بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1385 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی رفتار با بقایای محصول اصلی و اثر اردک و آزولا بر خصوصیات علف های هرز، عملکرد کمی و شاخص برداشت رتون برنج، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. به طوری که سه نوع رفتار با بقایای گیاهی (کف بر، برداشت رایج منطقه و تکنیک خوابانیدن نواری) به عنوان عامل اصلی و تیمارهای آزولا و اردک (هر یک در دو سطح حضور و عدم حضور) عامل فرعی را تشکیل می دادند. نتایج نشان داد که حداقل و حداکثر جمعیت علف های هرز به ترتیب در ارتفاع برداشت رایج منطقه و تکنیک خوابانیدن نواری حاصل شده و در حضور اردک وآزولا از خصوصیات علف های هرز ( تعداد، متوسط ارتفاع و میانگین وزن خشک مخلوط) کاسته شد. در این مطالعه علف های هرز سوروف، تیرکمان آبی و اویارسلام بیشترین خسارت را به محصول رتون وارد نمودند. حداکثر عملکرد دانه و شاخص برداشت در تیمار رفتار با بقایای گیاهی، در تکنیک خوابانیدن نواری به واسطه فزونی تعداد کل پنجه تولیدی، تعداد خوشه در مترمربع و تعداد کل خوشه چه در خوشه به دست آمد. حضور اردک نیز به سبب افزایش تعداد کل پنجه تولیدی، تعداد خوشه در مترمربع و وزن هزار دانه، عملکرد دانه را افزایش داد. در این تحقیق، حداکثر شاخص برداشت برای تکنیک خوابانیدن نواری، با حضور اردک و آزولا به دست آمد.

بیماری سیاهک پنهان سورگوم جارویی ناشی از قارچ Sporisorium sorghi Link جزو شایع ترین بیماری هایی است که همه ساله به صورت اندمیک در مزارع سورگوم جارویی منطقه میانه و زنجان مشاهده و خسارات عمده ای را به این محصول وارد می کند. جهت ارزیابی تاثیر چند قارچکش رایج بر کاهش یا ریشه کنی مایه آلودگی بذرزاد قارچ عامل بیماری، دو آزمایش با بذور دارای آلودگی طبیعی و نیز با آلوده نمودن مصنوعی آن ها، به میزان 10 گرم تلیوسپور به ازای هر کیلوگرم بذر در مزرعه اجرا گردید. بذرها با آغشته نمودن به تلیوسپورهای قارچ در آلودگی مصنوعی و بدون آغشته نمودن به آن و با فرض آلودگی طبیعی، پس از تیمار با دز 1.5 در هزار از قارچکش های کاربوکسین- تیرام، بنومیل، مانکوزب، مانب و پروپیکونازول کاشته شدند. تعداد گیاهان مبتلا و سالم در هنگام برداشت، شمارش و داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی داری وجود دارد. در آزمایش آلودگی مصنوعی تمامی تیمارها با تیمار شاهد اختلاف معنی داری داشتند، درحالی که در آلودگی طبیعی تیمار کاربوکسین- تیرام با شاهد اختلاف معنی داری نشان نداد. در هر دو آزمایش قارچکش های پروپیکونازول، مانب و مانکوزب بیشترین و کاربوکسین تیرام کمترین تاثیر را در کنترل بیماری از خود نشان دادند. تاثیر مانب و مانکوزب اختلاف معنی داری با پروپیکونازول در هر دو آزمایش نداشت. توصیه کاربرد بنومیل نیز براساس نتایج حاصل از آلودگی طبیعی در صورت در دسترس بودن قارچکش های پروپیکونازول، مانکوزب و مانب مناسب به نظر نمی رسد.

یکی از روش های مناسب برای حرکت در راستای کشاورزی پایدار و حفاظت محیط زیست، انجام کشت مخلوط می باشد. بر این اساس، آزمایشی در سال 1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا شد که در آن دو گیاه سورگوم و شبدر برسیم به صورت مخلوط کشت گردیدند. الگوی کاشت روش  سری های جایگزینی بود. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار، شامل کشت خالص سورگوم (T1)، کشت خالص شبدر برسیم (T5)، 75% سورگوم +25% شبدر برسیم (T2)، 50% سورگوم + 50% شبدر برسیم (T3) و 25% سورگوم +75% شبدر برسیم (T4) در چهار تکرار اجرا گردید. بر اساس نتایج به دست آمده تیمارهای اول تا پنجم در سه چین به ترتیب از حداکثر 12.225 تن در هکتار تا حداقل بیوماس تولیدی (3.909 تن درهکتار) را دارا بودند. همچنین بررسی عملکرد علوفه به تفکیک چین ها نشان داد که چین دوم دارای حداکثر بیوماس بوده و چین های اول و سوم به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفتند. محاسبه نسبت برابری زمین (LER) نشان داد که  تیمار دوم (1.14) بیشترین مقدار را نسبت به سایر ترکیبات مخلوط داراست. ترکیبات مربوط به تیمارهای سوم و چهارم، LER را در حدود یک نشان دادند. ارزیابی قدرت رقابتی دو گونه نشان داد که سورگوم دارای اثر رقابتی شدیدتری بر روی شبدر برسیم است، به طوری که هر بوته سورگوم قادر بود اثرات رقابتی معادل 3.3 بوته شبدر برسیم داشته باشد.

به منظور بررسی اثر زمان محلول پاشی کود کامل بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم سیب زمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1382 در منطقه آبسرد دماوند انجام شد. در این آزمایش ارقام جدید سیب زمینی آگریا و آژاکس و تیمارهای محلول پاشی شامل بدون محلول پاشی (شاهد)، محلول پاشی در زمان سبز شدن کامل، محلول پاشی در ابتدای غده بندی و محلول پاشی در ابتدای غده بندی و پر شدن غده ها به ترتیب به عنوان سطوح فاکتورهای B , A درنظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر رقم بر تمام صفات به جز وزن غده در بوته و عملکرد غده در هکتار، از نظر آماری در سطح 1 درصد معنی دار نبود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که رقم آگریا با متوسط وزن غده در بوته معادل 574.3 گرم و عملکرد محصول 30.61 تن در هکتار نسبت به رقم آژاکس برتر بود. اثر تیمار محلول پاشی بر کلیه صفات معنی داربود. محلول پاشی در مرحله ابتدای غده بندی و پر شدن غده ها بیشترین تاثیر را در مقایسه با تیمار شاهد (بدون محلول پاشی) که کمترین تاثیر را بر کلیه صفات دارا بود، داشت. در این مطالعه رقم آگریا و زمان محلول پاشی در مرحله ابتدای غده بندی و پر شدن غده ها نسبت به سایرین برتر بودند. در نهایت توصیه می شود برای این منطقه و مناطق مشابه، ارقام برتر مانند آگریا کشت شوند و برای بهره وری بیشتر و استفاده بیشتر از کودهای شیمیایی و افزایش عملکرد کمی و کیفی، محلول پاشی کودهای کامل در دو مرحله ابتدای غده بندی و پر شدن غده ها انجام شود.

امروزه با افزایش روزافزون جمعیت و نیاز به غذا و محدودیت منابع آب، افزایش عملکرد در واحد حجم آب مصرفی اهمیت یافته است. برای تعیین نیاز آبی محصول گندم و اثر متقابل آن با نیتروژن روی کارایی مصرف آب، تحقیقی به صورت طرح فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار از سال 79- 1376 در دشت تبریز به اجرا درآمد. آبیاری ها از تیمار I1 تا I4 به ترتیب زمانی که نسبت عمق آب آبیاری به تبخیر انباشته از تشت کلاس A به 0.4، 0.6، 0.8 و 1 می رسید، انجام گرفت. نیتروژن به مقدار 140 کیلوگرم در هکتار در تیمارهای N1 تا N3 به ترتیب از منابع کودی سولفات آمونیم، اوره و نیترات آمونیم مصرف گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که اختلاف عملکرد بیولوژیک و دانه بین تیمار I1 و بقیه تیمارها از نظر آماری معنی دار بود، ولی بین تیمارهای دیگر اختلاف معنی داری وجود نداشت. تیمار I1 با 1.89 کیلوگرم بر متر مکعب بیشترین و تیمار I4 با 1.09 کیلوگرم بر متر مکعب، کمترین کارایی مصرف آب را به خود اختصاص دادند. متوسط سه ساله حجم کل آب مصرف شده در طول دوره رشد (آبیاری و بارندگی) از تیمار I1 تا I4 به ترتیب برابر 4556، 5776، 6685 و 7713 مترمکعب در هکتار اندازه گیری شد. از نظر وزن هزاردانه، شاخص برداشت و درصد پروتئین دانه ها، اختلاف بین تیمارهای آبیاری معنی دار نبود. تاثیر تیمارهای کودی تنها بر وزن هزاردانه معنی دار بوده و بر دیگر اجزای عملکرد تاثیر معنی داری نداشتند. منبع کودی نیترات آمونیم با 41.91 گرم بیشترین و اوره با 41.03 گرم کمترین وزن هزاردانه را داشتند.

برآورد دقیق تبخیر– تعرق، یکی از فاکتورهای اساسی در طراحی سیستم های آبیاری و ساختمان های ذخیره و انتقال آب است. روش های متعددی برای محاسبه تبخیر– تعرق گیاه مرجع ارایه شده است. بسیاری از روش ها به داده های متعدد هواشناسی نیازمند می باشد اما برخی از این داده ها در دسترس نیستند و به فرض دسترسی، از دقت کافی برخوردار نیستند. بنابر این روش های مبتنی بر حداقل داده های اقلیمی گسترش یافتند که روش های هارگریوز- سامانی و جنسن- هیز از جمله هستند. در این تحقیق، دو روش مذکور هر کدام در چهار حالت متفاوت، بر پایه داده های لایسیمتری گیاه مرجع یونجه واقع در محل ایستگاه تحقیقات کشاورزی و هواشناسی کبوترآباد اصفهان مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج این تحقیق حاکی از دقت این دو روش برای ارزیابی تبخیر-تعرق گیاه مرجع یونجه، در صورتی استفاده از معادله پیشنهاد شده توسط سامانی و پسرکلی (1986) برای تشعشع برون زمینی، می باشد. در این حالت، دقت ارزیابی تبخیر و تعرق افزایش یافته و به حدود 15 درصد می رسد. حالت های اخیر دارای ضریب همبستگی بالایی نسبت سایر روش ها بود و در نتیجه با اصلاح خطی روابط اصلی بر مبنای داده های لایسیمتری منطقه، متوسط خطای نسبی تا حدود 9 درصد کاهش می یابد. در نهایت بررسی های این تحقیق نشـان داد که روابـط ارایـه شـده آلـن (1996) و سـامانی- پسرکلی (1986) برای ارزیابی ضریب رابطه هارگریوز- سامانی اختلاف قابل توجهی با یکدیگر ندارند.

کاملیای زینتی درختچه ای کند رشد و همیشه سبز است که به خاطر گل های زیبای آن پرورش داده می شود. این گیاه برای کاشت در فضای سبز و گل بریدنی مورد استفاده قرار می گیرد. راحت ترین و ارزان ترین روش تکثیر این گیاه از طریق قلمه است ولی قلمه های این گیاه به راحتی ریشه دار نشده و نیاز به تیمار های خاصی از جمله استفاده از اکسین دارند. بدین منظور این آزمایش در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور (چهار سطح تنظیم کننده رشد IBA و چهار سطح تنظیم کننده رشد NAA) در سه تکرار انجام و صفاتی از قبیل درصد ریشه زایی، درصد ماده خشک ریشه، طول ریشه، طول بلندترین ریشه و تعداد ریشه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده اختلاف معنی دار تیمارهای آزمایشی را در سطح احتمال یک درصد نشان داد. از بین تیمار ها بهترین تیمار که منجر به تولید تعداد ریشه های مطلوب شد، تیمار 4000 میلی گرم در لیتر IBA و تیماری که بزرگترین ریشه ها را تولید کرده بود تیمار4000 میلی گرم در لیتر IBA +2000 میلی گرم در لیتر NAA بود. از بین مقادیر IBA ، تیمار 4000 میلی گرم در لیتر بیشترین درصد ریشه زایی را به همراه داشت، حال آن که اثر دو جانبه 2000 میلی گرم در لیتر IBA + 2000 میلی گرم در لیتر NAA مؤثرترین تیمار بوده است.

به دلیل اهمیت و گستردگی شوری آب و خاک و افزایش قابل ملاحظه این گونه اراضی، همچنین نیاز روزافزون کشور به علوفه و پتانسیل تولید بالای سورگوم علوفه ای، پژوهشی جهت ارزیابی تاثیر سطوح مختلف کربنات کلسیم بر تولید علوفه ارقام سورگوم در شرایط آبیاری با آب شور در گلخانه، تحت شرایط گلدانی و سیستم هیدروپونیک انجام شد. آزمایش با استفاده از طرح فاکتوریل در پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 2 رقم سورگوم علوفه ای به نام های KFS3 و Jumbo و پنج سطح شوری آب آبیاری شامل صفر (شاهد)، 50 ، 100 ،150و200 میلی مولار NaCl و 4 سطح کربنات کلسیم شامل صفر ( شاهد)، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار بود. با افزایش میزان شوری، صفات اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه، ریشه و اندام هوایی، بیوماس، نسبت وزن خشک اندام هوایی به ریشه، نسبت وزن برگ و نسبت وزن برگ به ساقه کاهش نشان داده ولی با افزایش میزان کربنات کلسیم در هر سطح شوری، میزان ارتفاع بوته، سطح برگ، نسبت وزن اندام هوایی به ریشه، نسبت وزن برگ به وزن ساقه در هر دو رقم افزایش معنی داری نشان داد. همچنین ارقام مورد مطالعه با استفاده از کربنات کلسیم توانستند وزن خشک اندام های هوایی و بیوماس بیشتری تولید نمایند. میزان افزایش تمام صفات به غیر از ارتفاع بوته و سطح برگ در رقم KFS3 بیشتر از رقم Jumbo بود. رقم KFS3 نسبت به رقم Jumbo از توان بهره برداری بیشتری از کلسیم در شرایط بدون شوری برخوردار بود. میزان افزایش عملکرد علوفه در شرایط شور با مصرف کربنات کلسیم نسبت به شرایط بدون مصرف کربنات کلسیم حداقل 8/71% در رقم KFS3 و حداکثر 1/112% در رقم Jumbo بود، بدین ترتیب مصرف کربنات کلسیم می تواند در بالا بردن تولید علوفه در شرایط شور مؤثر واقع شود.