تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1396 | دوره:9 | شماره:30 |تعداد مقالات:6

پژوهش حاضر به مطالعه کلادیستیک ریخت شناسی طایفه مونوتیپیک Bromeae و جنس Bromus می پردازد. برای تعیین حدود جنس و روابط بین گونه ها و بخش ها، 39 تاکسون معرف 6 بخش از جنس Bromus به همراه 2 تاکسون برون گروه ارزیابی شدند. تحلیل های فیلوژنی برای 26 صفت باارزش ریخت شناسی به روش بیشینه صرفه جویی و جستجوی ابتکاری تعبیه شده در نرم افزار *PAUP انجام شدند. ماتریس داده ها با روش وزن دهی دوباره صفت ها و شاخص سازگاری و نگهداری اصلاح شده تحلیل شد. اگرچه نتایج تک تباری بودن جنس Bromus و حدود تاکسونومیک بخش ها را به خوبی نشان دادند، روابط فیلوژنی بیشتر گونه های درون هر بخش حل نشده ماند. بخش مونوتیپیک Nevskiella (با پوشینه های کوتاه به در ازای 3.5 تا 5 میلی متر و سیخک هایی به در ازای 3 تا 5 برابر پوشینه) به وضوح از دیگر بخش های جنس Bromus تفکیک می شود. تاکسون های جهان قدیم بخش چندساله Pnigma ارتباط خویشاوندی با بخش Ceratochloa (پوشینه ها به شدت ناوی) دارند. بخش های یک ساله Genea (سنبلچه ها گوه ای، در بخش بالا به تدریج پهن و باز) و Bromus (سنبلچه ها تخم مرغی، دوکی، بیضوی یا سرنیزه ای، در بخش بالا به تدریج باریک و بسته، پوشینه ها 1 تا 5 و به ندرت 6 سیخکی) تک تبار هستند. تحلیل کلادیستیک حاضر، قرارگیری جنس Boissiera (پوشینه ها 7 تا 9 سیخکی) را درون جنس Bromus تایید می کند.

بررسی فلوریستیکی منطقه پدل، لمزان و کوه بدو (90 کیلومتری شرق بندرلنگه، استان هرمزگان) با مساحت حدود 45000 هکتار، ارتفاع 1150 متر از سطح دریا در بلندترین نقطه و متوسط بارندگی سالانه 133.7 میلی متر هدف اصلی پژوهش حاضر است. نمونه های گیاهی، جمع آوری و با روش های تاکسونومیک شناسایی شدند. همچنین، فهرست گونه های گیاهی، شکل رویشی، پراکنش جغرافیایی و ارزش دارویی آنها ارائه شد. در مجموع، 156 گونه متعلق به 130 سرده و 43 تیره در منطقه شناسایی شدند. Asteraceae، Fabaceae، Lamiaceae، Chenopodiaceae، Brassicaceae و Poaceae به ترتیب با 23، 16، 10، 9، 8 و 8 گونه بزرگ ترین تیره ها و Salvia، Heliotropium، Plantago، Astragalus و Capparis به ترتیب با 5، 4، 4، 4 و 3 گونه بزرگ ترین سرده ها در فلور منطقه هستند. طیف زیستی گیاهان منطقه شامل 39.1 درصد تروفیت، 24.36 درصد کامفیت، 22.44 درصد همی کریپتوفیت، 12.18 درصد فانروفیت و 1.92 درصد کریپتوفیت است که شرایط اقلیمی سخت منطقه را نشان می دهد. همچنین 35.89 درصد گونه ها منشا ایرانی-تورانی و صحرا-سندی و 30.77 درصد منشا صحرا-سندی دارند. تعداد 12 گونه (7.7 درصد) بوم زاد و 64 گونه (41 درصد) دارویی از این منطقه گزارش می شود که اهمیت فلور و پوشش گیاهی منطقه را نشان می دهند.

خفاش دم موشی مسقطی Rhinopoma muscatellum Thomas, 1903 یکی از شش گونه خانواده خفاش های دم موشی (Rhinopomatidae) است که قدیمی ترین خردخفاش های زنده هستند. این گونه در عمان، ایران، امارات، افغانستان، پاکستان، هند و یمن پراکنش و پراکندگی گسترده ای از جنوب تا غرب و شرق کشور ایران دارد و حداقل از 52 مکان در بخش جنوبی این کشور گزارش شده است. جایگاه آرایه شناختی این گونه در ایران چندان روشن نیست و پژوهشگران مختلف یک یا دو زیرگونه برای این گونه مشخص کرده اند. در پژوهش حاضر، جایگاه آرایه شناختی این گونه بر اساس داده های ریخت شناسی شامل 9 صفت ریختی ظاهری و 34 صفت جمجمه ای - دندانی 190 نمونه از 20 غار بررسی شد. تحلیل های ریختی با روش های آماری تک متغیره و چند متغیره در نرم افزارهای SPSS و PAST انجام شدند. بررسی ریخت شناسی جمعیت های R. muscatellum نشان داد تمام اعضای این گونه در ایران یک زیرگونه را تشکیل می دهند و در دو زیرگونه مجزا قرار نمی گیرند و بنابراین تمام جمعیت های این گونه در ایران با عنوان زیرگونه R.m. muscatellum Thomas, 1903 هستند و زیرگونه R.m. seianum Thomas, 1913 مترادف با آن قرار می گیرد.

زنبورهای گرده افشان دارای نقش حیاتی در بین عوامل انتقال دهنده گرده برای تولیدمثل گیاهان گل دار هستند. خانواده Halictidae، دومین خانواده بزرگ زنبورهای گرده افشان دنیاست که در گرده افشانی گیاهان مرتعی، زراعی و علوفه ای و برخی گیاهان باغی نقش بسزایی دارد. با توجه به اهمیت زنبورهای این خانواده در بقای گیاهان گل دار، طی سال های 1393 و 1394 اقدام به جمع آوری این زنبورها در شهرستان گرگان (استان گلستان، ایران) شد. به علت روزپروازبودن زنبورهای گرده افشان خانواده Halictidae، نمونه برداری در روز و با تور حشره گیری انجام شد. برای کشتن زنبورها از قوطی های دردار شیشه ای یا پلاستیکی (از جنس پروپیلن) حاوی قطعات چوب پنبه خردشده و آغشته به محلول اتیل استات استفاده شد. در پژوهش حاضر، 21 گونه از 3 زیرخانواده Rophitinae، Nomiinae و Halictinae، 4 جنس Rophites، Pseudapis، Halictus و Lasioglossum و 9 زیرجنس Rophitiodes، Nomiapis، Halictus، Hexataenites، Vestitohalictus، Seladonia، Lasioglossum، Evylaeus و Dialictus همراه با عکس مهم ترین ویژگی های هر گونه و کلید شناسایی آنها برای نخستین بار در ایران ارایه شد.

در مطالعه حاضر، روند تکاملی تعدادی از صفت های ریخت شناسی گونه های بخشه های Acanthoprason و Asteroprason متعلق به سرده Allium بر اساس توالی های هسته ای ITS بررسی شد. به این منظور، 33 گونه شامل 30 گونه درون گروه از بخشه های Acanthoprason و Asteroprason و 3 گونه برون گروه از بخش های مجاور انتخاب شدند. برای پیگیری الگوهای تکاملی صفت ها، شش صفت رویشی و زایشی شامل شکل و حاشیه برگ، شکل پوشبرگ، طول میله پرچم و رنگ آن و رنگ بساک انتخاب شدند. توالی های مربوط به ناحیه ITS متعلق به گونه های مدنظر استخراج و درخت تبارزایی با استفاده از تحلیل بایزین رسم و همراه با لیست نام گونه ها و کد مربوط به صفت های رویشی و زایشی به نرم افزار Mesquite وارد و درخت مربوطه حاصل شد. با توجه به ردیابی صفت ها روی درخت تکاملی، این صفت ها هموپلازی زیادی دارند. این تحلیل مشخص کرد بیشتر صفت های ریخت شناسی مطالعه شده با نتایج مولکولی هماهنگی ندارند و درباره نقش آنها در طبقه بندی و جدایی گونه ها تردید وجود دارد.

تالاب ها ازجمله اکوسیستم های حیاتی هستند که پوشش گیاهی ویژه ای را به خود اختصاص می دهند و ازاین رو، مطالعه فلوریستیک آنها اهمیت ویژه ای دارد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی، تعیین شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان تالاب های مهم استان چهارمحال و بختیاری انجام شد، به این منظور، نمونه های گیاهی چهار تالاب مهم استان (چغاخور، گندمان، سولقان و علی آباد) در سال های 1394 و 1395 و طی فصل های رویشی مختلف بر اساس روش مرسوم مطالعه های تاکسونومیک منطقه ای جمع آوری و با استفاده از منابع موجود شناسایی و تیره، سرده و گونه هر یک از آنها تعیین شد. نتایج بررسی حاضر نشان دادند در مجموع، 137 گونه گیاهی متعلق به 38 تیره و 96 سرده در چهار تالاب اصلی استان وجود دارند و تیره های Poaceae (24 گونه)، Cyperaceae (17 گونه) و Asteraceae (15 گونه) مهم ترین تیره های گیاهی موجود در منطقه هستند. بر اساس اشکال زیستی Raunkiaer، 54 درصد گونه ها (74 گونه) کریپتوفیت، 23.4 درصد (32 گونه) همی کریپتوفیت و 22.6 درصد (31 گونه) تروفیت هستند. بررسی پراکنش جغرافیایی عناصر گیاهی نشان داد 32.1 درصد گونه ها چند منطقه ای، 21.2 درصد گونه ها به ناحیه رویشی ایرانی - تورانی تعلق دارند، 18.2 درصد گونه ها عناصر مشترک ایرانی - تورانی/ اروپا -سیبری/ مدیترانه ای هستند و سایر گونه ها به نواحی رویشی ایرانی - تورانی/ اروپا - سیبری، جهان وطنی و ایرانی -تورانی/ مدیترانه ای تعلق دارند.