پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1391 | دوره:28 | شماره:3 (پیاپی 48) |تعداد مقالات:6

سنگ های منشاء از چگالی کمتری نسبت به دیگر لایه ها برخوردار بوده و از طرفی سرعت عبور موج، تخلخل و مقاومت بیشتری را نشان می دهند. بنابراین می توان از نگاره های چاه پیمایی به منظور شناسایی این سنگ ها و بعنوان شاخصی جهت تعیین توان هیدروکربنی آنها استفاده نمود. این مهم معمولا بوسیله روش های هوشمند نظیر شبکه عصبی مصنوعی و DLogR انجام می گیرد. سنگ شناسی متغیر و وجود مقادیر گوناگون ماده آلی کل (TOC)، موجب شد تا سازند شیلی - آهکی پابده جهت اعتبارسنجی و مقایسه نتایج روش های نامبرده در زمینه سنجش TOC انتخاب گردد. آنالیز رگرسیونی نشان می دهد که انطباق نتایج شبکه عصبی با مقادیر پیرولیز راک ایول (%99)، به مراتب بهتر از انطباق نتایج روش (%60) DLogR است. محاسبه مجذور خطای میانگین (Mean Square Error) روش های یادشده نیز نتیجه فوق را آشکار نمود (استفاده بدلیل کارایی بالاتر MSE در نمایش خطای واقعی)، به طوریکه خطای MSE روش شبکه عصبی (0.07)، بسیار کمتر از روش DLogR (0.98) است. با افزایش محتوای ماده آلی و میزان رس نمونه ها، کارایی روش DLogR نیز افزایش می یابد. در این مطالعه،MSE  روش DLogR از سنگ شناسی شیلی به آهکی، به ترتیب از 0.27 به 1.41 افزایش می یابد. بر اساس نتایج شبکه،TOC  در سازند پابده میدان مارون از 0.45 تا 4 درصد وزنی متغیر می باشد. این سازند را از نظر میزان TOC می توان به سه بخش A و C، با مقادیر ماده آلی کمتر از %1 و B، با مقادیر ماده آلی بالاتر از %1 تقسیم نمود. ضخامت کل، میزان ماده آلی و درصد رس سازند در راستای جنوب شرق میدان افزایش می یابد که این خود نشانگر افزایش عمق حوضه ته نشینی در این راستا می باشد. در نهایت، با توجه به انطباق مرز بالایی لایه غنی از ماده آلی B با نوسانات شدید نگاره گاما، می توان این مرز را بعنوان شاخصی مناسب جهت شناسایی مرز ائوسن الیگوسن و رخداد پیرنین به کار گرفت.

دو فرآیند دیاژنزی گلاکونیتی شدن و تشکیل سیمان کلسیتی و ارتباط آنها با تغییرات سطح آب دریا در رسوبات سیلیسی آواری - کربناته سازند آیتامیر (آلبین - سنومانین) در حوضه کپه داغ مورد بررسی قرار گرفته است. واحد ماسه سنگ تحتانی، شامل تناوبی عمدتا از ماسه سنگ و بین لایه های شیل - آهک و واحد شیل فوقانی، دو بخش عمده رسوبات این سازند را تشکیل می دهند. ماسه سنگ های واحد تحتانی از نظر ترکیب و ارتباط آنها با تغییرات سطح آب دریا به دو دسته رخساره های پیشرونده و پسرونده تقسیم می شوند و بر این اساس، مسیرهای دیاژنتیکی مختلفی را نشان می دهند. در رخساره های پیشرونده پوسته های فسیلی تجمع یافته اند که با پیشرفت دیاژنز تحت سیمانی شدن وسیع قرار گرفته و در طی مراحل دفن حداقل فشردگی را تحمل کرده اند. در ماسه سنگ های پسرونده که دارای مقادیر کمتری پوسته های فسیلی هستند سیمان کلسیتی به میزان محدود مشاهده می شود و فرآیند فشردگی تاثیر بیشتری داشته است. سیمان کربناته و گلاکونی در سازند آیتامیر در دسته رخساره های پیشرونده (TST) و به خصوص در زیر سطح حداکثر سیلابی (MFS) و در زیر سطح پیشروی (TS) مشاهده می شوند. در صورتی که در رسوبات دسته رخساره های پسرونده (HST) اساسا مقادیر بسیار کمتری سیمان کلسیتی و گلاکونی وجود دارد. علاوه بر این دسته رخساره های پیشرونده و سطح حداکثر سیلابی با گلاکونیت های رسیده و خیلی رسیده مشخص است.

گروه شمشک در منطقه بلده دارای گسترش و رخنمون بسیار خوبی می باشد. تعداد 22 گونه ماکروفسیل گیاهی متعلق به 14 جنس از راسته های مختلفی نظیر اکوئی ستال ها، فیلیکال ها، بنتیتال ها، سیکادال ها، گینکگوآل ها، چکانوسکیال ها و کونی فرال ها تشخیص داده شد. دو بیوزون تجمعی (Assemblage zone) در منطقه بلده، البرز مرکزی مورد شناسایی قرار گرفت. بیوزون تجمعی I با دو گونه Ptilophyllum minor و Klukia exilis و بیوزون تجمعی II با اولین حضور گونه Coniopteris hymenophylloides و آخرین حضور گونه Ptilophyllum harrisianum تعیین می شوند. همچنین، بر مبنای حضور گونه های Equisetites columnaris، Coniopteris hymenophylloides، Klukia exilis،Nilssonia macrophylla  و Ptilophyllum minor سن ژوراسیک زیرین تا میانی (؟ هتانژین - توآرسین تا باژوسین) برای رسوبات این منطقه خاطرنشان می گردد.

پلایای گاوخونی واقع در 130 کیلومتری جنوب شرق اصفهان از پهنه های ماسه ای، گلی و نمکی تشکیل شده است. این پلایا شامل دو محیط دلتایی و دریاچه پلایایی است. در غرب آن تپه های ماسه ای به طول حدود 45 کیلومتر گسترش دارند. اجزاء تشکیل دهنده رسوبات ماسه ای بادی و آبی را خرده سنگ های آندزیت، داسیت، توف، گرانیت، شیست، گنیس، سنگ آهک فسیل دار، ماسه سنگ و کانی های کوارتز و فلدسپات تشکیل می دهند. کانی های سنگین این رسوبات را مجموعه کانی های سنگین هورنبلند، پیروکسن، اپیدوت، زیرکن، گارنت، اسپینل، ایدوکراز، تورمالین، بیوتیت، ولاستونیت، مگنتیت، هماتیت، گوتیت و پیریت شامل می شوند. نتایج موید این است که اسکارن های فشارک واقع در شمال شرق منطقه منشا کانی های اسپینل، ایدیوکراز و ولاستونیت هستند. کانی های سیلیکاته سنگین هورنبلند، پیروکسن، اپیدوت، زیرکن، گارنت، تورمالین، بیوتیت و مگنتیت غالبا از نوار آتشفشانی ارومیه - دختر واقع در شمال شرق منطقه و پیریت، هماتیت و لیمونیت از انواع سنگ های آهن دار منطقه منشا گرفته اند. مطالعات بیانگر این است که لیتولوژی و توزیع آن در حوزه آبریز پلایا و حمل ذرات توسط رودخانه دائمی زاینده رود در نوع جنس و توزیع ذرات در ماسه های آبی و بادی منطقه نقش زیادی داشته و سایر عوامل از اهمیت کمتری برخوردار بوده اند.

عوامل زمین شناسی و رسوب شناسی در تغییرات اندازه مواد بستر در جهت پایین دست رودخانه موثر هستند و می توان در جهت شناخت فرآیندهای هیدرولوژی حوزه آبخیز و همچنین در طراحی سازه های هیدرولیکی و مدیرت مخازن استفاده نمود. به همین منظور این پژوهش در حوزه آبخیز قلعه سر با طول رودخانه اصلی 24 کیلومتر در حوزه آبخیز قلعه سر در استان مازندران انجام گرفت. در این پژوهش، پس از شناسایی منطقه مورد نظر، رسوبات از 11 مقطع در طول آبراهه اصلی در جهت پایین دست رودخانه به روش ترکیبی نمونه برداری شد. سپس خصوصیات ریخت سنجی رسوبات بستر با استفاده از روش الک و دستگاه گراولومتر و در نهایت با استفاده از نرم افزار  GRADISTATتعیین شد. همچنین خصوصیات فیزیکی حوزه آبخیز در محیط نرم افزار Arc/GIS 9.2 بدست آمد. در نهایت به منظور تعیین موثرترین ویژگی های فیزیکی حوزه بر خصوصیات ریخت سنجی رسوبات بستر، جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 16 استفاده شد. نتایج رگرسیونی دو متغیره نشان داد که بهترین مدل بدست آمده بین فاکتور D50 با آبراهه رتبه 1 و در رگرسیون چند متغیره بین فاکتور D50 با فاصله از بالادست بوده است.

رسوبات پرمین (گوادالوپین - لوپینگین) در مقطع ایل بیک در ناحیه زردکوه بختیاری در زاگرس مرتفع برای اولین بار از نظر فونای فوزولینید موجود در آن بطور جامع بررسی شد. در این مطالعه تعداد 30 گونه متعلق به 14 جنس شناسایی شدند و علاوه بر این گونه جدید Rugososchwagerina zagroensis از نظر سیستماتیک توصیف شد. تعداد 5 زون فوزولینید در سازند دالان در مقطع مورد مطالعه شده شناسایی شد. قدیمی ترین زون Preaskinerella parviflucta-Chusenella? pseudocompacta است که در 120 متری قاعده مقطع وجود دارد و قابل نسبت دادن به کوبرگندین است. دومین زون که در فاصله 120 متری تا 320 متری مقطع شناسایی شده Eopolydiexodina persica است که سن مورگابین زیرین - میانی را دارد. سومین زون که Chusenella schwageriniformis-Rugososchwagerina zagroensis است در یک افق باریک در 320 متری تا 350 متری توالی سازند دالان وجود دارد و سن مورگابین بالا - میدین آغازی را نشان می دهد. چهارمین زون Parafusulina crassispira است که به سن میدین زیرین است در فاصله 360 متری تا 435 متری قاعده مقطع قابل تشخیص است. پنجمین زون Afghanella schencki است که به سن بخش بالایی میدین است و در فاصله 438 متری تا 687 متری قاعده توالی قرار دارد. چینه های که در 920 متری قاعده مقطع وجود دارند دارای فرامینیفرهایی نظیر Paraglobivalvulina sp. و  Dagmarita sp.است که سن لوپینگین برای آن در نظر گرفته می شود. چینه هایی که در فاصله 687 متری و 920 متری در داخل توالی وجود دارند فاقد فسیل هستند و بنابراین یا سن آنها گوادالوپین و یا لوپینگین است. فونای فوزولینید مطالعه شده شباهت با فونای تتیس غربی را نشان می دهد.