زمین و منابع
سال:1390 | دوره:4 | شماره:1 (پیاپی 10) |تعداد مقالات:10

تخلخل و تراوایی از مهمترین پارامترهای پتروفیزیکی می ‏باشند که در توصیف مخزن نقش اساسی دارند. معمولا اختلاف بین نفوذپذیری گاز و مایع می ‏تواند برای اندازه‏ گیری سریع تراوایی با استفاده از گاز به عنوان سیال منفذ استفاده شود. اختلاف مشاهده شده در تراوایی مایع و گاز (هوا) با توجه به اثر کلینکنبرگ توجیه می‏ شود. از آنجایی که اندازه‏ گیری نفوذپذیری مطلق هوا در آزمایشگاه سریعتر و با هزینه کمتری انجام می ‏گیرد و تعیین نفوذپذیری مایعی مانند آب مستلزم اشباع نمونه سنگ با آب بوده و نیازمند زمان زیادی می ‏باشد ارائه مدلی جهت پیش بینی نفوذپذیری مایع از روی نفوذپذیری هوا برای توصیف مخازن هیدروکربوری نقش به سزایی دارد. در این تحقیق به بررسی تراوایی مطلق اندازه‏ گیری شده هوا و مقایسه آن با تراوایی مطلق آب و تراوایی کلینکنبرگ اندازه‏ گیری شده در آزمایشگاه با مفهوم واحدهای جریان هیدرولیکی پرداخته شده است. بدین منظور با استفاده از اندازه گیری‏ های آزمایشگاهی نفوذپذیری ‏های هوا، آب و کلینکنبرگ ارتباط آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می ‏دهند بهترین تطابق بهترین تطابق بین نفوذپذیری‏ های مطلق هوا و نفوذپذیری کلینکنبرگ وجود دارد و با طبقه ‏بندی نمونه ‏ها بر مبنای واحدهای جریان هیدرولیکی می توان روابط بین نفوذپذیری آب و هوا و آب - کلینکنبرگ را بهبود بخشید.

درزه نگاری و بررسی های ژئومکانیکی از مهمترین روش های شناخت و تحلیل مسایل تکتونیکی به خصوص در معادن سنگ ساختمانی می باشد. مطالعه درزه ها و مشخصات آنها می تواند راهگشای شناخت نوع، روش و جهت استخراج معادن سنگ ساختمانی می باشد. معدن مرمریت برد شیراز در بخش سوریان واقع در شهرستان آباده استان فارس واقع است که از حدود 18 سال پیش فعال بوده و به روش پلکانی روباز در 7 پله با روش سیم برش الماسی استخراج می شود. در این مقاله ضمن معرفی معدن و بررسی روش های درزه نگاری نسبت به تعیین ایستگاه و برداشت درزه ها به روش پنجره ای شعاعی اقدام شد. سپس با استفاده از نرم فزارهای مختلف نسبت به تهیه جداول و نمودارهای مختلف اقدام گردید و در نهایت جهت های مناسب استخراجی و برش سنگ به همراه نتایج فنی معرفی گردیده و پیشنهاد های لازم برای بهینه سازی استخراج ارایه شده است.

محدوده اکتشافی کلیبر (1) در شمال شهرستان اهر، استان آذربایجان شرقی و در زون ساختاری البرز - آذربایجان قرار گرفته است. سنگ ‏های آتشفشانی ریولیتی تا آندزیتی با سن ائوسن و توده های نفوذی گرانیتی و گرانودیوریتی با فراوانی کمتر، سنگ ‏های عمده در منطقه کلیبر را تشکیل می دهد. سنگ‏ های اخیر عمده کانی سازی را در خود جای داده است. محدوده کلیبر (1) طی اکتشافات زمین شیمیایی ناحیه ای برگه اهر (مقیاس1:100000 ) به عنوان یک منطقه با پتانسیل کانی سازی معرفی شده است. در این پژوهش، مجموع 801 نمونه رسوب آبراهه ای برای عناصر U و Th و عناصر ردیاب مانند As، Nb، Bi، Mo، Pb، Cu، Fe، Co، Ni، Sr، Ce برداشت و به روش ICP تجزیه شد. محدوده کلیبر یک بی هنجاری زمین شیمیایی است که در آن محتوای عناصر پرتوزای نمونه ها به طور غیرعادی بالاتر از مقدار زمینه می باشد. «مقادیر زمینه» برای عناصر U و 4.9 ppm Th و 22.4 ppm تعیین شد. صحت آنومالی های زمین شیمیایی با مشاهدات صحرایی تایید شده است. مشاهده رگه های سیلیسی کانه دار همراه با دگرسانی گرمابی گسترده در گرانیت های میزبان کانی سازی، نقش سیال های گرمابی را در ایجاد ناهنجاری های زمین شیمیایی و بنابراین کانی سازی اورانیوم نشان می دهد. ارتباط نزدیک رگه های سیلیسی کانه دار با نمودهای ساختاری در منطقه، نشان می دهد که شکستگی ها احتمالا به عنوان گذرگاهی برای نفوذ سیال های گرمابی حاوی اورانیوم عمل کرده اند. همبستگی بالای U و Th با عناصر Fe, Na و La, Nb, Cd می تواند نشانگر یک منشا مشترک برای دو عنصرU  و Th در منطقه باشد. با توجه به قابلیت بالای اورانیوم در مقابل فرایندهای هوازدگی و فروشویی و نفوذپذیری نسبتا بالای سنگ های میزبان کانی سازی، کاوش برای وجود کانی سازی سوپرژن در منطقه می تواند امیدبخش باشد.

انفجار یکی از عملیات کلیدی در معدنکاری، سدسازی و فضاهای زیرزمینی می باشد. انرژی حاصل از انفجار صرف شکستن سنگ ها می شود و تنها در حدود 20 الی 30 درصد انرژی ایجاد شده توسط انفجار صرف این کار می شود و مابقی انرژی به شکل لرزش زمین، انفجار هوا و پرتاب سنگ تلف می شود. لرزش های ناشی از انفجار بر روی سازه های نزدیک به محل انفجار مانند: ساختمان ها، سدها و جاده ها تاثیرات مهمی دارد. کنترل و اندازه گیری لرزش ها بسیار مهم می باشد. در این تحقیق اندازه گیری میزان لرزش در عملیات انفجار و بررسی تاثیرات آن بر سازه های حساس و در حال ساخت در محل گارگاه و همچنین کنترل لرزش های شفت سد گتوند علیا با نصب ژئوفن انجام گرفته است تا به منظور بهینه سازی طراحی انفجار مورد استفاده قرار گیرند. در این تحقیق لرزش های ناشی از انفجارات شفت ها در فواصل مختلف و با خرج های متفاوت از محل انفجار اندازه گیری گردیدند. تعداد 27 انفجار از لرزش های تولید شده ناشی از امواج انفجاری در بیش از 15 ایستگاه ثبت شده است. سپس لرزش های ثبت شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و کارایی یرخی از روابط تجربی جهت پیش بینی حداکثر سرعت ذرات ارزیابی شده و بهترین رابطه با استفاده از رگرسیون خطی چند گانه و رگرسیون غیر خطی انتخاب شده است.

کانسار مس درآلو در استان کرمان و در کمربند آتشفشانی - نفوذی ارومیه دختر و زیر منطقه دهج - ساردوئیه قرار دارد. سنگ های ولکانیکی محدوده از تشکیلات رازک و سنگ های نفوذی آن با سن الیگوسن است. این سنگ ها شدیدا مورد هجوم محلول های گرمآبی و در نتیجه مورد کانه زایی و دگرسانی قرار گرفته اند. با بررسی های صحرایی، آزمایشگاهی و کامپیوتری مشخص شد که سنگ های نیمه عمیق و نفوذی درآلو از نوع کالک آلکالن از نوع آندین بوده و طی فوران ماگمای نوع I در زمان الیگومیوسن جایگزین شده اند. این مجموعه در کمان های آتشفشانی حاشیه قاره‏ ای فعال قرار می گیرد.

توسعه بخش معدن از اصلی ترین محورهای برنامه ریزی کشور بوده که هدف آن استفاده بهینه از منابع زمینی کشور، خودکفایی و اشتغال است. نظر به جایگاه پلایاها در گسترش معادن، اقدام به بررسی های دورسنجی اکتشافی با استفاده از الگوها و استانداردهای جهانی و با توجه به ویژگی ‏های کفه ‏های نمکی و شورابه ها در سطح استان سیستان و بلوچستان، گردید. بررسی‏ های اکتشافی پلایاها با بهره گیری از داده های مربوط به نقشه‏ های زمین شناسی موجود، تصاویر سنجنده‏ های ASTER و +ETM و تلفیق و تعبیر و تفسیر آنها انجام پذیرفت. شناسایی و جداسازی دریاچه ‏ها و باتلاق‏ های یک پلایا توسط تصاویر ماهواره ‏ای با توجه به خصوصیات بازتابشی عناصر تشکیل دهنده آن (آب، املاح و ناخالصی های آن) و تکنیک ‏های سنجش از دور از قبیل نسبت باندی و ترکیب باندی منجر به شناسایی محدوده‏ های امیدبخش گردید.

آنالیز تطبیقی خوشه ای چندمتغیره (MCACA) که برای نخستین بار در این مقاله توسعه داده شده است، مزایای آنالیز تطبیقی چندمتغیره و آنالیز هوشه ای سلسله مراتبی را به کار برده و آنالیز خوشه ای R_Mode و Q_Mode را به طور هم زمان برای مجموعه بزرگی از داده ها اعمال می نماید. بر اساس این روش یک برنامه سیستماتیک به منظور شناسائی الگوهای ژئوشیمیائی تهیه شده است. توسط این برنامه، مراحل پیچیده تفسیر داده ها را می توان در یک مرحله اجرا نمود و اطلاعات ژئوشیمیائی مهم را می توان با یک نمودار مانند دندروگرام نمایش داد. به عنوان مثال موردی، کار بر روی شناسائی الگوهای ژئوشیمیائی ناحیه ای برگه 1:100،000 عشین در استان اصفهان انجام شده است. نتایج به دست آمده، الگوهای ژئوشیمیائی پنهان زیادی را نشان می دهد که با لیتولوژی، شرایط ساختاری و ... در ارتباط است و الگوهای ژئوشیمیایی اصلی با الگوهای زمین شناسی معین در ارتباط هستند. با درک ارتباط بین الگوهای ژئوشیمیایی و الگوهای زمین شناسی، نتایج حاصل از برنامه MCACA به تهیه نقشه زمین شناسی منطقه کمک می کند. داده های ژئوشیمیائی رسوبات آبراهه ای به دست آمده از اکتشافات ژئوشیمیائی ناحیه ای در ایران، اطلاعات مفیدی را بر اساس زمین شناسی و سایر عوامل در اختیار قرار می دهد و روش ارائه شده در این مقاله راهی جدید در ارزیابی این منابع فراهم می کند.

منطقه مورد مطالعه در استان فارس و در محدوده نقشه 1/100000 سرگدار و 1/200000 داراب قرار دارد. در زمان تنظیم مقاله، نقشه 1/100000 سرگدار هنوز به مرحله چاپ نرسیده و محدوده مورد مطالعه در نقشه 1/200000 داراب تهیه شده توسط شرکت نفت فاقد اطلاعات بوده و ترسیم نگردیده است. هدف شناسایی پتانسیل ‏های معدنی کانسنگ آهن می ‏باشد و بر اساس پردازش تصاویر ماهواره ‏ای مطالعه صورت پذیرفته است. روش ‏های بکار رفته عبارتند از FCC، تقسیم باندی، فیلتر گذاری، محاسبه OIF، PCA، DPCA طبقه‏ بندی تصاویر ماهواره‏ ای و بررسی امضای طیفی محدوده مورد نظر و مقایسه آن با امضای طیفی استاندارد کانسنگ آهن و امضای طیفی مشاهده شده در معدن گل گهر سیرجان، که منجر به شناسایی پتانسیل‏ های جدید معدنی گردید.