گیاه پزشکی
سال:1392 | دوره:36 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

به رغم آنکه نماتد سیست طلایی سیب زمینی Globodera rostochiensisهمه ساله زیان فراوانی به سیب زمینی می رساند تاکنون امکان کنترل بیولوژیک آن در شرایط همدان بررسی نشده است. در این پژوهش کنترل بیولوژیکی این نماتد توسط باکتری های سودوموناس فلورسنت جداشده از ریزوسفر سیب زمینی بررسی شد. ابتدا سیست های نماتد از خاک گردآوری شده از مزارع آلوده سیب زمینی درآزمایشگاه جدا ولاروهای فعال تحت اثر ترشحات ریشه سیب زمینی به دست آمد. از ریزوسفر غده های سالم نیز تعداد 108 استرینPseudomonas به روش سری رقت، جداسازی شد. لاروهای تفریخ شده مدت 24 ساعت تحت اثر مایع فیلتر شده باکتری ها درقالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار قرار داده شدند و درصد مرگ و میر آن ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که تیمارها دارای تفاوت معنی دار بوده، عصاره استرین SN20 با 69.96% مرگ و میر بیشترین و عصاره استرینSN22 با 54.28% مرگ و میر کمترین اثر را داشتند. بر پایه نتایج آزمایشگاه توان بازدارندگی پنج استرین­ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه با استفاده از سیب زمینی رقم مارفونا ارزیابی شد. نتایج نشان داد که توان بازدارندگی استرین ها دارای تفاوت معنی دار بوده و SN20 و SN17 با میزان 42.74% کاهش شدت بیماری بیشترین تاثیر را نشان دادند. استرین SN20 با 55.10% افزایش رشد ارتفاع بوته سیب زمینی بیشترین تاثیر را داشت. با بررسی ویژگی های فنوتیپی، استرین های آنتاگونیست به عنوان Pseudomonas fluorescensو P. putida شناسایی شدند.

پروانه برگخوار استبرق L. (Lep.: Nymphalidae)Danaus chrysippus از آفات مهم گیاه استبرق Calotropis procera Aiton می باشد. خسارت اصلی مربوط به لاروهای آفت می باشد که با تغذیه از برگ و سرشاخه های استبرق باعث ایجاد ضعف و کاهش عملکرد گیاه می شوند. این تحقیق با هدف مطالعه بیواکولوﮊی و نوسانات جمعیت لارو این آفت بین سال های 1385 و 1386 در استان بوشهر (منطقه سعدآباد) انجام شد. نمونه برداری در طبیعت به صورت هفتگی و به روش کاملا تصادفی انجام شد. جهت بررسی زیست شناسی آفت، مراحل نابالغ این حشره از طبیعت جمع آوری و ابتدا در ظروف پتری 8 سانتی متری و سپس درون ظروف پرورش 10´12 سانتی متری در آزمایشگاه پرورش داده شدند. حشرات کامل پروانه برگخوار استبرق در اواخر بهمن ماه سال 1385 به تدریج در طبیعت ظاهر شده و تخمگذاری نمودند. جمعیت لاروها در هفته دوم و سوم اسفند ماه حداکثر بود و بعد از آن به تدریج کاهش یافت. در هفته اول فروردین ماه تخمگذاری پروانه های ماده مشاهده شد. اوج فعالیت و جمعیت لاروی به ترتیب در نیمه فروردین، هفته دوم و سوم اردیبهشت، هفته آخر مهر و اوایل آبان مشاهده شد و سپس به تدریج جمعیت لاروها کاهش یافت تا اینکه با سرد شدن هوا و خزان گیاه استبرق، در اواخر آذر، دی و بهمن هیچ لاروی در منطقه سعدآباد مشاهده نگردید. کل مراحل زندگی این پروانه از تخم تا ظهور حشره کامل به طور میانگین 37.8±0.5 روز در دمای 22 درجه سلسیوس و 26.7±0.8 روز در دمای 25 درجه سلسیوس تعیین گردید. این پروانه در طبیعت استان بوشهر دارای 5 نسل هم پوشان در سال بود. نتایج نشان داد که پروانه برگخوار استبرق در طول فصل تابستان به مناطق مرتفع و خنک تر استان و به سمت استان فارس مهاجرت نمود و در طول فصل زمستان به دلیل شرایط دمایی نامناسب و عدم وجود منبع غذایی در منطقه مورد مطالعه به طرف مناطق ساحلی و کم ارتفاع استان مهاجرت نمود.

در این پژوهش امکان القای مقاومت به خیار علیه بیماری سوختگی حاشیه برگ ناشی از باکتری Pseudomonas marginalis با کاربرد تیمارهای 1 و 2 میلی مولار سیلیکات سدیم در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مقاومت گیاه خیار علیه بیمارگر با کاربرد سیلیکات سدیم با غلظت 2 میلی مولار به طور قابل توجهی افزایش یافت و در نتیجه شدت بیماری در گیاهان تیمار شده نسبت به گیاهان شاهد 62% کاهش یافت. یکی از مکانیسم های مولکولی درگیر در القای مقاومت ناشی از سیلیکات سدیم، تحریک تولید پروتئین های مرتبط با بیماری زایی در گیاه است که به عنوان نشانگرهای مقاومت اکتسابی سیستمیک پذیرفته شده است. لذا در این پژوهش فعالیت آنزیم های کیتیناز وb 1 و 4 گلوکاناز در گیاهان خیار تیمار شده با 1 و 2 میلی مولار سیلیکات سدیم، در زمان های 0، 24، 48 و 96 ساعت پس از مایه زنی گیاه توسطP. marginalis ، به عنوان نشانگرهای القای مقاومت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فعالیت این دو آنزیم در گیاهان آلوده تیمار شده با سیلیکات سدیم 2 میلی مولار به طور معنی داری بالا بود. حداکثر فعالیت این آنزیم ها در گیاهان تیمار شده با سیلیکات سدیم در زمان 96 ساعت پس از مایه زنی باکتری P. marginalis مشاهده شد. در این زمان فعالیت آنزیم1 -b و 4 گلوکاناز معادل0.025 U/mg protein و آنزیم کیتیناز معادل 0.0085 U/mg protein بود. این نتایج گویای اهیت نقش الیسیتورهای شیمیایی در القای مقاومت سیستمیک به خیار علیهP. marginalis است.

آفت کش های سازگار با محیط زیست دارای منشاء طبیعی می تواندبه عنوان یک جایگزین برای ترکیبات شیمیایی در برنامه های کنترل آفات مورد بهره برداری قرار گیرند. عصاره اتری به دست آمده از گیاه جینکو Ginkgo biloba L. از این نظر حائز اهمیت می باشد. در این تحقیق که در سال 1389 انجام گرفت، پس از عصاره گیری از پوست و مغز دانه گیاه جینکو، ترکیبات حاصله شناسایی و اثر دور کنندگی هر یک از عصاره ها بر کنه تارتن دونقطه ای Tetranychus urticae Koch. بررسی شد. برای شناسایی ترکیبات موثر یک دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی مورد استفاده قرار گرفت. از جمله ترکیبات شناسایی شده می توان به ginkgolide نوعA ،B وC ،bilobalide ، catechin، compferol، bilobtine،quercetin و isoginkgotine اشاره کرد. جینکولید A با مقادیر 28.7 و 18.7 درصد به ترتیب در مغز و پوست دانه، بیشترین فراوانی را در بین متابولیت ها به خود اختصاص داد. کورستین تنها در عصاره پوسته و کتشین تنها در عصاره مغز مشاهده شد. برای آزمایش دورکنندگی از یک دستگاه الفکتومتر Y شکل استفاده گردید. مشاهدات انجام شده حاکی از وجود اثر دور کنندگی هر دو نوع عصاره پوست و مغز دانه برای کنه تارتن دو نقطه ای بود. از این نظر بین عصاره حاصله از پوست و مغز دانه اختلاف معنی داری مشاهده نشد. اهمیت این عدم اختلاف در امکان بهره گیری از ضایعات فرآورده های دارویی از گیاه جینکو جهت تولید ترکیبات با اثر دور کنندگی می باشد.

بیماری سیاهک پنهان جو توسط قارچ Ustilago hordei (Pers.) Lagerh.، ایجاد می شود. این بیماری باعث کاهش محصول در واحد سطح شده و یکی از عوامل محدود کننده تولید جو در ایران به شمار می رود. در سال زراعی 88- 1387، 144 جدایه U. hordei از 36 منطقه کشت و کار جو در استان جمع آوری شد و تنوع ژنتیکی 100 جدایه با نشانگر مولکولی رپید بررسی شد. از میان 14 آغازگر استفاده شده، چهار آغازگر بر اساس تکثیر موفقیت آمیز، تکرارپذیری و تولید قطعات چندشکلی دی.ان.ا انتخاب شدند. چهار آغازگر رپید در مجموع توانستند 71 لوکوس با قابلیت امتیاز دهی را شناسایی و تکثیر کنند که 88.73 درصد آن ها (63 لوکوس) چند شکل بودند. بیشترین چند شکلی توسط آغازگرOPA 04 (19 لوکوس) و کمترین چند شکلی توسط آغازگر OPA 10(11 لوکوس) حاصل شد. بالاترین مقدار PIC مربوط به آغازگرOPA 18 معادل 0.33 و کمترین آن مربوط به آغازگرهای OPA 03 و OPA 10برابر 0.29 بود. از میان آغازگرهای استفاده شده، آغازگرهای OPA 04 و OPA 18 که مقدار MI بالاتری را به خود اختصاص دادند، می توانند برای مطالعه جدایه های U. hordei با استفاده ازنشانگر رپید در سطح وسیع بکار گرفته شوند. تجزیه خوشه ای الگوهای باندی حاصل از مجموع چهار آغازگر با استفاده از روش یو.پی.جی.ام.ا و ضریب تشابه جاکارد، در سطح تشابه 66 درصد جدایه ها را در 11 گروه انگشت نگاری قرار داد. این پژوهش، اولین مطالعه تنوع ژنتیکی جدایه های U. hordei با استفاده از نشانگرهای مولکولی می باشد.

گونه های سرخرطومی های جنسLarinus spp. از دانه های در حال رشد و نمو طبق گیاهان تیره Asteraceae تغذیه کرده و باعث کاهش تولید بذر توسط این گیاهان می شوند. در این تحقیق ویژگی های چرخه زندگی سرخرطومی Larinus affinis Fremuth روی علف هرز Echinops aucheri Boiss در منطقه کرمان تحت شرایط صحرایی در طی سال های 1389 و 1390 مطالعه شد. این سرخرطومی به صورت حشرات کامل در زیر بقایای گیاهی زمستان گذرانی کرد. حشره ماده تخم های خود را درون طبق گیاه میزبان قرار داد و به طور معمول یک تخم در هر طبق گذاشته شد. لاروها از دانه های در حال رشد و نمو درون طبق تغذیه کرده و به طور میانگین باعث کاهش 95.6 درصد بذور تولید شده در طبق های آلوده شدند. حشرات کامل ماده خارج شده از پناهگاه زمستانی 45.9±3.8 تا 48.6±0.7 روز زنده ماندند. میانگین تخمگذاری حشرات ماده 40.3±4.9 تا 60.6±10.8 تخم به ازای یک ماده بود. تخم ها 6±0.3 تا 8.3±0.3 روز بعد از تخمگذاری تفریخ شدند. برای نشو و نمای لاروی و شفیرگی به ترتیب 51.4±0.4 تا 53.6±0.5 روز و 6.7±0.3 تا 7.6±0.2 روز زمان نیاز بود. این سرخرطومی یک نسل روی طبق E. aucheri ایجاد کرد. لاروهای سرخرطومی L. affinis با تغذیه از دانه های در حال رشد و نمو طبق E. aucheri می توانند در جلوگیری از تکثیر این علف هرز در منطقه کرمان مفید باشند.

به منظور شناسایی قارچ های آنتاگونیست نماتد مرکبات (Tylenchulus semipenetrans) نمونه برداری از خاک و ریشه درختان مرکبات دارای علایم در باغ های شرق گیلان و غرب مازندران انجام شد. لارو سن دوم نماتد از خاک و ماده و تخم از ریشه ها استخراج گردیدند. جهت جداسازی قارچ های آنتاگونیست، سوسپانسیون های ماده، تخم و همچنین لارو نماتد به طور جداگانه روی محیط کشت آب آگار با افزودن آنتی بیوتیک استرپتومایسین کشت شد. میسلیوم های توسعه یافته از لارو، تخم و نماتدهای ماده روی محیط کشت PDA تکثیر شده و مورد شناسایی قرار گرفتند. قارچ های شناسایی شده عبارتند از: Fusarium solani, Cladosporium cladosporioides, F. oxysporum, Paecilomyces lilacinus, و Acremonium strictum.جهت بررسی فعالیت آنتاگونیستی قارچ ها روی نماتد مرکبات در شرایط آزمایشگاهی، درصد تخم های پارازیت شده، درصد تفریخ تخم و درصد مرگ و میر لارو ها ثبت گردید. نتایج نشان داد که تمامی قارچ های جداسازی شده قدرت پارازیت کردن تخم و لارو این نماتد را دارا می باشند. در این بین، قارچ های Paecilomyces lilacinus وAcremonium strictum  به ترتیب با انگلی نمودن 79.11 و 70.66 درصد از تخم ها پس از پنج روز، موفق ترین گونه ها بودند. علاوه بر این، کاربرد قارچAcremonium strictum  با 48.33 درصد بیشترین میزان مرگ و میر لاروها را به همراه داشت.