شیلات
سال:1391 | دوره:65 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

هدف از این مطالعه کمی کردن پاسخ های رفتاری یک دسته از ماهیان رزی بارب (Puntius barbus) در مواجهه با استرس حاد کاهش دما با استفاده از سیستم بینایی کامپیوتر است. تعداد چهار اکواریوم با تراکم 30 قطعه ماهی به صورت دوتایی جهت مطالعه ماهیان در شرایط استرس در مقایسه با شرایط نرمال مورد استفاده قرار گرفت. فعالیت شنا و برخی از پارامترهای ژئومتریک دسته، مانند میانگین محل قرارگیری مرکز جرم دسته و فاصله آن در جهت محورهای X، Y، Z و تحرک و تراکم دسته ماهیان، بوسیله شاخص PMP با 10 دقیقه فیلمبرداری از دو منظر در دو شرایط نرمال و استرس به طور پیوسته ارزیابی و مورد محاسبه قرار گرفت. سپس شاخص های بیان شده در شرایط استرس حاد کاهش درجه حرارت (ورود آب سرد 8 درجه سانتی گراد به مدت 10 دقیقه) با شرایط نرمال مقایسه گردید. تعداد شش قطعه ماهی برای اندازه گیری هورمون کورتیزول نیز بلافاصله بعد از اتمام آزمایش، نمونه برداری شد. نتایج بررسی ها نشان داد که در هنگام ورود آب سرد با دمای 8 درجه سانتیگراد، موقعیت میانگین مرکز جرم دسته ماهیان در راستای محورهای X، Y، Z، نوسانات شدیدی نسبت به حالت نرمال و دمای ثابت دارد که در ارتباط با جمع شدن دسته ماهیان در مناطق خروجی آب که دمای بالاتری داشت، می باشد. شاخص PMP نیز تجمع دسته ماهیان را در محل خروج آب نشان داد. همچنین میانگین سرعت شنای دسته ماهیان نیز نسبت به حالت نرمال کاهش داشت .(P<0.05) این تغییرات رفتاری در دسته ماهیان با افزایش مقدار هورمون کورتیزول که شاخص فیزیولوژیک استرس می باشد (P<0.05)، همراه بود. تایید نتایج رفتار با نتایج هورمون کورتیزول موید این است که میتوان بدون دستکاری و خونگیری، با مشاهده و آنالیز کامپیوتری رفتار بوسیله نرم افزار تهیه شده، از شرایط طبیعی و احیانا غیرطبیعی ماهی مطلع شد.

تن ماهیان از نظر تجاری اهمیت زیادی دارند. مقدار زیادی از تن ماهیان صید شده از خلیج فارس و دریای عمان وارد کارخانه های تهیه کنسرو می شوند. طی عمل آوری مقدار زیادی پوست به جا می ماند که بهره برداری زیادی از آن نمی شود. در سال 1388 از پوست ماهیان گیدر (Thunnus albacares)، هوور (Thunnus tonggol) و هوور مسقطی (Katsuwonus pelamis) هر یک به میزان یک کیلوگرم تهیه و به صورت منجمد به آزمایشگاه منتقل شدند. آزمایشات برای استخراج ژلاتین و روغن از پوست در سه تکرار انجام شد. میانگین میزان ژلاتین و روغن پوست ماهی گیدر به ترتیب 10.81، 7.25 درصد، ماهی هوور مسقطی 16.73، 12.09 درصد و پوست ماهی هوور 16.46، 14.23 درصد بود. اختلاف معنی داری بین میزان ژلاتین و روغن پوست ماهی گیدر با دو گونه دیگر مشاهده شد. ژلاتین بدست آمده در دمای 5 درجه سانتیگراد و مدت زمان 3 ساعت منعقد شد و حلالیت آن در دمای 70 درجه سانتیگراد و مدت زمان 40 دقیقه بدست آمد. میزان ژلاتین و روغن به دست آمده از پوست این سه گونه ماهی قابل ملاحظه می باشد. با توجه به برخی خواص فیزیکی و شیمیایی ژلاتین و روغن فوق شاید بتوان در صنایع غذایی از آن استفاده کرد.

تاثیر جایگزینی آرد ماهی توسط آرد سویا در جیره غذایی ماهی پاکوی قرمز بر روی عملکرد رشد، ترکیب بدن و شاخص های خونی در 8 هفته مورد ارزیابی قرار گرفت. 5 جیره غذایی با پروتئین خام 32.04±0.46 درصد و انرژی ناخالص 17.26±0.31 KJ/g فرموله شد. جیره غذایی شاهد حاوی 50 درصد آرد ماهی بود، در حالی که 4 جیره غذایی دیگر حاوی 16.5، 33، 49.5 و 66 درصد آرد سویا با جایگزینی(SBM 25) 25 ، (SBM 50) 50، (SBM 75) 75 و 100 درصد (SBM 100) پروتئین آرد ماهی بودند. 195 قطعه بچه ماهی انگشت قد با میانگین وزنی 1.8±0.07 گرم در 5 تیمار (هر تیمار 3 تکرار) توزیع شدند. پس از 8 هفته غذادهی، وزن بدست آمده و ضریب رشد ویژه در ماهیان تغذیه شده با تیمارهای SBM25 و SBM50 به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بود. اختلاف معنی داری در غذای مصرفی در تیمار SBM50 نسبت به سایر تیمارها مشاهده شد. تیمار SBM100 بیشترین (ضعیف ترین) مقدار ضریب تبدیل غذایی را نسبت به سایر تیمارها داشت، در حالی که در 4 تیمار دیگر اختلاف معنی داری در ضریب تبدیل غذایی مشاهده نشد. ترکیب کل بدن تیمار SBM50 بطور معنی داری پروتئین خام، چربی و خاکستر کمتر و رطوبت بیشتری از سایر تیمارها داشت. ماهیان تغذیه شده با جیره SBM100 بیشترین مقدار هموگلوبین و کمترین مقدار هماتوکریت خون را در بین تیمارها داشتند. نتایج نشان داد که می توان یک جیره اقتصادی را بدون داشتن اثرات نامطلوب در رشد با 50 درصد پروتئین آرد سویا در این ماهی استفاده نمود.

با توجه به اهمیت مشارکت ژنتیکی تمامی مولدین مورد استفاده در تکثیر مصنوعی ماهی آزاد دریای خزر برای افزایش خزانه ژنی نسلهای بعد، تاثیر یکسان سازی حجم مایع منی مولدین مختلف در تولید نسل F1 به شیوه لقاح مخلوط، با محاسبه اندازه جمعیت موثر (Ne) در لقاح مخلوط چهار مولد نر و ماده با حجم و تعداد مساوی مایع منی و تخمک در دو تیمار مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی مشارکت ژنتیکی به کمک واکنش زنجیره ای پلیمراز و با استفاده از سه جایگاه ریزماهواره دارای آللهای یگانه (Str591 ,73 , 58) انجام شد. ژنوتیپ والدین و نسل F1 با دستگاه توالی یاب خودکار تعیین و آللها با نرم افزار GeneMapper امتیازدهی شدند. والدین بر اساس روش حذف و با استفاده از 3 جایگاه با بیشترین قدرت ردیابی از طریق نرم افزار FAP ردیابی گردیدند. میزان Ne در تیمارهای اول و دوم به ترتیب 0.84 و 0.51 محاسبه گردید که مبین کاهش معنی دار تنوع ژنتیکی در آلوین ها بود (P<0.05). یکسان نمودن حجم مایع منی و تعداد تخمک نه تنها منجر به مشارکت متعادل مولدان در تولید نسل بعدی نگردید، بلکه اختلافات زیادی در میزان مشارکت ژنتیکی مولدان و بویژه جنس نر در تولید آلوین ها ایجاد نمود. افزایش Ne در تکثیر مصنوعی مولدان ماهی آزاد دریای خزر مستلزم انجام اصلاحاتی در الگوی آمیزش مولدان این ماهی در مراکز تکثیر ایران می باشد.

در سیستم های مداربسته پرورشی آبزیان ترکیبات نیتروژن دار از مهمترین آلاینده های آنیونی محسوب می شوند. تعویض گرهای یونی معدنی عمدتا بدلیل داشتن بار در ساختار شبکه ای خود در حذف کاتیونها مورد استفاده قرار می گیرند و هیچ تمایلی از خود نسبت به جذب آنیونها نشان نمی دهند، از این رو با تغییر ساختار سطحی آنها می توان علاوه بر جذب کاتیون ها به جذب آنیون ها نیز مبادرت ورزید. در این تحقیق با استفاده از یک ترکیب آلی بنام تترا دسیل تری متیل آمونیوم برماید (TDTMA) و تیمارهای گرمایی به اصلاح ساختار سطحی و لایه ای ترکیبات معدنی موجود پرداخته شد تا به جذب آنیونهای نیتروژن دار موجود در سیستم پرورشی پرداخته شود. در این بررسی از سه سطح دمایی (10، 15 و 20) و پنج سطح pH (6، 6.5، 7، 7.5 و 8) استفاده شد. نتایج نشان داد که فاکتورهای محیطی بر میزان جذب آنیونی موثر می باشند. اثر افزایش دما بر میزان جذب آنیونی نیترات و نیتریت در نمونه پساب آبزی پروری و دما در نمونه استاندارد بر جذب نیترات دارای اثر معنی داری توسط دو جاذب داشت (p<0.05) در حالی که در پساب آبزی پروری،pH  بر میزان جذب آنیون نیتریت توسط دو جاذب روند منظمی را از خود نشان نداد. نتایج مشخص نمود که فاکتورهای محیطی از قبیل دما، pH، غلظت آنیونی، حضور سایر آنیون ها و یونهای مزاحمتی در ظرفیت جذب موثر می باشند. استفاده از تعویض گرهای یونی اصلاح شده به منظور جذب آنیون های مضر در مدار بسته می تواند به عنوان ابزاری جدید مورد استفاده قرار گیرد.

مرحله انکوباسیون و نگهداری تخم تا زمان تفریخ لارو در فرآیند تکثیر و پرورش ماهی، از حساسیت بیشتری نسبت به سایر مراحل برخوردار است. وجود عوامل ناشناخته در خصوص این مرحله از تکثیر و پرورش ماهی سفید Rutilus frisii kutum که گونه بومی سواحل جنوبی دریای خزر بوده و از اهمیت زیادی در امر بازسازی ذخایر برخوردار می باشد، دلیلی برای انجام بررسی های دقیقتر پیرامون این موضوع گردید. چگونگی تکامل تخم و جنین ماهی سفید، تا زمان تفریخ لارو (به مدت 7 روز) در درجه حرارت18 -20 C° ، توسط لوپ (مطالعه ریخت شناسی) و میکروسکوپ نوری (بافت شناسی) مورد بررسی قرار گرفت. از تخم ها و جنین ها در مراحل مختلف تکاملی نمونه برداری شد، سپس از طریق شفاف سازی به روش ماکروسکوپی و آماده سازی بافت به روش میکروسکوپی مورد مطالعه قرار گرفتند. مطالعات اولیه به وضوح تقسیمات سلولی، ایجاد حفره تسهیم و گاسترولاسیون را در روز دوم و تشکیل سه لایه زاینده یعنی اکتودرم،_ مزودرم و آندودرم را در روز سوم نشان داد. گسترش بلاستودرم به اطراف زرده یا حالت روخزیدگی، تا شکل گیری نوتوکرد و تشکیل صفحه عصبی به طور میکروسکوپیک و ماکروسکوپیک در روز سوم مشاهده گردید. اندام زایی همرا با مرحله نورولا از روز سوم شروع و تا زمان تفریخ ادامه یافت. به طور کلی در این مطالعه دو مرحله پیش از لقاح و 19 مرحله مجزا پس از لقاح در روند تکامل جنین ماهی سفید تشخیص داده شد. در ادامه این مراحل، روز پنجم پس از لقاح چشم زدگی محسوس گردید و بالاخره در روز هفتم اغلب تخم ها شکوفا شده و لاروها از تخم خارج شدند.

در این مطالعه روابط متقابل برخی فلزات ضروری (مس و روی) و غیرضروری (کادمیوم و جیوه) در بافت کبد و عضله ماهی سفید بررسی شد. نمونه ها در فصل صید (اسفند 1387- فروردین 1388) از سواحل جنوب غربی دریای خزر (استان گیلان) صید شدند. اندازه گیری فلز جیوه با استفاده از روش بخار سرد و اندازه گیری فلزات مس، روی و کادمیوم با استفاده از دستگاه جذب اتمی Thermo Electron Corporation مدلGFS 97  و بر اساس میکروگرم در گرم وزن خشک انجام گرفت. به استثنای فلز کادمیوم که تنها در بافت کبد مشاهده شد، هیچ ارتباط معنی داری بین مقدار هر فلز در بافت کبد با غلظت همان فلز در عضله مشاهده نشده است. به نظر می رسد افزایش فلز روی در بافت کبد می تواند با افزایش تجمع فلزات جیوه و کادمیوم در این بافت همراه باشد. همچنین افزایش فلز مس در بافت کبد نیز به طور معنی داری سبب افزایش تجمع فلز جیوه در بافت کبد و عضله شد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد اثرات متقابل فلزی در بافت ماهیان بر تجمع فلزات ضروری و سمی موثر می باشد.

ماهی هوور Thunnus tonggol یکی از گونه های مهم اقتصادی خلیج فارس و دریای عمان می باشد. تنظیم الگوی برداشت مناسب و پایدار یک ذخیره مستلزم تعیین برخی از خصوصیات زیستی و متغیرهای پویایی شناسی جمعیت آن می باشد. هدف از این بررسی تعیین پارامترهای رشد و تعیین سن ماهی هوور در حوزه استان هرمزگان است. به همین منظور اطلاعات مربوط به این ماهی از فروردین تا اسفند ماه 1389 از شش تخلیه گاه اصلی حسینه، کنگ، بندرعباس، سلخ، سیریک و جاسک در استان هرمزگان جمع آوری گردید. میانگین طول ماهی هوور در طی زمان بررسی 63 سانتی متر محاسبه گردید. پارامترهای رشد L¥، K و مقدار t0 به ترتیب 112.23 سانتی متر، 0.3 در سال و-0.38  سال به دست آمدند و نتایج نشان داد که این ماهی از سرعت رشد بالایی در دو سال اول زندگی خود برخوردار است. متوسط طول ماهیان در پایان 1 سالگی به 38 سانتی متر بالغ می گردید این طول در پایان سال های دوم، سوم و چهارم به ترتیب به 57، 72 و 82 سانتی متر می رسید. مقدار شاخص ضریب رشد (f‘) برابر با 3.6 محاسبه شد که با سایر مطالعات انجام شده در اقیانوس هند مشابهت دارد و می توان نتیجه گرفت که رشد ماهی هوور در منطقه اقیانوس هند از الگوی یکسانی پیروی می کند.