید کربن متفاوت بود. در سطوح تشعشع A، B و C و بدون تنش آبی با افزایش غلظت دی اکسیدکربن میزان عملکرد دانه کاهش (از 27/157 به 48/89 گرم در متر مربع) و میزان پرولین (از 28/3 به 45/12 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی در شرایط کمبود آب با افزایش غلظت دی اکسیدکربن عملکرد دانه (بطور میانگین 9 گرم در متر مربع) افزایش و میزان پرولین (بطور میانگین 5 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) کاهش پیدا کرد. افزایش غلظت CO2 در شرایط بدون تنش تنها منجر به افزایش رشد رویشی شده و رشد زایشی را کاهش می دهد، در حالی که در شرایط تنش احتمالا با بهبود محتوای آب نسبی برگ و کاهش هدایت روزنه ای عملکرد را افزایش داد. با توجه به نتایج فوق می توان گفت که رویداد سه تنش عمده محیطی در آینده با کاهش تولید کلروفیل و سطح ویژه برگ و کاهش حفاظت گیاه در برابر اثرات منفی این تنش ها منجر به کاهش عملکرد و اجزای عملکرد رقم گندم مورد بررسی خواهد شد.

به منظور بررسی تاثیر آللوپاتیک ترشحات ریشه گیاهان زراعی سرمادوست بر ظهور گیاهچه و رشد اولیه گیاهان زراعی سورگوم، ذرت و سویا که در تناوب با آنها کشت می گردند، آزمایشی در آزمایشگاه تحقیقات بذر و گلخانه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم زراعی و دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بصورت کرت دو بار خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: گیاهان زراعی سرمادوست (گندم، جو، چاودار، نخود) همراه با شاهد (نکاشت)، گیاهان زراعی بهاره (سورگوم، سویا و ذرت) و تاریخ کاشت (کشت بلافاصله پس از پایان رسیدگی فیزیولوژیک گیاهان سرمادوست، 2 و 4 هفته پس از آن) به ترتیب به عنوان عامل اصلی، عامل فرعی و عامل فرعی فرعی درنظر گرفته شدند. کلیه صفات اندازه گیری شده (درصد و سرعت ظهور گیاهچه، ارتفاع بوته و وزن زیست توده قسمت هوایی) تحت تاثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفتند. چاودار شدیدترین اثرات آللوپاتیک را بر گیاهان مورد ارزیابی داشت و سویا بیشترین حساسیت را نسبت به دو گیاه دیگر نشان داد. تاخیر در کاشت گیاه بعدی شدت اثر ترشحات ریشه گیاهان زراعی سرمادوست را کاهش داد، بطوریکه تاخیر 4 هفته ای در کاشت گیاه بعدی تاثیر معنی داری بر خصوصیات رویشی گیاهان داشت. میانگین درصد و سرعت ظهور گیاهچه گیاهان مورد ارزیابی با گذشت 4 هفته از پایان رسیدگی فیزیولوژیک افزایش یافت. همچنین روند افزایشی وزن زیست توده قسمت هوایی گیاهان مورد ارزیابی با گذشت زمان مشاهده گردید.

به منظور بررسی اثر مرحله تنش آبی و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای آن در زیره سبز (Cuminum cyminum)، این آزمایش در سال زراعی 82-81 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا گردید. در این آزمایش تیمار مرحله تنش آبی شامل یک بار تنش قبل از گلدهی (تشکیل غنچه)، در زمان گلدهی، در زمان پر شدن دانه و در زمان سخت شدن دانه همراه با آبیاری کامل و تیمار تراکم شامل 25، 50، 100، 150 و 200 بوته در متر مربع بود. آزمایش به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. نتایج نشان دادند که تنش اثر بسیار معنی داری بر کلیه صفات مورد بررسی داشت. حداکثر تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار به ترتیب با 45/20، 92/20، 77/2 گرم، 203/1 گرم و 4/972 کیلوگرم مربوط به آبیاری کامل بود. تنش آب مخصوصا در اوایل دوره رشد زایشی باعث کاهش تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار گردید. با توجه به تاثیر کم تنش بر وزن هزار دانه و تعداد دانه در چتر، تاثیر تنش بر تعداد چتر در گیاه مهمترین عامل کاهش عملکرد دانه بود. تراکم نیز اثر بسیار معنی داری بر کلیه صفات بجز وزن هزار دانه داشت. تاثیر تراکم بوته بر تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، عملکرد بوته و عملکرد دانه در هکتار بسیار زیاد بود به طوری که با افزایش تراکم از 25 بوته به 200 بوته در متر مربع، تعداد چتر در گیاه از 09/30 به 2/10، تعداد دانه در چتر از 7/21 به 91/18 و عملکرد بوته از 742/1 به 523/0 گرم کاهش یافت اما عملکرد دانه از 6/435 به 3/1043 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. اثر متقابل تنش آب × تراکم معنی دار نگردید. اگرچه تفاوت معنی داری بین تیمارهای تنش در زمان پر شدن دانه، تنش در زمان سخت شدن دانه و آبیاری کامل و همچنین تراکم 150 و 200 بوته در مترمربع از نظر عملکرد دانه مشاهده نگردید اما حداکثر عملکرد از تراکم 200 بوته در متر مربع و آبیاری کامل بدست آمد.

به منظور مطالعه و ارزیابی فیزیولوژیکی اثرات مقادیر مختلف تنش شوری، دو آزمایش جداگانه در شرایط هیدروپونیک (آبکشت) در مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای گیاه برنج (Oryza sativa L.) در محل گلخانه موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1385 انجام گرفت. در این آزمایش، شانزده ژنوتیپ و ارقام برنج شامل: اهلمی طارم، شفق، غریب، طارم زوارک، خزر، موسی طارم، قشنگه، PSBR-C88، هیبرید بهار یک، نعمت A، PSBR-C84، حسن سرایی، عنبربو، گرده و تایچونگ در 4 سطح شوری (شاهد، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله جوانه زنی پارامترهای درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک کل گیاهچه اندازه گیری شدند. در مرحله گیاهچه ای نیز طول ریشه و ساقه، ارتفاع گیاچه، سطح برگ، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، غلظت یونNa+  و K+ و نسبتK+/Na+  در ریشه و ساقه و بیوماس کل تعیین گردیدند. تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری، رقم و اثر متقابل شوری و رقم بر کلیه پارامترهای اندازه گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بودند. نتایج حاصل در مرحله جوانه زنی نشان داد که کلیه صفت ها در پاسخ به تنش شوری، اختلاف معنی داری داشت. در مرحله گیاهچه ای به جز غلظت یون Na+ و نسبت K+/Na+ در ریشه و ساقه، بقیه صفات اندازه گیری شده با افزایش شوری کاهش یافتند. مشخص شد که رقم های PSBR-C88 و هیبرید بهار یک در سطوح مختلف شوری به ترتیب با بیشترین و کمترین سرعت رشد به عنوان رقم متحمل و حساس به تنش شوری انتخاب گردیدند. جهت پیش بینی روابط بین بیوماس کل و اجزای آن، تجزیه علیت، بر مبنای رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات وزن خشک ریشه چه و ساقه چه در مرحله جوانه زنی و صفت های وزن خشک ریشه و اندام هوایی در مرحله گیاهچه ای در تولید بیوماس کل سهیم اند؛ ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو متغیر وزن خشک ساقه چه و اندام هوایی از اهمیت زیادی برخوردارند. این صفات، اثرات مستقیم زیادی بر بیوماس کل دارند و می توانند در برنامه های اصلاحی برنج مورد استفاده قرار گیرند. تجزیه علیت هم چنین نشان داد که بخش عمده همبستگی وزن خشک ریشه چه در مرحله جوانه زنی و ریشه در مرحله گیاهچه ای با بیوماس کل، مربوط به اثرات غیرمستقیم آن ها از طریق متغیرهای دیگر است.

به منظور بررسی عکس العمل بذرهای ده اکوتیپ مختلف یونجه چند ساله (Medicago sativa L.) به تنش کم آبی در مرحله جوانه زنی، آزمایشی در شرایط محیطی کنترل شده انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این تحقیق اثر سطوح تنش کم آبی با پتانسیل های اسمزی (0، 4- ، 6-، 8-، 10- و 12- بار) ناشی از ماده پلی اتیلن گلیکول  (PEG 6000) 6000بر شاخص های جوانه زنی بذرهای 6 اکوتیپ ایرانی (قره یونجه، همدانی، فراهان اراک، سنتتیک کرج، مهاجران کرج و شورکات) و 4 اکوتیپ خارجی (هارپ، جولیا، دفت و دیان) یونجه مورد بررسی قرار گرفت. صفات اندازه گیری شده عبارت بودند از: سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه (R/S). نتایج نشان داد که تنش کم آبی کلیه صفات مورد بررسی را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد (p£0.01) و تفاوت اکوتیپ های بررسی شده یونجه در تمام صفات فوق از نظر آماری معنی دار بود. به طور کلی تنش کم آبی تا پتانسیل اسمزی 4- بار تفاوت معنی داری در درصد جوانه زنی ایجاد نکرد و با افزایش معنی دار طول و وزن ریشه چه و ساقه چه موجب افزایش وزن خشک گیاهچه و همچنین افزایش نسبت وزنی ریشه چه به ساقه چه گردید. در تنش های شدیدتر (بین 6- و 8- بار) صفات یاد شده شدیدا کاهش یافت.

در این تحقیق تنوع زیرواحدهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا (HMW-GS) در 120 نمونه Aegilops crassa با دو نوع ژنوم تتراپلوئید (2n=4x=28) و هگزاپلوئید (2n=6x=42) با روش SDS-PAGE مورد مطالعه قرار گرفت. الگوی نواربندی متفاوتی بین نمونه های تتراپلوئید و هگزاپلوئید و همچنین داخل سطوح پلوئیدی برای زیرواحدهای گلوتنین مشاهده شد. یازده واریانت آللی مختلف در مکان ژنی Glu- Dcr1 مشاهده شد. حداکثر فراوانی نسبی مربوط به واریانت آللی 12+3 با فراوانی 9/30 درصد و حداقل آن مربوط به واریانت 10+2 با فراوانی 5/0 درصد بود. علاوه بر آلل های شناخته شده در ژنوم D، آلل جدید دیگری که بین آلل 1، 12 و T2 قرار می گرفت، مشاهده گردید. همچنین شش آلل جدید دیگر که در محدوده ژنوم D قرار نمی گرفتند و در نتیجه احتمالا مربوط به ژنوم M می باشند، مشاهده گردید. تجزیه کلاستر و تجزیه به مختصات اصلی نتوانستند نمونه های مورد مطالعه را بر اساس مناطق جغرافیایی از همدیگر تفکیک نمایند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نمونه هایAe. crassa  مورد مطالعه یک منبع مناسبی از زیرواحدهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا می باشند که می توانند در راستای بهبود کیفیت گندم مورد مطالعه قرار گرفته و در صورت اثبات سودمندی آن ها در برنامه های اصلاحی استفاده گردند.

این آزمایش به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی و تراکم بوته بر صفات زراعی، میزان کلروفیل برگ و میزان نفوذ نور در کف سایه انداز گیاهی سه رقم نخود دیم در سال زراعی 84-1383 در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان واقع در سراب چنگایی خرم آباد به صورت کرت های دو بار خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آبیاری تکمیلی در سه سطح شاهد، آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و مرحله پرشدن غلاف ها به عنوان عامل اصلی، سه رقم فیلیپ 93-93، آرمان و توده محلی گریت به عنوان عامل فرعی و تراکم با چهار سطح 30, 42, 54 و 66 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی - فرعی درنظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که متوسط دو آبیاری تکمیلی موجب افزایش عملکرد دانه با میانگین 556 کیلوگرم در هکتار، عملکرد بیولوژیک 1102 کیلوگرم در هکتار، تعداد 8/6 غلاف در بوته، کاهش نفوذ نور در کف کنوپی به میزان 42 میکرومول در متر مربع بر ثانیه و افزایش میزان 230 واحد SPAD کلروفیل برگ شد. ارقام فلیپ 93-93 و آرمان بعنوان زودرس ترین ارقام شناخته شدند. بیشترین عملکرد دانه (1376 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (6/44 درصد) به رقم فلیپ 93-93 اختصاص یافت. بیشترین عملکرد دانه (1388 کیلوگرم در هکتار) و بالاترین عملکرد بیولوژیک (3823 کیلوگرم در هکتار) در تراکم 66 بوته در مترمربع حاصل شد. با افزایش تراکم بوته میزان نفوذ نور در کف سایه انداز گیاهی کاهش یافت و کمترین میزان نفوذ نور در کف کنوپی به ترتیب در تراکم های 66 و 54 بوته در مترمربع به دست آمد. آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی موجب افزایش بسیار معنی دار عملکرد دانه در تمامی ارقام شد، ضمن اینکه رقم فلیپ 93-93 برترین رقم از لحاظ عملکرد دانه شناخته شد.

به منظور مطالعه خواب بذر و دوره پس رسی در ژنوتیپ های جو، تعداد 57 ژنوتیپ از مرکز بانک ژن دانشگاه واگنینگن هلند و دو رقم شاهد ایرانی گرگان و والفجر در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو تکرار در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج کشت گردید. در مرحله رشدی زادکس 92 خوشه ها جمع آوری شدند. آزمون خواب بذر در شرایط حرارتی  20ocسانتیگراد و در 3 تکرار انجام گردید و درصد جوانه زنی و خواب بذر اندازه گیری شد. از بین 57 ژنوتیپ، 36 ژنوتیپ، به همراه دو رقم شاهد درصد جوانه زنی پایینی داشتند که نشان دهنده سطح خواب بالا بود. دوره پس رسی به مدت پنج هفته در میان این ژنوتیپ ها در 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. سپس الگوی جذب آب قبل از طی دوره پس رسی و بعد از آن بررسی شد. همچنین تاثیر عصاره بدست آمده از پوسته و جنین بذرهای خواب بر درصد جوانه زنی، طول کلئوپتیل و طول ریشه چه بذرهای بدون خواب ارزیابی شد. در نهایت تغییرات پوسته بذر پس از طی دوره پس رسی با میکروسکوپ الکترونی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که تنوع ژنتیکی مطلوبی برای درصد خواب بذر و طول دوره پس رسی وجود دارد که گزینش برای این صفات را در میان ژنوتیپ های موجود امکان پذیر می سازد. در آزمون دوره پس رسی، پس از طی دوره، درصد جوانه زنی و درصد جذب آب افزایش داشت. در آزمون عصاره بذر درصد جوانه زنی، طول کلئوپتیل و طول ریشه چه بذرهای بدون خواب هنگامی که در محیط حاوی عصاره بذرهای خواب قرار گرفتند کاهش معنی داری داشت. بیشترین بازدارندگی هنگامی مشاهده شد که بذرهای بدون خواب در پوسته بذرهای خواب قرار گرفتند و این نشان دهنده وجود بازدارنده های جوانه زنی بیشتر در پوسته بذرهای جو می باشد. نتایج حاصل از میکروسکوپ الکترونی نیز نشان داد که پس از طی دوره پس رسی، تغییراتی در پوسته بذر ایجاد می شود. در طی این دوره، علاوه بر اینکه رشته های مارپیچ روی پوسته بذر حذف شدند، شکافهایی روی پوسته بذر ایجاد شد.

امروزه توتون یکی از گیاه صنعتی مهم در سطح جهان محسوب می شود. در این تحقیق برای ایجاد تنوع سوماکلونی ابتدا از مغز ساقه رقم بارلی 21 در محیط کشت MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA تولید کالوس گردید. این کالوس ها در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیترBAP  و 1/0 میلی گرم در لیتر NAA باززایی شدند. برای تعیین همبستگی صفات و برازش مدل رگرسیون چندمتغیره بر روی عملکرد در بوته های سوماکلون حاصل از کشت کالوس، این بوته ها به همراه رقم شاهد بارلی 21 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. پس از اندازه گیری صفات مختلف زراعی و فیزیولوژیکی، همبستگی ساده و کانونیک صفات محاسبه و نیز مدل رگرسیون چندمتغیره عملکرد تشکیل گردید. بررسی ضرایب همبستگی کانونیک نشان داد که بین درصد نیکوتین با دو صفت عملکرد برگ سبز و ارتفاع بوته و نیز بین درصد قند با صفات ارتفاع بوته، عرض برگ و طول میانگره همبستگی وجود دارد. در مدل رگرسیون نیز مهمترین صفاتی که وارد شدند شامل ارتفاع بوته، طول برگ، درصد نیکوتین و قطر ساقه بودند (R2=0.8). این صفات به عنوان مهمترین صفات موثر بر عملکرد می تواند مدنظر محققان قرار گیرد.

به منظور بررسی اثر الگوهای کشت مخلوط نواری لگوم ها (لوبیا چشم بلبلی و سویا) بر عملکرد کمی و کیفی سورگوم علوفه ای، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1384 انجام شد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام گردید. نسبت های مختلف کاشت عبارت از کشت های خالص سورگوم (SSS)، لوبیا چشم بلبلی (CCC) و سویا (GGG) هر کدام در 12 ردیف، کشت های مخلوط نواری 4 ردیف سویا، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی (CSG)؛ مخلوط 4 ردیف سویا، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف سویا (GSG)؛ مخلوط 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی، 4 ردیف سورگوم و 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی (CSC)؛ مخلوط 4 ردیف سویا و 8 ردیف سورگوم (GSS)؛ و بالاخره مخلوط 4 ردیف لوبیا چشم بلبلی و 8 ردیف سورگوم  (CSS)بودند. نتایج حاصل نشان داد که الگو های کشت مخلوط نواری بطور معنی داری (P£0.05)، سبب افزایش وزن علوفه خشک سورگوم و همچنین افزایش عملکرد دانه لگوم ها می شود. بیشترین عملکرد علوفه خشک سورگوم (22079 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص سورگوم (SSS) و کمترین آن (10469 کیلوگرم در هکتار) در الگوی کشت مخلوط نواری هر سه گیاه (CSG) بدست آمد. بیشترین عملکرد دانه لگوم ها نیز در کشت خالص آنها (CCC یا GGG) مشاهده شد. اثر الگو های مخلوط نواری بر صفات کیفی علوفه سورگوم نیز معنی دار گردید (P£0.05). بیشترین درصد قابلیت هضم علوفه سورگوم (%71) به ترتیب در الگوهای مخلوط نواری CSS و GSS، پروتئین خام در الگوی مخلوط  (%15.2) CSGو فیبر خام (%48.1) در کشت خالص سورگوم (SSS) بدست آمد. با توجه به افزایش 30-8 درصدی مجموع عملکرد علوفه خشک سورگوم و عملکرد دانه لگوم ها در الگوی مخلوط هر سه گیاه (CSG) نسبت به سایر الگوهای مخلوط نواری و همچنین کیفیت بالاتر علوفه سورگوم در الگوهای مخلوط CSS،GSS  و CSG نسبت به کشت خالص آنها می توان نتیجه گرفت که جایگزین کردن این دو لگوم (سویا و لوبیا چشم بلبلی) در طرفین ردیف های کشت سورگوم (نسبت کاشت 4:4:4)، ضمن افزایش تنوع و کاهش رقابت گیاهان، برتری بیولوژیک الگوی کشت مخلوط نواری (با نسبت برابری زمین=25/1) را نسبت به کشت خالص سورگوم علوفه ای از لحاظ کمی و کیفی موجب می شود.

فستوکا (Festuca arundinacea) یکی از مهم ترین علف های گندمی در مناطق معتدل جهان است که اطلاعات کمی در مورد تنوع ژنتیکی آن وجود دارد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه و بذر در این گونه تعداد 24 ژنوتیپ داخلی و خارجی موجود در بانک ژن مرکز تحقیقات جنگل و مراتع در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار، در مرکز تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 15 صفت شامل ارتفاع ساقه، تعداد ساقه در بوته، درصد قوه نامیه، زمان گرده افشانی، تاریخ خوشه دهی، عملکرد علوفه، عملکرد بذر در بوته، وزن بذر در ساقه، تعداد بذر در ساقه، طول خوشه، وزن هزاردانه، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، پایداری و شاخص برداشت مورد مطالعه قرار گرفتند. داده های مربوط به تمامی صفات اصلی و نرمال شده مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند و مقایسه میانگین ها با استفاده از روش دانکن انجام شد. برای تعیین فاصله مورفولوژیکی و گروه بندی ژنوتیپ ها از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه خوشه ای استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات مورد مطالعه بسیار معنی دار بود. ژنوتیپ های G1، G2، G4، G6 و G8 از نظر تولید بذر و علوفه نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند. با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی مهم ترین متغیر های موثر در تولید بذر شناسایی شدند. چهار مولفه اول 7/87 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. در مولفه اول صفات عملکرد بذر و علوفه خشک، ارتفاع ساقه و تعداد ساقه در بوته مهم ترین صفات برای گروه بندی ژنوتیپ ها بودند، در حالی که در مولفه دوم درصد قوه نامیه و قدرت جوانه زنی از صفات مهم بودند. در تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها در 4 گروه متفاوت قرار گرفتند: ژنوتیپ های موجود در گرو ه های 1 و 2 از لحاظ عملکرد بذر و علوفه با بقیه تفاوت معنی داری داشتند.

به منظور ارزیابی مقاومت به تنش خشکی در بین لاینهای گندم دوروم تعداد 25 لاین از نظر برخی صفات مرفولوژیک و عملکردی مرتبط با مقاومت به خشکی در دو آزمایش مطلوب و محدود آبی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار بررسی شدند. تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین لاین ها اختلاف معنی داری برای اکثر صفات وجود داشت. تجزیه همبستگی نشان داد که تحت شرایط محدود آبی صفات وزن هزار دانه و تعداد سنبلچه در سنبله و تحت شرایط مطلوب صفات تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. تجزیه رگرسیونی صفات مشخص کرد تحت شرایط مطلوب صفات ارتفاع گیاه، طول پرانکل، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزار دانه و تحت شرایط محدود آبی صفات طول سنبله، طول پدانکل، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تاثیر بیشتری روی عملکرد دانه داشتند. تجزیه علیت نشان داد که در هر دو شرایط آبی صفات طول پدانکل و ارتفاع بوته به ترتیب بیشترین اثر مسقیم مثبت و منفی را بر روی عملکرد داشتند. با توجه به نتایج نمودار بای پلات لاین هایی 14، 20، 16، 17، 1 و 15 بهترین و متحمل ترین لاین های و شاخص های STI،Harm  و GMP به عنوان بهترین شاخص های برای شناسایی لاین های متحمل شناخته شدند.

به منظور بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر شاخص های مهم فیزیولوژیک بادام زمینی این تحقیق بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در زمینی واقع در شهرستان بندر کیاشهر در سال 1381 انجام گرفت. فاکتور اول شامل آرایش کاشت (در دو سطح آرایش مربع و آرایش مستطیل) و فاکتور دوم تراکم بوته (در چهار سطح 30، 53، 83 و 148 هزار بوته در هکتار) بود. نتایج این تحقیق نشان داد که آرایش کاشت از 45 تا 90 روز پس از کاشت بر شاخص سطح برگ اثر معنی داری داشته و از نظر کمی نیز آرایش کاشت مربع نسبت به آرایش کاشت مستطیلی برتری داشت. تراکم بوته نیز در کل دوره رشد بر شاخص سطح برگ اثر معنی دار داشت. اثر آرایش کاشت بر سرعت رشد گیاه و ضریب تسهیم در سطح 5 درصد و بر سرعت رشد غلاف و عملکرد غلاف در سطح 1 درصد معنی دار گردید. تراکم کاشت نیز بر سرعت رشد گیاه و سرعت رشد غلاف و عملکرد غلاف اثر بسیار معنی دار داشته اما بر صفات ضریب تسهیم غلاف، عملکرد غلاف و دوره موثر پرشدن غلاف در سطح 5 درصد اثر معنی داری داشت. هیچ کدام از اثرات متقابل معنی دار نگردیدند. بنابراین با توجه به معنی دار نشدن اثرات متقابل برای حصول عملکرد بالا آرایش کاشت مربع و تراکم 3/8 بوته در مترمربع توصیه می گردد.

این آزمایش با هدف بررسی اثر کاربرد مقادیر مختلف نیتروژن و فسفر روی عملکرد بذر و انواع کارآیی مصرف عناصر غذایی در بذر پلی ژرم 7233 چغندرقند طی سه سال (80-1378) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو عامل نیتروژن شامل چهار مقدار صفر (شاهد)، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره و فسفر شامل سه سطح صفر (شاهد)، 100 و 200 کیلوگرم فسفر در هکتار از منبع سوپرفسفات تریپل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. هر کرت آزمایشی از هشت ردیف کاشت با فواصل 65سانتی متر به طول 10 متر تشکیل شد. سه گروه کارآیی عناصر غذایی شامل کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و کارآیی بازیافت ظاهری برآورد و در نهایت کارآیی مصرف نیتروژن و فسفر محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف نیتروژن و فسفر تاثیر معنی داری روی عملکرد خام و عملکرد بذر قابل فروش نداشت. این در حالی بود که نیتروژن در سطح احتمال یک درصد تاثیر معنی داری روی عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی گذاشت، به نحوی که سطوح شاهد تا 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی مشابهی از لحاظ آماری داشته و افزایش مصرف نیتروژن تا سطح 300 کیلوگرم در هکتار، با کاهش معنی دار عملکرد بذر همراه شد. در مقایسه با نیتروژن، مصرف فسفر نیز گرچه از کارآیی فیزیولوژیک بالاتر (به طور متوسط 269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) برخوردار بود اما به واسطه پایین بودن کارآیی بازیافت ظاهری (9/12 درصد) در مجموع، مصرف هر کیلوگرم فسفر به طور متوسط حدود 365/0، 590/0 و 460/0کیلوگرم به ترتیب بر عملکرد خام، بذر قابل فروش و بذر استاندارد قادر به جوانه زنی افزود. کارآیی فیزیولوژیک فسفر (269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) در مقایسه با نیتروژن (225/0کیلوگرم بر کیلوگرم) بیشتر بود. این در حالی بود که کارآیی بازیافت ظاهری نیتروژن (به طور متوسط 3/77 درصد) حدود شش برابر فسفر (9/12) بود.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و میزان بذر بر عملکرد کلزا رقم Hyola401 در تاریخ های کاشت مختلف آزمایشی در سال زراعی 85-1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد به مورد اجرا گذاشته شد. آزمایش بصورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. عامل اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 آبان، 5 و 25 آذر ماه)، عامل فرعی شامل سه سطح نیتروژن (180، 220 و 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و عامل فرعی فرعی نیز شامل سه سطح (4، 6 و 8 کیلوگرم بذر در هکتار) بود. بین تاریخ های کاشت مختلف و سطوح مختلف بذر از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری مشاهده گردید. حداکثر عملکرد دانه (65/4501 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 8 کیلوگرم بذر در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه (65/4777 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت اول (15 / آبان ماه) و کمترین میزان عملکرد دانه (86/3910 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت سوم (25 آذر ماه) حاصل گردید. به عبارت دیگر عملکرد دانه در تاریخ کاشت سوم در مقایسه با تاریخ کاشت اول به میزان 15/18 درصد کاهش یافت. اثرات متقابل تاریخ کاشت و نیتروژن بر عملکرد دانه معنی دار گردید. حداکثر عملکرد دانه (70/5138 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت اول با مصرف 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. بیشترین درصد روغن (93/45) در تاریخ کاشت پانزدهم آبان حاصل گردید و با به تاخیر افتادن تاریخ کاشت درصد روغن کاهش یافت. به تاخیر افتادن تاریخ کاشت موجب کاهش تعداد خورجین در بوته نیز گردید و بیشترین (2/325) و کمترین (13/98) تعداد خورجین در بوته به ترتیب به تاریخ کاشت های اول و سوم اختصاص یافت. یافته های حاصل بیانگر آن است که در بین تیمارهای اعمال شده در آزمایش، تاریخ کاشت بعنوان موثرترین عامل بر عملکرد دانه کلزا می باشد و تاریخ کاشت پانزدهم آبان ماه با مصرف 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بالاترین عملکرد را نشان داد.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و مطالعه حرکت مجدد ماده خشک به دانه، شصت و چهار ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی 82-1381 در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در دو شرایط نرمال و تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی تفاوت ژنوتیپ ها از نظر اکثر صفات معنی دار بود. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بین ژنوتیپ ها از نظر پارامترهای مربوط به حرکت مجدد ماده خشک به دانه از اندام های مختلف تنوع قابل توجهی مشاهد گردید. در تجزیه به عامل ها در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی هفت عامل وارد مدل شدند. که این عوامل در شرایط نرمال 5/77 و در شرایط تنش 6/78 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. محاسبه شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد که چهار شاخص بهره وری متوسط، میانگین هندسی محصول دهی، میانگین هارمونیک، شاخص تحمل به تنش موثرترین شاخص ها جهت شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی می باشند. تنوع ژنتیکی برای صفات مورد مطالعه در ژنوتیپ های مورد بررسی، استفاده از ژنوتیپ های مطلوب از نظر صفات برتر را در برنامه های به نژادی امکان پذیر می سازد.