تحقیقات اقتصاد کشاورزی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

امروزه یکی از عوامل مهم در مبادله کالاها و بویژه مواد غذایی، موضوع کیفیت می باشد. بنابراین، در سازمان جهانی تجارت نیز موضوع کیفیت و استانداردها مورد توجه قرار گرفته و موافقت نامه های موانع فنی فرا راه تجارت و اقدام های بهداشتی و بهداشت گیاهی برای اعمال استانداردها و مقررات مرتبط در تجارت جهانی تنظیم شده اند. در بین محصولات شیلاتی، محصول میگو پس از خاویار دومین کالای قابل صدور و ارزآور می باشد. در این پژوهش با استفاده از مدل جاذبه تاثیر این قوانین بر جریان تجارت میگوی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که مقررات بهداشتی و فنی به گونه ای معنی دار صادرات میگوی ایران را به کشورهای وارد کننده بویژه کشورهای عضو اتحادیه اروپا کاهش داده اند. با توجه به اهمیت مسایل بهداشتی در تجارت آبزیان، ایجاد یک نظام واحد بهداشتی عرضه میگو در ایران، ضرورت دارد. هم چنین سازمان های مربوطه باید نظارت کامل برای انطباق مراکز تولیدی و عمل آوری کشور با معیارهای جهانی و استانداردهای فنی و بهداشتی داشته باشند.

بحران مالی سال 2008، اقتصاد بسیاری از کشورها را تحت تاثیر قرار داد و باعث کاهش قابل توجه رشد اقتصاد جهانی شد. با گذشت زمان بخش های گوناگون اقتصاد نیز تحت تاثیر قرار گرفت و با کاهش سطح تقاضا، قیمت جهانی کالاها کاهش یافت. این مقاله با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه اثر کاهش قیمت جهانی کالاهای کشاورزی را بر تراز بازرگانی بخش کشاورزی ایران مورد بررسی قرار می دهد. نتایج بررسی نشان می دهد که کاهش قیمت جهانی کالاهای کشاورزی اثر منفی بر تراز بازرگانی تمامی محصولات کشاورزی بجز گندم، برخی نباتات صنعتی و محصولات جنگلی دارد. در مجموع تراز بازرگانی بخش کشاورزی ایران در نتیجه کاهش قیمت ها آسیب دید که مهم ترین علت آن کاهش صادرات محصولات باغی بوده است.

روستای بند از توابع بخش مرکزی شهرستان ارومیه به دلیل دارا بودن جاذبه های زیاد، از مناطق توریستی و گردشگری مهم کشور می باشد. لذا، مطالعه ارزش تفرجی آن می تواند در پیش بینی نیازها و رفع کمبودها و توسعه گردشگری در منطقه موثر باشد. هدف از این پژوهش برآورد ارزش تفرجی روستای بند ارومیه با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط است. برای بررسی عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد، الگوی لوجیت به روش حداکثر راستنمایی برآورد گردید. داده های مورد نیاز از راه تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری با 140 بازدیدکننده از روستای یاد شده جمع آوری شد. نتایج نشان داد که 75 درصد بازدید کنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی جهت استفاده از این روستا می باشند. هم چنین، متغیرهای تحصیلات، جنسیت، اندازه خانوار، درآمد، میزان رضایت بازدیدکنندگان و قیمت پیشنهادی اثر معنی داری روی احتمال تمایل به پرداخت افراد دارند. میانگین تمایل به پرداخت افراد 6250 ریال و ارزش تفرجی سالانه روستای بند ارومیه حدود 500 میلیون ریال برآورد گردید.

در این مطالعه سعی بر آنست تا با بهره گیری از تابع تولید تعمیم یافته، نقش عوامل تولید، بویژه وجود تنوع زیستی زراعی، بر ریسک و میانگین تولید گندم کاران شهرستان مشهد مورد بررسی قرار گیرد. داده های مورد نیاز از راه تکمیل 102 پرسشنامه از گندم کاران بدست آمده است. نتایج این بررسی نشان داد که مصرف بیش تر نهاده های آب،کود میکرو، کود فسفاته، کود پتاسه، نیروی کار، ماشین آلات، سطح زیرکشت و کود دامی میزان ریسک تولیدی را افزایش می دهند. از میان این متغیرها تنها تاثیر متغیرهای کود دامی، سطح زیرکشت، میزان استفاده از ماشین آلات و آب مصرفی معنی دار می باشند. هم چنین، تاثیرگذاری نهاده های سطح زیرکشت، میزان کود پتاسه مصرفی، میزان کود میکرو مصرفی، آب مصرفی و تنوع زیستی زراعی بر میانگین تولید و ریسک تولیدی مشابه است. سایر نهاده ها در دو الگو دارای تاثیرگذاری عکس می باشند.

پرداخت یارانه ها یکی از سیاست های حمایتی دولت از بخش های اجتماعی و اقتصادی می باشد و یکی از اهداف اجتماعی برقراری یارانه، حمایت از اقشار محروم، کاهش فاصله طبقاتی و افزایش رفاه عمومی است. بخش اصلی یارانه غذا در ایران به صورت همگانی بوده و باعث افزایش هزینه های دولت شده است. در این مطالعه، آثار اصلاح یارانه غذا در حالت های گوناگون بر تولید و سهم عوامل با بکارگیری مدل تعادل عمومی قابل محاسبه بر پایه ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1380 مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی نشان داد به استثنای سیاست پرداخت نقدی که باعث افزایش تولید کالاهای غیرکشاورزی می شود، سایر سیاست ها منجر به کاهش تولید همه کالاهای مورد بررسی می شود. تمامی سیاست ها درآمد نیروی کار را کاهش داده که این مساله ناشی از کاهش تولید در بخش های گوناگون و در نتیجه کاهش تقاضای نیروی کار می باشد، اما در مورد سرمایه، سیاست های حذف و هدفمندی کالایی یارانه غذا در ایران درآمد سرمایه را کاهش داده و سیاست های پرداخت نقدی یارانه غذا به شکل هدفمند و غیر هدفمند منجر به افزایش درآمد این عامل تولید می شود. لذا، سیاست های هدفمندی یارانه غذا به دلیل این که کم ترین پیامد منفی بر تولید را داشته و از سوی دیگر، باعث حمایت از اقشار نیازمند جامعه و کاهش مخارج دولت می گردد، پیشنهاد شده است.

اهمیت نقش یارانه ها در اقتصاد بر کسی پوشیده نیست، اما برای بهره مندی کامل از مزایایی این اهرم کلیدی، چگونگی توزیع و تخصیص آن مهم تر است. بخش کشاورزی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی در ایران است که پس از بخش انرژی بیش ترین سهم یارانه های کشور را به خود اختصاص داده است. از این رو، این پژوهش در پی آن است تا پس از شناسایی شاخص های مهم و موثر در فرآیند بهینه سازی یارانه ها در این بخش، به کمک مدل های تصمیم گیری چند شاخصه و با بهره گیری از نظرات فنی کارشناسان و خبرگان اقتصادی، الگویی بهینه برای تخصیص یارانه های بخش کشاورزی به دو گروه مصرفی (شامل: گندم (نان)، گوشت، برنج، قندو شکر، روغن و شیر و لبنیات) و تولیدی (شامل: کود شیمیایی، سموم و واکسن ها، تسهیلات بانکی، ماشین آلات، بیمه، خریدهای تضمینی، پژوهش و آموزش، بذر و نهال و انرژی) پیشنهاد نماید، اما از آن جایی که معمولا در قضاوت های کلامی و تجربی، عدم قطعیت، نوسان و ابهام وجود دارد؛ لذا، بمنظور رفع این مشکل می توان از منطق بازه ای (حالت خاصی از منطق فازی) بهره جست. از این رو، در این پژوهش از روش تحلیل سلسله مراتبی بازه ای استفاده شده است. نتایج این پژوهش ضمن ارایه درصدهای بهینه تخصیص یارانه به هر دو زیر بخش مصرفی و تولیدی کشاورزی، حاکی از آن است که الگوی کنونی تخصیص یارانه  های کشاورزی در هر دو گروه مصرف کننده و تولید-کننده بهینه نمی باشد و بر اساس الگوی بهینه می بایست، 86.56 درصد سهم کل یارانه های کشاورزی به بخش تولیدی و 13.44 درصد باقی مانده به بخش مصرفی تخصیص یابد که این امر نیازمند یک تعدیل 59.61 درصدی در کل یارانه های بخش کشاورزی می باشد.

هدف از این مطالعه مقایسه اثر سیاست های مالی (مخارج دولت) بر ارزش افزوده دو بخش صنعت و کشاورزی بوده است. به این منظور، با استفاده از مدل تصحیح خطا برداری، رابطه علی و استفاده از توابع واکنش ضربه ای (IRF)، اثرات سیاست مالی بر ارزش افزوده دو بخش یاد شده مورد بررسی قرار گرفت. داده های مورد نیاز از منابع گوناگونی از جمله مرکز آمار ایران و بانک مرکزی جمع آوری شد.نتایج نشان دادند که رابطه علی از سوی مخارج دولت به سمت ارزش افزوده می باشد، یعنی مخارج دولت بر ارزش افزوده بخش کشاورزی در کوتاه مدت اثر مثبت دارد. هم چنین، در کوتاه مدت مخارج دولت بر ارزش افزوده بخش صنعت، صادرات و سرمایه گذاری بر ارزش افزوده همین بخش تاثیری مثبت و معنی دار دارند. با توجه به این که مخارج دولت در بلندمدت و کوتاه مدت بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی تاثیر مثبت داشته است؛ لذا، مخارج عمرانی دولت از راه بهبود زیر ساخت های بخش کشاورزی و بویژه بهبود شبکه حمل و نقل باعث ترغیب تولیدکنندگان به افزایش سرمایه گذاری در این بخش می شود.

آزادسازی تجاری به عنوان نماد جهانی شدن در دنیای کنونی، بخش ها و متغیرهای گوناگون اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است که یکی از متغیرهای مهم در این زمینه اشتغال است. در ایران، سهم مهمی از اشتغال کل اقتصاد به بخش کشاورزی اختصاص دارد. بنابراین، بررسی و شناخت عوامل موثر بر اشتغال بخش کشاورزی ضروری بنظر می رسد. با توجه به اهمیت موضوع، این مطالعه اثر آزادسازی تجاری را بر اشتغال کشاورزی ایران مورد بررسی قرار داده است. به این منظور، تابع تقاضای نیروی کار در بخش کشاورزی برای دوره زمانی 1386-1350 مورد برآورد قرار گرفت و از الگوهای تصحیح خطا و هم جمعی جوهانسون - جوسیلیوس برای بدست آوردن روابط کوتاه مدت و بلندمدت بین متغیرها استفاده گردید. بر اساس یافته های پژوهش، آزادسازی تجاری در کوتاه مدت و بلندمدت تاثیر منفی بر اشتغال بخش کشاورزی ایران داشته است. لذا، سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها در کشور باید به گونه ای باشد که آثار منفی و تهدیدهای ناشی از آزادسازی تجاری بر اشتغال بخش کشاورزی ایران را کمینه کند.

هدف اصلی این مطالعه بررسی وضعیت کشاورزان شهرستان های گوناگون استان خراسان رضوی در مقابله با شرایط مخاطره آمیز تولید می باشد. روش تحلیل داده‏ها با استفاده از برنامه ریزی چندمعیاری و بکارگیری روش تاپسیس (TOPSIS) می باشد. نتایج نشان داد که حدود 74.6 درصد از بهره برداران و 67.76 درصد سطح زیر کشت استان خراسان رضوی از نظر برخورداری از امکانات و شرایط مقابله با مخاطرات، در وضعیتی محروم و نامناسب قرار دارند و تنها 2.33 درصد از بهره برداران، در وضعیت مناسب و برخوردار قرار دارند. در انتها و در جهت توانمندسازی بهره برداران و کشاورزان استان خراسان رضوی در مواجهه با شرایط مخاطره آمیز، توسعه کشاورزی ترکیبی، استفاده از ماشین آلات مناسب و متناسب و هم چنین استفاده از پتانسیل تعاون روستایی در بکارگیری نهاده ها توصیه شده است.

در این مطالعه کارایی فنی مرغداران استان خراسان جنوبی با استفاده از رویکرد تحلیل فراگیر داده ها اندازه گیری شد و عوامل موثر بر آن مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، با توجه به حجم جامعه آماری که کل مرغداران استان خراسان جنوبی را شامل می شدند، اقدام به نمونه گیری دو مرحله ای شد و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 186 مرغدار برآورد شد. داده های مورد نیاز این پژوهش از راه تکمیل پرسشنامه در سال 1388جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزارهای SPSS, DEAP وEVIEWS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه این مطالعه نشان داد که میانگین کارایی مرغداران استان خراسان جنوبی با فرض بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس، به ترتیب برابر 0.90 و 0.93 می باشد. هم چنین، تاثیر عوامل گوناگون هم چون سن و تجربه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، نوع مدیریت، شرکت در دوره های آموزشی، عضویت در شرکت تعاونی، استفاده از بیمه و وام با استفاده از آزمون t و سطح تحصیلات و نوع تاسیسات با استفاده از تجزیه واریانس به صورت جداگانه بررسی شدند. سپس با استفاده از تخمین یک مدل رگرسیونی خطی با روش OLS تاثیر همزمان متغیرها بر کارایی بررسی شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که هر کدام از متغیرهای تجربه، تحصیلات، وضعیت تاسیسات، عضویت در شرکت تعاونی و هم چنین، استفاده از تسهیلات بانکی به صورت مستقل رابطه ای معنی دار با کارایی دارند. در بررسی اثر توام متغیرها با استفاده از مدل رگرسیونی، متغیرهای تجربه، تحصیلات، عضویت در شرکت تعاونی و تسهیلات بانکی رابطه ای مثبت و معنی دار بر کارایی داشتند. با استفاده از نتایج این مطالعه می توان توصیه کرد که ارایه تسهیلات بانکی در جهت نوسازی تاسیسات واحدهای مرغداری و هم چنین، ترغیب مرغداران به عضویت در شرکت تعاونی، گامی موثر در جهت افزایش کارایی مرغداران استان خراسان جنوبی خواهد بود.