علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1396 | دوره:48 | شماره:1 |تعداد مقالات:28

به منظور بررسی تأثیر ماشک گل خوشه ای به صورت کشت اول و کود سبز توأم با سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد کمی ذرت علوفه ای (کشت دوم) در مزرعه ی تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران آزمایشی در سال زراعی 92-1391 انجام گرفت. آزمایش با کشت دوگانه ی ماشک مجاری پانونیکا (Vicia pannonica)، و ذرت علوفه ای (Zea mays L. ) به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. کرت اصلی شامل تیمار های پیش کاشت در سه سطح آیش نکاشت، کشت ماشک به عنوان علوفه و کشت ماشک به عنوان کود سبز و کود نیتروژن به عنوان کرت فرعی در سه سطح (0، 50 درصد و 100 حد معمول) و رقم های ذرت علوفه ای به عنوان کرت فرعی فرعی شامل رقم سایمون و ZP677 بودند. نتایج نشان داد که میزان وزن علوفه ی خشک ذرت مربوط به تیمار پیش کشت ماشک به عنوان علوفه و کود سبز نسبت به تیمار آیش نکاشت، به ترتیب 6/26 و 8/22 درصد بیشتر بود، همچنین وزن خشک بلال مربوط به تیمار پیش کشت ماشک به عنوان علوفه و کود سبز نسبت به آیش نکاشت به ترتیب 6/45 و 7/48 درصد بیشتر بود. وزن خشک برگ ذرت مربوط به تیمار پیش کشت ماشک به عنوان علوفه و کود سبز نسبت به آیش نکاشت به ترتیب 8/15 و 9/20 درصد بیشتر بود. به طورکلی، می توان بیان کرد که با افزایش نیتروژن در کشت ذرت برخی ویژگی های کمّی علوفه تحت تأثیر مستقیم قرارگرفته و موجب تغییر قابل توجهی در میزان علوفه می شود.

امروزه از روش ها و ابزارهای جدیدی برای کوددهی استفاده می شود. این پژوهش با هدف بررسی سطوح نیتروژن بر صفات چغندرقند و امکان استفاده از دستگاه سبزینه سنج (کلروفیل متر) ((SPAD 502 برای تمایز رقم ها و تشخیص کمبود نیتروژن اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام که عامل اول دو رقم داخلی (زرقان) و خارجی (فلورس) چغندرقند و عامل دوم چهار سطح نیتروژن (60 (موجودی خاک)، 130، 160 و190کیلوگرم در هکتار) از منبع کود اوره بود. درصد قند، عملکرد ریشه و شکر خالص و محتوای سبزینه و کودپذیری رقم فلورس بیشتر ولی نیتروژن دمبرگ آن، کمتر از رقم زرقان بود. بیشترین درصد افزایش عملکرد ریشه در هر دو رقم از تیمار 160کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. اثر رقم و نیتروژن تنها تا مرحله ی استقرار بر میزان نور جذب شده معنی دار بود، بین عملکرد ریشه ی چغندرقند با نیتروژن کل پهنک و دمبرگ و جذب نور در زمان برداشت و بین عملکرد ریشه و قند خالص با مقادیر SPAD اندازه گیری شده در زمان 12-8 برگی (تیرماه و اوایل مردادماه) و نیز بین نیتروژن پهنک با میزان کل SPAD در همین زمان همبستگی مثبت و معنی دار مشاهده شد. بنابراین با دستگاه سبزینه سنج در زمان استقرار چغندرقند می توان نسبت به تعیین وضعیت نیتروژن و همچنین انتخاب سریع تر رگه (لاین) ها و دورگ (هیبرید)های برتر اقدام کرد. به طوری که در این مرحله از رشد اگر SPAD پایین برگ پنجم کمتر از 45 باشد، کوددهی باعث افزایش محصول خواهد شد و می توان با واسنجی (کالیبره کردن) این روش رقم های برتر چغندرقند را سریع تر گزینش کرد.

نخستین گام در تعیین الگوی بهینة کشت گیاهان زراعی در کشاورزی و افزایش عملکرد و تولید در یک منطقه، شناسایی و ارزیابی قابلیت و ظرفیت (پتانسیل) تولید زمین های آن منطقه است. منطقة هشتگرد با گسترة تقریبی 1170 کیلومترمربع به دلیل نزدیکی به کلان شهر تهران و تمرکز شمار زیاد واحدهای کشاورزی، صنعتی و خدماتی موقعیت سیاسی اقتصادی مهمی دارد. هدف از این تحقیق با توجه به نبود اطلاعات کافی در زمینة ظرفیت تولید اراضی منطقة هشتگرد برای کشت آبی محصولات زراعی، تعیین قابلیت اراضی منطقة هشتگرد برای زراعت آبی چهار محصول عمده و برآورد عملکرد آن ها در واحد سطح با استفاده از روش سازمان خواربار جهانی (فائو) و محاسبة درآمد خالص به ازای هر مترمکعب آب مصرفی بود. ظرفیت تولید گندم، جو، ذرت علوفه ای و یونجه با استفاده از روش فائو در منطقة هشتگرد به ترتیب 3/12، 3/8، 75 و 8/26 تن در هکتار محاسبه شد. ظرفیت تولید به دست آمده در منطقه، کارایی بالای تولید گیاهان زراعی در منطقة هشتگرد را پیش بینی می کند و از سوی دیگر عملکرد به دست آمده توسط کشاورزان نمونه نشان می دهد که امکان رسیدن به ظرفیت تولید در منطقة هشتگرد وجود دارد. در منطقة هشتگرد به ازای هر مترمکعب آب 25/1 کیلوگرم گندم، 1/1کیلوگرم جو، 6/6 کیلوگرم ذرت علوفه ای و 2/1 کیلوگرم یونجه تولید شد. همچنین بررسی شاخص سود خالص آب مصرفی هر گیاه در منطقه بیانگر یک واقعیت اساسی یعنی هدررفت آب در منطقه است که نیازمند سیاست-گذاری های نوین در زمینة بهبود ارتقاء عملکرد گیاهان زراعی و بهره برداری بهینه از منابع آبی منطقه بر پایة ملاحظات زیست محیطی و اقتصادی است.

به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و آبیاری دوباره روی شاخص های فلورسانس سبزینه (کلروفیل) و صفات فیزیولوژیک گندم، این پژوهش با استفاده از سه رقم گندم زراعی با پنج سطح آبیاری به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات شاخص های فلورسانس سبزینه (F0، Fm، Fv و Fv/Fm) و صفات فیزیولوژیک، محتوای نسبی آب برگ، دمای برگ و محتوای نسبی سبزینه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد، در اثر اعمال تنش خشکی، میزان محتوای نسبی آب برگ و محتوای نسبی سبزینه کاهش، اما دمای برگ افزایش پیدا کرد. همچنین شاخص های فلورسانس سبزینه Fm، Fv و Fv/Fm در اثر تنش خشکی کاهش ولی شاخص F0 افزایش پیدا کرد که این تغییرپذیری ها در رقم های متحمل به خشکی (زاگرس و دز) نسبت به رقم حساس به خشکی (مرودشت) با شدت کمتری صورت گرفت. همچنین آبیاری دوبارة گیاهان تحت تنش، باعث شد که صفات اندازه گیری شده تا حد زیادی به شرایط کنترل نزدیک شوند که این نزدیک شدن به شرایط کنترل در رقم حساس نسبت به رقم های متحمل کمتر بود. نتایج همبستگی دوبه دو صفات نشان داد، همة صفات مورد بررسی با هم همبستگی مثبت و منفی معنی داری دارند که بالاترین آن بین شاخص های Fm و Fv (**991/0r= ) و بین شاخص های Fv/Fm و F0 (**926/0-r =) بود.

شیوه های کشاورزی جدید مانند کشاورزی کم نهاده، به طورمعمول ترکیبی از نظام های سنتی، اصول بوم شناختی (اکولوژیکی) و اطلاعات جدید علمی هستند که در راستای کاهش کاربرد نهاده های شیمیایی طراحی شده اند. در راستای همین هدف های آزمایشی به صورت کرت های نواری بر پایة طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1393-1392 در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارها عبارت بودند از نظام های زراعی به عنوان عامل عمودی (کم نهاده، متوسط نهاده و پر نهاده) و سطوح آبیاری به عنوان عامل افقی (100، 80 و 60 درصد نیاز آبی گیاه انیسون). نتایج نشان داد، عملکرد کمی و کیفی انیسون تحت تأثیر نظام های زراعی و سطوح آبیاری قرار گرفتند. کارایی کاربرد نیتروژن تحت تأثیر نظام های زراعی قرار نگرفت اما میزان مصرف آب بر بهبود کارایی کاربرد نیتروژن مؤثر بود. کارایی مصرف آب در نظام کم نهاده پایین ترین میزان را داشت اما از لحاظ کارایی مصرف آب تفاوتی بین نظام پر نهاده و متوسط نهاده نبود. بالاترین کارایی مصرف آب و نیتروژن در تیمار 80 درصد نیاز آبی گیاه مشاهده شد. با در نظر گرفتن حفاظت از منابع آب می توان گفت در تیمار 80 درصد نیاز آبی، گیاه از دیگر منابع موجود نیز به گونة مطلوب تری استفاده کرده است. همچنین درصورتی که سرمایه گذاری روی این گیاه به منظور تولید اسانس بالاتر باشد، نتایج آزمایش نشان داد، تیمار 80 درصد نیاز آبی مناسب تر از 100 درصد نیاز آبی گیاه باشد.

به منظور بررسی تأثیر قارچریشه (میکوریزا) و محلول پاشی سولفات روی (zn) بر رقم ذرت NS640 در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت کرت های خردشده (اسپلیت پلات) فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه ی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1393 اجرا شد. کرت اصلی شامل چهار سطح آبیاری پس از 60، 90، 120و 150 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A و کرت فرعی شامل دو عامل محلول پاشی سولفات روی و کود زیستی قارچریشه ی گونه ی Glomus mosseae به صورت فاکتوریل هرکدام در دو سطح کاربرد و بدون کاربرد بود. نتایج نشان داد که همه ی صفات تحت تأثیر تنش کم آبی قرار گرفتند. تأثیر قارچریشه و محلول پاشی نیز بر همه ی صفات به جز شمار بلال در بوته معنی دار بود. وزن صد دانه تحت تأثیر تیمار استفاده ی توأم از قارچریشه و محلول پاشی روی 39/30 درصد افزایش یافت. کاربرد قارچریشه عملکردهای دانه و زیست توده (بیوماس) را در هر چهار سطح تنش افزایش داد اما محلول پاشی سولفات روی تنها در سطوح آبیاری پس از 60 و 90 میلی متر موجب افزایش عملکرد دانه شد. همچنین محلول پاشی سولفات روی در مقایسه با بدون محلول پاشی عملکرد زیست توده را 11 درصد افزایش داد. بیشترین کارایی مصرف آب به میزان 8/1 کیلوگرم دانه بر مترمکعب آب نیز از سطح آبیاری 90 میلی متر و استفاده از قارچریشه به دست آمد.

گونه های اکسیژن فعال به طورمعمول بی درنگ به وسیله ی مولکول های پاداکسنده (آنتی اکسیدان) که در یاخته حضور دارند پاک سازی می شوند. پراکسیدازها یکی از آنزیم های مهم پاداکسنده هستند که می توانند با استفاده از پراکسید هیدروژن، بسیاری از بستره (سوبسترا)های آلی و غیر آلی را اکسید کنند. در این تحقیق فعالیت آنزیم پراکسیداز در عصاره های استخراج شده از کلزا در غلظت های مختلف گایکول بررسی شد. نمونه برداری همزمان از گیاهچه های کلزای در شرایط تیمار تنش و بدون تنش اسمزی، در مرحله ی 4 تا 6 برگی و در چهار زمان 4، 8، 12 و 24 ساعت پس از اعمال تنش اسمزی، انجام شد. نتایج نشان داد که میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در دو ژنوتیپ مقاوم (SLM046) و حساس (Hyola308) در ساعت های مختلف ارزیابی شده در شرایط بدون تنش متفاوت بوده و در ژنوتیپ SLM046 بیشترین فعالیت در 12 ساعت پس از اعمال تنش مشاهده شد. مقایسه ی دو ژنوتیپ Hyola308 و SLM046 در شرایط تنش نشان داد که فعالیت آنزیم پراکسیداز در ساعت های 4، 8 و 12 پس از اعمال تنش به ترتیب در SLM046 بیشتر از Hyola308 است. در 24 ساعت پس از نمونه برداری بیشترین میزان فعالیت مربوط به Hyola308 شاهد در غلظت 60 میلی مولار و کمترین میزان فعالیت مربوط به ژنوتیپ SLM046 تنش دیده بود. نتایج نشان داد، بالا بودن فعالیت آنزیم پراکسیداز در شرایط تنش، در ژنوتیپ SLM046 در مقایسه با Hyola308، سبب می شود تجمع H2O2در SLM046 کمتر از Hyola308 باشد.

توانایی ازمک در جذب آب و عنصرهای غذایی به دلیل داشتن شبکه ی ریشه ای خزنده و گسترده، نشانگر آن است که این علف هرز رقیب سرسختی برای گیاهان زراعی است. به همین منظور بررسی رقابت درون و برون گونه ای در اجتماع گندم و ازمک با استفاده از مدل های عکس عملکرد و شاخص های رقابتی تحت سطوح مختلف نیتروژن، در سال 1392 در گلخانه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی بیرجند به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل-های آزمایش شامل نیتروژن در سه سطح (05/0، 1/0 و 2/0 گرم در کیلوگرم خاک)، تراکم گندم رقم روشن در چهار سطح (0، 4، 8 و 12 بوته در گلدان) و تراکم ازمک در چهار سطح (0، 2، 4 و 6 بوته در گلدان) بود. نتایج به دست آمده از مدل عکس عملکرد نشان داد رقابت درون گونه ای در گندم بیشتر از رقابت برون گونه ای بود ولی در ازمک رقابت برون گونه ای بیشتر بود. ارزیابی توانایی رقابت نسبی نشان داد، اثر یک بوته گندم در سه سطح 05/0، 1/0 و 2/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به ترتیب برابر با 1/5، 45/4 و 42/4 بوته ازمک بود و اثر یک بوته گندم در همان سطوح کودی به ترتیب معادل 94، 84 و 88 درصد بوته گندم بود.

به منظور بررسی تأثیر شرایط مختلف انبارداری بذر بر جوانه زنی و برخی شاخص های بیوشیمیایی بذر کرچک، آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه عامل دمای انبارداری، محتوای رطوبت بذر و طول دورة انبارداری در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1392 انجام شد. عامل های آزمایشی شامل تیمار دمای انبارداری در پنج سطح 5، 15، 25، 35 و 40 درجة سلسیوس و تیمار رطوبتی در پنج سطح 53/3، 6، 9، 12 و 15 درصد و نمونه برداری در شش دورة 30، 60، 90، 120، 150 و 180 روز بودند. نتایج نشان داد، در همة دماهای انبارداری روند تغییرپذیری شاخص درصد جوانه زنی با افزایش محتوای رطوبت بذر و طول دورة انبارداری کاهشی بود. در همة دماهای مورد آزمایش، بذرهای انبارشده در رطوبت های 53/3 و 15 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین جوانه زنی را نشان دادند. این در حالی است که روند تغییر نشت الکترولیت بذر با افزایش دمای انبارداری و محتوای رطوبت بذر افزایشی بود. همچنین با افزایش در طول دورة انبارداری و افزایش در محتوای رطوبت بذر و دمای انبارداری محتوای پروتئین بذر و فعالیت آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز کاهش و محتوای مالون دی آلدهید افزایش یافت. بنابراین افت در درصد جوانه زنی و افزایش نشت الکترولیت ها با افزایش در دورة انبارداری می تواند به دلیل کاهش فعالیت آنزیم های پاداکسندگی (آنتی اکسیدانی) و افزایش پراکسیداسیون چربی (لیپید)ها باشد.

به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر، 16 ژنوتیپ لوبیای معمولی در سطوح مختلف تنش اسمزی شاهد، 4-، 8-و 12-بار پلی اتیلن گلیکول 6000 در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. تنش خشکی از روز اول کشت بذر در پتری دیش اعمال و نمونه گیری 9 روز پس از اعمال تنش از ریشه چه و ساقه چه انجام شد. نتایج نشان داد، تنش خشکی باعث کاهش معنی دار درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه می شود. به منظور ارزیابی تأثیر فیزیولوژی مقاومت به تنش خشکی سه ژنوتیپ K-S-31167، GE-288 و Naz حاصل از غربالگری آزمایش جوانه زنی در سطوح تنش 75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی به همراه شاهد در مرحله ی گیاهچه ای بررسی شد. تنش خشکی پنج هفته پس از کاشت اعمال و ده روز پس از اعمال تنش نمونه گیری از سه برگچه ی دوم انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث تغییر در محتوای رنگدانه های نورساختی (فتوسنتزی) و محتوای نسبی آب می شود. ژنوتیپ متحمل K-S-31167 نسبت به دو ژنوتیپ به نسبت متحمل GE-288 و حساس Naz رنگدانه های نورساختی و محتوای نسبی آب بیشتر داشت. که نشان دهنده ی پایداری غشایی بالاتر این ژنوتیپ در شرایط تنش است.

به منظور بررسی تأثیر ورمی کمپوست و باکتری های تثبیت کننده ی نیتروژن بر ویژگی های رشدی و عملکرد مرزه ی تابستانه، آزمایشی در سال 1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی بلوک های کامل تصادفی با دو عامل شامل کود زیستی نیتروژنه در سه سطح (بدون تلقیح، تلقیح بذر با نیتروکسین و تلقیح بذر با سوپرنیتروپلاس) و ورمی کمپوست در چهار سطح (0، 5، 10 و 15 تن در هکتار) و در سه تکرار در منطقه ی فیروزکوه انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد، همه ی صفات مورد بررسی تحت تأثیر ورمی کمپوست و کود زیستی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، شمار شاخه در بوته، عملکرد ماده ی خشک، سهم سرشاخه ی گلدار از ماده ی خشک کل، عملکرد خشک سرشاخه ی گلدار بودند. نتایج نشان داد، بیشترین شمار شاخه در بوته با کاربرد 10 تن ورمی کمپوست به دست آمدند. بیشترین ارتفاع بوته، عملکرد ماده ی خشک، سهم سرشاخه ی گلدار از ماده ی خشک کل و عملکرد خشک سرشاخه ی گلدار با کاربرد 15 تن ورمی کمپوست در هکتار به دست آمد. کاربرد کود زیستی نیتروژنه تأثیر معنی داری بر همه ی صفات داشت، هرچند تفاوت معنی داری بین نیتروکسین و سوپرنیتروپلاس مشاهده نشد. مقایسه ی میانگین اثر متقابل تیمارها نیز نشان داد که تلفیق سوپرنیتروپلاس همراه با 10 تن ورمی کمپوست باعث بیشترین عملکرد ماده ی خشک مرزه شد. نتایج نشان دهنده ی تأثیر معنی دار ورمی کمپوست و کود های زیستی در تولید مرزه در نظام های تولید پایدار است.

برای ارزیابی تأثیر کود های زیستی (بیولوژیک) و نیتروژن بر میزان نیتروژن، پتاسیم، فسفر، عملکرد مادة خشک و میزان اسانس بادرشبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 89-1388 در دانشکدة کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (منطقة 1) و مزرعة تحقیقاتی استان آذربایجان غربی (منطقة 2) اجرا شد. تیمار ها شامل ژنوتیپ (G1: اکوتیپ بومی و G2: رقم (SZK-1، باکتری (B1: تلقیح بذر با باکتری و B2: تلقیح نشدن) و رژیم کودی (F1: 100 درصد کود اوره، F2: 75درصد کود اوره + 25 درصد آزوکمپوست، F3: 50درصد کود اوره + 50درصد آزوکمپوست، F4: 25 درصد کود اوره + 75 درصد آزوکمپوست و F5: 100درصد آزوکمپوست) بودند. نتایج نشان داد، تجمع نیتروژن در اندام های هوایی ژنوتیپ ها در دو منطقه متفاوت بود. در هر دو منطقه بالاترین میزان فسفر و پتاسیم در نتیجة کاربرد تیمار F5 به دست آمد. در منطقة 1 در حالت تلقیح و بدون تلقیح کاربرد تیمار F3 بالاترین درصد اسانس (46/0 و 53/0 درصد) را تولید کرد. در حالت تلقیح کاربرد تیمار F3 با تولید (Kg/ha1/4781) مادة خشک اختلاف معنی داری با تیمار شاهد شیمیایی نداشت. درمجموع نتایج نشان داد، کاربرد تیمار تلفیقی F3، می تواند به عنوان جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی توجه شود.

به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی متانول بر ویژگی های کمی و تنظیم کننده های اسمزی بادرشبو در شرایط کم آبیاری، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کشتزار تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه زابل در سال زراعی 92-91 اجرا شد. تیمارهای کم آبیاری شامل: 100 (شاهد یا بدون تنش)، 80 و 60 درصد رطوبت ظرفیت زراعی به عنوان عامل اصلی و محلول پاشی متانول در چهار سطح شامل: بدون محلول پاشی (شاهد)، محلول پاشی با 15، 30 و 45 درصد حجمی متانول به عنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که تأثیر تنش کم آبی بر ارتفاع بوته، شمار شاخه های فرعی، وزن خشک اندام های هوایی، درصد اسانس، محتوای پرولین، سبزینه (کلروفیل)، کاروتنوئید، پتاسیم و سدیم معنی دار بود. با افزایش تنش خشکی محتوای پرولین و درصد اسانس افزایش، ولی ارتفاع بوته، شمار شاخه های فرعی، وزن خشک اندام های هوایی، سبزینه، کاروتنوئید، پتاسیم و سدیم کاهش یافت. محلول پاشی متانول بر ارتفاع بوته، شمار شاخه های فرعی، وزن خشک اندام های هوایی، درصد اسانس، محتوای پرولین و سبزینه، کاروتنوئید، پتاسیم و سدیم تأثیر معنی داری داشت. محلول پاشی متانول با 30 درصد حجمی بیشترین تأثیر را بر ارتفاع بوته، شمار شاخه های فرعی، وزن خشک اندام های هوایی، درصد اسانس، محتوای پرولین، سبزینه، کاروتنوئید، پتاسیم و سدیم داشت، به طوری که موجب افزایش 73/59 درصد ماده ی خشک نسبت به محلول پاشی 45 درصد حجمی شد. بر پایه ی نتایج این آزمایش محلول پاشی 30 درصد حجمی متانول و تأمین رطوبت در حد ظرفیت زراعی برای تولید بادرشبو مناسب بود.

به منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی فسفر بر ویژگی های فیزیولوژیکی یک رقم گلرنگ بهاره (IL111) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 91-1390، در مزرعه ی پژوهشی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شاهد اجرا شد. طرح آزمایشی به صورت اسپلیت-فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در نظر گرفته شد. عامل اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح: آبیاری کامل یا بدون تنش (آبیاری بر پایه ی تخلیه ی 50 درصد رطوبت ظرفیت زراعی)، تنش خشکی در مرحله ی رشد رویشی و تنش در مرحله ی زایشی (آبیاری بر پایه ی تخلیه ی 75 درصد رطوبت ظرفیت زراعی) و عامل فرعی به صورت فاکتوریل شامل شش تیمار که سه سطح آن کود شیمیایی فسفر با مقادیر (0، 50 و 100 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار) و کود زیستی فسفات بارور-2، در 2 سطح (تلقیح و بدون تلقیح) بود. تأثیر تنش خشکی روی صفات مورد اندازه گیری در این آزمایش معنی دار بود. کاربرد کود فسفر در سطح 50 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار به همراه کود زیستی در هنگام اعمال تنش در مرحله ی زایشی باعث افزایش عملکرد دانه به میزان 67/1761 کیلوگرم در هکتار و افزایش 53/12 درصدی شاخص برداشت نسبت به تیمار شاهد شد. با اعمال تنش در مرحله ی زایشی، میزان اسیدهای چرب غیراشباع و همچنین درصد و عملکرد روغن در نتیجه ی کابرد کود زیستی همراه با کاربرد کود شیمیایی فسفر افزایش معنی داری داشتند. بنابراین به نظر می رسد ویژگی های گلرنگ در شرایط تنش در اثر کاربرد همزمان کود زیستی فسفات بارور-2 با کود شیمیایی فسفر، نتیجه ی بهتری دارند.

گسترش شبکه ی ریشه ای عمیق راهکاری مهم برای جلوگیری از تنش خشکی در برنج است. به منظور بهنژادی صفات ریشه-ای برنج، لازم است در آغاز باید نواحی ژنگانی (ژنومی) کنترل کننده ی صفات مهم ریشه شناسایی شوند. با این هدف، پژوهشی با استفاده از 192 ژنوتیپ برنج در شرایط تنش خشکی و آبکشت (هیدروپونیک) طرح ریزی شد. به منظور اعمال تنش اسمزی از مانیتول با فشار اسمزی 5-بار در مرحله ی گیاهچه ای و شرایط آبکشت استفاده شد. افزون بر وزن اندام های هوایی، وزن ریشه، زیست توده و ضخامت ریشه، صفات طول اندام های هوایی و ریشه در طول رشد یعنی در روزهای 7ام، 14ام، 21ام، 28ام و 35ام پس از انتقال به محیط آبکشت، ارزیابی شدند. ارزیابی ژنوتیپی افراد جمعیت با استفاده از ترکیب های آغازگری ناشی از آنزیم های محدودگر EcoRI و MseI انجام شد. برای شناسایی نواحی ژنگانی مرتبط با مکان-های کنترل کننده ی این صفات از پنج مدل آماری با دو رویه ی GLM و MLMدر نرم افزار TASSEL استفاده شد. نشانگرهای E100-M140-3، E100-M160-7، E110-M140-9، E100-M140-3، E100-M150-19، E100-M160-7، E100-M160-11، E110-M140-1 و E110-M140-9 مهم ترین نشانگرها شناسایی شدند. با توجه به اینکه این نشانگرها درصد قابل توجهی از تغییرپذیری های فنوتیپی را تبیین کردند، می توان از این نشانگرها به عنوان نامزد در تحقیقات بعدی از جمله تبدیل آن ها به نشانگرهای اختصاصی SCAR و برنامه های انتخاب به کمک نشانگر برای تحمل به خشکی پس از تأیید استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر ویژگی های رشدی رقم های جو، آزمایشی در سال زراعی 91-1390 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان، به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه ی بلوک-های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت در سه سطح (1 آبان، 15 آبان و 3 آذر) در کرت های اصلی و رقم ها در سه سطح (نصرت، شماره ی 4 شوری و فجر 30) در کرت های فرعی قرار گرفتند. برای تعیین روند رشد، نمونه برداری ها هر دو هفته یک بار انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که با تأخیر در تاریخ کاشت، از بیشینه ماده ی خشک کل و شاخص سطح برگ کاسته شد. تاریخ کاشت دوم بیشترین سرعت رشد محصول و سرعت اسیمیلاسیون خالص را داشت. رقم نصرت بیشترین وزن خشک کل، بیشترین شاخص سطح برگ و میزان سرعت رشد محصول بالاتری نسبت به دیگر رقم ها داشت. افت شاخص سطح برگ، ماده ی خشک کل و سرعت رشد محصول در انتهای دوره ی رشد در تاریخ های کاشت اول و 15 آبان در رقم فجر 30 کمتر از دیگر رقم ها بود. رقم های نصرت و فجر 30 بیشترین میزان سرعت اسیمیلاسیون خالص را داشتند. بیشترین خوابیدگی ساقه در تاریخ کاشت اول آبان و رقم نصرت مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت 15 آبان و رقم فجر 30 به دست آمد. در شرایط همسان با این آزمایش، استفاده از تاریخ کاشت 15 آبان و رقم فجر 30 برای کاشت جو به منظور تولید دانه قابل توصیه باشد.

هدف از این تحقیق کمی سازی پاسخ سرعت جوانه زنی بامیه به دما، برآورد دماهای کاردینال برای درصدهای مختلف جوانه زنی بود. سه مدل رگرسیونی غیرخطی [چند جمله ای درجه دو، دوتکه ای و بتا] در هفت دمای ثابت [10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتی گراد] برای توصیف پاسخ دمایی سرعت جوانه زنی بامیه مورد ارزیابی قرار گرفت. شاخص های مختلف آماری [ریشه میانگین مربعات (RMSE) و ضریب تبیین (R2)] برای مقایسه مدل ها به کار رفت. پارامترهای مدل برآورد شده با استفاده از مدل بتا از اطمینان بیش تری نسبت به سایر مدل ها برخوردار بود (RMSE=0. 0019, R2=0. 90). دماهای پایه، بهینه و بیشینه به ترتیب 84/9، 31/30 و 63/40 درجه سانتی گراد برآورد شد. دﻣ ﺎ ﻫ ﺎ ی ﻛ ﺎ ردﻳ ﻨ ﺎ ل ﺑ ﻪ ﻣ ﺪ لﻫ ﺎ ی ﻣ ﻮ رد ارزﻳ ﺎ ﺑ ﻲ ﺑ ﺴ ﺘ ﮕ ﻲ داﺷ ﺖ . ﺑ ﻪ ﻃ ﻮ ر ﻛ ﻠ ﻲ ﻣ ﺪ ل بتا ﻧ ﺴ ﺒ ﺖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎ ﻳ ﺮ ﻣ ﺪ ل ها برآورد بهتری از دﻣ ﺎ ﻫ ﺎ ی ﻛ ﺎ ردﻳ ﻨ ﺎ ل بامیه داﺷ ﺖ . ویژگی های جوانه زنی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه و بنیه بذر به طور معنی داری تحت تأثیر دمای جوانه زنی قرار گرفتند. بیش ترین درصد جوانه زنی (7/98 درصد) و سرعت جوانه زنی (0207/0) به ترتیب در دماهای 25 و 30 درجه سانتی گراد مشاهده شد.

هدف از این بررسی شناسایی پایداری ژنوتیپ های کلزا در دو محیط عادی و تنش خشکی بود. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و ده تیمار در دو شرایط عادی و تنش خشکی در سال 92-1391 در مزرعه ی پژوهشی دانشگاه بیرجند به اجرا در آمد. در محیط عادی 31/59 درصد، محیط تنش 33/62 درصد و در دو محیط 01/62 درصد از کل تنوع موجود در داده های استانداردشده با نمودار دووجهی (بای پلات) ژنوتیپ × صفت توجیه شد. بیشترین تنوع توجیه شده توسط نمودار دووجهی ژنوتیپ × صفت در محیط عادی ناشی از عملکرد دانه، عملکرد زیست توده (بیوماس)، شمار دانه در غلاف و شمار غلاف در ساقه ی اصلی؛ در محیط تنش ناشی از عملکرد دانه، شاخص برداشت، طول غلاف، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته و در دو محیط ناشی از عملکرد دانه، طول غلاف، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته بود. با توجه به نمودار چندضلعی ژنوتیپ × صفت؛ در محیط عادی، تنش و دو محیط عادی و تنش ژنوتیپ هایولا 308 از لحاظ صفات تاریخ 50 درصد گلدهی، عملکرد زیست توده، شمار شاخه ی فرعی، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته؛ ژنوتیپ لیکورد و زرفام از لحاظ صفت وزن هزاردانه و ژنوتیپ هایولا 401از لحاظ صفت طول غلاف بهترین ژنوتیپ ها بودند. مقایسه ی ژنوتیپ ها بر پایه ی عملکرد با استفاده از نمودار دووجهی ژنوتیپ × محیط نشان داد که هایولا 308 بیشترین عملکرد و پس از آن لیکورد، زرفام، اکاپی، مودنا عملکرد بالایی داشتند. هایولا 401، SLM046، ساری گل و اپرا کمترین عملکرد را داشتند.

به منظور ارزیابی کمیت و کیفیت عملکرد برخی رقم های رشد محدود و رشد نامحدود لوبیا در واکنش به تاریخ های مختلف کاشت، آزمایشی در بهار و تابستان سال 1393 به صورت کرت های خردشده (اسپلیت پلات) با طرح پایه ی بلوک-های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه ی تالش انجام شد. پنج تاریخ کاشت شامل 15 و25 اردیبهشت، 4 خرداد، 14 خرداد، 24 خرداد و شش رقم لوبیا شامل صدری (تیپ رونده)، گلی (تیپ رونده)، اختر (تیپ ایستاده)، پاک (تیپ نیمه رونده) و درسا (تیپ رونده) به همراه رقم محلی پاچ باقلا (تیپ ایستاده) به عنوان شاهد به صورت تصادفی به ترتیب در کرت های اصلی و کرت های فرعی قرار گرفتند. رقم پاک بیشترین عملکرد دانه را در نخستین تاریخ کاشت (15 اردیبهشت) داشت، ولی تفاوت معنی داری بین عملکرد دانه ی رقم پاک و توده ی پاچ باقلا وجود نداشت. بالاترین شمار غلاف در بوته در تاریخ کاشت اوّل در رقم پاک به دست آمد. بیشترین عملکرد زیست توده به اثر متقابل رقم پاک و تاریخ کاشت پنجم (24 خرداد) اختصاص داشت. افزون بر این، میزان پروتئین دانه ی لوبیا در کشت های دیرهنگام افزایش یافت. به طوری که رابطه ی معکوس بین عملکرد دانه و محتوای پروتئین دانه ی لوبیا وجود داشت. در شرایط اقلیمی تالش، شاخص-های مهم افزایش عملکرد دانه در توده ی بومی و رقم های مورد بررسی لوبیا شامل شمار غلاف در بوته، شمار دانه در غلاف، وزن صد دانه و شاخص برداشت بود. به طورکلی، تاریخ کاشت اول (15 اردیبهشت) سبب افزایش عملکرد دانه به ترتیب در رقم پاک و توده ی بومی پاچ باقلا در شرایط اقلیمی منطقه شد.

به منظور بررسی شرایط رشد پایه ی مادری بر ماندگاری بذرهای جو (Hordeum vulgare L. )، آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه ی بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد، تیمار های رطوبتی اعمال شده بر پایه ی مادری شامل: آبیاری کامل، تنش متوسط (قطع آبیاری در مرحله ی گلدهی) و تنش شدید (قطع آبیاری از گلدهی تا برداشت) و تیمارهای کودی شامل شاهد (بدون کود)، کود زیستی، کود ورمی کمپوست، کود شیمیایی، تلفیقی از کود زیستی با شیمیایی و کود ورمی کمپوست با شیمیایی بود. بنیه ی بذر و ماندگاری بذرها پس از پنج سال انبارداری طبیعی با استفاده از آزمون های بنیه و پراکسیداسیون غشا اندازه گیری شد. و درنهایت عملکرد دانه و دیگر ویژگی های گیاه بررسی شد. نتایج نشان داد، درصد سبز شدن تحت تأثیر تنش متوسط خشکی کاهش یافت. درحالی که گیاهانی که نظام تلفیقی کود زیستی با کود شیمیایی دریافت کرده بودند و در شرایط تنش متوسط قرار گرفتند در کمترین زمان بیشترین درصد سبز شدن را داشتند، همچنین ارتفاع بوته و عملکرد دانه افزایش و هدایت الکتریکی و پراکسیداسیون غشا در آن ها کاهش یافت، درحالی که تیماری که پایه ی مادری آن ها تنها کود شیمیایی دریافت و در شرایط تنش کم آبی متوسط قرارگرفته بودند پس از دوره ی انبارداری از لحاظ صفات جوانه زنی و اجزای عملکرد آسیب پذیرتر بودند. تیمار کود تلفیقی شیمیایی و زیستی در شرایط مختلف رطوبتی، به طور یکسان عمل کرده و بیشترین پایداری را در صفات بنیه، ماندگاری بذر و عملکرد پس از انبارداری نشان داد.

خشکسالی یکی از چالش برانگیزترین مسائل کشاورزی است، که تولید محصولات کشاورزی از جمله گندم را به مخاطره انداخته است. تدوین برنامه های بهنژادی برای بهبود عملکرد و افزایش تحمل در برابر خشکی یک امر اساسی و مهم است. به منظور اجرای برنامه ی بهنژادی برای افزایش عملکرد در شرایط تنش خشکی رقم های گندم روشن و مهدوی تلاقی داده شدند. برای بررسی تنوع ژنتیکی و نحوه ی کنترل ژنتیکی عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مرتبط با تحمل به خشکی از طرح کارولینای شمالی III استفاده شد. تنوع فراوانی در جمعیت وجود داشت. اپیستازی نقش معنی داری در کنترل ژنتیکی صفات روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، شمار پنجه ی بارور، وزن هزاردانه و طول سنبله داشت. برای صفات طول و مساحت برگ پرچم سهم واریانس غالبیت بیشتر از افزایشی بود. برای بهنژادی این صفات روش بالک مناسب است. برای دیگر صفات اپیستازی معنی دار نبود و سهم واریانس افزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات بیشتر از غالبیت بود. این نتایج نشان می دهد گزینش در طی نسل های جداسازی برای این صفات مؤثر است و روش شجره ای و یا تلاقی برگشتی برای ادامه ی برنامه ی بهنژادی این صفات توصیه می شود. نتایج تحلیل مسیر نشان داد صفت شمار دانه در بوته بیشترین اثر مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد دانه را داشت.

کادمیوم یکی از فلزهای سنگین و از جمله آلاینده های مهم محیط زیست است که جوانه زنی و رشد و نمو گیاهان را مهار می کند، لذا در این شرایط استفاده از روش هایی که جوانه زنی گیاه را تحریک کند ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق تأثیر پیش تیمار بذر با آب (هیدروپرایمینگ) بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه های گیاه دارویی گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L. ) در شرایط تنش کادمیوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 در دانشگاه محقق اردبیلی بررسی شد. عامل های آزمایشی شامل تنش کادمیوم در چهار سطح (1S، 2S، 3S و 4S: به ترتیب 0، 10، 50 و 100 میلی گرم کادمیوم در لیتر) و پیش تیمار بذر با آب در چهار سطح (0 (شاهد)، 12، 24 و 48 ساعت) بود. نتایج نشان داد، با افزایش شدت تنش، میانگین درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک و طول گیاهچه، شاخص های طولی و وزنی توان و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز کاهش یافت. در شرایط بدون تنش، درصد و سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه های ناشی از بذرهای پیش تیمار شده به طور معنی داری بیشتر از بذرهای شاهد بود. پیش تیمار بذر با آب شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه های گاوزبان اروپایی در شرایط تنش کادمیوم را به طور معنی داری افزایش داد. به طوری که، پیش تیمار بذر با آب به مدت 48 ساعت سبب افزایش معنی دار و دو برابری در سرعت جوانه زنی بذرها، 5/4 برابری شاخص وزنی گیاهچه ها، 5/3 برابری فعالیت آنزیم کاتالاز و 5/2 برابری فعالیت آنزیم پراکسیداز نسبت به شاهد شد. در مجموع، پیش تیمار بذر با آب بذر به مدت 48 ساعت بیشترین اثر مثبت را بر جوانه زنی و رشد گیاهچه های گاوزبان اروپایی داشت.

به منظور بررسی بستر های کشت جایگزین پیت بر جوانه زنی و تولید نشاء توتون به روش شناور، آزمایشی در خزانه ی توتون به اجرا درآمد. تیمارها شامل بسترهای مختلف کشت، تشکیل شده از مقادیر متفاوت پیت، ورمیکولیت، خاک مزرعه، کود دامی، ماسه ی بادی، کمپوست پوست درخت و ضایعات کارخانه ی چای بودند. اختلاف معنی داری بین بستر های مختلف کشت از لحاظ صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، توان جوانه زنی، بنیه ی طولی گیاهچه، بنیه ی وزنی گیاهچه، قطر طوقه، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک گیاهچه وجود داشت. بیشترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، توان جوانه زنی و بنیه ی طولی گیاهچه در تیمار پیت 50 درصد + ورمیکولیت 25 درصد + خاک مزرعه 25 درصد و بیشترین میانگین های قطر طوقه و وزن خشک ریشه چه، وزن خشک گیاهچه و بنیه ی وزنی گیاهچه در تیمار کمپوست پوست درخت 50 درصد + خاک مزرعه 25 درصد + کود حیوانی 25 درصد، مشاهده شدند.

در این مطالعه واکنش به تنش خشکی هشت ژنوتیپ منتخب از کلکسیون کنجد بانک ژن گیاهی ملی ایران همراه با ارقام اولتان و داراب1، در شرایط معمول و تنش خشکی به صورت قطع آبیاری در آستانه گلدهی، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج، ژنوتیپ KC50662 و رقم اولتان از نظر عملکرد و اجزای آن در شرایط عادی و تنش در گروه برتر قرار گرفتند. طیف وسیعی از واکنش های حساس تا متحمل بر اساس شاخص های تحمل و حساسیت و تجزیه به مؤلفه های اصلی، نشان از تنوع کافی در کلکسیون کنجد جهت انتخاب در دو شرایط رطوبتی بود. ژنوتیپ های KC50658 و KC50321 به ترتیب متحمل ترین و حساس ترین و ژنوتیپ KC50662 و رقم اولتان، دارای پتانسیل عملکرد بالاتر در شرایط عادی و عملکرد بیش تر در شرایط تنش بودند. دو نمونه اخیر، با توجه به گروهبندی فرناندز در توصیف رفتار نمونه ها، با داشتن شاخص تحمل به تنش (STI) بیش تر، عملکرد بالاتر در هر دو شرایط داشتند. تجزیه به مؤلفه های اصلی، ضمن شناسایی صفات توجیه کننده تغییرات، نمونه ژنتیکی KC50662 و رقم اولتان را مناسب برای اصلاح در شرایط متغیر رطوبتی نشان داد. نتایج رگرسیون برای شاخص STI نشان داد، ژنوتیپ های با STI بالاتر، دارای وزن بیش تر دانه در کپسول، تعداد کپسول بیش تر در بوته، و برگ پائینی با دمبرگ بلندتر در شرایط معمول بودند.

به منظور بررسی تأثیر تاریخ و سن انتقال نشا بر عملکرد کمی و کیفی چغندرقند آزمایشی به صورت طرح کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرکت برکت جوین (کیلومتر 60 شمال غرب سبزوار) در سال زراعی 92-1391 انجام شد. عامل های مورد بررسی شامل تاریخ انتقال نشا (اول خرداد، 15 خرداد و اول تیر) به عنوان کرت اصلی و سن نشا در زمان انتقال (30، 40، 50 و 60 روزه به همراه کشت مستقیم) به عنوان کرت های فرعی بود. نتایج آزمایش نشان داد که تأخیر در تاریخ انتقال نشا سبب کاهش 4/16 درصدی عملکرد ریشه، 8/16 درصدی عملکرد قند و افزایش 5/9 درصدی سدیم شد. دیگر ویژگی های کیفی چغندرقند تحت تأثیر تاریخ انتقال نشا قرار نگرفت. افزایش سن نشا سبب افزایش عملکرد ریشه و عملکرد قند در مقایسه با کشت مستقیم شد درحالی که عیار قند، میزان پتاسیم و نیتروژن زیانبار تحت تأثیر قرار نگرفت. بنا بر نتایج بیشترین واکنش سن نشا به تاریخ کشت در کشت اول تیر مشاهده شد. بالاترین عملکرد ریشه در تاریخ کشت اول خرداد با کشت نشا 60 روزه مشاهده شد. تأخیر در تاریخ کشت در کشت مستقیم چغندرقند سبب کاهش قابل ملاحظه ی عملکرد ریشه و قند شد. در مجموع می توان در شرایط همسان این آزمایش در همه ی تاریخ های کاشت استفاده از نشا 60 روزه را برای دستیابی به عملکرد ریشه و قند مناسب توصیه کرد و در کشت دیرهنگام استفاده از نشا 30 روزه توصیه نمی شود.