فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1391 | دوره:6 | شماره:2 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:14

تعداد زیادی مزرعه ماهی، آب بندان و استخر طبیعی بزرگ در نواحی شمالی ایران به خصوص در مازندران وجود دارد. جایی که یکی از مهم ترین استان ها برای پرورش ماهیان گرمابی مثل کپورماهیان (Cyprinidae) می باشند. از طرفی کیفیت آب و کنترل آن مهم ترین فاکتورها در پرورش ماهی می باشند و پرورش موفق ماهی، از تعادل شیمیایی آب متاثر می شود. در این پژوهش به منظور بررسی امکان توسعه آبزی پروری و افزایش تولیدات ماهیان گرمابی، پارامترهای هیدروشیمیایی در دو آب بند طبیعی مطالعه شدند و فاکتورها با یکدیگر و همچنین با شرایط استاندارد مقایسه شدند. پارامترهای هیدروشیمیایی و کیفی آب در دو اکوسیستم طبیعی کوسه آب بند (در غرب منطقه) و سر آب بندان (در شرق منطقه)، هر دو با مساحت نزدیک به 200 هکتار، مطالعه گردیده و نتایج به دست آمده با یکدیگر و همچنین با شرایط استاندارد مقایسه شدند. هیچ یک ذخیره سازی ماهی نداشتند. در بهار و تابستان، فصل های معمول آبزی پروری، فاکتورهای هیدروشیمیایی مانند قلیائیت، سختی، یون آمونیوم، نیتریت، نیترات، فسفات، T.D.S، EC، pH، 5BOD،DO و COD، کدورت آب یا NTU و بعضی فلزات سنگین مثل Zn،Fe و Pb و نیز دمای آب و هوا به وسیله روش های استاندارد ارزیابی شدند. نتایج تفسیر و بررسی شدند و با مقادیر استاندارد کیفیت آب برای آبزی پروری مقایسه شدند. نتایج نشان دادند، میزان بیش تر فاکتورهای شیمیایی در هر دو آب بند در محدوده نرمال و اپتیمم بودند و خارج از نرم بودن تعداد کمی از پارامترها به دلیل نبود هر گونه مدیریت شیلاتی و یا زیست محیطی، کاملا طبیعی می باشد. پرورش دهندگان ماهی نمی توانند کیفیت آب را در استخرهای طبیعی خیلی زیاد بهبود بخشند، اما می توانند با اعمال مدیریت صحیح، پارامترهای ذکر شده را کنترل نمایند. میزان بعضی فاکتورها و فلزات سنگین از آب های ورودی و نوع بستر استخرها تاثیر می پذیرد. نتایج همچنین نشان می دهد اکوسیستم در هر دو آب بند به نسبت پایدار است و شرایط نرمال برای پرورش کپورماهیان وجود دارد، اما می تواند بهبود یابد.

وضعیت فعلی ماهیان خاویاری سبب شده تا کوشش همه جانبه ای در راستای حفظ ذخایر و جلوگیری از انقراض نسل این ماهیان صورت پذیرد. در این پژوهش 46 مولد ماده تاس ماهی ایرانی در 6 سری زمانی جداگانه در کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید مرجانی، در حد فاصل ماه های اسفند 85 تا فروردین 86 مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از انتخاب مولدین مناسب، برای القاء رسیدگی جنسی تزریق هورمون در دو مرحله صورت گرفت. سپس فاکتورهای مرفولوژیک و مریستیک از جمله وزن، طول کل، طول استاندارد، سن و دور شکم اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده از تکثیر مصنوعی مانند وزن تخم سیال، تعداد تخم در هر گرم، هماوری مطلق، درصد لقاح تخم ها، وزن لارو و درصد بقا لاروها نیز تعیین شدند. نتایج به دست آمده بیانگر نبود اختلاف معنی داری (P<0.05) در بین فاکتورهای اندازه گیری شده در سری های مختلف است. با استفاده از آنالیز رگرسیون روابط بین متغیرها نیز مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب که فاکتورهای وزن، دور شکم، طول کل و استاندارد مولدین ماده با میزان هماوری و وزن تخم سیال دارای رابطه معنی داری بودند (P<0.05) علاوه بر این، سن مولدین نیز با وزن تخم سیال به دست آمده رابطه معنی دار و خطی نشان داده است (P<0.05) سن ماهیان با سایر فاکتورهای جنسی اندازه گیری شده رابطه معنی داری از خود نشان نداد. مدت زمان رسیدگی جنسی نیز با طول، وزن و دور شکم مولدین نیز روابط معنی داری از خود نشان داده است (P<0.05) درصد تفریخ تخم ها و بقا لاروها نیز در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در این بررسی 4 استخر خاکی (2 هکتاری) پرورش بچه ماهیان تاس ماهی ایرانی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. دوره پرورش 35-24 روز بود. در هر استخر بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی ستون آب و همچنین بیوماس زئوپلانکتون ها و بنتوزهای هر استخر در طول دوره پرورش اندازه گیری شد. براساس یافته های آماری، در طول دوره پرورش عوامل درجه حرارت، pH، قلیائیت کل و نیترات در استخرهای مختلف اختلاف معنی داری داشتند ولی اکسیژن و کربنات اختلاف معنی داری نداشتند. تولیدات زئوپلانکتونی را انواع مختلفی از دافنی ها، سیکلوپس و ناپلیوس آن تشکیل داده اند که غالبیت با سیکلوپس بود. حداقل و حداکثر بیوماس زئوپلانکتونی در استخرها به ترتیب 2.8-5.28 گرم در مترمکعب بود. در مطالعه کف زیان جنس Chironomous در مقایسه با انواع موجودات کف زی در استخرها غالب که حداقل و حداکثر بیوماس کف زی ها به ترتیب 0.159-0.194 گرم در مترمربع بود که به علت غالبیت شیرونوموس بچه ماهیان تاس ماهی ایرانی رشد خوبی را داشتند.

ماهی کفال بومی دریای خزر نبوده و در سال 1930 از دریای سیاه به آن جا منتقل شده است. این احتمال وجود دارد با گذشت حدود 80 سال از روند سازگار شدن این ماهی با شرایط دریای خزر، برخی از خصوصیات ریختی این ماهی تغییر یابد. این بررسی با هدف ایجاد امکان لازم برای مقایسه خصوصیات یاد شده با هم نوع آن ها در دریای سیاه و تغییرات ایجاد شده در روند سازش با محیط جدید صورت گرفته است. در این مطالعه 98 عدد ماهی کفال طلایی در سال 86-1385 از صید تعاونی های ماهی گیری پره در سواحل جنوبی دریای خزر تهیه و بررسی شد. تعدادی از صفات ریختی و همچنین ویژگی های شمارشی این ماهی مطالعه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین طول چنگالی 310.1±40.5 میلی متر و میانگین وزن 310.3±146.2 گرم بود. رابطه نمایی بین طول چنگالی و وزن ماهی کفال طلایی به صورت Y=0.000006´L3.017 برآورد شد. میانگین سن ماهیان نمونه برداری شده 5.75 سال بود که حداکثر و حداقل سن به ترتیب 8 و 4 سال بود. مقایسه میانگین ها با هدف مقایسه ویژگی های ریختی و نسبت های آن ها به همراه ویژگی های شمارشی در دو جنس نر و ماده نشان داد که تنها اختلاف موجود در تعداد شعاع های سخت باله پشتی دوم و باله مخرجی معنی دار است (P<0.05) و سایر اختلاف ها در دو جنس معنی دار نبودن (P<0.05) مقایسه اطلاعات این بررسی با مطالعات کفال طلایی در جمهوری آذربایجان نشان می دهد که در همه موارد اختلاف های مشاهده شده معنی دار است (P<0.05).

یک آزمایش تغذیه ای به مدت 8 هفته برای تعیین اثر پروبیوتیک و پری بیوتیک و حدود سطح مطلوب آن در جیره غذایی شاه میگوی آب شیرین (Astacus leptodactylus) انجام شد. این آزمایش با 2 تیمار حاوی یک نوع پروبیوتیک تجاری تحت عنوان پروتکسین در سطح های 1 و 3 گرم درکیلوگرم غذا و 2 تیمار پری بیوتیکی با نام تجاری ایمونوژن در سطح های 2 و 4 گرم در کیلوگرم غذا و یک تیمار شاهد بدون پروبیوتیک و پری بیوتیک در 3 تکرار برای هر یک با انرژی 4500 کالری بر گرم و با 40 درصد پروتئین و 7 درصد چربی، فرموله و تنظیم شد. 120 عدد شاه میگو با میانگین وزنی 0.74±23.05 گرم انتخاب و به طور تصادفی در 15 وان 100 لیتری که با 70 لیتر آب چاه پر شده بودند و روزانه 30 درصد آن تعویض می شد، توزیع گردیدند. شاه میگوها روزانه با 3 درصد زیست توده طی یک وعده در ساعت 17 به مدت 60 روز با پلت های غذایی تغذیه شدند. نتایج نشان داد که با افزودن پروبیوتیک و پری بیوتیک در جیره های آزمایشی، درصد افزایش وزن، میانگین رشد روزانه، شاخص رشد ویژه، ضریب تبدیل غذایی و نرخ کارایی پروتئین بهبود یافت به طوری که بین تیمار 3 گرم در کیلوگرم پروبیوتیک در غذا در تمامی شاخص های رشدی و تغذیه ای، با گروه شاهد اختلاف معنی دار آماری وجود دارد .(P<0.05) همچنین شاخص های رشد در تیمار پری بیوتیک 2 گرم در کیلوگرم غذا نیز نسبت به گروه شاهد بهبود داشتند ولی اختلاف معنی دار آماری مشاهده نشد. بررسی های آماری بیانگر نبود اختلاف معنی دار در شاخص ضریب چاقی و درصد بازماندگی شاه میگوها بین تیمارها می باشد (P<0.05) به طورکلی نتایج بیانگر آن بود که پروبیوتیک پروتکسین و پری بیوتیک ایمونوژن، توانایی تاثیرگذاری بالایی بر شاخص ها رشدی شاه میگوی آب شیرین داشته و در بین سطوح مختلف به کار برده شده بهترین مقدار موثر بر شاخص ها رشدی در تیمارهای پروبیوتیکی، سطح 3 گرم در کیلوگرم و در تیمارهای پری بیوتیکی سطح 2 گرم پری بیوتیک به ازای هر کیلوگرم غذای کنسانتره می باشد.

ماهی سیم دریای خزر (Abramis brama orientalis) یکی از ماهیان باارزش اقتصادی است که سواحل ایرانی دریای خزر به ویژه سواحل استان گیلان، تالاب انزلی و دریاچه سد ارس از جمله زیستگاه های اصلی این گونه در کشور ایران می باشد. با توجه به ارزش اقتصادی بسیار زیاد این ماهی و کاهش ذخایر ماهی سیم در آب های ایران طی چند دهه گذشته به دلیل آلودگی های زیست محیطی، صید بی رویه، از بین رفتن جایگاه های تخم ریزی طبیعی و آلودگی های انگلی باعث شد تا در فصل های صید 88-1387، 175 قطعه ماهی سیم از تعاونی های پره سواحل بندرانزلی تهیه و مورد بررسی انگلی قرار گرفتند. برای این منظور پس از صید ماهیان و انتقال به آزمایشگاه اندام های مختلف مثل چشم، پوست، آبشش و دستگاه گوارش بررسی شدند. در ماهیان مورد بررسی میانگین طول 2.86±28.67 سانتی متر و میانگین وزن 62.74±298.18 گرم بود. در این بررسی 4 گونه انگل به نام های: Diplostomum spathaceum، Trichodina sp.،Ligula intestinalis و Caryophyllaeus laticeps شناسایی شدند. براساس نتایج به دست آمده، بیش ترین میزان شیوع (73 درصد)، میانگین فراوانی (1.84 عدد) مربوط به انگل Ligula intestinali و بیش ترین میانگین شدت آلودگی (3.96 عدد) مربوط به انگل Caryophyllaeus laticeps بود. کم ترین میزان شیوع (22 درصد) مربوط به انگل Caryophyllaeus laticeps و Diplostomum spathaceum، کم ترین میانگین شدت آلودگی (2.06 عدد) مربوط به انگل Diplostomum spathaceum، کم ترین میانگین فراوانی (0.45 عدد) مربوط به انگل Caryophyllaeus laticeps و دامنه تعداد همه انگل ها (6-1 عدد) بود.

در این مطالعه مدل سازی سه بعدی الگوی جریان در حوضه جنوب شرق دریای خزر با استفاده از نرم افزار مایک 3 مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور اعمال شرایط مرزی در مرزهای باز غربی و شمالی حوضه به دست آمده از نتایج مدل دوبعدی مایک 21 در دریای خزر شامل مولفه های سرعت و نوسانات سطح آب استفاده شده است. در اجرای مدل مایک 21 از داده های باد به دست آمده از مدل عددی جوی سایت نوآ با دقت 2.5 درجه و به صورت متغیر در مکان و زمان به همراه اثرات ورودی رودهای مهم به دریای خزر (ولگا، ترک، سفید رود، اورال و کورا)، اصطکاک بستر، تبخیر، نیروی کوریولیس و خروج آب از طریق خلیج قره بغازگل در نظر گرفته شده است. ابعاد حوضه حل جنوب شرق دریای خزر 90×60 شبکه مربعی به اضلاع 1000 متر و در 17 لایه عمودی می باشد. در اجرای مدل مایک 3 برای اعمال اثر باد از داده های ایستگاه همدیده ای بندرترکمن پس از تبدیل به باد دور از ساحل به همراه ورودی رودهای مهم (اترک و گرگان رود)، تبادل آب با خلیج گرگان، اصطکاک بستر، تبخیر و نیروی کوریولیس استفاده گردیده است. به منظور صحت سنجی نتایج مدل، خروجی های مدل با داده های میدانی مقایسه گردید که این نتایج بیانگر توانایی و دقت مدل مایک 3 در شبیه سازی جریانات دریایی می باشد. الگوی جریان به دست آمده از مدل بیانگر وجود جریانات موازی با ساحل در کرانه ساحلی و دو حلقه جریان در لایه میانی است. با حرکت به سمت اعماق جریانات با اختلاف فاز 180 درجه نسبت به جریانات سطحی از حوضه حل خارج می گردند.

رنگ تانک پرورش از عوامل مهمی می باشد که می تواند ماهی را به غذا جذب نموده تا با استفاده از آن باعث رشد و بازماندگی بیش تر ماهیان شود. به این منظور این آزمایش به مدت 8 هفته و در مرکز تکثیر و پرورش ماهیان استخوانی سیجوال بندرترکمن در استان گلستان و در 4 تیمار و 3 تکرار به صورت زیر انجام پذیرفت: تیمار 1: تانک های قرمز، تیمار 2: تانک های آبی، تیمار 3: تانک های سفید، تیمار 4: تانک های مشکی. میزان غذادهی براساس 10 درصد وزن بدن بچه ماهیان، در روز صورت گرفت. فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب در طی مدت پرورش کنترل گردید، میزان اکسیژن محلول برابر 5.75±0.25 میلی گرم بر لیتر، دمای آب 2±26 درجه سانتی گراد و pH در طول آزمایش برابر 0.25±7.75 اندازه گیری گردید. بچه ماهیان کلمه در طول دوره آزمایش با غذای SFC با رطوبت 7/8 درصد، خاکستر 11.2 درصد، پروتئین 32 درصد و چربی 10.5 درصد، تغذیه شدند. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش مشخص گردید که بین تیمارهای مورد بررسی از نظر وزن و طول بدن بچه ماهیان اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردد (P<0.05)به طوری که بیش ترین افزایش وزن و طول بدن بچه ماهیان در تیمار 4 با تانک های سیاه رنگ به میزان همچنین اختلاف معنی داری در میزان درصد افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه نرخ رشد و فاکتور چاقی مشاهده گردید (P<0.05)ضمن این که هیچ گونه اختلاف معنی داری در میزان ضریب تبدیل غذایی و بازماندگی در بین تیمارهای مختلف مشاهده نگردید (P>0.05)نتایج نشان داد که استفاده از تانک های سیاه رنگ باعث رشد بهتر در ماهی کلمه گردید.

بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت ماهی اوزون برون در شمال دریای خزر (رودخانه اورال) و جنوب دریای خزر (دهانه سفیدرود و گرگان رود) انجام شد. در کل 138 نمونه ماهی بالغ از این سه منطقه، جمع آوری شد. در مجموع از 15 جفت پرایمر میکروستلایت که برای تاس ماهی دریاچه (Acipenser fulvescens) و پارو پوزه ماهی (Scaphirhynchus platorynchus) طراحی شده بود، بر روی DNA ژنومی باله دمی ماهی ازون برون استفاده گردید. محاسبات ژنتیکی شامل فراوانی اللی، الل های اختصاصی، هتروزایگوسیتی مشاهده شده و قابل انتظار، تعادل هاردی- واینبرگ، میزان شباهت و فاصله ژنتیکی، شاخص RST، FST، جریان ژنی براساس آزمون AMOVA با استفاده از نرم افزار Biocapt و GenAlex انجام گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که 10 جفت از پرایمرها چندشکلی (پلی مورف) داشتند و 10 جایگاه ژنی تولید نمودند، 1 جفت تک شکل (مونومورف) و 4 جفت آن در طی واکنش PCR تکثیر نشدند. میانگین اللی محاسبه شده براساس الگوهای باندی چندشکلی، 12.7 (دامنه آن از 18-8 در هر لوکوس در مناطق) و همه مناطق دارای الل اختصاصی بودند. میانگین هتروزایگوسیتی قابل انتظار و مشاهده شده به ترتیب 0.855 و 0.651 در مناطق نمونه برداری به دست آمد. در بررسی تعادل هاردی واینبرگ (H-W) همه مناطق در بیش تر لوکوس ها خارج از تعادل بودند (P≤0.001)دامنه FST براساس آزمون AMOVA، 0.048-0.058 به دست آمد و بین مناطق نمونه برداری دارای اختلاف معنی دار بود (P<0.01)میانگین فاصله ژنتیکی براساس شاخص 0.421 (±0.08), (1972) Nei جمعیت ها محاسبه شد که نشان دهنده متمایز ژنتیکی بین جمعیت های مطالعه شده است. نتایج به دست آمده از این بررسی به همراه وجود اختلاف معنی دار RST بین مناطق نمونه برداری نشان دهنده وجود جمعیت های ژنتیکی متفاوت در دریای خزر می باشد.

در این پژوهش، اثر سطوح مختلف پربیوتیک مانان الیگوساکارید بر میزان رشد، بازماندگی و ترکیب لاشه در میگوی وانامی (Litopenaeus vannamei) مورد بررسی قرار گرفت. میگوها با میانگین وزنی 0.12±2.5 گرم و با تراکم 25 قطعه در حوضچه های فایبرگلاس به مدت 51 روز مورد تغذیه قرار گرفتند. در این آزمایش از طرح کاملا تصادفی شامل سطوح صفر (شاهد)، 1.5، 3 و 4.5 گرم مانان الیگوساکارید به ازای هر کیلوگرم جیره با میزان پروتئین 38.7 درصد و چربی حاوی 3.85 درصد استفاده شد. نتایج به دست آمده بیانگر تفاوت معنی دار از نظر میزان رشد و کارایی تغذیه در بین تیمارها بود (P<0.05) بیش ترین عملکرد رشد و تغذیه در میگوهای تغذیه شده با سطح 3 گرم مانان الیگوساکارید به ازای هر کیلوگرم غذا مشاهده شد. از نظر بازماندگی تفاوت معنی داری بین تیمارها مشاهده نگردید (P<0.05)نتایج آنالیز لاشه نشان داد که با افزایش سطح مانان الیگوساکارید در جیره میزان پروتئین لاشه نیز افزایش یافت. در مجموع چنین نتیجه گیری می شود که افزودن 3 گرم مانان الیگوساکارید به ازای هر کیلوگرم جیره می تواند بر رشد و بازماندگی میگوی وانامی موثر واقع شود.

پرتاران، گروهی از ماکروبنتوزها هستند که به دلیل بالا بودن غنای گونه ای و تنوع بسیار زیاد در محیط های آبی و همچنین حضورشان در انواع بسترها و زیستگاه های دریایی و نقش آن ها در زنجیره غذایی آب ها، مورد توجه بسیاری از بوم شناسان در سراسر دنیا قرار گرفته اند. به منظور تعیین و مقایسه پراکنش پرتاران در ساحل بحرکان، نمونه برداری از ساحل منطقه، از 5 ایستگاه مختلف در فصل های پاییز و بهار انجام شد. رسوبات مربوط به هر ایستگاه، پس از انتقال به آزمایشگاه از الک 0.5 میلی متر عبور داده شدند. پرتاران پس از شستشو و رنگ آمیزی در حد جنس و در مواردی گونه توسط کلیدهای شناسایی موجود، شناسایی گردیدند. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در محیط اندازه گیری شدند. سپس شاخص های زیستی تنوع، غالبیت، غنای گونه ای و یکنواختی در هر ایستگاه محاسبه شدند. در فصل پاییز خانواده های Syllidae با 55 درصد و Cossuridae با 25 درصد و در فصل بهار خانواده های Nephtyidae با 28 درصد، Syllidae با 24 درصد و Glyceridae با 14 درصد بیش ترین فراوانی پرتاران را به خود اختصاص داده اند. تراکم پرتاران در فصل بهار (2121 فرد در مترمربع) بیش تر از فصل پاییز (1853 فرد در مترمربع) بوده است. فراوانی مواد غذایی و مناسب تر بودن شرایط محیطی در این فصل سبب افزایش تعداد گونه ها گردیده است. تنوع پرتاران در بسترهای گلی منطقه در مقایسه با دیگر بسترها کم تر بوده است اما در مقایسه با مطالعات پیشین، تنوع افزایش یافته است. به نظر می رسد ساخت بسترهای مصنوعی از دلایل افزایش تنوع در منطقه می باشد.