فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1387 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:13

رودخانه لوندویل آستارا از رودخانه های مستقل زیر حوضه تالش - انزلی است که در جنوب غرب و جنوب شهرستان آستارا جریان دارد و در شهر لوندویل به دریای خزر می ریزد. اهداف عملیات انجام شده در این مطالعه شناسایی گونه های بنتوزی، تعیین میزان زی توده کف در هر متر مربع در هر ایستگاه، تعیین شاخص زیستی هر ایستگاه و در نهایت رودخانه، تعیین متوسط دما در هر ماه و در طول سال و ارزیابی توان تولید طبیعی این رودخانه می باشد. بدین منظور شش ایستگاه در طی مسیر رودخانه انتخاب و بصورت ماهیانه و با استفاده از  قاب توری  50×50 (Surber sampler)سانتی متری به مدت یکسال مورد نمونه بردای قرار گرفت. در طی این مطالعه جنس هایی از سه شاخه از بی مهرگان شامل شاخه کرم های حلقوی (Annelida)، شاخه بندپایان (Arthropoda) و شاخه نرمتنان (Mollusca) شناسایی شد و تغییرات آنها به تفکیک فصل نمونه برداری و ایستگاه مورد بررسی قرار گرفت. از شاخه کرم های حلقوی دو رده کم تاران (Oligochaeta) و زالوها (Hirudinea)، از شاخه بندپایان دو رده سخت پوستان (Crustacea) و حشرات (Insecta) و از شاخه نرمتنان یک جنس از رده شکم پایان (Gasteropoda) شناسایی گردید. فراوانی و تنوع جنس های مختلف کفزیان در ایستگاه های نمونه برداری نسبتا زیاد بود اما در ایستگاه 6 (ایستگاه آخر) تنوع جنس ها محدود شده و فراوانی آنها به طور معنی داری افزایش یافت. همچنین میانگین فصلی فراوانی و زی توده در فصل بهار و تابستان به طور معنی داری بیشتر از فصول پاییز و زمستان بود. طبق محاسباتی که با روش شاخص زیستی بی مهرگان انجام شد، میانگین سالیانه فراوانی 87/23 عدد، قابلیت تولید این رودخانه 22/265 کیلوگرم در هکتار در سال و میانگین کل زی توده سالیانه ایستگاه ها 3.85 گرم در متر مربع بدست آمد. مطالعه اخیر نشان داد که میانگین وضعیت زیستی این رودخانه در طول مسیر 80/1 می باشد که معادل طبقه بتا ـ مزو، ساپروب بوده و رده بندی کیفی آب آن II می باشد.

این تحقیق با هدف تاثیر آرتمیا ارومیانای غنی شده بر فاکتورهای هم آوری، درصد لقاح، درصد تفریخ، درصد بازماندگی لارو و فاصله بین تخم ریزی های متوالی و مدت زمان کل برای انجام هشت تخم ریزی، روی ماهی سورم (Cichlasoma severum) انجام شد. آزمایش با 5 گروه غذایی شامل: غذای کنسانتره با 40 درصد پروتئین خام (گروه شاهد)، غذای کنسانتره + آرتمیای بالغ زنده، آرتمیای بالغ زنده، آرتمیای بالغ زنده غنی شده با اسید چرب غیر اشباع، آرتمیای بالغ زنده غنی شده با اسید چرب غیر اشباع و نیم گرم اسید اسکوربیک؛ و آرتمیای بالغ زنده غنی سازی شده با اسید چرب غیر اشباع یک گرم اسید اسکوربیک و هر تیمار با سه تکرار انجام شد. در این پژوهش 18 جفت مولد ماهی سورم در مخازن شیشه ای با حجم 50 لیتر و در هر مخزن یک جفت ماهی نر و ماده، در دمای 1±28 درجه سانتی گراد، pH بین 7.5 تا 8.3 و سختی کمتر از 170 میلی گرم در لیتر نگهداری شدند. غذادهی چهار بار در روز انجام شد که از ساعت هفت صبح شروع و در ساعت 23 پایان می یافت. بیشترین میزان هم آوری با میانگین 712 تخم، درصد لقاح به میزان 99 درصد، درصد تفریخ 98 درصد و بازماندگی لارو به میزان 98 درصد در تیمار تغذیه شده با غذای آرتمیا زنده غنی شده با اسید چرب و یک گرم ویتامین C (تیمار 6) مشاهده شد که با تیمار شاهد اختلاف معنی داری نشان داد. کمترین مدت زمان برای انجام هشت تخم ریزی با 45 روز و کمترین فاصله بین تخم ریزی های متوالی با میانگین پنج روز نیز در تیمار 6 مشاهده شد که با تیمار شاهد و سایر تیمارها اختلاف معنی داری نشان داد. در نتیجه گیری کلی می توان بیان نمود که استفاده از غذای زنده نسبت به غذای کنسانتره سبب کاهش مدت زمان لازم برای انجام هشت تخم ریزی می شود. به علاوه غنی سازی آرتمیا این زمان را به صورت معنی داری مجددا کاهش می دهد. کاهش مدت زمان لازم برای تخم ریزی های متوالی علاوه بر بهره وری زمانی و اقتصادی برای کارگاه های تکثیر و پرورش باعث استفاده بهینه از عمر مفید هر جفت مولد نیز می شود.

بررسی برخی ویژگی های ماهی مید در سواحل استان خوزستان در منطقه بحرکان طی یک دوره یکساله از فروردین تا اسفند ماه 1384 اجرا شد. در طول مدت اجرای پروژه در مجموع 1880 قطعه ماهی بیومتری گردید و از این تعداد ماهی 947 قطعه در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین دادهای طولی برای ماهیان نر و ماده به ترتیب 19.11±1.49 ،17.97±1.15،  سانتی متر و میانگین وزنی در نرها 73.43±13.71 و در ماده ها 85.91±20.95 گرم بود. رابطه طول - وزن ماهیان نر  (n=336, R2=0.72) w=0.024 L2.76و ماهیان ماده w=0.011 L3.00 (n=596, R2=0.78) و کل ماهیان w =0.0208 L2.82 (n=936, R2 =0.82) نتیجه شد. شاخص ضریب شرایط (K) در نرها با میانگین 1.25±0.14 و در ماده ها 1.35±0.15 و بطورکلی بیشترین مقدار در خرداد و کمترین مقدار در اسفند مشاهده شد. شاخص های رشد جنس نر و ماده ماهی مید (Liza klunzingeri) به ترتیب طول بی نهایت 20 و 24 سانتی متر، ضریب رشد 1.2 و 0.83 به ازای سال، زمان طول صفر، 0.15 و 0.21 محاسبه شد. با توجه به خصوصیات زیستی ماهی مید و بر اساس شاخص انجمن شیلاتی آمریکا (AFS) ماهی مید جز ماهیان با آسیب پذیری ذاتی کم به حساب می آید.

در طی دهه های گذشته تعداد کافی ماهی بالغ جهت استحصال غده هیپوفیز و کاربرد آن برای تکثیر مصنوعی ماهیان خاویاری در دسترس بود. با کاهش شدید صید در سال های اخیر، میزان غده هیپوفیز استحصالی نیز کاهش یافت. لذا در این تحقیق هورمونLHRH-A2  در دوزهای مختلف جهت تکثیر مصنوعی تاسماهی ایرانی مورد استفاده قرار گرفت. مولدین طبق روشهای رایج از لحاظ ظاهری و رسیدگی جنسی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت 71 قطعه مولد ماده تاسماهی ایرانی که دارای رسیدگی مناسب بودند با دوزهای 5/3، 7، 8 و 10 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ماهیان مولد ماده، مورد تزریق قرار گرفتند. نتایج نشان داد، کاربرد هورمون LHRH-A2 در دوزهای فوق می تواند منجر به رسیدگی نهایی و اوولاسیون مولدین شود. بررسی و تحلیل نتایج بدست آمده نشان می دهد که با توجه به کاهش تعداد ماهی صید شده برای استحصال غده هیپوفیز و همچنین کاربرد آسان و کارایی بالای هورمون LHRH-A2، می توان از آن به عنوان یک جایگزین مناسب برای غده هیپوفیز در تکثیر مصنوعی تاسماهی ایرانی استفاده نمود.

ماهی ازون برون (Acipenser stellatus) یکی از گونه های مهم تجاری تاسماهیان دریای خزر محسوب می شود. جهت بررسی ارتباط برخی شاخص های خونی، یونی و هورمونی، 24 قطعه مولد ماده ازون برون پرورشی 8 ساله (16 قطعه ماده و 8 قطعه نر) با میانگین وزنی و طولی به ترتیب 5.16±0.52 کیلوگرم و 111.59±2.63 سانتی متر در ماده ها و میانگین وزنی و طولی به ترتیب 3.31±0.32 کیلوگرم و 101.88±3.88 سانتی متر در نرها به مدت یکسال از بهار 1384 تا زمستان 1384 مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از خون گیری از ساقه دمی مقادیر کورتیزول، گلوکز و یون ها (سدیم، پتاسیم، منیزیوم، کلر و کلسیم) بصورت فصلی بررسی شد. نتایج نشان داد کورتیزول در هر دو جنس در فصل تابستان در بالاترین میزان بوده و اختلاف معنی داری نشان داد. در حالی که در بررسی جنس ها تفاوتی مشاهده نشد. در ارتباط با شاخص های یونی، منیزیوم، کلسیم، سدیم و پتاسیم تفاوت معنی داری در جنس ها مشاهده شد. یون پتاسیم در زمستان در ماده ها اختلاف معنی داری داشت، در ارتباط با شاخص های دیگر نمی توان با قطعیت یک فصل را در نظر گرفت. میزان گلوکز در جنس ها اختلاف معنی داری نشان نداد. حداکثر گلوکز در بهار در نرها مشاهده شد. در میزان کلسیم در نرها طی فصول مختلف اختلافی مشاهده شد، در صورتی که در ماده ها در تابستان و پاییز بالاتر بوده و تفاوت معنی دار مشاهده شد. سدیم در بهار و کلر در زمستان به ترتیب در ماده ها و نرها در بالاترین مقدار بودند. بر اساس نتایج حاصل در بین فاکتورهای بررسی شده، می توان کورتیزول را بعنوان مهمترین شاخص کارآمد در ارتباط یا وضعیت فیزیولوژیک گونه پرورشی در فصول مختلف مدنظر قرار داد.

توسعه پایدار آبزی پروری در بخش کشاورزی، نیازمند به کارگیری تکنیک های نوین می باشد. در بین تکنیک های معرفی شده، استفاده از باکتری های مفید یا زیست یار با اهدافی نظیر بهینه سازی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب مورد استفاده در محیط پرورشی آبزیان، مصرف بهینه و افزایش کارآیی بهره برداری از آب و همچنین ارتقا عملکرد رشد آبزیان، صورت می گیرد. ماهیان پرورشی در جهت تامین پروتئین کشور، دارای اهمیت تغذیه ای و اقتصادی بسیار بالایی می باشند. توسعه سیستم های پرورشی این ماهیان، می تواند تقش بسیار مهمی را در ارتقا پایدار آبزی پروری کشورمان داشته باشد. در همین راستا جداسازی باکتری های زیست یار از روده ماهیان پرورشی و بکارگیری فرآورده های تجاری این باکتری های مفید، به عنوان یک استراتژی مهم از طریق کنترل بیولوژیکی و افزایش عملکرد رشد، در سیستم های پرورشی، توانست نقش بسیار ارزنده ای را در جهت نیل به اهداف ذکر شده ایفا نماید. تحقیقات مختلف صورت گرفته و از جمله چندین تحقیق توسط مولف، نشان داد که برخی از باکتری های مفید به عنوان یک مکمل غذایی میکروبی زنده، همراه غذا، غنی سازی با غذای زنده مورد استفاده و یا مصرف مستقیم آنها در آب محیط پرورشی، موجب سازگاری اکولوژیکی، ارتقا عملکرد تولید ماهی و بهینه سازی جمعیت میکروبی محیط آبی پرورش آنها می گردد. در حقیقت با اعمال مدیریت میکروبی در قالب بکارگیری باکتری های مفید، سازگاری بوم شناختی میزبان با محیط پرورشی افزایش یافته و بهره برداری بهینه از منابع آبی بالا می رود. لذا امکان بکارگیری مناسب از منابع آبی بخوبی فراهم گشته و کارآیی تولید بالطبع نیز افزایش می یابد. یافته های تحقیقات نشان می دهد که کنترل میکروبی و معرفی سویه های مفید باکتری ها تا چه حد در افزایش سازگاری اکولوژیکی، بقا و عملکرد رشد ماهیان مفید بوده و می تواند به عنوان یک راهبرد مهم در ارتقا و توسعه پایدار آبزی پروری کشور و استفاده مفید از منابع آبی پیشنهاد گردد.

تحرک اسپرم ماهی به عنوان شاخص قابلیت لقاح آن بستگی به یون کلسیم و یون منیزیم دارد. زیرا این دو یون در کنار هم برای شروع تحرک اسپرم در ماهیان آب شیرین ضروری هستند. هدف این مطالعه، بررسی تاثیر سختی و فاکتور یونی روی درصد لقاح تخم های تاس ماهی ایرانی (Acipenser persicus) در سختی های مختلف بود. بنابراین مواد تناسلی استحصالی از یک مولد به روش نیمه خشک در 4 تیمار مختلف (20، 150، 300 (شاهد) و 360 میلی گرم بر لیتر) با سه تکرار لقاح یافتند. تخم ها جهت انکوباسیون به انکوباتورهای شیشه ای گلدانی منتقل شدند. درصد لقاح هر 4 تیمار اندازه گیری شد. آنالیز آب 4 تیمار برای تعیین میزان یون کلسیم و منیزیم انجام شد. نتایج حاصله نشان داد که میزان سختی مناسب از 20 تا 360 میلی گرم بر لیتر می تواند باشد به شرط آنکه تعادل یونی در آب مورد استفاده وجود داشته باشد. البته همین نتایج نشان داد که غلظت کلسیم مورد نیاز در زمان لقاح تاس ماهی ایرانی 5 تا 70 میلی گرم بر لیتر و میزان غلظت منیزیم مورد نیاز 1 تا 48 میلی گرم بر لیتر می باشد.

این تحقیق به منظور بررسی اثر برخی نمونه برداری محیطی شامل دمای آب، دبی آب، عمق و عرض روخانه بر تنوع زیستی ماکروبنتوزهای رودخانه های دالکی و حله بوشهر، به مدت 14 ماه و در هفت ایستگاه انجام شد. بیشترین تنوع زیستی در ماه های گرم سال (تیر و مرداد) و در ایستگاه های بالادست قرار داشت. تنوع زیستی در ایستگاه های پایین دست بسیار کمتر از ایستگاه های بالادست بود که این به دلیل میزان آلودگی بود که از شهرهای اطراف وارد رودخانه می شد. در ایستگاه شماره یک بیشترین فراوانی نسبی مربوط به راسته 42 Ephemeropteraدرصد) بود که این راسته در ایستگاه شماره هفت مشاهده نگردید، در حالی که در ایستگاه شماره هفت بیشترین فراوانی نسبی مربوط به راسته Diptera با فراوانی نسبی 8/34 درصد بود. جنس بستر با بستر قلوه سنگی و تخته سنگی از ایستگاه بالادست شروع شده و با نزدیک شدن به مصب رودخانه بافت بستر دانه ریز گشته و به لومی ماسه ای ختم می گردد. جنس بستر بر روی تنوع زیستی و تراکم گونه ها تاثیر مستقیمی داشت.

هدف این تحقیق، سنجش میزان اکسیژن محلول در استخرهای بالادست، میانی و پایین دست قزل آلا و همین طور مقایسه میزان تولید نهایی ماهی در استخرهای مختلف (بالادست، میانی و پایین دست) در یک کارگاه پرورش قزل آلا بوده است. این بررسی در 30 استخر در سه ردیف ده تایی (10 استخر بالادست، 10 استخر میانی، و 10 استخر پایین دست) که بطور متوالی قرار گرفته بودند انجام شد. در طی 10 ماه دوره آزمایش، میانگین اکسیژن محلول در کلیه استخرها در طول دوره آزمایش بالای شش میلی گرم در لیتر بوده است، هر چند که اختلافات بین مقادیر اکسیژن محلول در سه سری بالادست، میانی و پایین دست معنی دار شده بود. میزان اکسیژن محلول استخرهای متوالی از میانگین 24/8 به 91/6 میلی گرم در لیتر تنزل یافت. میانگین میزان رشد نهایی و تولید نهایی در بین استخرهای سه ناحیه بالادست، میانی و پایین دست از لحاظ آماری هیچگونه تفاوت معنی داری را نشان نمی دهد. بر اساس آزمون همبستگی پیرسون، میزان اکسیژن محلول آب استخرها دارای رابطه معنی داری با میزان رشد و تولید نهایی ماهیان در استخرهای مختلف نبود.

به منظور بررسی روند مهاجرت و وضعیت تکثیر ماهی سفید در رودخانه گهرباران از تاریخ 23/12/86 لغایت 2/2/87 (به مدت 40 روز) نمونه برداری صورت گرفت. دمای آب رودخانه در شروع و اتمام دوره به ترتیب 11 و 18 درجه سانتی گراد بود. از مجموع 4948 عدد ماهی صید شده، تعداد 3192 عدد مولد به جنس نر و 1756 عدد مولد به جنس ماده تعلق داشت، که تعداد 2204 عدد مولد نر و 1203 عدد مولد ماده در امر تکثیر مورد استفاده قرار گرفت. نسبت جنسی در جمعیت مهاجر نابرابر (82/1 نر: 1 ماده) بود. میانگین طول کل مولدین ماده و نر ماهی سفید به ترتیب 1.45±40.35 سانتی متر، 0.5±34.82 سانتی متر و میانگین وزن مولدین ماده و نر نیز به ترتیب 145.68±992.54 گرم و 118.94±429.26 گرم بود. میزان استحصال تخم ماهی سفید در طول 40 روز تلاش 629 کیلوگرم تخم آب کشیده بوده است. هماوری مطلق ماهی سفید در این منطقه 40550 و هماوری نسبی 40714 بود. میانگین درصد لقاح نیز 0.5±94.85 بدست آمد. میانگین ضریب شرایط برای مولدین ماده و نر به ترتیب 0.15±1.34 و 0.32±1.09 بود. بیشترین مهاجرت و بالاترین میزان استحصال تخم در دهه دوم (نیمه اول فروردین ماه) بود.