علوم زیستی گیاهی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:2 (پیاپی 4) |تعداد مقالات:7

سالیسیلیک اسید، یک تنظیم کننده رشد گیاهی است. این ماده در فرآیندهای فیزیولوژیک گوناگون رشد و نمو دخالت داشته، همچنین نقشی فعال در پاسخ های دفاعی گیاه ایفا می کند. در این بررسی، به علت اهمیت شاهی (Lepidium sativum) به عنوان دارو و غذا و نیز ارزش اقتصادی آن، اثر سالیسیلیک اسید با غلظت های مختلف 0، 0.01، 0.05 و 0.1 میلی مولار بر بعضی فاکتورهای رشد و بیوشیمیایی گیاه بررسی گردید. مطالعات نشان داد در گیاهان تیمار شده با سالیسیلیک اسید 0.05 و 0.1 میلی مولار، طول ساقه و ریشه افزایش یافت. علاوه بر این، محتوای پر اکسید هیدروژن در تیمارهای 0.01، 0.05 و 0.1 میلی مولار در مقایسه با شاهد، افزایش نشان داد. تیمار 0.01 میلی مولار جذب روی و منگنز را نسبت به شاهد افزایش داد، در حالی که محتویات کاروتنوئید و آنتوسیانین در غلظت های 0.01، 0.05 و 0.1 میلی مولار نسبت به شاهد کاهش یافتند. فعالیت کاتالاز و محتوای مالون دی آلدیید در غلظت ها 0.05 و 0.1 میلی مولار سالیسیلیک اسید نسبت به شاهد کاهش یافتند.

گل کاغذی (Bougainvillea spectabilis Willd) عضوی از تیره نیکتاژیناسه (Nyctaginaceae Juss)، دارای اهمیتی اساسی در باغبانی و نیز علوم داروسازی، کشاورزی و محیطی است. علی رغم آن، نمو گل در این گونه هنوز به خوبی شناسایی نشده است. گل های دو جنسی و فاقد گلبرگ گل کاغذی، دارای یک گلپوش لوله ای پنج بخشی، 8 پرچم با میله های نابرابر و یک برچه است که توسط براکته های نمایان و قرمز رنگ احاطه می شود. اپی فیلی، فیلوتاکسی و تمکن از مسایل مورفولوژیک مهم در گل های این گونه است. برای درک بهتر این مسایل، برای اولین بار مطالعه دقیق اندام زایی گل در این گونه توسط میکروسکوپ نوری انعکاسی انجام گرفت. نتایج حاصله نشان داد بخش های مختلف گل به ترتیب از سمت خارج به داخل تکوین می یابند. گلپوش اولین اندامی است که با الگوی مارپیچی در حاشیه مریستم گل ظاهر می گردد. بلافاصله 8 پرچم به طور متوالی در مارپیچ 3.8 تشکیل می شوند. در نهایت، دیواره مادگی با رشد حاشیه ای اپکس گل تولید می گردد و سپس تخمک منفرد با برآمدگی تدریجی و تغییر شکل راس مریستم گل ایجاد می گردد. بر مبنای نتایج به دست آمده، اپی فیلی که در گل کاغذی اتفاق می افتد، پس از کامل شدن نمو گل و در نتیجه الحاق بین بخش قاعده ای جوانه گل و براکته ایجاد می گردد.

پسته از گیاهان استراتژیک و مهم در کشور ماست که سلامت و کیفیت آن نقش مهمی در صادرات آن دارد. از طرفی، تغییرات فعالیت آنزیم پراکسیداز در اغلب موارد می تواند به عنوان مارکر برای تنش های مختلف در گیاهان استفاده شود. هدف از این پژوهش، مقایسه فعالیت پراکسیدازها در گیاهچه پسته در دو حالت سالم و آلوده به قارچ آسپرژیلوس نیجر (Aspergillus niger) است. به منظور بررسی فعالیت پراکسیدازها پس از کشت دانه های پسته، 6 بار نمونه برداری به صورت یک روز در میان انجام شد. بررسی فعالیت آنزیم از طریق سنجش اسپکتروفتومتری و نیز با استفاده از الکتروفورز پلی آکریل آمید (PAGE)، نشان داد که میزان فعالیت پراکسیدازها در گیاهچه پسته آلوده به قارچ آسپرژیلوس نیجر بیش از پسته غیر آلوده است.

سویا گیاهی گرما دوست است، اما دماهای بالاتر از 40 درجه از تندش بذر آن جلوگیری می نماید. در این پژوهش، اثر حفاظتی پلی آمین های خارجی (پوترسین، اسپرمیدین و اسپرمین) در برابر شوک گرمایی در دانه رست های سویا رقم سحر بررسی شد. در کنار آزمایش اصلی، تاثیر اسید آمینه لیزین در برابر شوک گرمایی در شرایط کاملا مشابه با پلی آمین ها بررسی شد تا مشخص گردد که تغییرات فاکتور های رشد در برابر پلی آمین ها یک اثر اختصاصی است یا تنها، اثر یک منبع نیتروژن آلی است که توسط اسید آمینه لیزین نیز قابل تقلید است. نتایج نشان داد که شوک گرمایی موجب کاهش رشد گردیده، پیش تیمار پوترسین و اسپرمیدین موجب افزایش تحمل گرمایی و بازیابی رشد می شود. پیش تیمار همزمان بازدارنده دی فلورو متیل ارنیتین و پوترسین موجب کاهش اثر مهاری بازدارنده و بازیابی رشد گردید. پیش تیمار لیزین در حالت شوک گرمایی اختلاف معنی داری را با گروه شاهد در این حالت نشان نداد. بنابراین، اسید آمینه لیزین به عنوان یک منبع نیتروژن نتوانسته نقش حفاظتی در برابر شوک گرمایی ایفا نموده، موجب بازیابی رشد گردد، در حالی که پلی آمین های پوترسین و اسپرمیدین موجب بازیابی رشد دانه رست ها پس از شوک گرمایی شده است.

قلمه های ریشه دار شده گیاه لیسیانتوس (Eustoma grandiflora L.) با آلومینیم (AlCl3) در غلظت 0.88 میلی مولار و pH ثابت 4.5 به مدت 96 ساعت تیمار داده شدند. فعالیت آنزیم های سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز در ریشه های گیاهان تیمار داده شده با آلومینیم در مقایسه با گیاهان گروه کنترل، افزایش معنی داری نشان داد. فعالیت نوع کوالانی آنزیم پراکسیداز و میزان پراکسیداسیون لیپیدی در ریشه نمونه های تیمار شده با آلومینیم نسبت به کنترل ها کاهش معنی دار داشت. در مدت 96 ساعت بخش عمده ای از آلومینیم تیمار داده شده توسط ریشه های گیاه لیسیانتوس جذب شد. نتایج نشان داد که تیمار آلومینیم در گیاه لیسیانتوس نه تنها سبب بروز آثار سوء نمی شود، بلکه سیستم آنتی اکسیدان را فعال می کند.

تاتوره تماشایی (Datura innoxia) از تیره سیب زمینی، حاوی تروپان آلکالوئیدهای ارزشمند دارویی است. در این بررسی، از کشت رویان های جنسی بذر این گیاه در شرایط درون شیشه ای گیاهچه به دست آمد و قطعات جداکشت حاصل از آن، شامل یک میان گره و دو جوانه جانبی به منظور بررسی اثر برخی از هورمون های رشد بر تولید کالوس، اندام زایی و محتوای آلکالوئید تام، در محیط کشت B5 حاوی غلظت های مختلف IAA (0، 0.5، 1، 1.5، 2 میلی گرم در لیتر(،BA  (0، 0.5، 1، 1.5 میلی گرم در لیتر NAA ((0، 0.5، 1، 1.5، 2 میلی گرم در لیتر) کشت داده شد. غلظت های دو هورمون اخیر به صورت متقابل نیز به کار رفتند. محتوای آلکالوئید تام کالوس ها پس از استخراج به وسیله اسپکتروفوتومتر در 258 نانومتر به دست آمد و با محتوای آلکالوئید تام گیاهچه مقایسه شد. نتایج تشکیل کالوس را در حضور بنزیل آدنین و نفتالن استیک اسید، نشان داد و افزایش غلظت نفتالن استیک اسید موجب افزایش معنی دار وزن ترکالوس و همچنین افزایش محتوای آلکالوئید تام آن شد. در حضور ایندول استیک اسید افزایشی در تولید کالوس و اندام زایی مشاهده نشد. مقایسه محتوای آلکالوئید تام کالوس با اندام هوایی و ریشه گیاهچه های تاتوره تماشایی در محیط کشت B5 فاقد هورمون نشان داد که در محیط فاقد هورمون، کالوس ها نسبت به بافت های تمایز یافته حاوی آلکالوئید کمتری بودند، ولی استفاده از هورمون های NAA و BA موجب افزایش آلکالوئید تام کالوس نسبت به اندام های کشت یافته در شیشه شد.

گون (Astragalus) به عنوان بزرگترین جنس گیاهان آونددار به شمار می رود. این جنس دارای2500-3000  گونه و 250 بخش است. این بررسی به منظور تعیین و تشخیص تنوع درون گونه ای در افراد گونه Astragalus verus Olivier از نظر فلاونوئیدها در غرب ایران انجام گرفت. ترکیبات فنلی برگ ها در جمعیت های مختلف گونه A. verus مربوط به 20 زیستگاه مختلف از غرب کشور استخراج و به روش TLC مطالعه گردید و حضور یا فقدان سه استاندارد فلاونوئیدی (فلاوون، کوئرستین و روتین) در آنها بررسی شد. سرانجام داده های به دست آمده از مطالعات فلاونوئیدی توسط نرم افزارهای MVSP و SPSS به روش های WARD و PCA و UPGMA آنالیز شدند. نتایج به دست آمده از مطالعات فلاونوئیدی، تنوع درون گونه ای در سطح ترکیبات شیمیایی را نشان داد. گروه های مختلف از نظر ترکیبات فنلی برای افراد گونه A. verus در غرب ایران از زیستگاه های مطالعه شده به دست آمد. این گروه ها در زیستگاه های مختلف تحت شرایط اکولوژیک متفاوت حضور داشتند. عوامل اکولوژیک مورد مطالعه، شامل: بافت خاک، اسیدیته، هدایت الکتریکی ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی بودند. آنالیز داده های اکولوژیک نشان داد در بین عوامل مورد مطالعه، عامل ارتفاع مهمترین نقش را در ایجاد تنوع درون گونه ای در غرب کشور دارد.