مطالعات شبه قاره
سال:1392 | دوره:5 | شماره:15 |تعداد مقالات:11

خرد به عنوان پدیده و آفریده ای شریف و گوهری تابناک از مضامین برجسته سروده ها و نگاشته های بسیاری از فرزانگان و سخن سنجان بوده و موجب شده است تا فرمانروایان ملک سخن و ادب هر سرزمینی به اقتضای حال و مقام سخن و سخن نیوشان خویش از آن بهره برند.سخنور دل آگاه و سخته سرای نامی، طالب آملی نیز از جمله ستارگان درخشان آسمان فرهنگ و ادب این سرزمین است که در کنار استفاده از مضامین گوناگون حکمی و معرفتی، از نگاره زیبای خرد در دیبای سخن حکیمانه خویش بهره ها برده است که این نوشتار به اختصار بدان می پردازد.

میرزا اسدالله خان غالب، یکی از برجسته ترین چهره های ادبیات اردو، فروزان ترین ستاره سپهر شعر اردو، و متفکر و نویسنده ای شهیر است. وی در سرودن غزل و بعضا قصیده استاد می باشد. غالب را امروزه با اشعار اردویش می شناسند، و این در حالی است که دوست نمی داشت او را با دیوان اردویش مورد قضاوت قرار دهند (وی این اشعار را بی رنگ می خواند). وی به اشعار پارسی اش علاقه خاصی داشت و معتقد بود که این اشعار به تنهایی، قادر به مشهور ساختن اوست. وی حدود یازده مثنوی به پارسی سرود. در این مقاله، به بحث درباره اسطوره شناسی هندی گنگا و بنارس، و عدد مقدس 108 و دیدگاه غالب و تحلیل آن در مثنوی «چراغ دیر» می پردازیم.

با نفوذ زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره هند و حمایت بی دریغ پادشاهان هند از نویسندگان و شاعران فارسی زبان، آثار فراوانی به این زبان در آن سرزمین تحریر شد که از جمله کتاب چهار چمن اثر چندر بهان برهمن است که به او لقب «هندوی پارسی دان» داده اند. دیوان وی شامل غزلیات و رباعیات است. کتاب چهار چمن یکی از آثار مهم وی بشمار می رود، اثری ادبی و تاریخی در چهار بخش که هر بخش «چمن» نام دارد. زبانش در شعر ساده و اشعارش دارای مضامین عشق، محبت، تصوف و مسایل وحدت الوجود است که با لحنی عارفانه بیان شده است.در این مقاله سعی گردید علاوه بر ذکر مختصری از زندگی چندر بهان برهمن، به بررسی و تحلیل برجسته ترین نکات کتاب چهار چمن پرداخته شود تا اهمیت و ارزش آن برای مخاطب مشخص گردد. در «چمن» اول وی درباره مجالس و جشن ها و وزرا وامرای فرمانروا و درابتدای این «چمن» به مریضی صاحب بیگم و شفا گرفتن او به دست یکی از عرفا می پردازد، در «چمن» دوم بیشتر توجه وی به مشاغل شبانه روزی فرمانروا از جمله عبادات و نیایش الهی وی بوده است. «چمن» سوم حاوی زندگینامه نویسنده و نامه های او به شاه جهان و وز راست، و در «چمن» چهارم نیز به مباحث عرفانی وعشق الهی پرداخته است.

توریسم سلامت امروزه از مهمترین شاخه های صنعت توریسم است و دارای منافع اقتصادی و اجتماعی بالایی می باشد که در این فرایند مردمبرای دستیابی به مراقبت هایدرمانی- بهداشتی و جراحی، سفر می کنند. به طوری که این مهم باعث گردیده سازمان های دست اندر کار در کشورهای مستعد بیش از پیش توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب نموده و برای آن برنامه ریزی کنند. کشور ایران نیز به عنوان یکی از مقاصد گردشگرپذیر توانایی این را دارد که به یک قطب گردشگری سلامت تبدیل شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ظرفیت ها و کارکردهای موثر بر گردشگری سلامت در ایران و هند می باشد. این مقایسه می تواند کمک زیادی به برنامه ریزان جهت استفاده متقابل از ظرفیت های بالقوه و بالفعل گردشگری سلامت در این دو کشور بنماید. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل SWOT صورت پذیرفته و جهت وزن دهی به عوامل داخلی و خارجی از فرایند سلسله مراتبی AHP استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که در هند امتیاز وزنی قوت ها 3.6 با تاثیر پذیری بالا و ضعف ها با 2.8 دارای تاثیر پذیری کم، همچنین امتیاز وزنی فرصت ها در هند 3.6 و تهدیدات 3.4 قابل ارزیابی می باشند. در ایران نیز قوت های گردشگری 3.8، ضعف ها 3.5 با درجه تاثیر پذیری بالا و فرصت ها با امتیاز 3.8 و تهدیدات نیز با امتیاز 4.1 با تاثیر پذیری بسیار زیاد ارزیابی گردید. درعین حال یافته های این پژوهش بیانگرآن است که هند توانسته از فرصت ها و قوت های گردشگری سلامت بهره برداری مناسب نموده و ضعف های سیستم را بی اثر نماید. برنامه ریزان گردشگری سلامت در ایران نیز باید ترتیبی اتخاذ نمایند تا از ضعف ها و تهدیدات گردشگری سلامت بکاهند و قوت ها و فرصت های آن را با با بهره گیری از تجربه هند، در کشور تقویت نمایند. در متن اصلی مقاله با توجه به یافته های این پژوهش، راهبردهایی رهگشا جهت گسترش گردشگری سلامت در هر دو کشور ارائه شده است.

فرایند مهاجرت نخبگان ایرانی به شبه قاره ی هند از زوایای مختلف مورد توجه محققان قرار گرفته است لیکن مطالعه و پژوهش در چگونگی، چرایی و تاثیرگذاری مهاجرت پزشکان ایرانی به عنوان جمع خاصی از این مهاجران خواست مقاله حاضر است. مطالعات مقدماتی نشان داد که حرکت رو به رشد این مهاجرت ها از یک سو متاثر از وجود عوامل دافعه در ایران و از سوی دیگر عوامل جاذبه در هند بوده است. با رصدکردن چگونگی ورود پزشکان ایرانی به دربار گورکانیان، می توان نقش آنان را در تحول مظاهر علمی، ادبی و هنری هند جستجو کرد. زیرا ابداعات و اقدامات و مداخلات فرهنگی و سیاسی و علمی این نخبگان علمی در دربار گورکانیان به توسعه حوزه پزشکی، سیاسی و حکومتی و سرانجام نفوذ فرهنگ ایرانی در دربار فرمانروایان گورکانی انجامیده است. نتیجه حاصله نیز آن است که این مهاجرت ها نه تنها در آشنایی هندیان با اندیشه ایرانی موثر بوده است بلکه اقدامات پزشکان مهاجر در جلب اعتماد پادشاهان گورکانی نسبت به ایرانیان نیز تاثیر داشته و به ترویج و توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی-ایرانی در هند منجر شده است. مقاله حاضر مبتنی بر روش پژوهش تاریخی است و عمده استنادات از منابع کهن استخراج و به شیوه توصیف و تحلیل مبتنی بر استنتاجات تاریخی تدوین شده است.

در سال های اخیر استفاده از فن آوریهای جدید و خدمات مرتبط با بانکداری در حال افزایش هستند. ظهور فن آوریهای جدید به شکل کامپیوتر و ارتباطات به طور کامل باعث تغییر در کسب وکار بانکها و نحوه انجام بانکداری شده است. این فن آوری ها، چشم اندازهایی جدید به شکل امکانات و فرصت های نو برای بخش بانکی در سراسرجهان به ارمغان آورده اند. هدف پژوهش حاضر نشان دادن ارتباط بین فن آوری اطلاعات و کارایی بانکها در کشور هند است. این تحلیل نشان می دهد که فن آوری اطلاعات تاثیر مثبتی بر کارایی سیستم بانکی در هند داشته و همچنین نتیجه تحقیق گویای این موضوع است که از میان بانکهای مورد مطالعه، بانک ICICI در هر دو مدل بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس کاراترین بانک بوده و بانک های Bank of IndiaState و State Bank of India در رتبه های بعد از آن قرار می گیرند.

هند کشوری است که بیشترین تنوع فرهنگی، قومیتی و گوناگونی مذهبی را در جهان به خود اختصاص داده است. این کشور با وجود قدمت تاریخی، جغرافیای منحصر به فرد، گوناگونی زبان، دین، رقص و معماری و تنوع آداب و رسوم، از اشتراک و انسجام ویژه ای برخوردار است. این تلفیق و یکپارچگی فرهنگی را میتوان در معماری هند به خوبی مشاهده کرد و معماری به نحوی استعاری کوشیده است تا بر تفاوتهای فرهنگی و دینی فائق آید. مقاله حاضر تاج محل را به عنوان نمادی از تنوع و تلفیق فرهنگی در معماری مورد مطالعه قرار میدهد. تاج محل محصول اوج شکوفایی معماری در عصر گورکانیان هند است که تلفیقی از سنت های معماری گوناگون از جمله معماری ایرانی، آسیای میانه، هند پیش از مغول، و معماری شاه جهانی را به نمایش میگذارد. پادشاهان نخستین گورکانیان، همچون اکبر شاه، جذب و تلفیق عناصر فرهنگی دوران پیش از اسلام را بر طرد و حذف آن ترجیح دادند. تنوع معماری که در سراسر هند مشاهده میشود بازتابی از تنوع فرهنگی جامعه بشمار میرود. تحقیق و پژوهش درباره تاج محل به ما نشان میدهد که تنوع فرهنگی در هند چه تاثیر شگرفی بر هویت فرهنگی هند از جمله معماری آن داشته است.

استان سیستان و بلوچستان بیش از 1100 کیلومتر مرز مشترک با کشورهای پاکستان و افغانستان دارد و می توان از دلایل مختلفی برای روابط بین آنها یاد کرد، عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله دلایل اصلی رابطه متقابل بین بلوچ های ایران و پاکستان است که دارای فرهنگ، زبان و نژاد مشترکی هستند. علاوه بر روابط فوق، روابط عاطفی و نسبت های فامیلی بین مردم این مناطق نیز وجود دارد که باعث رفت و آمد قانونی و غیر قانونی بین دو سوی مرز میشود. تجارت بین دو کشور، بنیان اصلی اقتصاد نواحی مرزی منطقه بلوچستان است. بنابراین به دلیل وابستگی اقتصادی و مرزهای گسترده بین دو کشور قاچاق کالا، مواد مخدر و مهاجرت غیر قانونی نیزدر میان ساکنان دو طرف مرز رایج است. این مقاله تلاش دارد تا اثرات روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بلوچستان ایران و پاکستان را در عصر جهانی شدن با استفاده از روش تحقیق کیفی برپایه رابطه ژئوفرهنگی بین دو کشور و تحلیل محتوای توصیفی مورد بررسی قرار دهد.

در طول تاریخ هندوستان، پیوندهایی بین هندوستانیان و مسلمانان وجود داشته است که این پیوندها در قرون سوم و چهارم هجری با تشکیل حکومت های مستقل در شرق ایران، از شکل حملات مستقیم سرداران عرب مسلمان بدر آمد و جای خود را به فتوح امیران غازی غیرعرب داد. برآمدن غزنویان در شرق بلاد اسلامی و فکر تسخیر هندوستان توسط سلطان محمود غزنوی، سرآغاز این روند بود. سلطان محمود غزنوی شانزده یا هفده بار به سرزمین ثروتمند هندوستان حمله کرد. البته آغاز کننده این حملات سبکتکین بود که در زمان سلطان محمود به اوج رسید و در زمان جانشینان وی نیز به شدت دنبال شد. می توان علل عمده این لشکرکشی ها را با سه رویکرد متفاوت ولی در عین حال مرتبط با هم مورد بحث قرار داد. اول این که سرزمین هندوستان غنی و ثروتمند بود و غزای غزنویان در آنجا به معنای دستیابی به ثروتی عظیم بود که می توانست پشتوانه محکمی برای بقای حکومت ارتش -بنیان غزنوی باشد. دلیل دوم را می توان مذهبی دانست، به این معنا که این لشکرکشی ها با هدف نشر اسلام صورت می گرفت و مشروعیتی برای آنان حاصل می کرد. سوم مساله سپاه غزنویان بود که برای جلوگیری از بحران و مشکلاتی ناشی از وجود آن در مرکز حکومت، می بایست در خارج از غزنه مشغول جنگ می شد. این تحقیق به بررسی دلایل و پیامدهای ورود و فتوح غزنویان در هندوستان می پردازد. این فتوحات که در تمام طول حکومت غزنوی ادامه داشت، نخستین حمله از طرف شمال هندوستان بود که در آن نوع برخورد و اداره متصرفات هندوستانی این فاتحان با روش سایر فاتحان هندوستان متفاوت بوده است.

اقبال لاهوری از شخصیت های شاخص و پیشرو اسلامگراست که آموزه های قرآن کریم، سنت نبوی، میراث فرهنگی و مدنی تمدن اسلامی در آثارش اهمیت ارجاعی زیادی دارد. اسلامگرایی او از سویی واکنشی بود در مقابل عملکرد غرب (فرنگ)، و مکاتب فکری و فلسفی آن و از سوی دیگر بازخوانی آرمانشناختی (ایدئولوژیک) احکام دینی، رفتارهای نبوی و بازیابی میراث فکری تمدن اسلامی و خلاصه بازگشتی آگاهانه و نواندیشانه به خودی (خویشتن) دینی، فرهنگی و تاریخی. در این خوانش، اسلامدین فطرت است و نه تنها مایه رهایی و عزت مسلمانان بلکه نسخه رهایی همه انسان ها ستو مبانی اجتهادی آن با اقتضائات زمانی سازگار می باشد. بخش مهمی از اندیشه های اسلامگرایانه اقبال در کلیات اشعار فارسی این شاعر متعهد به اسلام تجلی یافته است. اسلام گرایی اقبال را در کلیات اشعار فارسی می توان در پنج محور دسته بندی کرد.1)محوریت قرآن کریم و پیامبر اسلام 2) اهتمام به وحدت و اخوت اسلامی 3) خویشتن یابی و توجه اصولی به میراث تمدن اسلامی 4) نواندیشی و بازخوانی آرمانشناختی احکام دینی 5) مبارزه با سازمان فکری و سلطه فرهنگ فرنگ.