تحقیق در عملیات در کاربردهای آن
سال:1395 | دوره:13 | شماره:1 (پیاپی 48) |تعداد مقالات:10

در مدیریت زنجیره ی تامین، عملکرد تامین کنندگان بر اساس معیارهای متعددی ارزیابی می شود. در این مقاله، یک مدل برنامه ریزی ریاضی چند هدفه ی فازی ارایه شده است تا بتوان با در نظر گرفتن عوامل کمی، کیفی و ریسک بهترین تامین کنندگان را انتخاب و مقدار بهینه ی سفارش را به آن ها تخصیص داد. با استفاده از روش AHP ارزیابی اولیه ی تامین کنندگان صورت گرفته است و مدل سازی چندهدفه نیز با در نظر گرفتن برخی از فاکتورها به صورت فازی، انجام شده است. مدل طراحی شده با الگوریتم بهینه سازی انبوه ذرات چند هدفه حل شده است و مجموعه جواب های پارتوی به دست آمده توسط الگوریتم تاپسیس رتبه بندی و نهایتا تحلیل حساسیت روی پارامترهای مدل انجام شده است.

نهادهای دولتی عمدتا به صورت مستمر در حال بازتوزیع منابع مازاد حاصل از نفت و هم چنین مالیات در قالب تسهیلات نظام بانکی به عنوان عامل توزیع منابع در میان بنگاه های اقتصادی با عاملیت بانک ها می باشند. این نهادها سیاست های کلانی در رابطه با توزیع این منابع دارند که آن را به بانک های عامل خود ابلاغ می نمایند و در نقطه ی مقابل بانک های عامل که عامل توزیع تسهیلات میان بنگاه ها می باشند نیز سیاست های تجاری خاص خود را دارند. سیاست های دسته ی اول عمدتا مبتنی بر رویکرد "توسعه ی پایدار" می باشد که رشد بلندمدت کشور را مدنظر قرار می دهد در حالی که سیاست های دسته ی دوم عمدتا مبتنی بر "سودآوری و ریسک کنترل شده" بانک به عنوان یک نهاد اقتصادی در کوتاه مدت و میان مدت می باشد. این مقاله این رابطه را به صورت یک بازی استکلبرگ و با استفاده از برنامه ریزی ریاضی دوسطحی فاصله ایی و داده کاوی و با هدف ایجاد یک تعادل میان منافع متضاد ذی نفعان مدل سازی نموده است. به منظور حل مساله یک الگوریتم جدید که ترکیبی از الگوریتم فازی اپیروری (به عنوان رده بند داده کاوی) و الگوریتم ژنتیک دوسطحی می باشد موسوم به الگوریتم ژنتیک فازی اپیروری دو سطحی ارایه شده است. نتایج مقاله با سه سناریوی دیگر مورد مقایسه، بررسی و اعتبارسنجی قرار گرفته است.

امروزه روش تصمیم گیری برای انتخاب پروژه در یک سازمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مخصوصا با آگاهی از این امر که اکثر سازمان ها با این مساله درگیر بوده و حتی گاهی بخش اعظم درآمدهای آن ها از پروژه هایشان به دست می آید. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی معیارهای موثر بر انتخاب پروژه های سرمایه گذاری در بخش تولید یک شرکت فعال در صنعت فولادسازی با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی است. در این پژوهش معیارهای موثر بر انتخاب و ارزیابی پروژه های سرمایه گذاری، از طریق مشاهده، مطالعه، مصاحبه با کارشناسان، شناسایی و سپس معیارهای موثر در ارزیابی و انتخاب پروژه های سرمایه گذاری با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شدند. اطلاعات مورد نیاز با توزیع پرسشنامه مقایسات زوجی در بین متخصصان و کارشناسان شرکت و از طریق مصاحبه با آنان جمع آوری گردیده است. برای ارزیابی پروژه ها، دو گروه معیارهای مالی- اقتصادی و فنی شناسایی شده که اوزان هر یک از معیارها و زیرمعیار ها، بنا بر نظر صاحب نظران، از مقایسات زوجی آن ها به دست آمده است. با توجه به نتایج به دست آمده معیار اصلی اقتصادی- مالی اهمیت بیش تری نسبت به معیار فنی دارد.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) تکنیکی است که کارایی واحدهای تصمیم گیرنده (DMU) را بر اساس ورودی ها و خروجی های آن ها اندازه گیری می نماید. از آنجا که پیش بینی کارایی واحدها برای برنامه ریزی دقیق تر برای آینده اهمیت بسزایی دارد، این مقاله ابتدا مدلی جدید به نام مدل تحلیل پوششی داده های تصادفی فازی چندهدفه (MOFS-DEA) با اوزان مشترک در محیطی پویا ارایه می نماید که تغییرات داده ها را در طول دوره های متوالی ارزیابی در نظر می گیرد. در این مدل از مفهوم مقدار مورد انتظار برای توابع هدف در راستای پیش بینی کارایی مورد انتظار واحدها و نیز از مفهوم فازی متوسط شانس در بیان محدودیت های مدل استفاده و همچنین در این مدل ورودی ها و خروجی ها به صورت متغیرهای فازی مثلثی تصادفی با توزیع نرمال، فرض شده است. سپس تحت این فرض به دلیل پیچیده بودن فرآیند حل، مدل MOFS-DEA به مدل برنامه ریزی تصادفی چندهدفه ی معادلش تبدیل می گردد. آنگاه برای کاهش زمان محاسباتی، مدل تصادفی چند هدفه ی معادل MOFS-DEA با استفاده از رویکرد برنامه ریزی فازی به مدل تصادفی تک هدفه تبدیل می گردد. همچنین برای حل مدل حاصله، الگوریتم هیبریدی نوینی از طریق تلفیق الگوریتم ژنتیک (GA) و تکنیک شبیه سازی مونت کارلو (MC) طراحی می گردد. نهایتا در راستای تایید صحت و اثربخشی مدل و الگوریتم هیبریدی پیشنهادی، یک مطالعه ی موردی در انتها صورت گرفته و نتایج حاصله از الگوریتم پیشنهادی با نتایج حاصل از الگوریتم هیبریدی مشابه کین و لیو مقایسه می شود که نتایج حاکی از برتری زمان محاسباتی و کیفیت نتایج الگوریتم هیبریدی پیشنهادی می باشد.

در طراحی خطوط لوله ی شبکه ی گاز عوامل مختلفی را باید در نظر گرفت، مانند: شرایط محیطی موجود، شرایط خاص لوله ها، هزینه ی نصب و... . طراحی بهینه ی سیستم شبکه ی گاز، با توجه به این شرایط اجرا، انجام می گیرد. شرایط اجرا شامل مراحل طراحی و قرارگیری سیستم های مختلف مانند: ایستگاه های تقلیل فشار، مسیریابی خطوط لوله و تعیین قطر آن ها بر اساس محل مصرف کنندگان است و بر اساس هزینه های موجود، شبکه ی بهینه توزیع طراحی می شود. در این مقاله مدلی برای طراحی بهینه ی شبکه ی گاز ارایه می دهیم به طوری که هزینه ی سرمایه گذاری را کمینه کند. شبکه ی پیشنهادی شامل سه دسته ی ایستگاه دروازه ی شهری، ایستگاه گسترده ی شهری و مصرف کنندگان می باشد. در اینجا مساله ی مکان یابی ایستگاه گسترده ی شهری، مسیریابی و قطریابی لوله ها به صورت همزمان مدل سازی می شود. برخی از محدودیت های موجود، ماهیت غیرخطی دارند که به صورت محدودیت های خطی تقریب زده می شود. مدل ارایه شده را برای مثال واقعی با استفادهCplex12.5  حل می کنیم و نتایج را گزارش می دهیم.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) یک تکنیک برای ارزیابی واحد های تصمیم گیری (DMUs) با چندین ورودی و خروجی است. در تحلیل پوششی داده ها هر واحد تصمیم گیری برای به دست آوردن نمره ی کارایی، مطلوب ترین وزن ها را انتخاب می کند؛ اما طبیعت خودارزیابی و انعطاف پذیری DEA در انتخاب وزن های بهینه ی واحدهای تصمیم گیری مورد انتقاد است؛ بنابراین در تحلیل پوششی داده ها روش های ارزیابی کارایی متقاطع معرفی شدند. همان طور که می دانیم واحدهای تصمیم گیری علاوه بر خروجی های مطلوب، خروجی های نامطلوبی مانند گازهای گلخانه ای تولید می کنند. در تحلیل پوششی داده ها مدل هایی برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیری با خروجی نامطلوب ارایه شده است. هدف از این مقاله ارایه ی روش هایی برای ارزیابی کارایی متقاطع واحدهای تصمیم گیری با خروجی های نامطلوب است. به این صورت که با گسترش مدل های موجود در حوزه ی خروجی نامطلوب، چند مدل هدف ثانویه برای ارزیابی کارایی متقاطع واحدهای تصمیم گیری با خروجی نامطلوب ارایه می دهیم. مدل های ارایه شده بر پایه ی مدل های چند هدفه می باشد. در نهایت با یک مثال از دنیای واقعی، اهمیت موضوع را نشان خواهیم داد.

تحقیق حاضر به شناسایی شاخص های کمی کارایی و بهره وری راه آهن سریع السیر پرداخته و پس از تعیین این شاخص ها، وضعیت کارایی و بهره وری کشورهای دارای فناوری راه آهن سریع السیر را با هم مقایسه می کند. برای مقایسه کارایی و بهره وری، به ترتیب از روش تحلیل پوششی داده ها و فرآیند تصمیم گیری چند معیاره استفاده شده است. در ابتدا، روش تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه ی کارایی راه آهن سریع السیر ارایه شده است. برای ورودی های مساله، از داده های آماری موجود و تحقیقات گذشته استفاده شده است. محاسبات کارایی با دو روش بازده به مقیاس متغیر و بازده به مقیاس ثابت انجام شده است. هر یک از این دو روش با رویکرد ورودی- محور بر روی داده های راه آهن سریع السیر کشورهای مختلف پیاده سازی و نتایج آن ها با هم مقایسه شده است، سپس با استفاده از روش اندرسون- پیترسون به رتبه بندی نهایی کشورهای کارا (دارای کارایی واحد) پرداخته شده است. در ادامه ی مقاله، از فرآیند تصمیم گیری چند معیاره جهت مقایسه ی بهره وری کشورهای مدنظر استفاده شده است. برای این منظور، سه معیار اساسی مشخصات فنی، عوامل اقتصادی و عملکرد بهره برداری به عنوان شاخص های کلیدی مقایسه انتخاب شده اند. هر یک از این معیارها به زیرشاخص های فرعی تقسیم شده و فرآیند تصمیم گیری بر روی کل سیستم پیاده سازی شده است. در پایان، رتبه بندی کشورها از دو منظر کارایی و بهره وری ارایه شده است. نتیجه ی این تحقیق نشان می دهد که اکثر کشورهای دارای این فناوری، سطح مطلوبی از کارایی و بهره وری را دارا بوده و چهار کشور ژاپن، چین، فرانسه و اسپانیا به ترتیب رتبه های اول تا چهارم کارایی و بهره وری را دارند.

در دهه های اخیر، برنامه ریزی تولید به عنوان یکی از مهم ترین کارکردها در دستیابی به اهداف سازمانی، مورد مطالعات بسیاری قرار گرفته است. به تازگی، تحلیل پوششی داده ها (DEA) به عنوان رویکردی اثربخش در ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده، در ارایه ی برنامه های تولید در قالب تخصیص منابع و هدف گذاری، به کار گرفته شده است. این مقاله ضمن بررسی مبانی نظری موجود در زمینه ی برنامه ریزی تولید مبتنی بر DEA، به ارایه ی یک مدل برنامه ریزی تولید شبکه ای، پرداخته است که درجه ی بزرگی واحدها را در برنامه ریزی مورد توجه قرار می دهد. با توجه به اینکه در بسیاری از موارد، اندازه گیری داده های تولید به طور دقیق امکان پذیر نیست، تئوری عدم قطعیت نقش مهمی در برنامه ریزی تولید ایفا می کند؛ بنابراین، سهم اصلی این تحقیق در توسعه ی مطالعات قبلی، ارایه ی یک رویکرد مبتنی بر DEA شبکه ای فازی برای هدف گذاری در یک محیط تصمیم گیری متمرکز است، با این شرط که تقاضای دوره ی بعد غیرقطعی باشد. مدل جدید ارایه شده به طور همزمان خروجی های مطلوب و نامطلوب را مورد ملاحظه قرار می دهد. برای نمایش کاربرد مدل پیشنهادی، از مجموعه داده های واقعی 13 واحد تولیدی در استان گیلان استفاده شده است. نتایج حاکی از مفید بودن مدل ارایه شده می باشد.