بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1386 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:11

به منظور تعیین تنوع ژنتیکی بخشی از ژرم پلاسم برنج کشور، تعداد 56 ژنوتیپ شامل ارقام و لاین های برنج، در مزرعه آزمایشی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور (آمل) کشت گردید. در این آزمایش 15 صفت زراعی اندازه گیری شد. محاسبات آماری شامل: تجزیه واریانس برای هر صفت، گروه بندی ارقام با استفاده از تجزیه خوشه ای، محاسبه میانگین، انحراف معیار، دامنه تغییرات و ضریب تغییرات انجام گرفت. برای کلیه صفات، ضرایب همبستگی دو به دوی صفات و محاسبه فرمول عملکرد با توجه به نقش سایر صفات به وسیله رگرسیون گام به گام صورت گرفت. در بین صفات ارزیابی شده، عملکرد در واحد سطح (متر مربع) با صفاتی مانند وزن صد دانه، طول بذر و نسبت طول به عرض همبستگی مثبت و معنی دار داشت، اما همبستگی صفات عرض بذر و قطر ساقه با عملکرد معنی دار ولی منفی بود. معادله رگرسیونی برآورد عملکرد با توجه به نقش سایر صفات، ارزش و اهمیت صفت وزن صد دانه را به عنوان معیار مناسب برای گزینش ارقام و لاین های با عملکرد بالا مشخص ساخت. تجزیه واریانس صفات نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ ها در همه صفات معنی دار است. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش وارد، ارقام را به 4 دسته گروه بندی کرد و نشان داد که بین ارقام تنوع مطلوبی وجود دارد.

سیکاس گیاهی با قدمت طولانی بوده و با داشتن برگ های شانه ای زیبا، امروزه از گیاهان زینتی پر طرفدار در علم باغبانی و طراحی محیط به شمار می رود، از آن جا که تنها شیوه تکثیر تجاری این گیاه از طریق بذر بوده و بذرهای آن به دلیل داشتن چندین ساز وکار خفتگی نظیر پوسته سخت و مواد بازدارنده، جوانه زنی کند و نا منظمی دارند. بنابراین تعیین ترکیب تیماری مناسب جهت تسریع دوره پس رسی و یا کاهش مدت زمان جوانه زنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی طی سال های 84-83 انجام گرفت. بذرهای تازه برداشت شده سیکاس از رامسر تهیه و بعد از تست شناورسازی و اطمینان از قوه نامیه آن ها در معرض دو تیمار دمایی 5 و 22 درجه سانتی گراد به مدت 24 هفته قرار گرفتند. بعد از اتمام تیمارهای دما، بذرها تحت تیمارهای جیبرلیک اسید 200 و 100 میلی گرم در لیتردر مدت زمان 0،24، 48 و 72 ساعت به همراه تیمار اسید سولفوریک 15 مولار با مدت زمان 0، 15، 30 و 45 دقیقه قرار گرفتند. بعد از اعمال تیمارها، بذرها در عمق 1.5 سانتی متری از ماسه شسته شده کشت شدند و در دمای 28.20 درجه سانتی گراد (شب / روز) در زیر مه افشان قرار داده شدند و میزان قوه نامیه بذرها و جوانه زنی آن ها از روز دوم تا روز نودم ثبت شد. نتایج نشان داد که92 درصد از بذرهایی که در دمای 5 درجه سانتی گراد نگهداری شده بودند قوه نامیه خود را حفظ نمودند، در صورتی که بذرهای تحت دمای 22 درجه سانتی گراد تنها 42 درصد زیوایی داشتند. تیمارجیبرلیک اسید و سولفوریک اسید تاثیر قابل توجهی بر جوانه زنی بذرها نشان دادند، به طوری که با افزایش غلظت این دو ماده و مدت زمان تیمار، میزان جوانه زنی و سرعت جوانه زنی افزایش یافت و بالاترین میزان جوانه زنی را تیمار جیبرلیک اسید با 200 میلی گرم در لیتر و مدت 48 ساعت نشان داد و در تیمار سولفوریک اسید بالاترین درصد جوانه زنی در مدت زمان 30 دقیقه مشاهده شد. درکل بالاترین درصد جوانه زنی، در بذور انبار شده در دمای 5 درجه سانتی گراد که در معرض تیمار جیبرلیک اسید 200 میلی گرم در لیتر به مدت 48 و تیمار سولفوریک اسید به مدت 30 دقیقه قرار گرفته بودند، مشاهده شد.

 جمع آوری و شناسایی فون حشرات در هر منطقه از تحقیقات اساسی در رشته حشره شناسی کشاورزی و دفع آفات نباتی به شمار می آید. در بررسی هایی که در طی سال های 1384 -1382 برای جمع آوری حشرات از سطح مزارع یونجه شهرستان آذرشهر با استفاده از تور حشره گیری و آسپراتور به عمل آمد، مجموعا 13 گونه متعلق به 6 خانواده Alydidae) Nabidae, (Rhopalidae, Lygaeidae, Miridae, Pentatomidae, از ناجور بالان جمع آوری و شناسایی شدند. در این میان گونه های Nabis pseudoferus, Nabis capsiformis به عنوان شکارگر و بقیه گونه ها گیاه خوار می باشند و در بین خانواده ها، خانواده Miridae بیشترین فراوانی را داشتند و در بین گونه ها، گونه های Adelphocoris lineolatus, lygus regulipennis, lygus pratennsis, Stenodema turanicum بیشترین فراوانی را داشتند و گونه Nabis capsiformis برای فون آذربایجان جدید می باشد. لیست گونه های جمع آوری شده از ناجوربالان به شرح زیر می باشد که گونه های جدید برای فون شهرستان آذرشهر با علامت (*) و برای فون آذربایجان شرقی با علامت (**) مشخص شده اند: Alydidae:                                               Nabidae:*Comptopus lateralis                              *Nabis pseudoferusLygaeidae:                                             *,**Nabis capsiformis*Emblethis spp                                       Pentatomidae:Miridae:                                                 *Carpocoris coreanus*Exolygus pratensis                                *Carpocoris fuscispinus*Exolygus regulipennis                            *Dolycoris baccarum*Adelphocoris lineolatus                          Rhopalidae:*Stenodema turanicum                           *Corizus hyoscyami*Deraeocoris pallens

 این تحقیق به منظور تعیین گونه های کنه سطح بدن گوسفند در منطقه آذربایجان غربی و میزان توزیع آلودگی بر حسب سن و جنس در قسمت های مختلف بدن آنها، میزان تغییرات فصلی آلودگی و میزان شیوع آن در حیوانات مذکور انجام پذیرفت. این بررسی از اول فروردین تا اواخر اسفند ماه سال 1385 انجام گردید. در طی این مدت از 21 شهر تابعه استان آذربایجان غربی و در مجموع از تعداد 1800 راس گوسفند نر و ماده، نمونه گیری صورت پذیرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار spss آنالیز گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که 13.44 درصد گوسفندها (243 راس) آلوده به کنه بودند. بالاترین میزان آلودگی در گوسفندان مربوط به خرداد ماه و در شهر میاندوآب و کم ترین میزان آلودگی مربوط به بهمن ماه و در شهرستان شاهین دژ بوده است. در آنالیز آماری، اختلاف معنی داری، بین تعداد کنه های جداسازی شده در ماه های مختلف و فصول سال مشاهده گردید. از 1200 کنه بالغ و نوچه شناسایی شده در روی گوسفندان، به ترتیب هیالوما آناتولیکم آناتولیکم (36.7%)، ریپی سفالوس بورسا با فراوانی (34.83%)، درماسنتور مارژیناتوس (12.75%)، هیالوما آناتولیکم اکسکاواتوم (8.41%)، بوافیلوس آنولاتوس (3.33%)، همافیزالیس پونکتاتا (2.8%)، همافیزالیس سولکاتا (1%)، ریپیسفالوس- سانگوینوس (0.83%) بیشترین فراوانی را داشتند و از 251 کنه بالغ و نوچه شناسایی شده، فراوانی آلودگی به کنه در قسمت های مختلف بدن گوسفندان به ترتیب در زیر دمبه (46%)، کشاله ران (22%)، سر و گردن (15%)، روی پستان(12%) و روی بیضه (5%) بوده که آنالیز آماری اختلاف معنی دار تعداد کنه های جداسازی شده در قسمت های مختلف بدن گوسفندان را نشان داد.

در منطقه میانه شته ها مهمترین آفات سورگوم جارویی بوده و کشاورزان بدون توجه به وجود و فعالیت حشرات مفید، برای حفظ محصول بارها از آفت کش های شیمیایی استفاده می کنند. در این تحقیق با توجه به اهمیت شناسایی دشمنان طبیعی بومی در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات، پارازیتوئید های شته های سورگوم جارویی جمع آوری و شناسایی شده و تغییرات جمعیت آن ها در مقایسه با شته های میزبان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور ضمن بررسی کلنی شته ها، شته های مومیایی حاوی شفیره پارازیتوئیدها جمع آوری شدند. شته های زنده و غیر پارازیته نیز به مدت 10 روز روی بوته های سورگوم جارویی پرورش داده شدند تا درصدی از آن ها نیز که پارازیته هستند، مومیایی و سپس جمع آوری شوند. نتایج نشان داد که در مزارع سورگوم جارویی منطقه میانه دو گونه از شته ها شامل شته معمولی گندم و شته برگ ذرت فعالیت دارند. پارازیتوئیدها روی هر دو گونه شته مذکور فعالیت داشته و متعلق به جنس Aphelinus از خانواده Aphelinidae بودند. نتایج نشان داد که جمعیت پارازیتوئید با افزایش جمعیت شته، افزایش و با کاهش آن، کاهش یافت و همبستگی مثبت معنی داری بین آن ها مشاهده گردید. همبستگی معنی دار مثبت جمعیت پارازیتوئیدها با جمعیت میزبان ناشی از تخصص میزبانی بوده و می تواند به عنوان یکی از معیارهای کارایی خوب دشمنان طبیعی به شمار آید.

به منظور بررسی اثر تناوب زراعی مبتنی بر کشت گندم بر بانک بذر علف های هرز در منطقه میانه، نمونه برداری از خاک مزرعه آموزشی تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه و مزارع اطراف آن با اطلاع از تناوب های زراعی اجرا شده به صورت میدانی انجام شد. تیمارهای تناوب عبارت بودند از گندم با ذرت، گندم با آفتابگردان، گندم با پیاز، گندم با سورگوم، و کشت ممتد گندم به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. آزمایش در قالب طرف فاکتوریل در پایه کرت های کاملا تصادفی در 25 تکرار برای هر تیمار تناوب در دو عمق 10-0 و 20-10 سانتی متری خاک اجرا گردید. برای مطالعه بانک بذر علف های هرز از روش شستشوی نمونه با کیسه های پارچه ای استفاده شد. در این تحقیق در مجموع 14314 بذر متعلق به 35 گونه از علف های هرز جمع آوری و شناسایی شد که علف هرز تاج خروس ریشه قرمز در میان 21 گونه علف هرز رایج در مزارع گندم بیشترین تعداد بذور علف هرز را به خود اختصاص داد. بر اساس نتایج به دست آمده، تولید بذر 6 علف هرز شاه تره، دم روباهی زرد، پیزر، اویارسلام، کنف وحشی و خرفه در تمامی تناوب های اعمال شده بسیار کم تر از کشت ممتد گندم بود. در صورتی که هیچ کدام از تیمارها نتوانستند بانک بذر برخی از علف های هرز مانند تاج خروس ریشه قرمز، اویارسلام، قیاق و خرفه را نسبت به تیمار شاهد کاهش دهند. به طور کلی، تناوب های زراعی گندم با ذرت، گندم با سورگوم و گندم با پیاز نسبت به کشت ممتد گندم (شاهد) و تناوب گندم با آفتابگردان، باعث کاهش معنی دار بانک بذر علف های هرز زراعت گندم شدند که در این میان تناوب گندم با سورگوم بهتر از بقیه بود. هم چنین دو عمق مورد بررسی از نظر بانک بذر کل پنج تیمار تناوبی با همدیگر تفاوت معنی دار نشان ندادند.

بررسی نحوه تغییرات فسفر قابل جذب خاک از نظر جذب سطحی این عنصر به وسیله اجزای کلوییدی و کانی های خاک حایز اهمیت است و می تواند به طور موثری در امر توصیه کودی فسفر و آزمون فسفر خاک مفید باشد. ماهیت جذب فسفر بر سطوح کانی ها از طریق روش ها و معادلات مختلفی قابل بررسی است که تناسب استفاده از هر معادله بستگی به نوع خاک و هدف تحقیق دارد. ولی اصول کلی تهیه همدماهای جذب مبتنی بربه تعادل در آوردن خاک با محلول های الکترولیت  (CaCl2)یک صدم مولار، حاوی غلظت های متفاوت فسفر در دما و زمان ثابت است. در این تحقیق نمونه های سه سری خاک منطقه کرج حاوی 7، 14 و 21 درصد آهک پس از نرم شدن و عبور از الک1mm ، با غلظت های صفر،12.5 ، 25، 37.5،50 ، 62.5 و 125 میکروگرم در میلی لیتر فسفر از منبع KH2PO4 داخل الکترولیت کلرید کلسیم در دمای ثابت 25 درجه سانتی گراد به تعادل درآمد. غلظت فسفر محلول تعادلی اندازه گیری شد و پارامترهای شکل خطی دو معادله فروندلیچ و لانگمیور تعیین شد. هر دو معادله ضریب همبستگی معنی داری داشتند و جهت بررسی قدرت جذب خاک ها مناسب به نظر می رسند. تفسیر نتایج با استفاده از معادله لانگمیور نشان داد که در خاک های کرج، کردامیر و آدران جذب حداکثر (b) به ترتیب 75.2، 74.2، 65.3 گرم در میکروگرم و انرژی جذب آن ها (k) به ترتیب 3، 3.5 و 20.4 می باشد. نمودارهای سری کرج تا غلظت تعادلی 0.75 میکروگرم در میلی لیتر برای سری کرج خطی بود. این کمیت برای خاک کردامیر و آدران به ترتیب 0.73 و 0.29 قسمت در میلیون محاسبه شد و ضرایب همبستگی میان شاخص های جذب فسفرخاک ها و غلظت های فسفردر سطح یک درصد معنی دار گردید. غلظت بحرانی 0.3 میکروگرم در میلی لیتر (مناسب برای تولید بهینه اغلب محصولات زراعی و باغی) برای سه سری خاک کرج، کردامیر و آدران به ترتیب با افزودن 32.6، 34.8 و 68.9 میکروگرم در هر گرم خاک برآورد شد. افزایش انرژی جذب (k) در خاک سری آدران نسبت به دو خاک دیگر ممکن است به مقدار بیشتر آهک آن مرتبط باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که می بایستی طیف وسیعی از خصوصیات میزالوژیکی را در نظر گرفته و نسبت به تعیین معادلات همبستگی میان این خصوصیات و ضرایب معادلات اقدام نمود.

 به منظور بررسی تاثیر اسید جیبرلیک بر روی صفات مورفولوژیک لاین های والدینی برنج هیبرید، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در مزرعه ای به مساحت 3 هکتار در حومه شهرستان آمل در بهار سال 1385 انجام شد. در این تحقیق لاین نر عقیم IR58025A به همراه لاین نگهدارنده نر عقیمی IR58025B با نسبت های 6:2 و 8:2 جهت تولید و تکثیر کشت شدند. در زمان گل دهی، تیمارهای قطع برگ پرچم و هورمون پاشی با GA3 با غلظت های مختلف اعمال شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین کرت های مختلف و دو والد A و B تفاوت معنی داری وجود داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد که قطع برگ پرچم تاثیر معنی داری بر روی ارتفاع بوته ها گذاشته است و نقش مهمی در پر شدن دانه دارد. هم چنین میزان هورمون 150 گرم در هکتار نسبت به 60 گرم در پر شدن دانه ها تاثیر معنی داری داشت که این امر نقش دز بالاتر هورمون در پر شدن دانه ها را اثبات می کند هم چنین از این نظر بین نسبت های کشت 6:2 و 8:2 تفاوتی مشاهده نگردید.

این آزمایش جهت ارزیابی اثرات سطوح مختلف توازن الکترولیت های جیره (سدیم + پتاسیم - کلر) بر عملکرد و کیفیت پوسته تخم مرغ مرغ های تخم گذار در شرایط تنش گرمایی و حرارتی خنثی در مرحله اول تخم گذاری در دو سالن جداگانه و در هر سالن با تعداد 256 قطعه مرغ تخم گذار سویه های- لاین W- 36 از سن 24 تا 34 هفتگی در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و چهار تکرار انجام گرفت. جیره های مورد استفاده دارای سطوح الکترولیتی 0، 120، 240 و 360 میلی اکی والان در کیلوگرم بودند که با استفاده از مقادیر مختلف نمک طعام، بی کربنات سدیم، بی کربنات پتاسیم و کلرید آمونیوم فرموله گردیدند. عملکرد مرغ ها در شرایط تنش گرمایی و حرارتی خنثی تحت تاثیر سطوح توازن الکترولیتی جیره های غذایی قرار نگرفت. در رابطه با کیفیت پوسته تخم مرغ در شرایط تنش گرمایی، وزن پوسته و وزن واحد سطح آن و در شرایط حرارتی خنثی، وزن مخصوص، وزن پوسته، ضخامت پوسته، درصد خاکستر پوسته و وزن واحد سطح به طور معنی داری تحت تاثیر سطوح مختلف توازن الکترولیتی جیره های غذایی قرار گرفتند (P<0.05). با افزایش سطوح الکترولیتی جیره ها از 120 تا 360 میلی اکی والان در کیلوگرم، صفات مربوط به کیفیت پوسته در اغلب موارد بهبود یافتند. بنابراین افزایش توازن الکترولیتی جیره ها به 360 میلی اکی والان در کیلوگرم در شرایط تنش گرمایی و حرارتی خنثی در مرحله اول تخم گذاری می تواند باعث بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ گردد.