فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1391 | دوره:6 | شماره:3 (پیاپی 23) |تعداد مقالات:15

این مطالعه در سال 1378 انجام شد. در مجموع 4 گشت تحقیقاتی فصلی در محدوده طول جغرافیایی 58o55’E (منطقه میدانی) تا) 61o30’E خلیج گواتر) و از عمق 10 تا 100 متر بوسیله شناور تحقیقاتی فردوس یک انجام گرفت. محدوده مورد بررسی از غرب به شرق به 5 منطقه (E, D, B, A) با فاصله 30 دقیقه طول جغرافیایی (منطقه E برابر 35 دقیقه بود) تقسیم و در هر منطقه لایه های عمقی 10 تا 20، 20 تا 30، 30 تا 50 و 50 تا 100 متری مشخص گردیدند و مساحت هر لایه عمقی با پلانیمتر محاسبه گردید. در هر گشت تحقیقاتی بیش از 90 ایستگاه تعیین و با تور ترال کف به مدت یکساعت تورکشی صورت گرفت. فراوانی طولی، رابطه طول- وزن و بیوماس سه گونه از ماهیان راسته سوف ماهی شکلان از جمله سنگسر معمولی، حلوا سفید و گوازیم دم رشته ای به تفکیک لایه های عمقی و مناطق برآورد گردید. الگوی پراکندگی برای 3 گونه ماهیان در چهار فصل تعیین شد. بیوماس سالانه گونه های مذکور به ترتیب 241.41, 2413.77و 1263.58 تن برآورد شده است.

آب بندان طبیعی مرزن آباد، با وسعتی بالغ بر 183 هکتار در استان مازندران و جنوب غربی شهرستان بابل واقع شده است، عمق متوسط این آب بندان 2.5 متر است، از لحاظ گیاهان آبزی غنی بوده و زیستگاهی مناسب برای پرندگان مهاجر به شمار می رود. ورود پساب مزارع کشاورزی و آلاینده ها، مرزن آباد را در معرض افزایش بار مواد مغذی بویژه ازت و فسفر قرار داده است. این مطالعه با هدف تعیین وضعیت تروفی در این اکوسیستم طی یک سال به مدت 11 ماه از شهریور 85 تا مرداد 86 انجام شده است. دراین تحقیق پارامترهای فیزیکی شامل درجه حرارت، اکسیژن محلول، pH و پارامترهای شاخص تروفی شامل کلروفیل a ، فسفات کل، عمق شفافیت براساس شاخص تروفی کارلسون و نیز غلظت نیترات محلول به مدت یک سال و به صورت ماهانه در سه ایستگاه با 3 تکرار اندازه گیری شد. بر این اساس آب بندان مرزن آباد در وضعیت یوتروفی و در معرض ورود به شرایط هیپرتروفی قرار دارد.

در این مطالعه تاثیر تاخیر در یخ گذاری بر روی کیفیت میگوی موزی (Panaeus merguiensis) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور دو تیمار میگو، بلافاصله پس از صید (الف) و دو ساعت پس از صید (ب) انتخاب و به صورت یک لایه یخ و یک لایه میگو یخ گذاری شد. تغییرات حسی و ریز ساختارهای بافتی عضله در فاصله زمانی بیست روز مورد بررسی قرار گرفتند. جهت ارزیابی کیفی از شاخص های حسی، میکروبی و شیمیایی در طی دوره نگهداری استفاده می شود. یکی از شاخص های مهم و جدید در ارزیابی فساد بررسی تغییرات بافت شناسی ماهی و میگو طی نگهداری می باشد. نتایج بافت شناسی بیانگر افزایش فضای بین سلولی و چروکیدگی فیبرها همزمان با افزایش دوره نگهداری بود پس از 8 روز نگهداری، تمایز فیبرهای ماهیچه ای در نمونه های با تاخیر یخ گذاری شده مشکل بود، در حالی که عدم تمایز در میوفیبریل های نمونه های بلافاصله، پس از روز 12 نگهداری دیده شد. هم چنین نتایج ارزیابی حسی نشان داد که 2 ساعت تاخیر در یخ گذاری منجر به کاهش 4 روزه مدت ماندگاری میگو در مقایسه با یخ گذاری بلافاصله می شود. میزان رطوبت، پروتئین، چربی و خاکستر برای تیمار (الف) به ترتیب از 74.76، 21.35، 1.45 و 1.66 در روز اول به 81.33، 15.6، 1.33 و 0.81 در روز آخر نگهداری و برای تیمار (ب) به ترتیب از 74.94، 21.72، 1.36 و 1.91 در روز اول به 81.62، 15.26، 1.09 و 0.82 در روز آخر نگهداری رسید. این در حالی بود که بین میزان رطوبت، پروتئین و خاکستر در هر دو تیمار در روز اول و آخر نگهداری اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد مشاهده شد (P<0.05) ولی بین میزان چربی اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد مشاهده نشد (P>0.05) . از نتایج بدست آمده می توان اذعان نمود که تاخیر زمانی در سردسازی میگو باعث کاهش کیفی آن می شود.

در تحقیق حاضر شاخص های رشد بچه تاسماهیان ایرانی در کارگاه شهید مرجانی و سد وشمگیر در سال 1381، به منظور رهاسازی به رودخانه گرگانرود مورد بررسی قرار گرفت. سطح کشت بچه تاس ماهیان ایرانی در سال 1381 در کارگاه شهید مرجانی 14 هکتار، تعداد بچه تاس ماهیان ایرانی کشت شده 1120000 قطعه، تعداد بچه ماهیان رها سازی شده 429930 قطعه و درصد بازماندگی آن 38.4 درصد گزارش گردید. همچنین سطح کشت بچه تاس ماهیان ایرانیدر این سال در کارگاه سد وشمگیر 102 هکتار، تعداد بچه تاس ماهیان ایرانی کشت شده 11135000 قطعه، تعداد بچه ماهیان رهاسازی شده 41795116 قطعه و درصد بازماندگی آن 37.53 درصد گزارش گردید. در کارگاه شهید مرجانی بچه ماهیان در دامنه طولی 15-7.2 سانتی متر، دامنه وزنی 12.6-2.2 گرم و میانگین وزنی 4.69±0.69 گرم و بچه ماهیان کارگاه سد وشمگیر در دامنه طولی 6-9.3 سانتی متر، دامنه وزنی 3.1-1.08 گرم و میانگین وزنی 0.22±2.5 گرم قرار داشتند. ضریب چاقی و نرخ رشد بچه ماهیان در کارگاه شهید مرجانی به ترتیب 0.02±0.43 و 0.4±5.31 و در کارگاه سد وشمگیر 0.02±0.41 و 0.4±5.5 محاسبه گردید. نتایج بررسی حاضر نشان داد که ضریب چاقی و نرخ رشد بچه تاس ماهیان ایرانی در دو کارگاه مورد بررسی تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند (P>0.05)

این تحقیق در استخرهای پرورش میگوی سایت دلوار بوشهر در خلال بهمن ماه 1388تا آذر 1389 طی نمونه برداری های ماهیانه ماکروفون ها و میوفون های بستر 6 استخر از دو مزرعه مورد شناسایی و شمارش قرار گرفتند. در هر بار نمونه برداری عوامل محیطی شوری، اکسیژن و شرایط آب و هوایی ثبت گردید. در بررسی ماکروفون ها پرتاران، شکم پایان و دوکفه ای ها گروه های غالب بودند و بیشترین فراوانی میوفون ها در ماه های خرداد و تیر بوده است. مواد آلی بستر (به صورت درصد وزن خشک) در ماه خرداد حداقل بود و در ماه مهر بالاترین میزان را داشته است و اندازه دانه بندی رسوبات از 0.5 تا کمتر از 0.063 میلی متر بوده و درصد ذرات کوچکتر از .0630 میلی متر در نیمه دوم طول دوره پرورش میگو 75-90 درصد وزنی رسوبات را تشکیل داده بود. میانگین میزان برداشت و میانگین مصرف غذا در سطح 1.2 هکتار در مزرعه 2 حدود 2812.8 کیلوگرم بیشتر بوده و میانگین مصرف غذا در این مزرعه در سطح 1.2 هکتار نیز 5688.2 کیلوگرم بیشتر از مزرعه 1 بوده است و تفاوت معنی داری بین میانگین میزان برداشت و میزان مصرف غذا بین هر دو مزرعه وجود داشت.

 Mnemiopsis leidyiاز (Ctenophora)، بومی سواحل اقیانوس اطلس (آمریکای شمالی و جنوبی) می باشد. حضور این گونه از شانه دار برای اولین بار در سال 1387 در سواحل جنوبی دریای خزر گزارش شده است که از طریق آب توازن کشتی ها، ابتدا از موطن اصلی خود به دریای سیاه و سپس به دریای خزر راه یافته است. کاهش شدید ذخایر کیلکا ماهیان و همچنین جمعیت ماهیان خاویاری و فک دریای خزر مرتبط با پراکنش گسترده این شانه دار در دریای خزر می باشد. با توجه به حد مجاز صید کیلکا، فقط افزایش تعداد شناورها و صید آنها دلیل کافی برای کاهش ذخایر کیلکا ماهیان نبوده، بلکه این عامل همراه هجوم و حضور شانه داران طی سال های 1377 تا 1388 باعث کاهش ذخایر و میزان صید کیلکا ماهیان گردیده است. متعاقب این کاهش از سال 1382 طرح تعدیل تعداد شناورها و همچنین بازسازی طبیعی دریا، صید کیلکا ماهیان بهبود یافته است به طوری که تا پایان بهمن ماه سال 1388 نسبت به سال 1387، 68 درصد رشد داشته است.

در این مطالعه، 3 جیره غذایی شامل 3 سطح از انرژی قابل هضم 300، 370 و 450 کیلوکالری در 100 گرم غذا با پروتئین 30 درصد برای پرورش شاه میگوی چنگال باریک آب شیرین (Astacus leptodactylus) تهیه شد و تاثیر جیره های مذکور بر روی شاخص های رشد، بازماندگی و ترکیب لاشه مورد مقایسه قرار گرفت. در این آزمایش در مجموع 3 تیمار با 3 تکرار استفاده شد. پرورش شاه میگوها به مدت 60 روز در 9 مخزن فایبرگلاس 110 لیتری انجام شد. میانگین وزن اولیه شاه میگوها 2.3±17 گرم بود. نتایج نشان دادند که بیشترین مقادیر WG, PER, NPU, SGR، بازماندگی و میزان پروتئین لاشه در جیره حاوی انرژی 370 کیلوکالری در 100 گرم بدست آمد که اختلاف معنی داری در این مقادیر مشاهده نگردید.

ماهی کپور دریایی، میزان صید بالایی را در استان گلستان به خود اختصاص می دهد. به دلیل جایگاه و اهمیت تجاری آن، حفظ و بازسازی ذخایر این ماهی به شیوه تکثیر مصنوعی ضروری به نظر می-رسد. کیفیت اسپرم معیاری جهت اندازه گیری توانایی اسپرم نر در موفقیت لقاح تخمک می باشد. اسپرم گیری از 34 قطعه مولد ماهی کپور صورت گرفت. میزان سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گلوکز، پروتئین کل، کلسترول و اوره بوسیله روش اسپکتروفتومتری با استفاده از کیت های مخصوص تعیین گردید. مقادیر برخی پارامترها مانند اسپرماتوکریت و پروتئین دارای تغییرات زیادی نبودند در حالی که بقیه پارامترها دارای تغییرات زیادی بودند. مقادیر بیشتر پارامترهای بیوشیمایی سمن ماهی کپور (بجز اسپرماتوکریت، آهن، کلسیم و کلسترول) در سنین مختلف تفاوت معنی دار نداشتند. با افزایش سن ماهی، مقادیر آهن و کلسیم نیز افزایش یافت که در بعضی سنین این افزایش معنی دار بود. نسبت بین یون ها نیز در اغلب موارد در سنین مختلف تفاوت معنی دار نداشتند ولی از یک کاهش یا افزایش منظمی نیز برخوردار نبودند. اسپرماتوکریت با یون منیزیم، سدیم، پتاسیم، آهن، کلسترول و تری گلیسیرید همبستگی مثبت و معنی داری داشت و با بقیه پارامترها این اختلاف معنی دار نبود. همبستگی یون ها با یکدیگر محاسبه گردید. انجام این تحقیق و تعیین پارامترهای کیفی اسپرم کپور دریای خزر می تواند در بهبود و ارتقاء راندمان تکثیر مصنوعی موثر باشد.

در این تحقیق گیاهان آبزی کانال های آبرسانی کشاورزی و آبزی پروری استان خوزستان در سال 90-89 مورد بررسی قرار گرفتند. در منطقه مورد مطالعه 55گونه گیاه متعلق به 36 جنس و 26 خانواده شناسائی شدند. در تمام کانال های آبرسانی خوزستان دو گیاه آبزی غوطه ور Ceratophyllum demersum و Najas minor دیده شدند. در شمال خوزستان، ایستگاه های شهر دزفول تا شوش در تمام کانال ها جنس Ceratophyllum و Potamogeton بیشترین تنوع را داشتند. ایستگاه های موجود در حوزه شوش تا اهواز گونه Polygonum hydropiper و Phragmites australis بالاترین تنوع را به خود اختصاص دادند. به سمت جنوب استان خوزستان گونه Phragmites australis، Cyperus pygmaeus وTypha australis به عنوان گیاهان آبزی بن در آب از تنوع بالائی برخوردار بودند که بیشترین تنوع در این حوزه مربوط به تالاب بین المللی شادگان بود. در جنوب شرق استان خوزستان (ایستگاه های بندر ماهشهر، هندیجان) بیشترین تنوع گیاهان آبزی موجود در کانال ها مربوط به Phragmites australisو Lemna gibba بود. بیشترین گونه حوزه رودخانه اروند و بهمنشیر Phragmites australisگزارش شد. از لحاظ تعلق جغرافیای گیاهی،گونه های ایرانی- تورانی با 29 درصدبیشترین تنوع را داشتند و بیشترین طیف زیستی منطقه با 24 درصد متعلق به هیدروفیت ها بود.

این مطالعه با هدف تعیین برخی خصوصیات کیفی آب در طول دوره پرورش میگو، شناخت رابطه بین تغییرات خصوصیات کیفی آب و رشد میگو در طول دوره پرورش و تعیین مدل رشد میگوی پاسفیدغربی در ارتباط با برخی خصوصیات کیفی آب در منطقه گمیشان استان گلستان در طول یک دوره پرورش انجام شد. 9 متغیر از خصوصیات کیفی آب استخرها شامل درجه حرارت، شوری، شفافیت، اسیدیته و فاکتورهای NO3، NH4، P2O5، H2S،PO4 بر اساس روش های استاندارد برآورد شد. براساس نتایج حاصل شوری در طول دوره افزایش یافت، شفافیت کاهش یافت، اسیدیته دارای نوسان قابل ملاحظه نبود و دما در هفته های پایانی کاهش یافت. نتایج نشان داد که از بین فاکتورهای گروه دوم، میانگین مقادیر PO4 و P2O5 در برداشت های مختلف دارای اختلاف معنی دار بود ولی سایر فاکتورها دارای اختلاف معنی دار نبود. نتیجه تجزیه واریانس رگرسیون نشان داد در مدل رشد از بین فاکتورهای مختلف PO4 وارد مدل رشد شد. همچنین نتیجه همبستگی بین تولید میگو و خصوصیات شیمیایی آب نشان داد که تولید با میزان فسفر بالاترین ارتباط را داشت.

میکروجلبک سبز سندسموس (Scenedesmus sp.) ابتدا به وسیله تور پلانکتون گیر با چشمه تور 20 میکرون از منابع آبی منطقه فرح آباد نمونه برداری و بعد از انتقال به آزمایشگاه، از روش پی پت پاستور جداسازی و خالص سازی شدند. پس از ساخت محیط کشت-های TMRL و Z-8+N، استوک میکروجلبک سبز فوق با تراکم کشت اولیه 106×7 عدد در میلی لیتر تلقیح و در سیستم فایکولاب با دمای 2±25 درجه سانتی گراد و شدت نور 350±3500 لوکس به منظور بررسی رشد قرار داده شد. این آزمایش با 2 تیمار و 3 تکرار در نظر گرفته شد و میکروجلبک ها 5 بار طی 10 روز با استفاده از میکروسکوپ نوری معمولی بوده با بزرگنمایی عدسی 40 و لام نئوبار (شمارش 5 خانه) مورد شمارش قرار گرفتند. علاوه بر تعداد سلول ها، از تعداد کلنی ها نیز به صورت مجزا شمارش به عمل آمد. میانگین شمارش محیط کشت هایTMRL و Z-8+N در 5 مرحله به ترتیب 106×1.47±6.06´106 و1.39´106 ±21.70´106 عدد سلول در میلی لیتر بدست آمد. کلنی تک سلولی با میانگین 53.5 درصد و کلنی 4 سلولی با میانگین 39.7 درصد به ترتیب بیشترین کلنی ها در دو محیط کشت TMRL و Z-8+N بودند. نرخ رشد و ضریب رشد ویژه، TMRLو Z-8+N به ترتیب برابر 0.52 و 0.26 مورد محاسبه قرار گرفت. برای مقایسه میزان رشد جلبک فوق در مجموع شمارشها از آزمون غیرپارامتریک کروسکال-والیس استفاده شد که اختلاف معنی دار بین شمارش های اول تا پنجم محیط کشت های (P=0.009) Z-8+N و (P=0.027) TMRL نشان داد ولی نتایج آزمون من- ویتنی اختلاف آماری را در دو محیط کشت نشان نداد (P=0.065)بطورکلی نتایج حاصله موید آن است که محیط کشت Z-8+Nدر مقایسه با محیط کشت TMRL برای رشد میکروجلبک سندسموس در شرایط آزمایشگاهی کارآمدتر می باشد.

ماهی کپور دریایی (Cyprinus carpio L., 1758) ، یکی از گونه های اقتصادی دریای خزر است که به علت سهم 80 درصدی آن در صید تجاری سواحل شرقی دریای خزر از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور حفظ و بازسازی ذخایر این گونه، امروزه روش تکثیر مصنوعی مولدین مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین مطالعه برخی خصوصیات زیستی مولدین مورد استفاده در مراکز تکثیر ضروری بنظر می رسد. در این مطالعه تعداد 165 کپور دریایی (78 ماهی ماده و 87 ماهی نر) پس از زیست سنجی، با استفاده از فلس تعیین سن شدند. ماهیان نر در دامنه طولی660-253 میلی متر و وزنی 3670-265 گرم و ماهیان ماده در دامنه طولی 602-305 میلی متر و دامنه وزنی 2900-310 گرم و دامنه سنی 2 تا 14 سال قرار داشتند. الگوی رشد ماهیان به صورت آلومتریک منفی (ماده b=2.843و نر b=2.924) و پارامترهای رشد برتالانفی برای ماهی کپور ماده L (t)=765.845 (1-e (-0.108(t+0.18))) و در ماهی کپور نر L (t)=782.45 (1-e (-0.112 (t+0.35))) برآورد گردید. هماوری مطلق کپور ماهیان از 77447 تا 430745 عدد تخم محاسبه شد. کاهش گروه های سنی و نیز ماهیان مسن تر نسبت به مطالعات گذشته و وضعیت نامناسب رشد و تولیدمثل مولدین کپور دریایی، به شرایط زیستگاهی و تا حدی صید بی رویه آن در سواحل جنوبی دریای خزر مربوط می شود که مدیریت صید آن ضروری به نظر می رسد.

حمل و نقل و اکسیژن دهی به ماهی در بازماندگی و رشد ماهیان پس از جابجایی، تاثیر چشمگیری دارد . پراکسید هیدروژن تاکنون در مباحث مربوط به جایگزینی مالاشیت گرین استفاده می گردید ولی با توجه به نقش مثبت آن در اکسیژن دهی ، استفاده از آن را می توان برای حمل و نقل بچه ماهیان توصیه نمود . در این راستا، تعیین دوز موثر و نیز بررسی عملکرد آن در فواصل زمانی کوتاه بررسی و تغییرات فیزیولوژیکی ماهی و آب پرورشی بچه ماهیان ، ضروری می باشد. در این تحقیق، اثر اکسیژن دهی تیمارهای پراکسیدهیدروژن و کپسول اکسیژن مقایسه شد که هر تیمار شامل 4 تکرار و حاوی 45 بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان بود. 4 وان از طریق کپسول اکسیژن و 4 وان دیگر از طریق پراکسیدهیدروژن هوادهی شد . پراکسیدهیدروژن که برای هر وان از طریق یک ظرف پلاستیکی حاوی 4 سی سی از پراکسید هیدروژن به ازای هر لیتر آب به همراه یک گرم از کبد ماهی آمور به عنوان کاتالیزور بود. در فواصل زمانی صفر، 3 و 6 ساعت خونگیری از ماهیان تیمارها و شاهد انجام شد. نتایج اندازه گیری پارامترهای خونی نشان می دهد که استفاده از پراکسید هیدروژن ، هیچ تاثیر منفی را برروی فاکتورهای خونی شامل لنفوسیت ، مونوسیت ، نوتروفیل و ائوزینوفیل،MCHC ، MCH، MCV،RBC ،Hb ، HCT و شاخص های استرس شامل گلوکز و کورتیزول ندارد. همچنین تاثیر کاهشی بر فاکتورهای شیمیایی آب شامل NO2، NO3،NH4 داشته است. با توجه به ارزان قیمت بودن پراکسیدهیدروژن و افزایش نیاز به حمل و نقل بچه ماهیان در فواصل زمانی کوتاه و گرانی ، پرهزینه و سنگین بودن کپسول های اکسیژن و همچنین اهمیت سلامت در حمل و نقل بچه ماهیان این روش به عنوان یک روش مناسب قابل بکارگیری در مقیاس های کوچک می باشد.

در یک بررسی یکساله از فروردین 1386 تا اردیبهشت 1387 تعداد 12 عدد مولد ماده ماهی سفید با میانگین طول 46.69 سانتی متر و وزن 835.83 گرم و 18 عدد مولد نر ماهی سفید با میانگین طول 45.26 سانتی متر و وزن 817.22 گرم در 3 گروه سنی (+3، +4 و +5 سال) در زمان مهاجرت به رودخانه تجن در استان مازندران جمع آوری شدند. پس از بیومتری ماهیان، از آنها خون گیری به عمل آمد. خون مورد نظر توسط سرنگ از ساقه دمی گرفته شده، سپس به ویال هایی حاوی هپارین (ماده ضد انعقاد خون) ریخته و به آرامی تکان داده شد. سپس پارامترهای خون شناسی با روش های استاندارد آزمایشگاهی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج پارامترهای هماتولوژیکال نشان داد که گلبول قرمز بیشترین (11811333.30) و مونوسیت (0.73) کمترین مقدار از فاکتورهای خونی را داشتند. مقایسه پارامترهای هماتولوژیکال مولدین نر و ماده نشان داد که ماهیان مولد نر و ماده از نظر میانگین Mon اختلاف معنی دار آماری داشتند .(P<0.05) ولی از نظر میانگین هایW.B.C Count, R.B.C Count ، Hb, H.C.T، M.C.V، M.C.H، Lym، Neu اختلاف معنی دار آماری نداشتند (P>0.05) نتایج نشان داد که در بین گروه های سنی از نظر میانگین Neu اختلاف معنی دار آماری داشتند (P<0.05) ولی از نظر میانگین هایW.B.C Count , R.B.C Count ، Hb, H.C.T، M.C.V، M.C.H، Lym،Mon اختلاف معنی دار آماری نداشتند (P>0.05)