پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل
سال:1388 | دوره:16 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

در این پژوهش مقاومت خمشی و فشاری چوب پالونیای(Paulownia fortunie)  5 ساله کشت شده در جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته گرگان مورد مطالعه قرار گرفت. درختان مورد نظر بر اساس ضوابط استاندارد انتخاب، نشانه گذاری و بینه زنی گردید. بینه ها بر اساس جهات جغرافیایی برش داده و به تخته هایی با ضخامت 6 سانتی متر تبدیل شدند. تخته های به دست آمده در هر جهت برای تهیه نمونه های خشک و تر به دو گروه تفکیک و کدگذاری شدند. برای تهیه نمونه های خشک، تخته های تفکیک شده در این گروه داراب بندی و در هوای آزاد (مسقف) قرار گرفتند که رطوبت تعادل آنها به 8.6 درصد رسید. سپس جرم حجمی نمونه های تر و خشک اندازه گیری شد. آزمایش فشار موازی الیاف و خمش استاتیک توسط دستگاه تست مقاومت مکانیکی اینسترون مدل 1186 انجام شد. تنش نهایی (su)، تنش حد تناسب (spl)، مدول الاستیسیته در جهت الیاف (EL)، مدول گسیختگی (MOR)، مدول الاستیسیته ظاهری (MOE) و مدول الاستیسیته واقعی (E1) محاسبه شد. اثر فاصله رویش، جهات جغرافیایی و ارتفاع درخت به صورت فاکتوریل در قالب طرح آزمایشی کاملا تصادفی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که چوب پالونیا با جرم حجمی خشک (D0) برابر 0.26 گرم بر سانتی مترمکعب و جرم حجمی ظاهری (Dh) برابر 0.28 گرم بر سانتی مترمکعب از جمله چوب های بسیار سبک می باشد. همچنین نسبت بالای مقاومت چوب پالونیا به وزن آن جایگاه ویژه این گونه را جهت ساخت سازه های سبک و مقاوم تثبیت می کند. همچنین با افزایش ارتفاع درخت مقاومت های مکانیکی افزایش می یابد. به خصوص این پدیده با کاهش فاصله رویش (کاشت) مشهودتر است. از طرف دیگر فاصله کاشت کوچک تر ضمن تولید چوب با مقاومت های مکانیکی مناسب، موجب افزایش پتانسیل میزان تولید چوب می گردد.

به منظور ارزیابی میزان موفقیت و زنده مانی گونه های سنجد و زبان گنجشک در جنگل کاری اطراف فرودگاه بین المللی شهر تبریز، پارامترهای کمی و کیفی درختان در 96 قطعه نمونه 300 مترمربعی دایره ای شکل اندازه گیری شد. جهت بررسی تاثیرات ادافیکی این دو گونه، 9 نمونه از دو عمق 10-0 و 20-10 سانتی متری خاک توده های جنگلی سنجد، زبان گنجشک و منطقه شاهد مجاور آنها که طبیعی و بدون پوشش گیاهی بود، به صورت تصادفی برداشت شد. نتایج نشان داد که نه تنها بین گونه زبان گنجشک و سنجد از لحاظ رشد قطری، رویش ارتفاعی و میانگین سطح مقطع در هکتار اختلاف معنی د اری وجود نداشت، بلکه در بیشتر موارد گونه زبان گنجشک نسبت به سنجد از وضعیت کیفی مناسب تری برخوردار بود. در تجزیه و تحلیل خاک مشخص شد که این 2 گونه مقدار هدایت الکتریکی خاک را در عمق 20-10 سانتی متر افزایش دادند، اما بر مقدار عناصر آهک و پتاسیم تاثیر معنی داری نداشتند. عمق 10-0 سانتی متر خاک توده زبان گنجشک و منطقه شاهد مقدار اسیدیته بیشتری نسبت به عمق 20-10 سانتی متری داشت. درصد کربن آلی و نیتروژن نیز در عمق 10-0 سانتی متر خاک توده های سنجد و زبان گنجشک در سطح احتمال 5 درصد بیشتر از عمق 20-10 سانتی متری بود. سنجد و زبان گنجشک در سطح احتمال 1 درصد باعث کاهش مقدار فسفر در اعماق 10-0 و 20-10 سانتی متری خاک شدند. در سایر مقایسه های انجام شده، اختلاف معنی داری بین میانگین ها مشاهده نشد.

تفکیک طبقات سنی در سطوح بزرگ با استفاده از داده های ماهواره ای در مدیریت پایدار توده های جنگلی اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش به منظور قابلیت داده های سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 در تفکیک طبقات سنی، داده های رقومی این سنجنده مربوط به 16 تیر ماه 1381 از جنگل بلوط لوه در استان گلستان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. جمع آوری داده های زمینی مورد نیاز جهت تفکیک طبقات سنی توده های جنگلی مدیریت شده به روش تدریجی پناهی منطقه از طریق نمونه برداری به روش خوشه ای صورت گرفته و تعداد 99 قطعه نمونه شامل 32 قطعه نمونه در دانگ اول (45-25 ساله)، 33 قطعه نمونه در دانگ دوم (5-25 ساله) و 34 قطعه نمونه در توده بهره برداری نشده (بیشتر از 45 ساله) پیاده شد. تصاویر ماهواره ای پس از اعمال تصحیحات هندسی و کاهش اثر اتمسفری مورد پردازش های نسبت گیری باندها و ایجاد شاخص های متداول گیاهی و تجزیه مولفه های اصلی قرار گرفتند. در این پژوهش، تفکیک پذیری سه طبقه سنی به روش نظارت شده و با الگوریتم های طبقه بندی حداکثر احتمال، حداقل فاصله، متوازی السطوح و فیشر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که الگوریتم حداکثر احتمال با سه طبقه سنی به ترتیب با دقت کلی 79 درصد و ضریب کاپا 0.68 بهتر از دیگر الگوریتم ها توانست طبقات سنی را تفکیک نماید. نتایج به دست آمده از ارزیابی صحت و تفکیک پذیری طبقات نشان دهنده تداخل طیفی بین طبقات سنی 25-5 و بیشتر از 45 ساله بود. با ادغام این دو طبقه سنی صحت کلی و ضریب کاپا به ترتیب معادل 94 درصد و 0.86 به دست آمد. و این اطلاعات در برآورد بالومیس و کربن و همچنین شناسایی مکان هایی که نیاز به تیمارهای جنگل شناسی و دیگر فعالیت های مدیریتی جنگل دارند مفید می باشد.

در این پژوهش اثر تیمارهای مختلف خاک روی بذر با هدف افزایش موفقیت در رویاندن بذر و زنده مانی (تولید نهال) کاج بروسیا در نهالستان کلوده آمل بررسی شد. بذرها در گلدان های پلاستیکی با 4 ترکیب مختلف خاک شامل: (1) خاک رایج نهالستان (شاهد)، (2) خاک شاهد: کود دامی (1:5)، (3) خاک شاهد: خاک برگ (1:5)، (4) خاک شاهد: کود دامی: خاک برگ (1:1:5) با 4 تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی کاشته شدند. بعد از ثبت داده های مربوط به جوانه زنی، زنده مانی نهال ها در 4 ماه مختلف مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که نوع خاک بر تمامی صفات جوانه زنی معنی دار بوده است، به طوری که تیمار 4 (خاک شاهد: کود دامی: خاک برگ) در تمامی صفات (به استثنای میانگین زمان جوانه زنی) دارای بیشترین مقدار بود. نتایج همبستگی نیز ارتباط نسبتا قوی بین صفات جوانه زنی و نوع خاک را نشان داد. همچنین بین میزان زنده مانی نهال ها و نوع خاک یک ارتباط معنی دار مشاهده گردید، به طوری که اعمال تیمارهای کودی سبب افزایش حدود 25 درصدی میزان زنده مانی نهال ها در تیمار 4 نسبت به خاک شاهد گردیده بود. از نتایج این تحقیق استنتاج می شود که «مواد آلی» سبب بهبود شرایط فیزیکی و تغذیه ای خاک و به دنبال آن افزایش میزان جوانه زنی بذر و درصد زنده مانی نهال کاج بروسیا می شوند. پیشنهاد می شود جهت افزایش کیفی و کمی عملکرد تولید نهال این گونه در نهالستان ها، به ترکیب بستر کاشت و عناصر تغذیه ای خاک توجه ویژه ای اعمال شود.

هدف این پژوهش تشخیص طیف شکل های زیستی ناحیه رویشی ایران- تورانی می باشد. با مشخص نمودن این طیف می توان شکل های زیستی غالب این ناحیه را تعیین و با مقایسه این طیف با طیف شکل های زیستی گیاهان دیگر رویشگاه ها و جنگل ها (مدیترانه ای، معتدله و ...)، جایگاه این ناحیه را در میان دیگر رویش ها و جنگل ها مشخص نمود. به این منظور ابتدا مطالعاتی که در مورد طیف شکل زیستی در قسمت های مختلف ناحیه رویشی ایران- تورانی صورت گرفته بود جمع آوری شد و میانگین شکل های زیستی این ناحیه رویشی با استفاده از آزمون کای- اسکور (c^2) با طیف نرمال رانکایر (فراوانی مورد انتظار) مقایسه گردید. سپس مطالعاتی که در مورد شکل زیستی در تیپ های گیاهی در سایر مناطق دنیا صورت گرفته بود جمع آوری شد. جهت دسته بندی رویشگاه و شکل زیستی از آنالیز تطبیقی اریب استفاده گردید. نتایج نشان داد که در ناحیه رویشی ایران- تورانی تروفیت ها و همی کریپتوفیت ها بیشترین و معمولا فانروفیت ها کمترین درصد شکل های زیستی را به خود اختصاص می دهند. در آنالیز تطبیقی اریب، ناحیه رویشی ایران- تورانی در گروه مجزایی نسبت به دیگر رویشگاه ها قرار نگرفت. با استفاده از آنالیز تطبیقی اریب نشان داده شد که در میان رویش ها و جنگل های دنیا، جنگل های مدیترانه ای شرایط محیطی نزدیک تری به ناحیه رویشی ایران- تورانی دارد.

صنوبرها درختانی تند رشد و آب دوست هستند که در زمین های خیلی مرطوب یا خشک دچار ضعف و کاهش رشد می گردند. امروزه زراعت چوب این جنس در مزارع و حاشیه رودخانه ها و کانال های آبیاری نقش موثری در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی دارد. هدف از این پژوهش مطالعه تاثیر تنش های خشکی و غرقابی بر سه گونه صنوبر شامل صنوبر اورآمریکانا 476، صنوبر دلتوییدس 63.51 و تبریزی 64.13 و مقایسه آنها با یکدیگر است. جهت انجام این پژوهش از موفق ترین کلن های گونه های فوق در استان گلستان به لحاظ تولید چوب، قلمه گیری و در گلدان های پلاستیکی کشت گردیدند. سپس 30 نهال از هر گونه برای هر تیمار (غرقابی و خشکی) به آزمایشگاه منتقل و با یک شاهد (آبیاری 150 میلی لیتر هر دو روز یک بار) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی تحت تنش های خشکی و غرقابی و سایر شرایط محیطی ثابت قرار داده شدند. میزان نرخ فتوسنتز خالص به وسیله دستگاه LCA-3 به طور روزانه تا از بین رفتن کامل نهال ها در اثر تنش ها اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل واریانس و مقایسه چندگانه دانکن داده ها نشان داد که تنش آبی باعث کاهش نرخ فتوسنتز خالص و درصد زنده مانی نهال های صنوبر نسبت به شاهد می شود. همچنین گونه اورآمریکانا از نظر نرخ فتوسنتز خالص و درصد زنده مانی نسبت به دو گونه دیگر در تنش های خشکی و غرقابی موفق تر بوده و مقاومت به غرقابی آن بیشتر از خشکی است. در حالی که دو گونه دیگر به تنش خشکی مقاومت بیشتری را نسبت به غرقابی از خود نشان دادند.

در این پژوهش جهت بررسی مقاومت های مکانیکی و ویژگی های نوری کاغذ کرافت لاینر حاصل از اختلاط الیاف کارتن و روزنامه بازیافتی با خمیر کرافت بکر مخلوط پهن برگان داخلی، الیاف کاغذهای کارتن و روزنامه بازیافتی بر اساس روش متداول در صنایع بازیافت کاغذ مجددا به خمیر کاغذ تبدیل شدند. بعد از اندازه گیری درجه روانی اولیه آنها، خمیرهای یاد شده به صورت جداگانه پالایش شدند تا به درجه روانی مناسب برای ساخت کاغذ کرافت لاینر برسند. خمیرهای حاصل با نسبت های اختلاط (85 ،10، 5)، (80، 10، 10)، (75، 10، 15)، (70، 10، 20)، (70، 15، 15)، (65، 15، 20) ، (50، 25، 25)، (25، 50، 25) و (25، 25، 50) درصد به ترتیب برای خمیر بکر، الیاف کارتن و روزنامه بازیافتی با یکدیگر مخلوط شده و از هر کدام از ترکیب های بالا کاغذهای دست ساز تهیه شد و ویژگی های مکانیکی و نوری آنها با ویژگی های یاد شده در کاغذ دست ساز حاصل از 100 درصد خمیر کرافت بکر (نمونه شاهد) مقایسه گردید. از آزمون تجزیه واریانس برای مقایسه ویژگی های کاغذهای ترکیبی با نمونه شاهد استفاده شد. برای تعیین بهترین تیمار از نظر مجموع ویژگی های مورد بررسی از معادله نرمال سازی استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش درصد الیاف کارتن و روزنامه بازیافتی در مخلوط خمیرها، مقاومت به کشش، پاره شدن و ترکیدن کاغذهای کرافت لاینر حاصل کاهش یافته و درجه روشنی آنها افزایش می یابد. با توجه به امتیازات متعلق به هر یک از تیمارهای آزمایشی مشاهده گردید که می توان از مقدار 25 درصد از هر یک از الیاف کارتن و روزنامه بازیافتی (در مجموع 50 درصد) در مخلوط خمیر کرافت بکر مخلوط پهن برگان استفاده کرد و کاغذی با ویژگی های مکانیکی و نوری مطلوب به دست آورد.

در شکل گیری، توسعه و پایداری جوامع گیاهی، عوامل اکولوژیکی مختلفی نقش دارند که مهم ترین آنها فاکتورهای فیزیوگرافیک می باشند. هدف این پژوهش شناسایی تیپ های جنگلی و تاثیر عوامل فیزیوگرافیک رویشگاه شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهات دامنه بر روی برخی از مشخصات کمی تیپ ها می باشد. این پژوهش در سری 2 جنگل تحقیقاتی واز به مساحت 847.5 هکتار در شهرستان چمستان استان مازندران انجام شد. در این بررسی تعداد 265 قطعه نمونه برداشت و شبکه آماربرداری به صورت تصادفی سیستماتیک با ابعاد 150×200 متر طراحی و قطعات نمونه دایره ای شکل 10 آری پیاده گردید. در هر قطعه نمونه تعدادی از فاکتورهای کمی درختان شامل قطر برابر سینه و ارتفاع درختان شاهد ثبت شد. به منظور تشخیص و تفکیک تیپ ها از میانگین مجموع سطح مقطع برابر سینه درختان در قطعه نمونه و روش آنالیز دوطرفه گونه های شاخص استفاده و توده های جنگلی در 7 تیپ گروه بندی شد. به منظور مقایسه تیپ ها و نقش عوامل فیزیوگرافیک بر روی مشخصات کمی آنها، از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون دانکن و برای بررسی همبستگی عوامل فیزیوگرافیک رویشگاه با تیپ های جنگلی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج نشان داد که تیپ های جنگلی علاوه بر اختلاف از نظر خصوصیات فلوریستیکی از نظر عوامل فیزیوگرافیک رویشگاه نیز از یکدیگر متمایز هستند. مقایسه تیپ ها از نظر برخی از مشخصات کمی با یکدیگر نشان می دهد که تیپ 6 دارای کمترین مقدار میانگین سطح مقطع برابر سینه، حجم در هکتار و ارتفاع درختان شاهد می باشد. بررسی عوامل فیزیوگرافیک بر روی مشخصات کمی تیپ ها نشان می دهد که میانگین سطح مقطع برابر سینه و میانگین حجم در هکتار، میانگین تعداد زادآوری و میانگین درصد پوشش علفی و میانگین ارتفاع درختان شاهد، به ترتیب با جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب دامنه و ارتفاع از سطح دریا اختلاف آماری معنی داری را نشان می دهند. قابل ذکر است که محدوده ارتفاع 1200 تا 1600 متر از سطح دریا شرایط ایده الی برای استقرار راشستان تشخیص داده شد.