اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی
سال:1391 | دوره:6 | شماره:24 |تعداد مقالات:9

با استعانت از الطاف خداوند سبحان، بسی افتخار است که جایگاهی برازنده میان مجلات بالینی پیدا کرده ایم و به مدد ارسال مقاله های غنی و تلاش بی وقفه اعضای کمیته علمی با حفظ استانداردهای قابل دفاع، توسط وزارت محترم بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در باشگاه مجلات علمی - پژوهشی کشوری عضو شدیم و به جایگاهی شایسته در نشریات جهان اسلام (ISC) دست یافتیم.

بنظر می رسد که تنظیم هیجانی در اختلال شخصیت مرزی که با نشانه های بی ثباتی عاطفی، روابط آشفته، اشکال در کنترل خشم، تکانشگری، تمایلات خودکشی و جرح خویشتن نمود می یابد؛ به عنوان توانایی فهم، تعدیل و ابراز هیجانات، دچار مشکل می شود. هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش راهبردهای تنظیم هیجانی در پیش بینی صفات شخصیت مرزی در جمعیت غیربالینی بود. بدین منظور، 317 نفر (220 مرد و 97 زن) از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و از نظر تنظیم هیجانی و نشانه های اختلال شخصیت مرزی مورد آزمون قرار گرفتند. تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که ارزیابی مجدد، به عنوان یکی از مولفه های تنظیم هیجانی با صفات شخصیت مرزی شامل ناامیدی، تکانشگری و علایم تجزیه ای رابطه معکوس و معنادار دارد. یافته ها نشان داد که ارزیابی مجدد 11 درصد از واریانس نمره کلی شخصیت مرزی، 8 درصد از واریانس ناامیدی، 6 درصد از واریانس تکانشگری و 10 درصد از واریانس علایم تجزیه ای را پیش بینی می کند. نتایج این پژوهش، نشان می دهد که تنظیم هیجانی می تواند سازه روان شناختی مهمی در پیش بینی نشانه های شخصیت مرزی باشد و در مداخلات بالینی می توان تنظیم هیجان را به عنوان هدف مفیدی برای کاهش علایم اختلال شخصیت مرزی در نظر گرفت.

برای مقابله با واکنش های روانی ناشی از ناباروری، روش های مختلفی وجود دارد. مدیریت شناختی - رفتاری استرس یا مصون سازی در مقابل تنیدگی می تواند علاوه بر کاهش تنیدگی، بر بهبود خلق و کیفیت زندگی در گروه های مختلفی از بیماران اثربخش باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش گروهی ایمن سازی در برابر تنیدگی بر کیفیت زندگی زنان نابارور شهر اهواز بود. بدین منظور، در یک طرح شبه تجربی از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه، 40 نفر از زنان نابارور مراجعه کننده به کلینیک های نازایی شهر اهواز با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل کاربندی شدند. گروه ها در ابتدا از نظر کیفیت زندگی مورد آزمون قرار گرفتند. آموزش ایمن سازی در مقابل استرس به مدت 10 جلسه 90 دقیقه ای به گروه آزمایش ارایه شد و سپس دو گروه مجدد از نظر کیفیت زندگی مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره نشان داد که آموزش گروهی ایمن سازی در برابر تنیدگی زنان نابارور، بر کیفیت زندگی و مولفه های جسمی، روان شناختی، مذهبی، اقتصادی، رضایت جنسی، عاطفی و اجتماعی آن ها موثر است و می توان گفت که آموزش گروهی ایمن سازی در برابر تنیدگی، با ایجاد طرحواره های جدید و جایگزین ساختن آن ها به جای طرحواره های قبلی، در کیفیت زندگی زنان نابارور موثر بوده است.

درمان مبتنی بر خانواده در سومصرف مواد، طی سه دهه گذشته رشد چشمگیری داشته و مطالعات متعددی، سودمندی این مداخلات را نشان داده است. از جمله این مداخلات، مدل خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت است. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت، در تغییر تعاملات خانواده های دارای فرزند وابسته به مواد و پیشگیری از عود بود. بدین منظور، 45 نفر از مراجعه کنندگان مرد مراکز درمان سرپایی اعتیاد در مناطق غرب و شرق تهران که با خانواده اصلی خود زندگی می کردند به صورت نمونه در دسترس انتخاب و از نظر حل مساله، ارتباط، نقش، پاسخدهی عاطفی، درگیری عاطفی و کنترل رفتار مورد آزمون قرار گرفتند. سپس، آزمودنی ها به صورت تصادفی در سه گروه خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت، گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر و درمان نگهدارنده با متادون کاربندی و هفته ای یک جلسه و به مدت 14 جلسه 60 دقیقه ای، تحت درمان قرار گرفتند. گروه ها پس از مداخله و 2 ماه بعد از خاتمه درمان مجدد از نظر متغیرهای مورد پژوهش، ارزیابی شدند. نتیجه تحلیل واریانس با اندازه های مکرر نشان داد که میانگین نمرات کارکرد خانواده در گروه ها تفاوت معناداری دارد. همچنین، تحلیل ها نشان داد که الگوی خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت در بهبود ابعاد کارکرد کلی، ارتباط، حل مساله، کنترل و نیز کاهش میزان عود اثربخش بوده است.

اختلال های جسمانی شکل و نشانه های تنی ای که نتوان آن ها را به علت های جسمانی ربط داد، پدیده ای رایج در محیط های پزشکی است. هدف پژوهش حاضر، مقایسه رویدادهای استرس زا و راهبردهای مقابله ای در افراد مبتلا به اختلال جسمانی شکل با افراد غیرمبتلا بود. بدین منظور، طی یک طرح علی - مقایسه ای، 30 نفر بیمار مبتلا به اختلال جسمانی شکل، به صورت در دسترس انتخاب و با 30 نفر همتای غیربیمار از نظر رویدادهای مهم زندگی و راهبردهای مقابله ای مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد که افراد مبتلا به اختلال جسمانی شکل، رویدادهای استرس زای بیشتری را در زندگی تجربه کرده بودند و میزان ارزیابی آن ها از این رویدادها بیشتر از گروه گواه بود. همچنین افراد مبتلا، بیشتر از راهبردهای مقابله ای مبتنی بر مهار هیجانی و جسمانی استفاده می کردند و راهبردهای مقابله ای مبتنی بر حل مساله در این آن ها، کمتر از گروه گواه بود ولی از نظر راهبردهای مقابله ای مبتنی بر ارزیابی شناختی و حمایت اجتماعی بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد. با توجه به اهمیت این موضوع در تشخیص و درمان بیماران مبتلا به اختلال جسمانی شکل، همکاری نزدیک بین پزشکان و روان شناسان و به کارگیری روان شناسان بالینی کارآزموده و متخصص در طب رفتاری، جهت ارایه خدمات به این بیماران، ضروری به نظر می رسد.

در پردازش اطلاعات و سرنخ های اجتماعی، یکی از تبیین های تداوم اضطراب در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی است. افراد مضطرب، به احتمال بیشتری به ارایه تفسیرهای کاذبی می پردازند که در غیاب سرنخ های واقعی، موجب ادراک خطر می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی سوگیری تفسیر و اضطراب اجتماعی در دانشجویان بود. بدین منظور، طی یک طرح همبستگی، 63 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب و از نظر ترس از ارزیابی منفی و افسردگی و سوگیری تفسیر مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که بین سوگیری تفسیر و نشانه های اضطراب اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ به علاوه، مشخص شد که سوگیری تفسیر می تواند میزان اضطراب اجتماعی را حتی پس از کنترل افسردگی پیش بینی کند. با توجه به این که سوگیری تفسیر منفی یکی از مولفه های مهم در ایجاد و تداوم اضطراب اجتماعی است، ضروری است رویکردهای درمانی، تعدیل سوگیری در پردازش اطلاعات و کاهش سوگیری تفسیر منفی را به عنوان اهداف درمانی بالقوه در نظر بگیرند.

راهبردهای مقابله ای، اقداماتی شناختی - رفتاری است که توسط فرد برای اداره خواسته هایش در موقعیت های استرس زا و دشوار به کار می رود. منبع کنترل نیز به این باور اشاره دارد که شخص تا چه اندازه پیامدهای زندگی خود را در خود یا بیرون از خود جستجو می کند. این دو متغیر، نقش مهمی در سلامت روانی فرد ایفا می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر تغییر منبع کنترل و راهبردهای مقابله ای دانشجویان دختر بود. بدین منظور، طی یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه گنترل و انتساب تصادفی از بین دانشجویان مراجعه کننده به کلینیک دانشگاه فردوسی مشهد، 20 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گره آزمایش و کنترل کاربندی شدند. گروه آزمایشی به مدت 8 جلسه، تحت آموزش واقعیت درمانی گروهی قرار گرفت. گروه ها قبل و بعد از مداخله، از نظر راهبردهای مقابله ای و منبع کنترل مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تحلیل کواریانس نشان دهنده آن بود که واقعیت درمانی بر تغییر نمرات منبع کنترل و کاهش استفاده از راهبرد هیجان مدار موثر است.

شادکامی، یکی از مفاهیم نسبتا مهم در زندگی روزمره افراد است. فهم و تسهیل شادکامی و بهزیستی روانی و تعیین عوامل موثر بر این دو مقوله، موضوع اصلی روان شناسی مثبت نگر است. هدف پژوهش حاضر، تعیین سهم عوامل موثر بر شادکامی در دانشجویان بود. بدین منظور، در یک پژوهش از نوع همبستگی، 364 دانشجو (183 زن، 181 مرد) بصورت تصادفی خوشه ای چند مرحله ای از بین دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات تهران انتخاب و از نظر شادکامی، ویژگی های شخصیتی، جو خانوادگی، سلامت روان، خوش بینی و سبک های مقابله ای مورد آزمون قرار گرفتند. تحلیل رگرسیون گام به گام پس از حذف متغیرهای سن، جنس، سطح تحصیلات، تعداد فرزندان خانواده، سبک های مقابله مساله مدار و اجتنابی، بیانگری، استقلال، پیشرفت مداری، سازماندهی و کنترل که همبستگی معناداری با شادکامی نداشتند، نشان داد که نزدیک به 55 درصد از واریانس متغیر شادکامی توسط متغیر ویژگی های شخصیت، سبک مقابله ای هیجان مدار، مولفه های راحت با خود، راحت با دیگران و توانایی رویارویی با مقتضیات مربوط به سلامت روانی، انسجام، تعارض، منطقی - فرهنگی، پرتکاپو - تفریحی، اخلاقی - مذهبی و خوش بینی تبیین می شود.

یافته های موجود در مورد کارکردهای شناختی و نوروسایکولوژیک بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا و بستگان سالم آن ها، تنایج متناقضی داشته است. هدف پژوهش حاضر، مقایسه کارکردهای شناختی و نوروسایکولوژیک بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا با همشیرهای آن ها و افراد بهنجار بود. بدین منظور، از بین بیماران بستری بیمارستان های شهر اصفهان که تشخیص قطعی اسکیزوفرنیا دریافت کرده بودند، 12 نفر انتخاب و از نظر استدلال انتزاعی، حافظه کوتاه مدت، حل مساله، سرعت دیداری - حرکتی و توانایی مفهوم سازی کلامی با همشیرهای سالم خود و 12 نفر از کارکنان بخش های غیرروان پزشکی این بیمارستان ها مقایسه شدند. نتایج، نشان داد که بیماران مبتلا به اسکیزفرنیا و همشیرهای سالم آن ها در برخی کارکردهای شناختی و نوروسایکولوژیک عملکرد ضعیف تری در مقایسه با افراد سالم نشان می دهند و به نظر می رسد که همشیران بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا نیز، نواقصی خفیف تر در کارکردهای شناختی و نوروسایکولوژیک خود دارند.