علوم زیستی
سال:1388 | دوره:3 | شماره:2 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:9

آلودگی های محیط زیست خصوصا آلودگی به نفت خام و مشتقات آن از مسایل مهم زیست محیطی در دهه های اخیر می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اثر مواد مغذی در تهویه زیستی به منظور حذف گازوئیل در خاک می باشد. در این پژوهش خاک آغشته به گازوئیل با مواد مغذی و خاک آغشته به گازوئیل بدون مواد مغذی به مدت 70 روز در ستون های شیشه ای به ابعاد 30×30×30 در دمای محیط و رطوبت نسبی 70 درصد و عمل تهویه زیستی با پمپ های هوا با دبی 0.8 Lit/mn انجام و پارامترهای شمارش کلی، pH و آنالیز گاز کروماتوگرافی انجام شد و با نمونه خاک آغشته به گازوئیل بدون تهویه مقایسه گردید. نتایج شمارش کلی میکروارگانیسم ها با آنالیز گاز کروماتوگرافی بیانگر این است که در مدت 70 روز هوادهی ستون های خاک مورد نظر به ترتیب با مواد مغذی و بدون مواد مغذی جمعیت میکروبی 1.1´1011CFU/gr و  1.2´109CFU/grبوده که در این بین باسیل های گرم منفی اکسیداز مثبت جمعیت غالب را تشکیل می دادند و آنالیز کیفی و کمی توسط دستگاه گاز کروماتوگراف نشان داد برخی از اجزا موجود در نمونه های تیمار توسط تهویه زیستی از بین رفته یا کاهش یافته اند و همچنین مواد مغذی نقش موثرتری در تجزیه آلاینده گازوئیل در شرایط محیطی یکسان، توسط میکروارگانیسم های بومی خاک داشته است.

رودخانه خرما یکی از سرشاخه های رودخانه شلمان رود می باشد که در نواحی کوهستانی لنگرود قرار دارد. از جمله ماهیان این رودخانه ماهی قزل آلای خال قرمز (Salmo trutta morpha fario) است. از پاییز 1382 تا تابستان 1383 رژیم غذایی 66 عدد ماهی قزل آلای خال قرمز مورد بررسی قرار گرفت. بر طبق نتایج حاصله میانگین طول کل ماهیان 17.55 سانتی متر، میانگین وزن 72.02 گرم، میانگین شدت تغذیه 189.95، میانگین طول روده به طول بدن 0.46، میانگین ضریب رشد 1639.67، میانگین شاخص خالی بودن دستگاه گوارش 15.5 درصد بود. بر اساس نتایج بدست آمده ماهی قزل آلای خال قرمز رودخانه خرما از 23 نوع ماده غذایی تغذیه کرده بود که عبارتند از: هپتاجنیا، پلی کوپترا، بتیس، لیپونورا، لارو سنجاقک، سیمولیوم، سنجاقک، هیدروپسیکه، ایکدیونوروس، افمرا، صدف، قورباغه، پلونوموس، ریاکوفیلا، لیپونئوروس، عنکبوت، مگس، حلزون، مورچه، ملخ، اپوروس، کانیس، ماهی خیاطه و غیره ... در بین این ها هیدروپسیکه (68.18 درصد)، پلی کوپترا (68.16 درصد)، بتیس (57.58 درصد) دارای بیشترین درصد فراوانی و مورچه، ملخ، حلزون و قورباغه (هر یک با فراوانی 1.51 درصد) دارای کمترین درصد فراوانی بودند. همچنین رژیم غذایی ماهی قزل آلای خال قرمز در رودخانه خرما بر اساس گروه های فصلی، سنی و جنسی دارای تفاوت هایی بود.

یکی از گونه های کیلکا ماهیان دریای خزر گونه آنچوی (Clupeonella engauliformes) می باشد که دارای بالاترین درصد صید در حوضه جنوبی دریای خزر می باشند. تحقیق حاضر از مهر 86 تا شهریور 1387 در حوضه جنوب غربی دریای خزر در استان گیلان انجام گرفته که اهداف آن بررسی خصوصیات مرفومتریک– مریستیک و رژیم غذایی این گونه در این منطقه بوده است. نمونه برداری ها به صورت تصادفی از لنج های صیادی این ناحیه به تعداد 200 عدد در هر ماه انجام گرفته که نتایج بدست آمده نشان می دهد که این گونه در این منطقه دارای وزن کل 9.1±1.46 گرم، طول کل 110.3±8.61 میلی متر، طول چنگالی 101.2±6.39 میلی متر و طول استاندارد 96.7±6.73 میلی متر بوده است. بررسی خصوصیات رژیم غذایی این ماهی نشان می دهد که ضریب چاقی آن 649.84±82.15، شدت تغذیه 41.72±27.73، شاخص گاستروسوماتیک 0.0072±0.0043، شاخص خالی بودن دستگاه گوارش 77.1±42.5 و طول نسبی روده 0.29±0.0715 بوده است. غذای اصلی آن را جوامع پلانکتونی دریا و سواحل تشکیل داده و جنس های فیتوپلانکتونی شناسایی شده شامل%2 Spirolina ، %2 Epitema، %3 Aphanizomon، %3 Thalassionema، %3 Chlostriopsis، %6 Ankistrodesmus، %7 Rizosolenia calcaravis، %5 Synedra، %7 Diatoma،%8 Nitzschia ،  %8 Exuviella cordataو جنس های زئوپلانکتونی شامل %3 Cyclops، %3 Triocyclops، %4 Nupli cladocera، %5 Daphnia، %7 Acartia، %6 Balanus، %8 Rotatoria،%10 Eurytemora دیده می شود.

لارو ماهیان استخوانی به طور کلی با استفاده از قدرت بینایی تغذیه می کنند و باید شرایطی فراهم شود تا ماهی، طعمه را شناسایی و مصرف کند و به حداکثر رشد و بازماندگی برسد. عوامل موثر بر این روند شامل: تراکم طعمه، شدت و طول موج نور، تضاد طعمه از رنگ پس زمینه تانک، کدورت آب و رنگ طعمه می باشند. در این بین رنگ تانک یک فاکتور مهم در پرورش ماهی است و اختلاف در رنگ پس زمینه تانک تغییراتی در گرفتن غذا، رشد، بازماندگی و استرس ماهی بوجود می آورد. به منظور تعیین اثر رنگ های مختلف تانک پرورش بر عملکرد رشد، درصد بازماندگی و ترکیبات لاشه لارو ماهی سفید، 4 رنگ مختلف تانک (آبی، قرمز، سیاه و سفید) تهیه شد. تانک های مورد آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار برای پرورش لاروهای ماهی سفید استفاده گردید. لاروهای ماهی سفید پس از سازگاری به غذای کنسانتره با میانگین وزنی 0.164±0.145 گرم در 12 تانک  (m20.1)با تراکم 50 عدد ماهی در هر تانک به مدت 8 هفته در حد %15 وزن بدن در شرایط یکسان پرورشی (دما 24.61±0.2 OC، اکسیژن 7.09±0.06 میلی گرم در لیتر، pH 7.88±0.01) تغذیه شدند. نتایج حاصل در ارتباط با ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه، درصد افزایش وزن بدن، رشد روزانه، ضریب چاقی، کارایی غذا و درصد بازماندگی پس از پایان دوره پرورش، اختلاف معنی داری را در تیمارهای مختلف نشان ندادند (P>0.05). مقایسه وزن بدن نشان داد که بالاترین وزن بدن لارو ماهی سفید مربوط به تیماری که دارای تانک قرمز بود می باشد که با 3 تیمار دیگر اختلاف معنی دار داشت(P<0.05) . بیشترین میزان طول بدن نیز مربوط به تیماری که دارای تانک قرمز رنگ بود می باشد که اختلاف معنی داری با دیگر تیمارها نشان داد(P<0.05) . با توجه به این که اختلاف معنی دار آماری در روند رشد لاروهای ماهی سفید در طول دوره بررسی مشاهده شد، در نتیجه می توان از تانک هایی با رنگ قرمز در پرورش لارو ماهی سفید استفاده نمود.

شناخت وضعیت رویشگاه های طبیعی قبل از انجام هرگونه اقدامات مدیریتی لازم به نظر می رسد، چرا که این موضوع این امکان را برای مدیر فراهم می آورد که ارزیابی مناسبی از شرایط اکولوژیک توده با توجه به مشخصه های کمی و کیفی توده داشته باشد و با توجه به پتانسیل رویشگاه الگوی مدیریتی مناسبی را ارایه نماید. به منظور مطالعه اوت اکولوژی گونه سرخدار و تعیین عوامل موثر در محدودیت پراکنش سرخدار در جنگل های ارسباران تعداد 20 قطعه نمونه 10 آری به صورت انتخابی در رویشگاه کلاله تعیین گردید. در قطعات نمونه مشخصات جغرافیایی واکولوژیکی منطقه، مشخصات جنگل شناسی توده های حاوی سرخدار و نیز صفات کمی و کیفی پایه های آن ثبت شد. سپس داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و Excel برای رسم نمودار و از آزمون (Anova) آنالیز واریانس یکطرفه بر اساس گروه های تفکیکی ارتفاع از سطح دریا، جهت جغرافیایی و شیب دامنه توده های سرخدار برای مشخصه های کمی با هم مقایسه شدند. آزمون آماری تجزیه واریانس جهت مقایسه چندگانه میانگین ها برای مشخصه های کمی درختان سرخداراختلاف معنی داری را در وضعیت های مختلف نشان داده است به طوری که با مقایسه هر یک از مشخصه های کمی برداشت شده از درختان سرخدار در منطقه مورد مطالعه از نظرارتفاع از سطح دریا و نیز طبقات متفاوت شیب رویشگاه مشخص شد که به احتمال %95 بین میانگین‎های قطر برابر سینه، ارتفاع کل، طول تنه بدون شاخه، قطر تاج و مساحت تاج تفاوت معنی‎داری وجود دارد ولی به احتمال %95 بین میانگین طول تاج تفاوت معنی‎داری وجود ندارد. همچنین مشخص شدکه به احتمال %95 بین میانگین قطر برابر سینه، ارتفاع کل، قطر تاج و مساحت درختان سرخدار از نظر جهت دامنه تفاوت معنی‎داری وجود دارد و مابقی مشخصه‎های کمی به احتمال 95% اختلاف معنی‎داری وجود ندارد.

تالاب امیرکلایه یکی از مهمترین و بزرگترین تالاب های بین المللی استان گیلان بوده که از لحاظ اقتصادی و زیست محیط دارای ارزش زیادی می باشد. مساحت این تالاب بیش از 1230 هکتار است. نمونه برداری زئوپلانکتونی در تالاب امیرکلایه در طی 12 ماه متوالی از دی ماه 1381 شروع و در آذرماه 1382 به پایان رسید. در این تحقیق تنوع و تراکم جمعیت زئوپلانکتونی در 6 ایستگاه تالاب مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفت. عملیات نمونه برداری با استفاده از لوله پولیکا و مکش آب به حجم 30 لیتر و فیلتر کردن آن بوسیله تور پلانکتون گیر 40 میکرون صورت پذیرفت. بعد از این مرحله نمونه ها به وسیله فرمالین 4 درصد فیکس و برای شناسایی به آزمایشگاه انتقال می یافتند. نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد که جمعیت زئوپلانکتونی این اکوسیستم شامل 5 شاخه: Arthropoda، Protozoa، Rotatoria، Nematoda و Platyhelminthes می باشد. به طوری که که فراوانی شاخه  Arthropodaدر این تالاب بیشتر از سایر شاخه ها بوده و فراوانترین گروه در این تالاب  Ostracodaمی باشد. متوسط تراکم زئوپلانکتونی در این تالاب 35 عدد در لیتر می باشد. در مجموع 25 جنس در طی این بررسی شناسایی شدند. مطالعات نشان می دهد که بیشترین تراکم جمعیت زئوپلانکتونی در این تالاب مربوط به فصل تابستان به ویژه در ماه مرداد بود. در بین ایستگاه های 6 گانه تالاب امیر کلایه نیز ایستگاه 5 دارای بیشترین تراکم زئوپلانکتونی بود.

در اجرای طرح شاس بیش از 15 میلیون تن از 56-87 میلیون تن رسوب سالانه وارده به سد منجیل در رودخانه سفیدرود تخلیه می شود. و مقدار TSS آن به بیش از 300 گرم در لیتر افزایش می یابد. در حالی که این مقدار در حالت عادی 55 میلی گرم در لیتر است. در این بررسی با هدف تعیین اثرات رسوب زدایی بر بچه ماهیان خاویاری، در اکواریم های 20 لیتری، 5 تیمار رسوبی ( 10 -20 -30 -40 -50گرم در لیتر) با 3 تکرار و شاهد، در انستیتو تحقیقاتی ماهیان خاویاری انتخاب و با 10 عدد بچه تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) به وزن 3 -4.8 گرم در هر اکواریم به مدت 96 ساعت آزمایش گردید. نتایج نشان داد، که %50 تلفات بچه ماهیان در غلظت 10 گرم در لیتر رسوب در 96 ساعت، در 20 -30 گرم در لیتر در 72 ساعت و در غلظت 40 -50 گرم در لیتر در طی 48 ساعت است. یعنی با افزایش غلظت رسوبات از 10 به 50 گرم در لیتر، مرگ و میر بچه ماهیان زودتر شروع و خاتمه می یابد. ضریب همبستگی بین تعداد تلفات و مدت زمان آزمایش خطی و بین 85 تا 99 درصد است. تلفات بچه تاسماهیان در طی 4 شبانه روز بین76.7  تا 96.7 درصد بوده است. همچنین، اختلاف معنی دار آماری بین تلفات بچه ماهی و ساعات نمونه برداری در همه تیمارها مشهود است. با توجه به نتایج بدست آمده، می توان گفت که احتمال تلف شدن قسمت اعظم آبزیان در زمان تخلیه رسوبات سد (300 گرم در لیتر)، کمتر از چند ساعت است.

آلودگی های انگلی روده ای، یکی از انواع عفونت های رایج در سراسر دنیا محسوب می شود. آنتروپاتوژن های انگلی و تک یاختگان گروه اسپوروزوآ، گاستروآنتریت های مختلفی را ایجاد کرده که بسته به نوع آن ها تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این انگل ها در افراد با ایمنی کامل باعث اسهال حاد آبکی و خود محدود شونده می شوند، اما در افراد با ضعف سیستم ایمنی می توانند خطرات جدی را برای آنان ایجاد کنند. انتقال این انگل ها از طریق آب، غذای آلوده، فرد به فرد و انتقال از طریق حیوان و سبزی و سالاد آلوده صورت می پذیرد. هدف از این تحقیق، تعیین شیوع آنتروپاتوژن های انگلی و تک یاختگان اسپوروزوآ در مبتلایان به گاستروآنتریت در استان گیلان می باشد. در این مطالعه تحلیلی- توصیفی، 617 نمونه مدفوع به روش نمونه برداری تصادفی از افراد مبتلا به گاستروآنتریت در بیمارستان کودکان 17 شهریور شهرستان رشت در طی مدت یک سال (خرداد 87– خرداد 88) جمع آوری شد، در ابتدا تمام نمونه ها مورد آزمایش مستقیم قرار گرفته و پس از تثبیت در فیکسا تور و به کمک لوله های پارا سب سانتریفوژ شدند، سپس با روش های رنگ آمیزی شامل اورامین فنل فلئورسانسAPF (Auramin Phenol Fluorescence) ، اسید فاست AFS (Acid Fast Staining) و گیمسا (Giemsa Staining) آزمایش شدند. میزان شیوع انگلی به طور کلی %3.9 به دست آمد که بیشترین میزان مربوط به Giardia lamblia با %1.5 آلودگی بود، میزان فراوانی %0.2 Entamoeba histolytica ، %0.2 Entamoeba coli، Isospora، %0.2 Strongyluides، %0.6 Cyclospora، %1.1 Cryptosporidium،  %0.2 Taeniaو Microsporidium و دیگر آنترو پاتوژن ها صفر به دست آمد. تشخیص تک یاختگان اسپوروزوآ در آزمایشات رایج مدفوع در بیشتر آزمایشگاه ها صورت نمی پذیرد و تقاضایی مبنی بر بررسی تک یاختگان گروه اسپوروزوآ در آزمایش مدفوع در خواست نمی شود. به دلیل اهمیت احتمال وجود این گروه از تک یاختگان در بیماران با ضعف سیستم ایمنی و انجام روش های اختصاصی برای تشخیص آن ها دارای اهمیت می باشد.