پژوهش های حبوبات ایران
سال:1394 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

با وجود اینکه ایران یکی از خاستگاهای عمده نخود (Cicer arietinum L.) در دنیا به شمار می آید، اطلاعات اندکی از ساختار تنوع ژنتیکی این گیاه در ایران موجود است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 18 ژنوتیپ نخود اصلاح شده و مورد کشت و کار در غرب ایران با استفاده از نشانگر تصادفی RAPD مورد مطالعه قرار گرفتند. از میان 18 آغازگری که در مطالعه به کار رفتند، 17 آغازگر (آغازگر OPM-05 قطعه ای تولید نکرد) در مجموع 208 قطعه DNAی واضح و قابل امتیازدهی تکثیر نمودند. از مجموع کل تعداد باندهای حاصل، تعداد 201 باند چندشکل (96.66%) بودند. متوسط تعداد بانددهی به ازای هر آغازگر 12.2 باند بود. تجزیه خوشه ای داده ها بر اساس ضریب تشابه دایس (Dice) و به روش UPGMA (ضریب همبستگی کوفنتیک، 0.98=r) ژنوتیپ های نخود را به شش گروه تقسیم نمود. بر مبنای دندروگرام حاصل، بیشترین فاصله ژنتیکی بین رقم بومی و خوشه ششم به دست آمد. قرارگرفتن بخش وسیعی از ژنوتیپ ها در داخل یک گروه، بیانگر این نکته است که با وجود عدم حضور ژنوتیپ های تکراری در این ژرم پلاسم، اکثر ژنوتیپ ها شباهت ژنتیکی بسیار بالایی با یکدیگر نشان می دهند. همچنین گروه بندی توده محلی بیونیچ در بزرگترین خوشه می تواند احتمالا بیانگر این موضوع باشد که ژنوتیپ های اصلاح شده ایکاردا از یک توده بومی غرب ایران منشا گرفته باشند. نتایج این مطالعه می تواند در جلوگیری از آسیب پذیری ژرم پلاسم نخود زراعی، افزایش تنوع ژنتیکی و مستندسازی ژرم پلاسم نخود مفید فایده باشد.

حبوبات، به خاطر دارابودن ویژگی های تغذیه ای و زراعی قابل ملاحظه، جایگاه خاصی در نظام های کشاورزی جهان دارند. این گیاهان در برخی کشورهای درحال توسعه به عنوان یک منبع پروتئینی باارزش محسوب شده و به علت این که گیاهانی کم توقع هستند، در اراضی حاشیه ای و سیستم های زراعی کم نهاده، کشت وکار می شوند. این گیاهان با تثبیت نیتروژن هوا موجب افزایش مقدار نیتروژن خاک می شوند. حبوبات، تاریخچه کشت وکار طولانی در ایران دارند و برخی معتقدند که بعضی از آنها مانند عدس (Lense culinaris Medik) و نخود (Cicer arietinum L.) در این کشور اهلی شده اند. این پژوهش به منظور بررسی تنوع کنونی حبوبات در ایران و پیش بینی روند آینده آن انجام شد. بدین منظور، اطلاعات مربوط به تنوع زیستی، عملکرد، سطح زیرکشت و تولید، جمع آوری شد و با ارزیابی شاخص شانون و سری های زمانی تجزیه و تحلیل انجام گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، تنوع حبوبات دیم کشور در سال 1382، به میزان 1.19 برابر سال 1362 افزایش یافته و پیش بینی های انجام شده تا سال 1400 نیز روند افزایش تنوع حبوبات دیم کشور را 1.22 برابر نسبت به سال 1382 نشان می دهد. این در حالی است که تنوع حبوبات آبی در سال 1382 تنها 0.81 برابر سال 1362 بوده و ادامه این روند نشان داد که تنوع حبوبات آبی در سال 1400، معادل 0.88 سال 1382 خواهد بود. به این ترتیب، هرچند میانگین تنوع کل حبوبات کشور طی سال های 1362 تا 1382 تقریبا ثابت بوده است (1.03)، اما پیش بینی ها، کاهش 10 درصدی میانگین تنوع کل حبوبات کشور را در سال 1400 نسبت به سال 1382 نشان داد. تولید کل لوبیا، نخود و عدس در سال 1382 به ترتیب 3.29، 2.61 و 4.83 برابر سال 1362 افزایش یافته و در مورد سایر حبوبات، تغییر زیادی نداشته است. سطح زیرکشت کل (لوبیا، نخود، عدس) و نیز سایر حبوبات در سال 1382، به ترتیب 2.64، 2.50، 5.55 و 1.15 برابر سال 1362 افزایش یافته است، اما به نظر می رسد که عملکرد در طول این سال ها تغییر چندانی نداشته است، به جز در مورد لوبیا که به میزان 1.24 برابر افزایش یافته است. بنابراین می توان گفت که افزایش تولید در اثر افزایش سطح زیرکشت اتفاق افتاده است.

آزمایشی به منظور بررسی تاثیر غلظت های مختلف پیش تیمار بذر عدس با اسید سالیسیلیک در عمق های مختلف کاشت بر سبزشدن و برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی عدس اجرا شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 1392 به اجرا درآمد. عامل اول شامل پیش تیمار بذور عدس با اسید سالسیلیک در غلظت های صفر، 50، 100 و 150 میلی گرم بر کیلوگرم و عامل دوم عمق های مختلف کاشت 2.5، 5، 8.5، 10 و 12.5 سانتی متری بود. صفاتی همچون درصد و سرعت سبزشدن، قدرت بذر، وزن خشک گیاهچه، طول ساقه چه، تعداد شاخه فرعی اولیه، سطح برگ، نسبت سطح برگ، سطح ویژه برگ، نسبت وزن برگ، شاخص سبزینگی و پرولین مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کلیه صفات مورد بررسی به جز نسبت وزن برگ، تحت تاثیر پرایمینگ و عمق های مختلف کاشت قرار گرفتند. تیمار 100 میلی گرم بر کیلوگرم اسید سالسیلیک در عمق کشت 2.5 سانتی متر، صفاتی نظیر درصد سبزشدن (98.89)، سرعت سبزشدن (1.80 گیاهچه در روز)، وزن خشک گیاهچه (1.13 گرم)، سطح برگ (70.64سانتی متر مربع)، تعداد شاخه فرعی اولیه (4.7)، وزن خشک برگ (0.69 گرم) و شاخص سبزینگی (2.13) را افزایش داد درحالی که پرولین، نسبت سطح برگ و سطح ویژه برگ را کاهش داد. همچنین تیمار پرایمینگ با اسید سالسیلیک 150 میلی گرم بر کیلوگرم میزان پرولین و طول ساقه را افزایش داد و درمقابل، سطح برگ و وزن خشک گیاهچه را کاهش داد. بهترین تیمار، تیمار 100 میلی گرم بر کیلوگرم اسید سالیسیلیک + عمق کاشت 2.5 سانتی متری بود زیرا در اکثر صفات مورد بررسی نقش افزایشی داشت.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت های دیرهنگام بر ویژگی های فیزیولوژیک ارقام باقلا (Vicia faba L.) آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل تاریخ کاشت به عنوان فاکتور اصلی (10 مهر، 25 مهر، 10 آبان، 25 آبان و 10 آذر) و دو رقم باقلا هیستال (رقم خارجی) و سرازیری (رقم محلی) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج نشان داد که صفات مورد بررسی به جز تعداد دانه در غلاف در تاریخ کاشت های مختلف با هم اختلاف معنی دار داشتند. همچنین دو رقم مورد بررسی از لحاظ تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صددانه و درصد نیتروژن دانه با هم اختلاف معنی داری داشتند. برهمکنش تیمارهای آزمایشی بر عملکرد دانه، پایداری غشاء سلول و کلروفیلb معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که رقم هیستال دارای تعداد دانه در غلاف بیشتر و رقم سرازیری دارای تعداد غلاف در بوته بیشتری بودند. بیشترین عملکرد دانه به ترتیب به تاریخ کاشت دوم و سوم با میانگین عملکرد 3979.3 و 3849.4 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه به تاریخ پنجم با میانگین عملکرد 1806.2 کیلوگرم در هکتار اختصاص داشت. به طور کلی رقم هیستال در صورت کاشت در تاریخ 10 آبان و رقم سرازیری در صورت کاشت در تاریخ 25 مهر، از عملکرد دانه بیشتری برخوردار بودند.

به منظور مطالعه تاثیر کم آبی و محلول پاشی سولفات روی بر ویژگی های فیزیولوژیک نخود آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1392 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری در زمان کاشت، آبیاری در زمان کاشت و قبل از گلدهی، و آبیاری در زمان کاشت، قبل از گلدهی و غلاف دهی) و سه سطح محلول پاشی روی (صفر، 3 و 6 کیلوگرم روی در هکتار به صورت سولفات روی) در دو مرحله 15 و 25 روز پس از کاشت بود. نتایج نشان داد کم آبی موجب افزایش میزان پرولین، لیزین، قندهای محلول و کاهش متیونین، پروتئین و پتانسیل اسمزی شد. محلول پاشی با 6 کیلوگرم در هکتار سولفات روی سبب افزایش میزان پرولین، پروتئین، قندهای محلول و پتانسیل اسمزی شد، ولی بر میزان لیزین و متیونین تاثیر معنی داری نداشت. نتایج نشان داد همبستگی صفات با افزایش مدت زمان بعد از اعمال تنش بیشتر می شود، به طوری که در 33 روز بعد از تنش، تنها پرولین و در 75 روز همه صفات با پتانسیل اسمزی همبستگی معنی دار داشتند. نتایج معادلات رگرسیونی نیز نشان داد در مراحل اولیه نمونه برداری میزان پرولین بیشترین سهم را در پیش بینی میزان پتانسیل اسمزی داشت، ولی با گذشت زمان سهم لیزین و متیونین و پروتئین ها در پیش بینی پتانسیل اسمزی افزایش پیدا کرد. به طور کلی می توان گفت تنش میزان پتانسیل اسمزی را کاهش داده و در این شرایط تولید متابولیت های ثانویه افزایش یافت. در بین متابولیت های ثانویه، پرولین بیشترین حساسیت را به تنش داشت و در سطوح پایین تنش تولید آن جهت تنظیم اسمزی مناسب می باشد، ولی با شدت یافتن تنش گیاه از متابولیت هایی مانند لیزین و متیونین نیز جهت تنظیم اسمزی استفاده می کند.

به منظور بررسی عملکرد و ارزیابی شاخص های کشت مخلوط کنجد و لوبیا تحت شرایط آب و هوایی مشهد، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390 انجام شد. دو روش کاشت ردیفی و درهم و پنج نسبت کاشت شامل 75% کنجد+ 25% لوبیا، 25% کنجد+ 75% لوبیا و 50% لوبیا+50% کنجد، کشت خالص کنجد و کشت خالص لوبیا به ترتیب به عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که عملکرد و اجزای عملکرد کنجد و لوبیا به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین میزان عملکرد کنجد (3128.93 کیلوگرم در هکتار) در نسبت 50% کنجد+50% لوبیا و در مورد لوبیا با 1087.76 کیلوگرم در هکتار در کشت خالص مشاهده شد. کاشت ردیفی لوبیا و کنجد به ترتیب باعث بهبود 23.9 و 48.88 درصدی عملکرد دانه نسبت به کشت درهم شد. میزان نسبت برابری زمین (LER) در تمامی نسبت های کشت مخلوط بیشتر از یک بود و بالاترین میزان برای تیمارهای کشت ردیفی و نسبت 50% لوبیا+50% کنجد به دست آمد. ضریب ازدحام نسبی (RCC) در نسبت 50% کنجد+50% لوبیا با 2.19 بالاترین میزان را داشت. در نهایت، با توجه به شاخص تهاجم، لوبیا به عنوان گونه غالب تعیین شد.

عدس یکی از حبوبات است که عمدتا در استان لرستان کاشته می شود. علی رغم اینکه این محصول از نظر سطح کشت، مقام دوم را در بین حبوبات در کشور دارد ولی تاکنون نیاز آبی این محصول در استان لرستان اندازه گیری نشده است. هدف اصلی این مطالعه اندازه گیری نیاز آبی و تعیین ضرایب گیاهی برای عدس در خرم آباد می باشد. به همین منظور یک آزمایش لایسیمتری طی سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان واقع در خرم آباد انجام گردید. در این آزمایش عدس و چمن هرکدام در چهار میکرو لایسیمتر زهکش دار به قطر 48 و ارتفاع 80 سانتی متر کشت شدند. میزان تبخیر و تعرق عدس و چمن درون لایسیمترها با استفاده از روش بیلان آبی تعیین گردید. مقدار کل تبخیر و تعرق عدس و چمن در طول دوره رشد عدس به ترتیب برابر 476 و 568 میلی متر تعیین گردید. ضمنا مقدار ضریب گیاهی در طول دوره رشد بر اساس نسبت تبخیر و تعرق عدس به تبخیر و تعرق چمن محاسبه گردید. میانگین ضریب گیاهی عدس در چهار مرحله ابتدایی، توسعه، میانی و انتهایی به ترتیب 0.45، 0.89، 1.19 و 0.56 به دست آمد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزاء عملکرد 31 ژنوتیپ لوبیا چشم بلبلی، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو شرایط آبیاری معمول (بدون تنش) و قطع آبیاری (تنش خشکی از مرحله گلدهی تا پایان دوره رشد) در مزرعه پژوهشی دانشگاه تهران واقع در کرج در سال زراعی 91-1390 اجرا گردید. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه های بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک تک بوته و عملکرد دانه تک بوته بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی در ژنوتیپ های مورد مطالعه برای کلیه صفات در سطح احتمال 1% اختلاف معنی دار وجود داشت. نتایج حاصل از تجزیه مرکب دو محیط نیز نشان داد که بین ژنوتیپ ها در مورد تمامی صفات اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% وجود دارد. اثر محیط نیز برای تمامی صفات در سطح احتمال 1% معنی دار بوده که بیانگر تاثیر منفی روی صفات در اثر اعمال تنش خشکی در مرحله گل دهی می باشد. اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه معنی دار شد که بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در محیط های مختلف است. میانگین مقایسه صفات نشان داد که در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش بیشترین عملکرد مربوط به ژنوتیپ شماره 6 بود. نتایج تجزیه همبستگی نشان از همبستگی بالا و معنی دار عملکرد بیولوژیک و تعداد غلاف در بوته با عملکرد دانه را در هر دو شرایط تنش و بدون تنش داشت، که می توان از آن ها در انتخاب مستقیم برای افزایش عملکرد استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی بر عملکرد دانه و ارزیابی شاخص های تحمل خشکی تعداد 33 ژنوتیپ لوبیا از بین ژنوتیپ های موجود در بانک ژن گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران انتخاب و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به صورت دو آزمایش جداگانه در دو شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی ارزیابی شدند. عامل ها شامل دو سطح آبیاری بدون تنش و تنش (به ترتیب با 70 و 130 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) و 33 ژنوتیپ لوبیا بود. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، روز تا مرحله رسیدگی، اندازه بذر در شرایط تنش و بدون تنش تفاوت معنی داری با هم داشتند. در شرایط بدون تنش بیشترین عملکرد در ژنوتیپ 28 با میزان 245.6 و کمترین در ژنوتیپ 12 با 60.61 گرم در مترمربع بود. در تنش رطوبتی بیشترین عملکرد در ژنوتیپ 14 با 132.77 و کمترین در ژنوتیپ 25 با 1.4 گرم در مترمربع بود. نتایج تحلیل همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص تحمل تنش (STI) و شاخص میانگین بهره وری (MP) دارای همبستگی بالایی با عملکرد در شرایط تنش می باشند و برای شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش مناسب هستند. همچنین بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش، دو مولفه اول به ترتیب 72 و 76 درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کردند.

به منظور بررسی و گزینش ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در لوبیا چشم بلبلی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط نرمال (آبیاری هر 7 روز یکبار) و تنش آبی (آبیاری هر 14 روز یکبار) به صورت جداگانه در مزرعه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران واقع در کرج در سال زراعی 1392 اجرا گردید. تنش خشکی از 50 روز پس از کاشت یا به عبارتی از مرحله 6 برگچه ای بر روی 32 ژنوتیپ لوبیا چشم بلبلی اعمال شد. ارزیابی تحمل به تنش خشکی بر روی ژنوتیپ ها، توسط 8 شاخص مختلف شامل، شاخص تحمل تنش، میانگین حسابی، میانگین هندسی، شاخص حساسیت به تنش، شاخص پایداری عملکرد، شاخص عملکرد، شاخص تحمل تنش و شاخص میانگین هارمونیک صورت گرفت. برای تعیین روابط بین عملکرد دانه و شاخص های مورد بررسی، از ضرایب همبستگی استفاده گردید و شاخص های تحمل به تنش، میانگین حسابی، میانگین هندسی و میانگین هارمونیک که دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش بودند، انتخاب شدند. با استفاده از روش ترسیمی بای پلات بر روی 32 ژنوتیپ لوبیای چشم بلبلی و بررسی وضعیت قرار گرفتن ژنوتیپ ها در بای پلات، ژنوتیپ های 291، 313، 998 و 7 به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی با عملکرد بالا شناسایی شدند. تجزیه کلاستر برای ژنوتیپ ها بر اساس شاخص های مورد مطالعه و عملکرد در دو شرایط نرمال و تنش خشکی انجام گرفت و ژنوتیپ های مورد مطالعه در چهار کلاستر گروه بندی شدند. نتایج این تجزیه نشان داد که، اغلب ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و دارای عملکرد بالا در کلاستر دوم و بیشتر ژنوتیپ های حساس به تنش خشکی در کلاستر چهارم قرار گرفتند.

لوبیا از مهم ترین حبوبات در دنیا می باشد که به طور مستقیم به مصرف انسان می رسد و یک منبع غنی از پروتئین و کربوهیدرات است. لوبیا به دلیل رشد نسبتا کند در اوایل دوره رشد در رقابت با علف های هرز حساس می باشد. بنابراین به منظور مطالعه تاثیر مدیریت تلفیقی بر عملکرد، اجزای عملکرد و کنترل علف های هرز لوبیاچیتی آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو روش کاشت (نم کاری و خشکه کاری)، تراکم در سه سطح (12.5، 17 و 25 بوته در متر مربع) و روش های کنترل علف های هرز در سه سطح (عدم کنترل، دو مرحله وجین دستی و استفاده از علف کش تریفلورالین به اضافه یک مرحله وجین دستی) بودند. نتایج نشان داد کشت به صورت نم کاری عملکرد دانه را به میزان 14درصد نسبت به روش خشکه کاری افزایش داد. بالاترین عملکرد دانه (4667.3 کیلوگرم در هکتار) از روش کشت نم کاری، تراکم 17 بوته در متر مربع و مصرف علف کش تریفلورالین به اضافه یک مرحله وجین حاصل شد. در هر دو روش کاشت، با کاهش تراکم لوبیا، تعداد و وزن خشک علف های هرز افزایش یافت. کمترین تعداد (37.80) و وزن خشک علف های هرز (97.96 گرم) از روش نم کاری و تراکم 25 بوته در متر مربع به دست آمد. در هر دو روش کاشت، کمترین تعداد و وزن خشک علف های هرز از تیمار مصرف علف کش تریفلورالین توام با یک مرحله وجین دستی حاصل شد.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر مختلف بقایای اندام های هوایی آفتابگردان بر جمعیت، تراکم، زیست توده و تنوع علف های هرز و اجزای عملکرد و عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود (Cicer arietinum L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 92-1391 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل مصرف صفر، 625، 1250، 1875 و 2500 کیلوگرم در هکتار بقایای اندام های هوایی آفتابگردان بر اساس 2.5 تن در هکتار بودند. صفات مورد بررسی شامل تراکم، زیست توده و شاخص تنوع شانون- وینر علف های هرز در دو مرحله نمونه برداری، ارتفاع ساقه اصلی، فاصله اولین غلاف از سطح خاک، اجزای عملکرد شامل تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف، تعداد دانه و وزن 100 دانه و عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود بود. نتایج نشان داد که 14 گونه علف هرز از 10خانواده طی دو مرحله نمونه برداری مشاهده شد که در این میان، گندمیان با چهار گونه غالب ترین خانواده بود. اثر مقادیر بقایای آفتابگردان بر تراکم، زیست توده و شاخص تنوع شانون- وینر علف های هرز در هر دو مرحله نمونه برداری معنی دار (p£0.01) بود. با افزایش مصرف بقایای آفتابگردان تراکم و زیست توده علف های هرز در هر دو مرحله نمونه برداری کاهش یافت. پایین ترین شاخص تنوع شانون- وینر علف های هرز در مرحله اول و دوم نمونه برداری به ترتیب با 0.2 و 0.03 به تیمار 2500 کیلوگرم در هکتار بقایای آفتابگردان اختصاص داشت. همچنین خصوصیات رشد، اجزای عملکرد و عملکرد نخود به طور معنی داری تحت تاثیر مقادیر بقایای آفتابگردان قرار گرفت (p£0.01). بالاترین عملکرد بیولوژیکی و دانه نخود به ترتیب برابر با 237.9 و 97.2 کیلوگرم در هکتار برای تیمار 2500 کیلوگرم در هکتار بقایا مشاهده گردید. چنین به نظر می رسد که افزایش مصرف بقایای آفتابگردان با کاهش رشد علف های هرز و بهبود خصوصیات خاک، موجب بهبود رشد و عملکرد نخود شده است. بدین ترتیب، در راستای دستیابی به اصول کشاورزی پایدار می توان مصرف بقایای اندام های آفتابگردان را برای کنترل علف های هرز و بهبود عملکرد نخود به عنوان یکی از حبوبات مهم و ارزشمند مدنظر قرار داد.