برنامه ریزی و آمایش فضا
سال:1390 | دوره:15 | شماره:4 (پیاپی 72) |تعداد مقالات:7

در این مطالعه، اثر شاخص های هواشناسی کشاورزی و پارامترهای اقلیمی را بر عملکرد محصول گندم دیم در استان کردستان شناسایی کرده ایم. به این منظور، همبستگی داده های مربوط به عملکرد محصول گندم دیم و شش شاخص هواشناسی کشاورزی (مجموع اختلاف دمای حداکثر و حداقل روزانه، مجموع درجه روزهای رشد، مجموع واحدهای حرارتی - آفتابی، مجموع واحدهای حرارتی - نوری، مجموع کمبود فشار بخار آب، میانگین تبخیر و تعرق) و نیز یازده عنصر اقلیمی (میانگین حداکثر و حداقل دمای روزانه، میانگین دمای روزانه، مجموع بارش و تعداد روزهای بارانی، مجموع میزان ساعت های آفتابی واقعی، میانگین روزانه رطوبت نسبی، کمترین و بیشترین دمای ثبت شده روزانه، میانگین سرعت و حداکثر سرعت ثبت شده باد) را در شش مرحله فنولوژیکی رشد گیاه، از کاشت تا برداشت، استخراج کرده ایم. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در نخستین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله کاشت تا سه برگی شدن (16 مهر تا 16 آبان)، عامل دما؛ در دومین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله رشد اولیه قبل از مرحله خواب (17 آبان تا 21 آذر)، عامل بارش؛ در سومین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله خواب (22 آذر تا 25 اسفند)، نوسان‏ های دمایی؛ در پنجمین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله زایشی (22 اردیبهشت تا 20 خرداد)، عامل رطوبت نسبی و حداقل مطلق دما؛ در ششمین مرحله فنولوژیکی یا مرحله رسیدگی (21 خرداد تا 20 تیر)، عامل رطوبت نسبی؛ در عملکرد گندم دیم در استان کردستان تاثیر‏گذار بوده اند. در چهارمین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله دوم رشد پس از خواب (26 اسفند تا 21 اردیبهشت)، هیچ کدام از عوامل یاد ‏شده با میزان عملکرد گندم دیم ارتباط معناداری نداشته اند. این مساله نشان می دهد گیاه، عناصر اقلیمی مورد نیاز برای رشد را از دوره های فنولوژیکی قبل کسب می کند و در این مرحله به رشد خود ادامه می دهد.

امروزه، دیدگاه ها و نظریه های مدیریت سوانح و توسعه پایدار به دنبال ایجاد جوامع تاب آور در برابر مخاطرات طبیعی هستند. از این رو، به نظر بسیاری از محققان، تاب آوری یکی از مهمترین موضوعات برای رسیدن به پایداری است. امروزه، تاب آوری راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت های آنها مطرح می شود و تعریف ها، رویکردها، شاخص ها و مدل های سنجشی متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. برای پاسخ به این سوال که کدام تعریف، رویکرد نظری و نظام شاخص سازی برای تحلیل و ارتقای جوامع تاب آور در برابر مخاطرات طبیعی مناسب است، از روش توصیفی - تحلیلی و از ابزار کتابخانه ای استفاده کرده ایم.نتایج نشان می دهد تعریف کارپنتر و همکاران (2001) از تاب آوری تعریفی قابل تاکید در جامعه علمی بوده و بر اساس آن، شاخص های مطلوب برای جهت سنجش تاب آوری در قالب ابعاد چهارگانه اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی - محیطی پیشنهاد می شود. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که مناسب ترین مدل بر اساس رویکرد مفهومی و ساختار شاخص سازی ارائه شده، مدل ترکیبی DROP کاتر و CBDM است؛ زیرا این مدل ترکیبی همزمان دارای ویژگی هایی مانند مکان محور بودن (جغرافیایی)، یکپارچه نگری در انتخاب ابعاد و شاخص ها و مشارکت پذیری مردم به عنوان ذی نفعان کلیدی برنامه ریزی و مدیریت سوانح طبیعی در جوامع محلی است.

امروزه، مدل سازی تقاضای سفر و استفاده از روش های جدید بخش مهمی از دانش مهندسی حمل و نقل و برنامه ریزی ترافیک حمل و نقل درون شهری را به خود اختصاص داده است؛ به گونه ای که در سال های اخیر، استفاده از روش های علمی نوین نتایج امیدوار کننده ای داشته است. پرسش کلیدی مقاله این است: مدل مکانی تقاضای سفر چه ویژگی هایی داشته است ؟ و برای به دست آوردن میزان تقاضای سفر واقعی و تاثیر آن در پیش بینی و کاهش جریان های ترافیکی از سازگاری های لازم برخوردار است؟ برای پاسخ به این پرسش، از روش علمی ترکیبی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سنجش از دور (RS) و روش تحلیلی رگرسیون خطی چند متغیره برای مدل سازی مکانی تقاضای سفر در منطقه شش شهر تهران استفاده شده است. نتایج نهایی تحقیق نشان می دهد متغیر (C3) یعنی جمعیت منطقه با ضریب 14.23 درصد بیشترین درجه همبستگی را با متغیر وابسته در مدل داشته است. پس از آن متغیرهای کاربری تجاری (C16) با ضریب -11.9 درصد و تعداد کارمندان شاغل در منطقه با -3.10 درصد به ترتیب دومین و سومین پارامترهای مدل هستند که به ترتیب از طریق معادلات رگرسیون خطی چند متغیره به دست آمده اند. همچنین، متغیر تعداد واحدهای کسبی منطقه (C11) با ضریب (0.0089) درصد کمترین تاثیر را در مدل سازی مکانی تقاضای سفر نشان داده است. همچنین، جهت ارزیابی و روایی نتایج نهایی، از معیارهایی جهت برازندگی نتایج مدل و مقایسه آن با نتایج مدل های تقاضای سفر حمل و نقل درون شهری استفاده شده است. نتایج نهایی معیارهای استفاده شده به ترتیب مقدار (R2=0.73415936)، (MARE=78.628)، (RMSE=1.43) درصد حاصل شده است. با توجه به نتایج تحقیق، مدل مکانی تقاضای سفر از توانایی های لازم جهت محاسبه میزان واقعی تقاضای سفر حمل و نقل درون شهری و تاثیر آن بر پیش بینی و کاهش جریان های ترافیکی در منطقه مورد مطالعه برخوردار بوده است.

تقسیمات کشوری یکی از مهمترین و موثرترین ابزارهای حکومت در سازماندهی سیاسی فضاست. در ایران نیز تقسیم بندی فضای کشور به واحدهای کوچکتر دارای سابقه دیرینه ای است و از شکل گیری اولین حکومت سرزمینی (هخامنشیان) تا به امروز، برای اداره و کنترل مطلوب تر فضای سرزمین به کار رفته است. نقش و کارکرد تقسیمات کشوری و ارتباط مستقیم آن با بقای ملی، تسهیل اعمال اراده حکومت، کنترل فضای سرزمین و .... نشان دهنده اهمیت کارکرد سیاسی - امنیتی نظام تقسیمات کشوری است. اما در ایران وجود پاره ای از عوامل تهدیدآفرین در نظام تقسیمات کشوری باعث ضعف و ناکارآمدی تقسیمات کشوری موجود در عمل به وظایف خود شده است. در این میان، تهدیدات سیاسی و امنیتی به دلیل ماهیت خود دارای اهمیت بسزایی هستند. در این پژوهش، هفت عامل شامل افزایش تمرکز سیاسی - اقتصادی، بی توجهی به جغرافیای فرهنگی کشور، شکل گیری رقابت های محلی و ناحیه ای، شکل گیری حفره های دولت، رخنه عوامل غیر رسمی در نظام تقسیمات کشوری، بی توجهی به مشارکت مردم و تک عامله بودن قانون تقسیمات کشوری به عنوان مهمترین عناصر تهدید سیاسی - امنیتی نظام تقسیمات کشوری تجزیه و تحلیل شده است.

جدایی گزینی فضایی در اکثر مادرشهرها موضوع درخور توجهی است؛ چرا که از یک سو مستعد شکل گیری آن هستند و از سویی، جهانی شدن این فرایند را تقویت می کند. هدف این پژوهش، بررسی الگوهای فضایی جدایی گزینی در مادرشهر تهران است. به همین منظور، هشت متغیر شامل موقعیت شغلی، میزان تحصیلات، کیفیت و مساحت مسکن، بعد خانوار، سن سرپرست خانوار، قومیت و مذهب از داده های ثانویه (مرکز آمار ایران،1385 ) استخراج شد و با استفاده از شاخص جدایی گزینی فضایی دوگروهی، چندگروهی و بیضی انحراف استاندارد بررسی شد. نتایج گویای جدایی گزینی فضایی در شهر تهران است؛ هر چند بین متغیرهای مختلف تفاوت هایی وجود دارد. متغیرهای مذهب و قومیت به ترتیب در مقایسه با سایر متغیرها میزان بالاتری از جدایی گزینی دوگروهی و چندگروهی را نشان می دهند. اما بر خلاف نظریه همگون سازی فضایی، متغیر مذهب الگوی متمرکزتری را در مقایسه با قومیت داراست. همچنین، با استفاده از بیضی انحراف استاندارد مشخص شد که تهران بر اساس متغیر مساحت خانه، دارای ساختاری به شدت دوگانه است و بر خلاف نظریه های رایج، افزایش بعد خانوار همراه با افزایش مساحت محل سکونت نیست؛ بلکه خانه های پرجمعیت و با مساحت کم در جنوب شهر و خانه های با مساحت بالا و خانواده های کم جمعیت در شمال شهر مستقر شده اند.

لازمه گریز از پیامدهای نامطلوب گردشگری و دستیابی به الگوی بهینه توسعه مقصد گردشگری، برنامه ریزی زمین و ارزیابی توان اکولوژیکی است. شهرستان مینودشت با دربر داشتن پارک ملی، مناطق حفاظت شده، پارک های جنگلی و آبشارهای زیبا، از ظرفیت بالایی در توسعه اکوتوریسم برخوردار است؛ اما پاک تراشی جنگل ها، جاده سازی و تغییر کاربری ها در عرصه های طبیعی موجب عدم تطبیق فعالیت ها با ساختارها شده است. بنابراین، به منظور توسعه پایدار اکوتوریسم در این شهرستان، نیاز به ارزیابی توان اکولوژیکی و اولویت بندی گزینه های توسعه است. در این پژوهش، با به کارگیری GIS و با استفاده از مدل اکولوژیکی مربوطه، پهنه های مستعد اکوتوریسم متمرکز و گسترده شناسایی شدند. از 1362 واحد زیست محیطی شناسایی شده در منطقه، 83 واحد به مساحت km211 توان اکوتوریسم متمرکز و 1036 واحد به مساحت 1355 km2 توان اکوتوریسم گسترده داشتند و 243 واحد به مساحت 219 km2 مستعد اکوتوریسم نبودند. سپس، پهنه های مستعد اکوتوریسم متمرکز با استفاده از AHP و با در نظر گرفتن معیارهای جاذبه های طبیعی و فرهنگی، تسهیلات و امکانات، دسترسی و نزدیکی به سکونتگاه اولویت بندی شدند. منطقه باقرآباد اولویت اول توسعه اکوتوریسم متمرکز را به دست آورد.

پیش از انقلاب، تشکیل شرکت های سهامی زراعی در کنار سایر نظام های بهره برداری کشاورزی نوین، راهبردی برای تغییر ساختارهای ناکارآمد بخش کشاورزی بوده است که به سبب بی توجهی به مشارکت روستاییان و نارضایتی آنان، با وقوع انقلاب به سرعت از هم پاشید. پس از گذشت چند دهه و گسترده تر شدن نظام خرده مالکی، عدم استفاده بهینه از منابع آب و خاک و اهداف توسعه بخش کشاورزی در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، لزوم تغییر در نظام بهره برداری را ایجاب کرده است. از این رو، برخی از کارشناسان منطقه ای جهاد کشاورزی معتقدند با ایجاد تغییراتی در ساختار تشکیلاتی شرکت های سهامی زراعی، می توان بر اثربخش بودن این نظام در زمینه توسعه کشاورزی و روستایی امیدوار بود. نمود این اعتقاد را می توان در شکل گیری شرکت سهامی زراعی در دشت سهل آباد به عنوان اولین شرکت سهامی پس از انقلاب به همراه سایر شرکت های تشکیل یافته در استان خراسان جنوبی مشاهده کرد.این مقاله با ارائه و بررسی شاخص های مشارکتی جامعه روستایی در دشت سهل آباد، به دنبال تحلیل نقش و جایگاه آنها در زمینه تشکیل و فعالیت شرکت سهامی زراعی یاد شده است. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی است و برای رسیدن به اهداف از روش های اسنادی و میدانی استفاده کرده است. جامعه تحقیق مشتمل بر 202 سهام دار است که از میان آنها 130 سهام دار با کمک فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و مورد پرسشگری واقع شده اند. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS صورت گرفته است. نتایج حاکی از آن است که میزان مشارکت جامعه روستایی بر حسب شاخص RPPI- که معرف میزان مشارکت افراد ناحیه در تشکیل شرکت سهامی زراعی است - زیاد بوده و همچنین میزان مشارکت سهام داران شرکت بر حسب شاخص FSPI- که معرف مشارکت سهام داران در فعالیت های شرکت سهامی زراعی در طی یک سال است - در سطح متوسطی قرار داشته است. در نهایت، می توان گفت که بهره برداران زراعی دشت سهل آباد در تشکیل و تداوم فعالیت این شرکت نقش اساسی داشته اند.