بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1387 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:9

این مطالعه به منظور بررسی اثرات سه تاریخ کاشت بر خصوصیات مختلف از جمله عملکرد و اجزای عملکرد پنج رقم کنجد شامل یکتا، مغان 17، کرج 1، ناز تک شاخه و محلی بهبهان در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی میانه در سال زراعی 1383 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. در این بررسی وزن خشک اندام های مختلف گیاه، خصوصیات مورفولوژیکی بوته نظیر تعداد کپسول، وزن هزار دانه، درصد پروتئین، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارقام مورد کشت از نظر اغلب صفات مورد ارزیابی از جمله تعداد کپسول، درصد پروتئین، وزن خشک، بیوماس و عملکرد دانه اختلاف آماری معنی داری داشتند. بیشترین میزان عملکرد مربوط به رقم یکتا و کمترین آن مربوط به رقم ناز تک شاخه بود. هم چنین از نظر میانگین عملکرد ارقام مختلف، تاریخ کاشت اول نسبت به تاریخ های کاشت دوم و سوم برتری داشت. با توجه به نتایج به دست آمده، در منطقه میانه و مناطق با شرایط اقلیمی مشابه، زراعت رقم چند شاخه یکتا می تواند به عنوان یک گیاه روغنی مورد توصیه قرار گیرد.

با توجه به اهمیت و تاثیر پدیده هموزیگوتی آلل های جنسی یا هم خونی در خصوصیات مختلف کلنی های زنبور عسل از جمله در عملکرد و تولید محصول (عسل)، نسبت به ارزیابی این پدیده در زنبورستان های شهرستان میانه اقدام گردید. بدین منظور پنج درصد کندوهای مدرن در مناطق مهم زنبورداری این منطقه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. مطابق روش ارایه شده توسط روتنر، شابلونی به ابعاد 10 در 10 سلول به شکل لوزی تهیه گردید و در سه قسمت هر دو طرف شان ها در منطقه تخم ریزی ملکه قرار داده شد و سلول های خالی به عنوان شاخص هم خونی شمارش و ثبت شدند. از هر کندو سه شان انتخاب گردید. نمونه برداری ها در فصل تخم ریزی ملکه انجام شدند. به علاوه در فصل برداشت عسل، میزان تولید عسل زنبورستان های مورد نظر بر آورد شد. تجزیه تحلیل داده ها با استفاده از طرح کاملا تصادفی با داده های چند مشاهده ای (طرح آشیانه ای) انجام گردید. هم چنین همبستگی بین میزان هم خونی و تولید عسل محاسبه گردید. اختلاف معنی داری از نظر هم خونی و تولید عسل بخش ها و روستاهای شهرستان مشاهده نشد ولی درصد هم خونی در بخش های مختلف عبارت بودند از 9.22 (کندوان)، 10.93 (ترکمنچای) و 23.48 (کاغذ کنان) و میانگین کل شهرستان 15.05 درصد بود. میانگین تولید عسل به ازای هر کندو نیز در کل شهرستان 11.19 کیلوگرم برآورد شد. هم چنین بین درصد هم خونی وتولید محصول عسل رابطه منفی معنی داری مشاهده شد (r=-0.57 و P=0.039).

این پژوهش در سال 1384 با هدف تعیین تاثیر تنش خشکی آخر فصل با استفاده از شاخص های ارزیابی تنش در نه رقم و لاین امید بخش برنج در چهار تکرار به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. برای تعیین میزان تحمل یا حساسیت ارقام به تنش خشکی، مقادیر 5 شاخص شامل میانگین حسابی، میانگین هندسی، شاخص تحمل، شاخص حساسیت به تنش، و شاخص تحمل به تنش محاسبه شدند. نتایج نشان  داد که بین ارقام از لحاظ عملکرد تنوع زیادی وجود دارد. ارقام صالح، 830، محلی دوم و هیبرید در هر دو شرایط عملکردی بیشتر از عملکرد میانگین گروه خود تولید کردند. هم چنین عملکرد حسن سرایی بیشتر از میانگین گروه تحت تنش ولی عملکرد 841 کمتر از میانگین گروه تنش بود. رقم 840 که در شرایط بدون تنش عملکردی بیشتر از میانگین نشان داده بود تحت شرایط تنش کاهش عملکرد نشان داد. ارقام هاشمی و محلی اول و 841 در هر دو شرایط کمترین عملکرد را تولید کردند. بالاترین میزان شاخص STI متعلق به ارقام صالح و لاین 830 و محلی دوم بود (به ترتیب 1.5، 1.26، و 1.02)، رقم صالح بر اساس شاخص  GMPنیز تحمل بالاتری داشت (8444 کیلوگرم در هکتار). از نظر شاخص های SSI و TOL رقم هاشمی نسبت به تنش متحمل تر از رقم صالح بود، در حالی که رقم صالح بر اساس شاخص MP از تحمل نسبی بیشتری برخوردار بود. با مقایسه ضرایب همبستگیYp  و Ys با شاخص های اندازه گیری شده، سه شاخص MP،GMP  و STI از ضرایب همبستگی بالاتری نسبت به سایرین برخوردار بودند، لذا بهترین شاخص ها برای غربال ژنوتیپ های مقاوم و حساس به شمار آمدند. بر اساس روش های به کار گرفته شده در این بررسی برای غربال کردن ژنوتیپ های مقاوم و حساس، رقم صالح از نظر شاخص بهره وری متحمل ترین رقم نسبت به تنش بوده و بعد از آن لاین 830 قرار داشت.

این مطالعه با هدف بررسی روند و عوامل موثر بر صادرات شیرین بیان و زیره طی دوره 1382-1360 انجام شد. نتایج نشان داد که روند صادرات زیره دارای رشد توام با نوسانات بوده است. در مورد گیاه دارویی شیرین بیان شدت نوسانات بیشتر از زیره بوده و روند رشد صادرات آن کم اهمیت تر از زیره می باشد. در تحلیل اثر متغیرهای تاثیرگذار بر صادرات محصولات مذکور مشخص گردید که دو متغیر نرخ ارز و نسبت قیمت جهانی به قیمت داخلی اثر مثبت و معنی داری بر روند صادرات زیره دارند، به طوری که به ازای یک درصد افزایش در متغیرهای نرخ ارز و نسبت قیمت جهانی به قیمت داخلی انتظار می رود مقدار صادرات زیره به ترتیب 1.8 و 1.1 درصد افزایش یابد. همچنین نتایج نشان داد که متغیر نسبت قیمت جهانی به قیمت داخلی، تولید ناخالص داخلی و نرخ ارز بر صادرات شیرین بیان اثر مثبت و معنی دار دارد. بر اساس یافته ها انتظار می رود به دنبال یک درصد افزایش در متغیر نسبت قیمت جهانی به قیمت داخلی، تولید ناخالص داخلی و نرخ ارز، حجم صادرات شیرین بیان به ترتیب 1.05، 3.2 و 0.84 درصد افزایش یابد.

شته ها مهم ترین آفات سورگوم جارویی  Sorghum cerenuumدر منطقه میانه بوده و کشاورزان بدون توجه به فعالیت حشرات مفید، برای حفظ محصول بارها از آفت کش های شیمیایی استفاده می کنند. در این تحقیق با توجه به اهمیت حفاظت و حمایت از دشمنان طبیعی در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات، شکارگرهای اختصاصی شته ها شامل کفشدوزک ها، مگس های گلSyrphidae  و بالتوری ها جمع آوری و شناسایی شده و تغییرات جمعیت آن ها در مقایسه با شته های میزبان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور شکارگرها هنگام بازدید از کلنی شته ها و نیز با استفاده از تور حشره گیری جمع آوری شدند. در این تحقیق از مگس های گل، گونه Sphaerophoria scripta، از بالتوری ها، بالتوری سبزChrysoperla carnea  و از کفشدوزک ها، کفشدوزک هفت نقطه ای Coccinella septempunctata، کفشدوزک یازده نقطه ایC. undecimpunctata ، Hippodamia variegata،Scymnus cf. frontalis  و Propylea quatuordecimpunctata از کلنی دو گونه شته معمولی گندمSchizaphis graminum (Rondani)  و شته برگ ذرت Rhopalosiphum maidis (Fitch) جمع آوری و شناسایی شدند. در بین شکارگرها، تطابق زمانی فعالیت و همبستگی مثبت جمعیت مگس های گل با شته معمولی گندم و کفشدوزک ها با شته برگ ذرت کاملا مشهود بود. در بین کفشدوزک ها گونه Scymnus cf. frontalis به دلیل تخم گذاری در مزارع سورگوم مهم ترین و فراوان ترین گونه کفشدوزک ها بوده و حشرات کامل بالتوری سبز با توجه تغذیه از مواد قندی و عدم تخم گذاری در مزرعه، در کنترل جمعیت شته های سورگوم جارویی اهمیتی نداشتند.

به منظور مطالعه صفات مورفولوژیک 16 لاین امید بخش برنج، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دشت ناز ساری وابسته به مرکز تحقیقات و منابع طبیعی مازندران در سال 1384 به اجرا در آمد. با در نظر گرفتن اثر حاشیه ای (حذف دو کپه از طرفین) صفات مورفولوژیکی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و قطر ساقه هر 10 روز یک بار و بقیه صفات شامل مساحت برگ پرچم، زاویه برگ پرچم، میزان کلروفیل برگ پرچم، طول میان گره انتهایی، تعداد رگبرگ برگ پرچم، طول گوشواره و طول زبانک در مرحله گل دهی اندازه گیری شدند. طبق نتایج به دست آمده، بین تیمارها در تمامی صفات مورد بررسی به جز تعداد پنجه، اختلاف معنی داری وجود داشت. همبستگی مثبت و معنی داری بین قطر ساقه با میزان عملکرد مشاهده شد. هم چنین همبستگی مثبت و معنی داری بین ارتفاع بوته و قطر ساقه با مساحت برگ پرچم وجود داشت. تعداد رگبرگ برگ پرچم همبستگی مثبت و معنی داری با طول گوشوارک داشت و میزان کلروفیل برگ پرچم نیز همبستگی منفی و معنی داری با ارتفاع بوته نشان داد. لاین شماره (IR67406-6-3-2-3) 14، با عملکرد 9983 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین عملکرد بود. هم چنین میزان کلروفیل برگ پرچم و قطر ساقه در این لاین بیشترین مقدار و طول میان گره انتهایی و ارتفاع بوته کمترین مقدار را داشتند و به عنوان لاین مطلوب جهت برنامه های به زراعی، در شرایط مشابه با این آزمایش قابل توصیه به نظر می رسد.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی پروتئین های ذخیره ای دانه توده های بومی گندم  منطقه زنجان 30 نمونه بذر گندم متعلق به این استان (بانک ژن گیاهی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج) از طریق الکتروفورز مورد تجزیه قرار گرفت. الکتروفورز گلوتنین های با وزن مولکولی زیاد و گلوتنین های با وزن مولکولی کم از طریق SDS-PAGE با روش استخراج متوالی انجام گرفت. بر اساس نتایج حاصل از مطالعه گلوتنین های با وزن مولکولی زیاد، سه توده تتراپلوئید با شماره های TN-11372، TN-11734 و TN-11743 شناسایی شدند که فاقد آلل در مکان ژنی Glu-D1 بودند. در حالی که در مکان ژنی Glu-1،11  آلل و 16 نوع زیر واحد دارای وزن مولکولی زیاد یافت شدند. در مکان ژنی Glu-A1، 83.33 درصد از توده های گندم منطقه زنجان دارای زیر واحد نول و 16.67 درصد بقیه واجد 2* بودند. در مکان ژنی Glu-B1، آلل 7+8 با 36.67 درصد دارای بیشترین فراوانی بوده و آلل های 13+16 و 21 با 3.33 درصد کم ترین فراوانی را داشتند. یک زیر واحد جدید مربوط به این مکان ژنی در توده با شماره TN-11384 شناسایی و 6* نام گذاری شد. در مکان ژنی Glu-D1 بیشترین فراوانی در توده های بومی هگزاپلوئید مربوط به آلل 2+12 بود که در 77.78 درصد آن ها مشاهده شد و در بقیه آلل 3+12 تشخیص داده شد. در مکان ژنی Glu-3 در کل 12 نوار گلوتنین با وزن مولکولی کم با حرکت نسبی مختلف شناسایی شدند و میزان تنوع ژنتیکی در این مکان ژنی 0.84 برآورد گردید. از تنوع بالا در پروتئین های ذخیره ای دانه می توان در تشخیص ارقام، سطح پلوئیدی آن ها و انجام آزمون های نانوایی در جهت اصلاح خواص کیفی گندم استفاده کرد.

تاج خروس از نظر میزان خسارت وارده بر گیاهان زراعی سومین علف هرز غالب دو لپه ای در سطح جهان است. به منظور کمی کردن عکس العمل لوبیاچشم بلبلی به علف هرز تاج خروس ریشه قرمز از نظر برخی صفات مرتبط با عملکرد، این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها در 7 سطح بودند. پنج تیمار اول شامل حضور علف هرز تاج خروس به ترتیب در 2، 4، 6، 8 و 10 هفته اول و سپس کنترل تاج خروس در مابقی فصل رویش بود. تیمار ششم شامل حفظ تاج خروس در کل دوره رویش بود. تیمار هفتم به عنوان تیمار شاهد انتخاب شد و علف های هرز (تاج خروس) در کل دوره رویش کنترل شدند. در تمامی تیمارها بذرهای علف هرز هم زمان با لوبیاچشم بلبلی کشت و در زمان های مربوط به سطوح تیمار از مزرعه وجین شدند. تجزیه واریانس داده های آزمایش نشان داد که تأثیر تیمارهای مختلف بر روی کلیه صفات مورد مطالعه معنی دار بود. بیشترین میزان پوشش سبز در مرحله گل دهی تیمار شاهد بدون علف هرز (%79) و کمترین آن در تیمار تداخل علف هرز در تمام فصل کشت (%25) اختصاص داشت. وزن ماده خشک اندام های هوایی تیمار شاهد بدون علف هرز (3895 کیلوگرم در هکتار) مشابه تیمار تداخل دوهفته ای تاج خروس در مراحل اول دوره رشد (3889 کیلوگرم در هکتار) بود. با افزایش زمان تداخل تاج خروس، تعداد نیام در بوته با شدت بیشتری در مقایسه با برخی از صفات دیگر کاهش نشان داد. بیشترین کاهش در وزن هزاردانه نسبت به شاهد بدون علف هرز، در تیمار رشد هم زمان لوبیاچشم بلبلی و تاج خروس (70.13 درصد) مشاهده شد. کمترین عملکرد دانه به تیمار تداخل در تمام فصل رویش تعلق داشت و میزان کاهش عملکرد این تیمار نسبت به شاهد بدون علف هرز 98.49 درصد بود. با در نظر گرفتن حداکثر کاهش عملکرد مجاز %10 توصیه می شود که در صورت ادامه حضور تاج خروس در مزرعه تا بیش از 4 هفته اول دوره رشد، نسبت به کنترل آن اقدام گردد.

این بررسی به منظور ارزیابی اثرات آللوپاتی عصاره حاصل از اندام های مختلف در غلظت های متفاوت علف هرز پیچک صحرایی بر جوانه زنی، رشد و عملکرد گندم به صورت آزمایش فاکتوریل در سه تکرار در سال 1386 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل عصاره حاصل از اندام های مختلف پیچک صحرایی در پنج سطح عصاره عاری از علف هرز (شاهد)، عصاره برگ، عصاره ساقه ، عصاره ریشه و عصاره کل گیاه، و غلظت های مختلف عصاره حاصل از اندام های علف هرز در چهار سطح عصاره با غلظت 1 به 5، عصاره با غلظت 1 به 10، عصاره با غلظت 1 به 15 و عصاره با غلظت 1 به 20 بود. ارزیابی صفات در مرحله جوانه زنی در آزمایشگاه نشان داد که اثر فاکتورهای اصلی و متقابل آزمایش بر تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود. تیمارهای عصاره منجر به کاهش جوانه زنی و مولفه های آن نسبت به شاهد شد. بیشترین اثر کاهشی بر مولفه های جوانه زنی را عصاره ریشه داشت. عصاره ریشه و کل اندام ها با غلظت 1به 5 کاملا از جوانه زنی بذور ممانعت کردند. عصاره برگ نیز صفات طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن خشک گیاهچه، درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی را به ترتیب 99.41، 96.98، 100، 98.64 و 62.74 درصد کاهش داد. در شرایط گلخانه ای نیز اثر معنی دار در غلظت های پایین عصاره برگ و در غلظت های بالا عصاره ریشه بیشترین تاثیر را برصفات بررسی شده نشان دادند. افزایش غلظت عصاره نیز از 1.20 تا 1.5 کاهش معنی داری را در کلیه صفات باعث شد. میزان کاهش ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد برگ، طول پدانکل، تعداد دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه نسبت به شرایط شاهد در تیمار با غلظت های 5 به 1 به ترتیب 56.99 و 50.44، 70.86، 62.4، 76.17، 94.66 و 99.01 درصد بود. بر اساس نتایج این تحقیق، علف هرز پیچک صحرایی می تواند جوانه زنی و رشد و عملکرد گندم را شدیدا تحت تاثیر قرار داده و منجر به کاهش جوانه زنی، رشد نامطلوب و تولید محصول بسیار اندک گردد.