گیاه پزشکی
سال:1392 | دوره:36 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

شپشه دندانه دار غلات یکی از آفات مهم محصولات انباری در کشور می باشد. به منظور ارزیابی روش های سازگار با محیط زیست برای کنترل آفات انباری، اثر سمیت تنفسی اسانس چهار گونه گیاه شامل، پونه Mentha longifolia (L.) (Lamiaceae)، درمنه کوهی Artemisia aucheri (Boiss) (Asteraceae)، رزماری Rosmarinus officinalis (L.) (Lamiaceae) و مورد (Myrtus communis (L.) (Myrtaceae روی حشرات کامل این آفت، بررسی شد. آزمایشات در شرایط دمایی 2±30 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±65 درصد، در تاریکی انجام شد. نتایج آزمایشات نشان داد که اسانس های گیاهی مورد مطالعه اثر معنی داری روی مرگ و میر حشرات کامل دارند و با افزایش غلظت و زمان اسانس دهی روند مرگ و میر افزایش می یابد. مقدار LC50 اسانس پونه بعد از 24 ساعت اسانس دهی، 0.35 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد که بیشترین سمیت تنفسی را در بین اسانس های گیاهی مورد مطالعه دارا بود. این میزان برای اسانس های رزماری، مورد و درمنه به ترتیب 0.42، 0.50 و 0.99 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد. مقدار LT50 برای اسانس پونه در غلظت 0.74 میکرولیتر بر لیتر هوا 16.41 ساعت محاسبه شد ولی مقدار LT50 برای درمنه کوهی در غلظت 2.03 میکرولیتر بر لیتر هوا 18.81 ساعت محاسبه شد که نشان دهنده اثر سریع سمیت تنفسی اسانس پونه می باشد. بر اساس نتایج این تحقیق، در بین اسانس های گیاهی مورد مطالعه،بیشترین اثرحشره کشی در پونه مشاهده گردید.    

نمونه هایی از برگ و سرشاخه های لیموترش، با علائم بیماری شانکر باکتریایی مرکبات در بهار و تابستان 1391، از استان ایلام جمع آوری گردید. باکتری عامل بیماری با روش های متداول از بافت آلوده جداسازی و بر اساس ویژگی های فنوتیپی و طیف سنجی رنگدانه زرد مورد شناسایی ابتدایی قرار گرفت. بیماری زایی جدایه ها روی برگ های لیموترش و گریپ فورت در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای اثبات گردید. نتایج شناسایی بیماری گر براساس بررسی های فنوتیپی و ژنوتیپی با کاربرد چهار جفت آغازگر اختصاصی نشان داد که جدایه های مذکور متعلق به زیرگونه Xanthomonas citri subsp.citri می باشند. نتایج شناسایی اولیه، با توالی یابی ژن نیمه حفاظت شده gyrB در نماینده جدایه ها تائید گردید. انگشت نگاری ژنتیکی و مقایسه الگوی اثر انگشتی DNA استرین های جداشده از استان ایلام با سه جدایه تیپ مرجع و نماینده هایی از جدایه های بیماری گر بدست آمده از استان های کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فارس نشان دهنده تشابه بین باکتری های عامل شانکر مرکبات در ایران است.

در سال های اخیر مصرف پساب تصفیه شده شهری و صنعتی به عنوان آب آبیاری در کشاورزی رواج یافته است. از طرف دیگر نماتدهای انگل گیاهی خصوصا گونه های مختلف نماتد ریشه گرهی خسارت زیادی را به اغلب محصولات کشاورزی وارد می سازند و تلاشهای زیادی برای کنترل آنها صورت می گیرد. به منظور بررسی تاثیر مصرف پساب بر جمعیت و خسارت نماتد ریشه گرهی روی گوجه فرنگی، از غلظت های مختلف پساب (0، 25، 50، 75 و 100% پساب در آب معمولی) برای آبیاری گوجه فرنگی های مایه زنی شده با نماتد، در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار در شرایط گلخانه استفاده شد. ارزیابی نتایج سه ماه بعد از مایه زنی با نماتد و با استفاده از شاخص های رشدی و میزان عناصر غذایی در گیاه میزبان، و پارامترهای رشد و نموی نماتد صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده های حاصل، نشان دهنده تاثیر مثبت پساب در افزایش میزان شاخص های رشدی و مقدار عناصر غذایی موجود در گیاه بود، بدین ترتیب که میانگین طول ساقه حدود 62 درصد (از 32 سانتی متر به 50 سانتی متر) و وزن تازه آن 30 درصد (از 28 گرم به 40 گرم) در پساب کامل نسبت به شاهد افزایش یافت. عناصری همچون ازت، فسفر، کلسیم و منیزیم نیز با افزایش غلظت پساب در آب آبیاری افزایش یافتند. با این حال مقادیر مختلف پساب در آب آبیاری اثر کمی روی شاخص های رشد و نموی نماتد داشتند.

به منظور شناسایی فون نماتد های انگل گیاهی انگور در شهرستان دنا، طی سال 1390 تعداد 50 نمونه خاک و ریشه از مناطق مختلف شهرستان جمع آوری گردید. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، شستشوی خاک و ریشه ها، استخراج نماتدها، تثبیت و انتقال آن ها به گلیسیرین با استفاده از روش دگریسه انجام گرفت. سپس از نماتدهای جدا شده به تفکیک جنس اسلاید های میکروسکوپی دائمی تهیه شد. پس از مشاهدات میکروسکوپی، اندازه گیری های لازم و رسم تصاویر مورد نیاز، با استفاده از منابع و کلیدهای معتبر اقدام به شناسایی گونه های استخراج شده، گردید. با بررسی های ریخت سنجی و ریخت شناسی، گونه های Aphelenchus avenae، Boleodorus thylactus، Helicotylenchus macronatus، Mesocriconema antipolitanum، M. xenoplax، Pratylenchus andinus، Psilenchus hilarulus و Seinura prospera شناسایی گردیدند. گونه P. andinus برای اولین بار از ایران و گونه های B. thylactus، H. macronatus، M. antipolitanum، M. xenoplax و S. prospera برای اولین بار از استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش می شوند.

بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی ناشی از Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici از مهم ترین بیماری های این محصول محسوب می شود. با توجه به خطرات زیست محیطی که ناشی از مصرف بی رویه سموم شیمیایی است، استفاده از روش های غیرشیمیایی و طبیعی جهت کنترل عوامل بیماری زا، ضروری به نظر می رسد و لذا این تحقیق با هدف امکان سنجی استفاده از عصاره های گیاهی در مبارزه با بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی انجام شد. در این بررسی اثر ضدقارچی عصاره دو گیاه چویل Ferulago angulata و آویشن شیرازی Zataria multiflora بر قارچ Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici در آزمایشگاه و گلخانه مورد مطالعه قرار گرفت. غلظت های 0.4، 0.8 و 1.2 درصد از عصاره های مذکور به محیط کشت PDA اضافه شد و محیط کشت بدون عصاره به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. تاثیر عصاره آبی اندام های هوایی این دو گیاه به تفکیک در جلوگیری از رشد میسیلیوم قارچ در محیط غذایی PDA در داخل تشتک پتری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره های به کار برده شده بر رشد این قارچ اثر بازدارندگی دارند که تاثیر عصاره برگ آویشن شیرازی با غلظت 1.2 درصد بیشتر از برگ چویل ارزیابی گردید. در شرایط گلخانه ای نیز تاثیر گیاهان مذکور با سه غلظت فوق در یک طرح کامل تصادفی بر پایه فاکتوریل با 12 تیمار انجام شد و شدت آلودگی با الگوی Ishikawa تعیین گردید. تیمار های برگ آویشن شیرازی با غلظت 0.4، 0.8 و 1.2 درصد، برگ چویل با غلظت 1.2 و گل چویل با غلظت 0.8 و 1.2 درصد بهترین تیمارها در آزمایش گلخانه ای ارزیابی شدند.

گیاه ماش با نام علمی Vigna radiata (Wilczek) به دلیل دارا بودن پروتئین بالا، دوره کشت کوتاه و گرمادوست بودن از حبوبات مهم کشت شده در مناطق گرم و نیمه گرم جهان می باشد. در ایران این محصول در سطح وسیعی در خوزستان کشت شده و در مقایسه با سایر استان ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. از بیماری های مهم این گیاه بیماری های قارچی طوقه و ریشه است که در سراسر دنیا دارای اهمیت می باشد. در این تحقیق به بررسی و شناخت بیماری های طوقه و ریشه ماش در استان خوزستان پرداخته شد و اهمیت، فراوانی و پراکنش این عوامل مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور در تابستان و پائیز سال 1389 و 1390 از مناطق عمده ماش کاری استان خوزستان شامل ملاثانی، دزفول، شوشتر، آبید، گتوند، رامهرمز و سوسنگرد 78 نمونه جمع آوری شد و از نمونه های جمع آوری شده قارچ های Rhizoctonia solani، Fusariun solani و Macrophomina phaseolina جداسازی گردید. قارچ های فوق در اکثر مناطق استان مشاهده شد. بررسی آماری داده ها حاکی از آن بود که قارچ M.phaseolina با 70.51 درصد مهمترین عامل پژمردگی و خشکیدگی این گیاه در استان خوزستان می باشد و قارچ های R.solani با 17.95 درصد وF.solani با 11.54 درصد در درجه بعدی اهمیت قرار دارند. همچنین مشخص گردید که جدایه های قارچ M.phaseolina جداسازی شده از ماش از نظر حساسیت به کلرات به دو گروه حساس با 77.3 درصد و مقاوم با 22.7 درصد تقسیم می شوند. جدایه های حساس به کلرات دارای فنوتیپ های محدود و پروش بوده و جدایه های مقاوم به کلرات دارای فنوتیپ متراکم بود. بررسی آماری بیماریزایی فنوتیپ های مختلف ماکروفومینا نشان داد که جدایه های مقاوم به کلرات با فنوتیپ متراکم شدیدا بیماریزا بوده و پس از آن جدایه های حساس به کلرات با فنوتیپ پروش قرار داشتند و جدایه های حساس با فنوتیپ محدود از دو گروه دیگر کم آزارتر بودند.

طی بازدیدهایی در سال های 1386-1384 از باغ های زیتون استان خوزستان، از درختان زیتون با علائم پژمردگی، سرخشکیدگی و در بعضی موارد زوال نمونه برداری شد. پس از شستشو و ضدعفونی سطحی، نمونه ها در محیط PDA کشت و در دمای 25 درجه سلسیوس نگهداری شدند.از ریشه و طوقه زیتون 124 جدایه قارچ جداسازی گردیدکه شامل یک گونه از جنس ورتیسیلیوم (V.dahliae با 35 جدایه)، سه گونه از جنس فوزاریوم (F.solani با 23 جدایه، F.equiseti با 20 جدایه و F.semitectum با 4 جدایه)، سه گونه از جنس سیلیندروکارپون (C.destructans با 20 جدایه، C.obtosisporum و C.didymym به ترتیب با 9 و 8 جدایه) و 5 جدایه از جنس ریزوکتونیا بود که همه R.solani چند هسته ای و متعلق به گروه آناستوموزی AG-4 بودند. آزمون بیماری زایی برای جدایه های V.dahliae، F.solani، F.equisetai و C.destructans روی نهال های زیتون 12 ماهه به وسیله فرو بردن ریشه نهال ها در سوسپانسیون اسپور انجام شد. برای جدایه های R.solani نیز آزمون بیماری زایی روی نهال های 12 ماهه زیتون و با استفاده از مایه تلقیح گندم انجام گرفت. نتایج آزمون بیماری زایی نشان داد که از بین جدایه های به دست آمده سه گونه روی زیتون بیماری زای قوی (F.solani، V.dahliae و C.destructans)، گونه F.equiseti بیماری زای متوسط و گونه R.solani بیماری زای ضعیف بود. این اولین گزارش از گونه های F.equiseti و C.destructans از زیتون در ایران و گونه های F.semitectum، C.didymium و C.obtosisporum به عنوان عوامل بیماری روی زیتون می باشد.