مطالعات شبه قاره
سال:1392 | دوره:5 | شماره:14 |تعداد مقالات:8

اقتصاد سیاسی از جمله شاخه های علوم اجتماعی است که به بررسی کیفیت و میزان دخالت دولت در اقتصاد می پردازد و تحلیل چگونگی رابطه میان اقتصاد و سیاست را با توجه به شرایط و ویژگی های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه مورد توجه قرار می دهد.هند از جمله کشورهایی است که با ایجاد تحولاتی در حوزه اقتصاد سیاسی و اعمال دگرگونی هایی در سیاست های داخلی و سیاست خارجی خویش توانسته است به رشد و توسعه اقتصادی چشمگیری دست پیدا کند و در رده قدرت های برتر منطقه ای قرار گرفته و در جهت تبدیل به یک قدرت جهانی حرکت نماید.مدعای این پژوهش اینست که محوریت واقع شدن توسعه انسانی در کنار تقویت بخش خصوصی از یک سو، و تغییر در سیاست "عدم تعهد" و اتخاذ استراتژی واقع گرایی در سیاست خارجی به منظور ارتقای منافع ملی از سوی دیگر، زمینه ساز تحقق جهش های اقتصادی این کشور و تبدیل آن به یک قدرت عمده جهانی شده است.

محمد حسین نظیری نیشابوری (؟-1021ه.ق) از شاعران فارسی زبانی است که بخش اعظم عمر خویش را در هند گذرانده است. وی در اشعارش از شاعران نامدار پیش از خود مانند سعدی، حافظ و بابا فغانی استقبال کرده است. یکی از شاعرانی که نظیری در اشعار خویش بویژه قصایدش از وی استقبال و گاهی تقلید کرده و بدین نکته نیز اشاره نموده، انوری ابیوردی است. تحلیل و مقایسه استقبال نظیری از انوری می تواند چگونگی و میزان خلاقیت یا تقلید محض وی را نشان دهد.در این پژوهش با به کار گیری روش هلیدی (1994) در زبانشناسی نقشگرا - سیستمی و تحلیل فرآیندهای مختلف و اجزای آن ها و نیز بررسی دستگاه های آوایی، واژگانی و نحوی قصیده ای از انوری و استقبال نظیری از آن (68 بیت) میزان تشابه دو متن، خلاقیت یا تقلید نظیری بررسی شده است. حاصل تحقیق نشان می دهد قصیده نظیری، مشابهت های فراوانی در بخش های مختلف با قصیده انوری دارد و حتی در مواردی، فراوانی نتایج مانند عناصر پیرامونی، کنشگرها و کنش پذیرها، ساخت های متعدی و ... در قصیده نظیری، بیش از ابیات انوری است که می توان آن را نتیجه موانست زیاد شاعر با شعر انوری دانست.

نهضت نامه های ابریشمی، حرکتی سیاسی و مذهبی بود که به وسیله شخصی به نام محمود الحسن دیوبندی مشهور به شیخ الهندی بر ضد انگلیسی ها در هندوستان و شبه قاره صورت پذیرفت که دامنه آن تا افغانستان و ایران کشیده شد. وی تحت تاثیر افکار سلف گرایانه رهبران مدرسه دیوبند هند قرار داشت و چون مکاتبات و نامه های رهبران این حرکت، بر روی پارچه هایی از جنس ابریشم نوشته می شد، این جنبش به نام نهضت نامه های ابریشمی نامیده شده است. این حرکت در جنگ جهانی اول با تاثیر پذیری از اتحاد عثمانیان و آلمانی ها، فعالیت هایی را به نفع آلمانی ها و علیه منافع بریتانیا در منطقه خاورمیانه و هند انجام داد و عاقبت با کشف برخی از نامه های آنان توسط ماموران اداره اطلاعات پنجاب وابسته به سازمان مخفی انگلیس، فعالیت های آنان فاش و ضربه هایی بر آنان وارد گردید.روش پژوهش تاریخی با تکیه بر منابع و متون تاریخی است که بیشتر بر منابع انگلیسی و نوشته های محققان پاکستانی و هندی و برخی از منابع محلی ایرانی که محققان بلوچ نوشته اند، متکی است. مهمترین نتیجه این پژوهش، تاثیری است که مسلمانان از شورش بزرگ هند گرفتند و باعث جنبشی ضد انگلیسی با گرایش های دینی گردید. این جنبش اعتراضات هند را در سرزمین های دیگر گستراند و آن را با نارضایتی های عراق و عثمانی پیوند داد و با آغاز حرکت های متحدین یکی از عوامل پیوند مسلمانان شبه قاره هند با عثمانی و تاثیر پذیری آنان از فتوای علمای عثمانی شد.

در بررسی دیوان شاعران و تذکره های شعری گاه با ابیات و اشعاری مواجه می شویم که به دو یا چند شاعر منتسب شده اند. به عنوان مثال در متن های مختلفی چون عرفات العاشقین و مجمع الفصحا، اشعاری را که صحت انتساب آن ها به انوری قطعی تر به نظر می آید، به تاج الدین نسبت داده اند.سعی ما در این نوشتار بر این است که با استناد به تذکره خطی بتخانه، اشعاری را که به انوری منتسب شده و در متون دیگر به نام تاج الدین فارسی یا دهلوی - معروف به ریزه - به ثبت رسیده است بررسی کرده و صحت انتساب آن اشعار را به هر یک از دو شاعر به اثبات برسانیم.در این مقاله با بررسی دو شعر که در بتخانه به نام انوری ثبت شده و در دیوان او نیز موجود است و به نام تاج الدین نیز به ثبت رسیده است و نیز بررسی هفت شعر که در بتخانه به نام انوری ثبت شده است؛ اما در دیوان او موجود نیست و بعضی از آن ها به نام تاج الدین نیز آمده است و اشعاری که به نام انوری و ریزه هر دو ثبت شده است و همچنین به معرفی اشعاری نویافته از انوری در بتخانه می پردازیم.

روابط نزدیک و تنگاتنگ ایران و هند در طول تاریخ، زمینه ساز تعاملات بسیاری میان این دو ملت بوده است و مسافرت ها و مهاجرت های فراوانی را بین ساکنان این دو سرزمین موجب شده است. از مهمترین این مهاجرت ها، مهاجرت گسترده دانشمندان، هنرمندان، ادیبان و سایر اقشار ایرانی عصر صفویه است. در باب چرایی این مهاجرت، بحث های بسیاری شده و نظرات گوناگونی مطرح گردیده است: تعصبات مذهبی شاهان صفویه، توجه گورکانیان هند به زبان و ادب پارسی و صله های گران آنان از مهمترین عوامل این مهاجرت ها و مسافرت ها دانسته شده است. کندوکاو در شعر صائب از این منظر نشان می دهد انگیزه این کوچیدن ها در مورد افراد مختلف، متفاوت بوده است. در واقع فراهم آمدن زمینه مسافرت های برون مرزی در روزگار صفویان به دلیل سیاست های خارجی پادشاهان این عصر، بویژه شاه عباس، افراد بی شماری را با انگیزه های گوناگون به سوی هند کشانده است که در مورد صائب، ناخرسندی از شرایط اجتماعی و انحطاط اخلاقی عصر صفویه، غرابت سبک شعر او، جستجوی مستمعی سخندان و سخن شناس و جستجوی سرزمینی که آزادی اندیشه و گرایشات عارفانه را برتابد، قابل ذکرند.

شهر دهانه غلامان سیستان، یکی از محوطه های شناخته شده و کلیدی در بخش شرقی امپراتوری هخامنشی به شمار می رود. نمایندگان ساتراپ زرنکه (سیستان) بر پلکان های شرقی آپادانای تخت جمشید در حال آوردن هدایایی مانند گاو و سپرهای بلند نقش گردیده اند. علاوه بر این، نمایندگان سایر ساتراپی های شرقی مانند هندیان، آراخوزیه و گنداریان نیز در حال حمل هدایای خود به بارگاه شاهی هستند. هم اکنون شرقی ترین ایالات این امپراتوری ایرانی در خارج از مرزهای کنونی آن و در کشورهای افغانستان، پاکستان و هند واقع شده است. متون کتیبه ها و نقش برجسته های هخامنشی، آشکارا بیانگر اهمیت ایالت های شرقی امپراتوری از جمله ساتراپ های هنیدوش، آراخوزیایی و گنداریان است. تکرار اسامی آن ها پس از مراکز حکومتی در فهرست های ایالتی، همچنین عمل جسورانه مسلح بودن آن ها در برخی نقوش و اخذ مالیات سنگین از ایالات شرقی جملگی بیانگر اهمیت سیاسی این بخش از امپراتوری است.کاوش های صورت گرفته در سیستان، پاکستان و افغانستان بسیاری از زوایای گنگ و مبهم تاریخی این ایالات را نمایان ساخت و نشان داد که ساتراپی های مذکور علاوه بر ارتباطات فرهنگی نزدیک با یکدیگر، در بسیاری از زمینه های تمدنی و سیاسی بر هم کنش های فراوانی داشته اند؛ به گونه ای که با مشاهده آثار هم دوره در محوطه های باستانی این ساتراپی ها، می توان یگانگی فرهنگی را آشکارا در بین آن ها مشاهده نمود. برای این منظور، محوطه های باستانی بلمبت، اکرا و چارسدا در پاکستان که لایه های هخامنشی دارند، با محوطه نادعلی (سرخ داغ) در افغانستان و محوطه هخامنشی دهانه غلامان در سیستان مورد مطالعه قرا گرفتند وسفالینه های آن ها با یکدیگر از نظر تکنیک و ویژگی های فنی و شکلی، هدف مقایسه های گونه شناختی قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعات نشان داد که سیستان در دوره هخامنشی بیش از نواحی داخلی ایران، با مناطق شرقی ارتباط و پیوند داشته است.

تمام میراث مکتوب زبان فارسی لزوما در چارچوب مرزهای فعلی جغرافیایی ایران قابل احصا نیست و تحولات گوناگون گذشته، باعث جدایی بخش هایی از این سرزمین، گسترش زبان فارسی و پیدایش آثاری به این زبان در مرزهای خارج از ایران گردیده است. گل محمد ناطق مکرانی یکی از سخنوران منطقه بلوچستان پاکستان است که متاسفانه برای ادب دوستان، چندان شناخته شده نیست. آثار ناطق عبارتند از دیوان و یک مثنوی که مثنوی او در دست نیست و دیوان مختصر او که «جوهر معظم» نام دارد، تنها اثر موجود وی است. این دیوان تا به حال دو بار در هند و پاکستان به چاپ رسیده است و اشعاری در قالب های قصیده، قطعه، رباعی و غزل را شامل می شود که در چاپ دوم، مجموعه نامه های شاعر نیز بر آن افزوده شده است. نگارندگان در این مقاله پس از معرفی مختصر شاعر و دیوان وی، با سیری در این اثر، به روش تحلیل محتوای اشعار، به بررسی کوتاه سبک، مضمون و محتوای آن پرداخته اند.