مطالعات سیاسی
سال:1391 | دوره:4 | شماره:15 |تعداد مقالات:9

در دو گفتار این مقاله، به نقش سوء استفاده های نیروهای منطقه ای و بین المللی از چالش هویتی هم میهنان کردی در گذشته و احتمالی آن در زیستار بین المللی فردی - بومی - جهانی شده امروزین پرداخته شده است. با تاکید بر نقش درایت اجداد مادی هم میهنان کرد در ظهور زیستار سیاسی ایران، و سلحشوری تاریخی اعقاب آنان، این مقاله در صدد ارائه روایتی تحلیلی از این چالش زیستاری ایران است. به رغم سابقه تاریخی درخشان هم میهنان کرد، با جدا کردن بخشی از کردستان توسط امپراتوری بنیادگرای عثمانی، از آن پس، گهگاه تحریک چالش های هویتی برای هم میهنان کرد هزینه های امنیتی برای کشور و کردستان ایجاد کرده است. در این مقاله هم بر چگونگی تاثیر این مداخلات منطقه ای و فرامنطقه ای بر گروه های گریز از مرکز در کردستان ایران می باشد. هم با عنایت به روایت نگارندگان از هویت زیستاری (قبلا زیستواره ای)، به ارائه راه حل مشفقانه و متضمن رعایت حقوق بشر از طریق حکمروایی خوب اهتمام شده است.

فقه شیعه، قبل از مشروطه و عصر قاجار، چندان به مسائل اجتماعی و سیاسی علاقه نشان نمی داد. همگام با تحولات عصر مشروطه خواهی و جدال قدیم و جدید در ایران، فقه سیاسی و نظریه پردازی شیعه در باب دولت نیز متحول شد. در این عصر فقها و علمای بزرگ شیعه، در قالب دو مکتب و سنت فکری و فقهی ایران و نجف، به طرح دیدگاه ها و مواضع سیاسی و فقهی خود در ارتباط با قدرت سیاسی و دولت پرداختند. دو نظریه مهم سلطنت مشروطه و سلطنت مشروعه، از میان دیدگاه ها و آراء فقهای بزرگ شیعه در عصر قاجار متولد شد. نظریه سلطنت مشروطه با محوریت فقهایی چون محمدحسین نائینی و با الهام گیری از مفاهیم مدرن و نو آئین مشروطیت تولید شد. در مقابل نظریه سلطنت مشروعه با طلایه داری علمایی که در راس آن شیخ فضل اله نوری قرار داشت صورت بندی شد. در این مقاله از چرایی و چگونگی شکل گیری و تولید این نظریه ها پرسش خواهد شد و این که چگونه می توان خوانشی معنادار از فضای معنایی این دو نظریه ارائه داد. چرا و به چه دلیل فقه شیعه در یک عصر و بهره مند از منابع استنباط واحد به نتایج و نظرات دوگانه ضد هم می رسند؟ جهت نیل به این مقصود با استفاده از چارچوب و الگوی روش شناختی کوئنتین اسکینر - از اصحاب مکتب کمبریج - در صدد فهم و رمز گشایی از معنای نهفته در پس این دو نظریه خواهیم بود. بر اساس هرمنوتیک اسکینر، نظریات، آراء و اندیشه های هر متفکر، که از آنها به «معنا» تعبیر می کنیم، تحت تاثیر«بسترها و زمینه ها» شکل می گیرد. فلذا برای فهم هر نظریه ای، بازسازی زمینه ها و بسترهای شکل دهنده به آن نظریه ضروری است. در این مقاله، چارچوب روشی اسکینر در فهم نظریه سلطنت مشروطه و سلطنت مشروعه و نزد نمایندگان برجسته آن به آزمون گذاشته خواهد شد. به این منظور زمینه های دوگانه زبانی، فکری و عملی، محیطی این دو نظریه، احصاء و تبیین می شود.

چگونگی روابط ایران و ترکیه در درون تحولات اخیر جهان عرب و تاثیر این تحولات بر روابط دو کشور در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. از طرفی این مقاله تلاش دارد با استفاده از مفهوم سازی رئالیستی و نظریه سازه انگاری از فرهنگ های آنارشی دوستی، رقابت یا دشمنی، عناصر یاد شده را در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی در روابط دو کشور مورد تاکید قرار دهد چرا که رهیافت رئالیسم که بر اثرگذاری عوامل مادی قدرت همچون قدرت نظامی و اقتصادی بر رفتار بازیگران تاکید دارد، در حالی که سازه انگاران بر تاثیر باورها، هنجارها و انتظارات عمده ای که بر مبنای ارزش های مشترک شکل گرفته باشند، بر رفتار خارجی بازیگران تاکید دارند. بنابراین مقاله تلاش دارد با توجه به کیفیت روابط ایران و ترکیه در پی تحولات جهان عرب از مولفه های دو نظریه رئالیسم و سازه انگاری، با توجه به سطوح روابط در این بررسی استفاده نماید.

فلسفه سیاسی همچون بسیاری از مفاهیم دیگر، تبیین های متفاوتی داشته و می تواند داشته باشد. تلقی نسبی گرایانه و تلقی مبناگرایانه دو دسته از تلقی هایی هستند که در طول تاریخ فلسفه سیاسی، از مفهوم فلسفه سیاسی و کار ویژه آن ارایه شده اند. تلقی مبناگرایانه که از طرفداران برجسته تر و پرشمارتری برخوردار است به نوبه خود به دو دسته کلی جهان شمول گرا و اجتماع گرا تقسیم می شود. این که ماهیت فلسفه سیاسی و پاسخ های ارایه شده به موضوعات آن را، عام و جهان شمول بدانیم یا اینکه فلسفه سیاسی را امری معطوف به زمینه ای اجتماعی و متن های معنادار فرهنگ او جوامع بدانیم، مشخص کننده علت بسیاری از منازعات معاصر در این حوزه از معرفت به ویژه در عرصه عدالت به عنوان یکی از مهمترین موضوعات فلسفه سیاسی است. هر تبیینی از فلسفه سیاسی، دریافتی از ماهیت فلسفه را در درون خود مضمر دارد و محققان این عرصه باید متفطن این امر باشد. همچنین نظریه معقولیت در هر فلسفه سیاسی جایگاه محوری دارد و نقد اساسی از یک فلسفه سیاسی باید به نظریه معقولیت آن معطوف باشد.

رابطه بین نوسازی، برنامه های توسعه اقتصادی و همچنین میزان شکاف اقتصادی در ایران موضوعی است که در این جستار مورد کنکاش و ارزیابی قرار گرفته است. برای تبیین این موضوع، ابتدا برنامه های توسعه کشور پس از انقلاب، به طور اجمالی مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه شکاف های ساختاری در جوامع در حال توسعه و متعاقب آن آثار و پیامدهای توسعه اقتصادی ایران نیز ارزیابی شده است. برای نیل به این منظور از نظریات لونی بهره گرفته و تلاش شده است؛ شاخص های مربوط به فضای عدم تعادل تبیین گردد. از جمله شاخص های عدم تعادل، موضوع شکاف درآمدی می باشد که در این مقاله، بر اساس ضریب جینی ارزیابی شده است. همچنین تلاش شده است تا روند ناشی از رشد اقتصادی و توسعه در ایران بر اساس مولفه هایی همانند انتظارات ارزشی در ایران، اثربخشی دولتی و نیز رتبه اقتصادی ایران ارزیابی شود. تبدیل ایران به قدرت محوری منطقه آسیای جنوب غربی و اجرایی سازی سند چشم انداز توسعه 1404، صرفا در شرایطی ایجاد می شود که تحول اساسی در جایگاه اقتصادی و میزان اثربخشی اقتصادی ایران ایجاد شود.

سیر نظریه پردازی در روابط بین الملل از سطوح خرد به سطوح کلان بوده است. در نهایت سازه انگاری به عنوان رویکرد میان برد با تاکید بر عوامل ساختار و فرد انسانی به عنوان کارگزار برای مطالعه پدیده های سیاسی و اجتماعی مطرح شد. اهمیت این موضوع ناشی از افزایش نقش دولت ها و افراد در کنار نقش محدودساز و امکان ساز ساختارها در شکل دادن به نظام بین الملل، رفتار سیاست خارجی و منافع ملی می باشد. این مقاله با روش توصیفی - تبینی به بررسی سیاست خارجی قذافی بر اساس نظریه سازه انگاری می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که جریان انتقال ناکامی های سیاست خارجی در سه دهه اول حکومت قذافی به درون مرزهای هویت ملی موجب جریان مداوم هویت سازی و برسازی منافع در مواقع بحرانی مخصوصا بعد از سرنگونی حکومت صدام در مارس 2003 توسط کارگزارن فعال در عرصه ملی شد.

در نوشتار حاضر سعی شده است با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای شواهد و مدارک لازم جمع آوری و با تاکید بر یک مدل ترکیبی - تحلیلی مشتمل بر نظریات ساختارگرایی علی و بسیج قومی به رابطه مسائل مربوط به وفاق اجتماعی و اقلیت های قومی در جامعه ایران پرداخته شود. نتایج این مطالعه نشان می دهد، در جامعه ایران آموزه های قرآن کریم، قانون اساسی، مشارکت، امنیت، سنت، قدرت کاریزماتیک و قانون از عوامل بنیادین، وجود حاکمان و انقلابیون از اقلیت های مختلف، نوع رابطه مرکز - پیرامون، پیوندهای قلمروی و مرزی، رابطه اقلیت ها با حوادث مهم ملی و تاریخی و درون زا بودن اقوام ایرانی از زمینه های مساعد و اقتدار گرایی دولت، ابزارگرایی قومی، آرمانگرایی، شکل گیری دولت ملی، شرایط مرز و عوامل خارجی ازجمله زمینه های نامساعد موثر در وفاق و واگرایی اجتماعی در جامعه ایران محسوب می گردند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم و برجستگی هویت طبقاتی در مقایسه با ابعاد فراملی و ملی هویت جمعی و تبیین مناسبات میان کارگزاران جامعه پذیری و نقش آن ها در ساخت هویت طبقاتی بر روی 380 نفر از جوانان 29-15 ساله استان گلستان در سال 1391 به انجام رسید. نتایج نشان داد هویت طبقاتی در هر سه جنبه شناختی، احساسی و رفتاری از برجستگی در حد متوسط برخوردار است. همچنین بعد طبقاتی هویت جمعی در مقایسه با ابعاد فراملی و ملی، در جنبه های شناختی و رفتاری برجسته تر بود. اما در جنبه احساسی از هویت فراملی برجسته تر می نمود. همچنین در هویت طبقاتی، تنها جنبه شناختی برجسته تر از جنبه احساسی بود و سایر جنبه ها دارای برجستگی مشابه بودند. یافته ها حاکی از آن بود با وجود تاثیر بیشتر برنامه های ماهواره ای در شکل دهی به هویت طبقاتی، خانواده مکانیسم اصلی جامعه پذیری در شکل دهی به هویت طبقاتی محسوب می شد. در مناسبات میان کارگزاران جامعه پذیری، خانواده و نظام آموزشی رابطه ای متعارض گونه با برنامه های ماهواره ای از خود نشان دادند. اما برنامه های صدا و سیما و برنامه های ماهواره ای دارای یک رابطه مسالمت آمیز و همسو بودند. عدم تعامل میان کارگزاران داخلی نیز از نکات جالب این پژوهش بود.