پژوهش و سازندگی
سال:1387 | دوره:21 | شماره:1 (پی آیند 78) در منابع طبیعی |تعداد مقالات:29

بررسی برخی از خصوصیات اکولوژیکی چمن آرارات (Poa araratica) با هدف دستیابی به اطلاعات کاربردی و نهایتا استفاده از آن در برنامه های اصلاح و توسعه مراتع انجام گرفت، روش بررسی بدین طریق بود که ابتدا به کمک نقشه پوشش گیاهی و بازدید از مراتع استان اقدام به تهیه نقشه رویشگاه این گونه گردید، سپس در هر منطقه بر اساس وسعت و شرایط پوشش گیاهی جمعا تعداد 12 سایت به منظور نمونه برداری و اندازه گیری انتخاب شد، در هر یک از سایت ها با روش سیستماتیک تصادفی با استفاده از ترانسکت و پلات گذاری در امتداد آن، فاکتورهای مربوط به پوشش تاجی، درصد فراوانی، فنولوژی، تعداد بذر، زادآوری، سیستم ریشه، ترکیب شیمیایی و ارزش رجحانی، مطالعه گردیده است، رویشگاه اصلی چمن آرارات (Poa araratica) مناطق کوهستانی و مرتفع است که در استان اردبیل نیز در ارتفاع بالای 1600 تا 2800 متری از سطح دریا آزاد در دامنه های سبلان و ارتفاعات طالش (باغرو) در جهات جغرافیایی متفاوت به شرط تامین رطوبت حضور گسترده پیدا می کند، میانگین درصد پوشش تاجی نسبی این گونه در ترکیب پوشش گیاهی بین 4 تا 12 درصد متغیر است، حد مطلوب Ec خاک 1< دسی زیمنس بر متر و pH خاک 7< نسبتا اسیدی می باشد، بذر زیادی تولید می کند و به طور متوسط در هر کیلوگرم 3.52 میلیون عدد بذر وجود دارد، درصد قوه نامیه بذر این گونه بین 60 تا 79 متغیر است. از نظر فنولوژی، شروع رویش معمولا بسته به شرایط منطقه متغیر است، این مرحله عموما در مراتع ییلاقی (ارتفاع 2000 متر) از اواسط فروردین شروع نموده و تا اواسط خرداد به رشد علفی خود ادامه می دهد، اواسط خرداد تا اواسط تیر زمان شکل گیری و رسیدن بذر و از اواسط مرداد تا اوایل شهریور ماه زمان ریزش می باشد، بر اساس آزمایش انجام شده نسبت به گونه های مانند Festuca ovina, Bromus tomentellus, Dactylis glomerata, Poa bulbosa ارزش رجحانی بیشتر و از گونه های Astragalus effusus, Trifolium repens از ارزش رجحانی کمتری برخوردار است. این گونه با داشتن مزایایی چون قدرت سازگاری با منطقه، زادآوری زیاد، دایمی بودن، مقاومت در برابر لگد کوبی، مقاومت در برابر سرما و یخبندان و خشکی می توان در کشت مخلوط در مرتع کاری مورد استفاده قرار گیرد.

تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالش ها در توسعه پایدار بوده که تاثیری منفی بر اکوسیستم های خشکی و آبی دارد. عامل اصلی این پدیده، افزایش غلظت گاز دی اکسید کربن در اتمسفر است. ترسیب کربن در زی توده گیاهی توسط روش های اصلاحی ساده، ارزان و چند منظوره در مراتع نواحی خشک و نیمه خشک، یکی از راهکارهای مناسب جهت مواجهه با پدیده مذکور محسوب می شود. در این مطالعه به منظور بررسی تاثیر آبیاری سیلابی مراتع بر میزان ترسیب کربن زی توده سرپای گونه های بوته ای، بخشی از مراتع گربایگان انتخاب شد. پس از تعیین مناطق معرف، گونه های بوته ای غالب در هر دو منطقه پخش سیلاب و شاهد، تعیین شدند. مقداری زی توده هوایی و زیرزمینی گونه های مشخص شده به تفکیک هر اندام، در هر دو منطقه برآورد گردید. سپس نمونه های گیاهی شامل اندام های مختلف گونه های مورد بررسی، به آزمایشگاه منتقل و درصد کربن آلی هر یک از آنها، اندازه گیری شد. نتایج مقایسه میانگین داده ها توسط آزمون t مستقل، حاکی از آنست که به رغم پاسخ های متفاوت ترسیب کربن گونه های مورد مطالعه نسبت به آبیاری سیلابی، در مجموع ترسیب کربن توسط گونه های بوته ای غالب در مرتع آبگیری شده با میانگین 100.09 کیلوگرم در هکتار در حدود 2 برابر ترسیب کربن این گونه ها در مرتع شاهد با میانگین 50.63 کیلوگرم در هکتار می باشد.

فرسایش خندقی از جمله انواع فرسایش آبی و تشدید شونده است که رخداد و گسترش آن موجب تغییرات بارز در منظر زمین و پسرفت اراضی و تخریب محیط زیست می شود. با توجه به تنوع و میزان تاثیر عوامل مختلف در شکل گیری و گسترش فرسایش خندقی که از نقطه ای به نقطه دیگر نوع و میزان تاثیر آن تغییر می کند و به منظور شناسایی مهمترین عوامل مشارکت کننده در خندقی شدن اراضی جهت معرفی راهبردهای کلان جهت پیشگیری و مهار این نوع فرسایش در حوزه آبخیز عرب قره حاجی که یکی از حوزه های آبخیزداری گستره وسیعی از نهشته های اولیه بادرفتی و آبرفت های ثانویه لس در ایران واقع در استان گلستان می باشد، این تحقیق با استفاده از فن و دانش سنجش از دور و بکارگیری تکنیک های سامانه های اطلاعات جغرافیایی طراحی و به مرحله اجرا درآمده است. به طوری که برای دستیابی به اهداف تحقیق، تغییرات مکانی و زمانی فرسایش خندقی همراه با وسعت اراضی خندقی شده با استفاده از عکسهای هوایی و تصویر ماهواره ای ETM+ لندست منطقه تحقیق در سه دوره زمانی 1335، 1346 و 1381 با بکارگیری تکنیک های بارزسازی تغییرات سطح زمین بررسی گردیده و سپس با مشخص کردن ویژگی های مربوط به عوامل زمین محیطی و تجزیه و تحلیل رابطه بین آنها با فرسایش خندقی حادث شده در اراضی لسی منطقه تحقیق از طریق تجزیه و تحلیل همبستگی و ایجاد روابط رگرسیونی، اقدام به شناسایی مهمترین عوامل موثر در شکل گیری و گسترش فرسایش خندقی و راهبردهای کلان پیشگیری و مهار این نوع فرسایش در تطبیق با نتایج و مشخصات منطقه گردید. نتایج حاصل از این تحقیق مبین این است که شکل گیری و شدت گسترش فرسایش خندقی در اراضی لسی منطقه تحقیق تابعی از ارتفاع متوسط بارندگی و دمای متوسط سالانه هوا، شیب و جهت اراضی، سازند زمین شناسی، منابع اراضی، نوع خاک و ویژگی های مربوط به آن، نوع و تیپ گیاهی، نحوه استفاده از اراضی و متوسط سالانه ارتفاع رواناب های سطحی می باشد. اما در این میان، شیب اراضی، نوع سازند، عمق خاک، میزان املاح محلول، SAR، هدایت الکتریکی و میزان سدیم قابل تبادل موجود در خاک که موثر در رخداد فرسایش تونلی نیز هستند بیشترین نقش و تاثیر را در شکل گیری و گسترش فرسایش خندقی و مشخصات مورفومتریک خندق ها دارند. بر این اساس، مناسب ترین راهبردهای کلان جهت پیشگیری از رخداد فرسایش خندقی و گسترش آن در منطقه تحقیق و حوزه های آبخیز مشابه، جلوگیری از تمرکز رواناب های سطحی همراه اصلاح کاربری اراضی و مدیریت پوشش گیاهی از طریق ایجاد تعادل بین ظرفیت تولید گیاهی با برداشت آن توسط چرای احشام افزون بر لحاظ تمهیدات اصولی و فنی لازم در ایجاد شبکه راه های دسترسی به منطقه و جلوگیری از قطع اشجار و بوته کردن در اراضی لسی است.

تحقیقات سیتوژنتیکی در جنس Mentha نشان داده است که جنس Mentha یک گروه پلی پلوئیدی، با تعداد کروموزوم متنوع است. این وضعیت شناسایی تاگزونومیکی گونه های Mentha را با مشکل مواجه ساخته است. مطالعه تنوع سیتوژنتیک بر روی دوازده ژنوتیپ نعنا متعلق به دو گونه Mentha longifolia و Mentha spicata که در منطقه مرکزی ایران (کاشان، اصفهان و محلات) موجودند، اجرا گردید. مشخصات سیتوژنتیک همانند تعداد کروموزوم، طول و عرض کروموزوم، طول و عرض بزرگترین و کوچکترین کروموزوم و متوسط طول و عرض کل ژنوم محاسبه شدند. نتایج نشان داد که هر سه ژنوتیپ متعلق به گونه، M.longifolia، دارای تعداد کروموزوم 2n=24 بودند. در حالیکه ژنوتیپ های مورد مطالعه مربوط به گونه M.spicata از سطوح مختلف پلوئیدی از قبیل دیپلوئید، تریپلوئید و تتراپلوئید برخوردار بودند. بدین ترتیب نه ژنوتیپ متعلق به گونه M.spicata که در این مطالعه استفاده شدند در حقیقت سیتوتیپ های این گونه بوده اند. ژنوتیپ های شماره یک، چهار و هشت، دارای سطوح دی پلوئیدی، ژنوتیپ های شماره دو، سه، هفت و دوازده تریپلوئید و ژنوتیپ های شماره نه و ده دارای سطوح تتراپلوئید بودند. در بین ژنوتیپ های گونه M.longifolia متوسط طول کروموزوم ها از 0.56 میکرون در ژنوتیپ شماره شش تا 0.93 میکرون در ژنوتیپ شماره پنج متغیر بود. در بین ژنوتیپ های گونه M.spicata متوسط طول کروموزوم از 0.52 میکرون در ژنوتیپ شماره دو تا 0.88 میکرون در ژنوتیپ شماره هشت متغیر بود.

تعیین وضعیت مرتع یکی از مهمترین عواملی است که در مدیریت مرتع مورد استفاده قرار می گیرد. مفهوم جدید وضعیت مرتع بر این اساس است که خاک به عنوان مهمترین عنصر اساسی در اکوسیستم های مرتعی بایستی مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله از خصوصیات سطح خاک برای تعیین وضعیت یا کارکرد مرتع استفاده شده است. برای تعیین کارکرد مرتع، رویشگاه بوته زار در مراتع پارک ملی گلستان در مناطق چرای شدید، چرای متعادل و چرا نشده انتخاب شد. تعداد 5 ترانسکت 100 متری در این مناطق قرار داده شد و در هر ترانسکت تعداد 10 پلات یک مترمربعی و در مجموع 150 پلات در کل منطقه برای ارزیابی خصوصیات سطح خاک قرار داده شد. نتایج نشان می دهد که روی تجزیه و تحلیل کارکرد مرتع با روش چهار عامله دارای اختلاف معنی دار می باشند. با استفاده از تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی و با توجه به خصوصیات سطح خاک و پوشش گیاهی، عوامل تعیین وضعیت مرتع در دو منطقه چرای شدید و چرای متعادل ارایه شده است.

شناسایی کیفیت و ارزش غذایی گیاهان به دلیل اهمیت آنها در تغذیه دام کمک موثری در توصیف جیره غذای دام می نماید. نظر به اینکه عوامل مختلفی از جمله مراحل مختلف فنولوژی رشد گیاه روی ارزش غذایی گیاهان تاثیر می گذارد. در این تحقیق کیفیت گونه گیاهی Hedysarum coronarium (سولا) که از گونه های علوفه ای با ارزش می باشد در سه مرحله فنولوژی رشد رویشی، گلدهی و زمان رسیدن کامل بذر مورد بررسی قرار گرفت. سولا گیاهی پایا از خانواده بقولات است که علوفه آن به صورت سیلو شده و یا خشک مورد استفاده دام قرار می گیرد. جهت آنالیز این گیاه، ابتدا نمونه های گیاهی در سه مرحله شامل رشد رویشی، گلدهی و رسیدن بذر جمع آوری و سپس نمونه ها بلافاصله به آزمایشگاه منتقل و در آزمایشگاه با روشهای معمول و استاندارد اقدام به اندازه گیری فاکتورهای ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، خاکستر و انرژی خام گردید. نتایج حاصله نشان داد تفاوت معنی داری در فاکتورهای ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، خاکستر و انرژی خام (در سطح احتمال 1%) در مراحل مختلف فنولوژی وجود دارد. در این گونه کیفیت علوفه در مرحله رویشی بیشتر از کیفیت علوفه در مرحله گلدهی و بذردهی می باشد. میزان پروتئین خام این گونه در مرحله رویشی برابر 16.67 درصد و با بالغ شدن گیاه میزان پروتئین خام کاهش یافته و در مرحله رسیدن بذر به حداقل خود یعنی 6.98 درصد می رسد. از این رو با توجه به خوشخوراکی این گیاه برای گاو و گوسفند و همچنین عملکرد بالا و ارزش غذایی خوب، استفاده از آن در برنامه های تولید علوفه توصیه می گردد.

از انواع حرکات دامنه ای که به عنوان یکی از حوادث طبیعی غیر مترقبه در مناطق مختلف خسارت های مالی و جانی فراوانی را بر زندگی انسان ها وارد می نماید پدیده زمین لغزش می باشد. در این تحقیق، ابتدا حوضه جنت رودبار به وسعت حدود 5240 هکتار در شهرستان رامسر انتخاب گردید. سپس با استفاده از تفسیر عکس های هوایی به مقیاس های 1:20000 و 1:40000 به ترتیب مربوط به سالهای 1373 و 1380، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و عملیات میدانی با استفاده از GPS، نقشه پراکنش زمین لغزش ها (متغیر وابسته) تهیه گردید. همچنین لایه های اطلاعاتی شیب، سنگ شناسی، فاصله از گسل و جهت شیب به عنوان متغیرهای مستقل در محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی تهیه و قومی شدند. از تلفیق متغیرهای مستقل با متغیر وابسته، مقدار لغزش در هر کلاس عامل محاسبه و وزن دهی طبقات بر اساس روابط موجود در مدل های آماری دو متغیره و LNRF صورت گرفت. در نهایت با نقشه های وزنی حاصله و جمع جبری آنها نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش در مدل های مختلف حاصل شده است. ارزیابی مدل ها با استفاده از نسبت تراکمی (Dr) و مجموع کیفیت (Qs) صورت گرفت. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که بیشترین سطح لغزش در واحدهای سنگ شناسی متشکل از لایه های مارن، رس، سیلت (90 درصد) و در طبقات شیب 70-45 درصد (حدود 45.36 هکتار) و 25-15 درصد (4.25 هکتار) بوقوع پیوسته است. از طرف دیگر جهت های غربی و شمالی به ترتیب به میزان 46.75 و 41.5 هکتار و فاصله از گسل 2-0 کیلومتر (حدود 97 درصد) ناپایداری ها را به خود اختصاص می دهند. این تحقیق نشان می دهد که شاخص مجموع کیفیت (Qs) در مدل تراکم سطح به میزان 2.01 و در مدل LNRF حدود 1.28 و در مدل ارزش اطلاعاتی حدود 1.11 می باشد.

این پژوهش به منظور بررسی اثر فاصله از آبشخوار و توپوگرافی بر پوشش گیاهی در مراتع کوهستانی گله بر استان همدان انجام شد. بدین منظور 3 آبشخوار که اهمیت بیشتری از لحاظ شرب دام داشتند، انتخاب و واحدهای نمونه گیری در اطراف هر آبشخوار مشخص گردید. درصد شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، درصد رطوبت خاک، فاصله از منبع آب و خصوصیات پوشش گیاهی در هر یک از واحدهای نمونه گیری محاسبه و در نهایت روابط بین عوامل ذکر شده در هر آبشخوار به روش رگرسیون گام به گام مورد آزمون قرار گرفت. در پایان مشاهده شد که با افزایش فاصله از منابع آب، تاثیر عوامل فیزیکی بر خصوصیات پوشش گیاهی افزایش می یابد. شیب، ارتفاع از سطح دریا و فاصله از منبع آب بیشترین تاثیر را بر پوشش گیاهی داشته اند. اثر جهت جغرافیایی کمتر از 3 عامل فوق بوده و رطوبت خاک تاثیر قابل توجهی بر پوشش گیاهی نداشت. از بین خصوصیات پوشش گیاهی که مورد مطالعه قرار گرفته اند، درصد تاج پوشش بیشتر از سایر خصوصیات تحت تاثیر متغیرهای فیزیکی قرار گرفت. وضعیت مرتع در هر 3 آبشخوار مطالعه شده با افزایش فاصله از آبشخوار ارتقا یافت.

این بررسی با هدف مطالعه تاثیر شرایط ساخت بر ویژگی های کاربردی چند سازه های الیاف چوب/ پلیمر در حالت ساخت ریزش کیک مورد توجه قرار گرفته است. در این بررسی 9 ترکیب شرایط مختلف از مقدار الیاف سلولزی و مقدار عامل جفت کننده مورد توجه قرار گرفته است. پس از ساخت تخته ها و ویژگی های فیزیکی و مکانیکی چند سازه ها اندازه گیری و داده ها با استفاده از آزمون فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در حالت استفاده از 70 درصد الیاف سلولزی، مقاومت و مدول خمشی بدست آمده در مقدار 55 درصد الیاف سلولزی، چسبندگی داخلی، مقاومت و مدول کششی، واکشیدگی ضخامت و جذب آب 2 و 24 ساعت غوطه وری در آب و 2 ساعت غوطه وری در آب جوش چند سازه برتر بوده است. تاثیر عوامل جفت کننده در تولید چند سازه های لیگنوسلولزی به روش ریزش کیک در مقادیر 2 و 4 درصد نسبت به چند سازه های ساخته شده بدون عامل جفت کننده زیادتر بوده است. ویژگی های مکانیکی در مقدار 4 درصد عامل جفت کننده حداکثر بوده و میزان جذب آب و واکشیدگی ضخامت در مقدار 2 درصد عامل جفت کننده حداقل بوده است.

تعیین کیفیت علوفه یکی از مهمترین عواملی است که جهت مدیریت صحیح مراتع لازم است. گونه های مرتعی در مکان ها و زمانهای مختلف، کیفیت علوفه متفاوتی دارند. در این تحقیق کیفیت دو گونه هالوفیت، Halocnemum strobilaceum و Halostachys caspica در مراتع گمیشان در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی، گلدهی و بذردهی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور در هر مرحله فنولوژیکی 10 تکرار از هر گونه نمونه برداری شد. فاکتورهای کیفی پروتئین خام، ADF، هضم پذیری و انرژی متابولیسمی نمونه ها در آزمایشگاه اندازه گیری شد و سپس با استفاده از تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین داده ها با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که کیفیت علوفه در هر دو گونه در مرحله رویشی بیشتر از مراحل دیگر است. مقایسه آماری نشان داد گونه Halostachys caspica، پروتئین خام (21.5 درصد)، انرژی متابولیسمی (10.21 مگاژول بر کیلوگرم) و قابلیت هضم ماده خشک (71.86 درصد) بالاتر و درصد ADF (18.06 درصد) کمتری نسبت به گونه Halocnemum strobilaceum دارد.

این تحقیق با هدف تهیه چند سازه چوب - پلیمر از گونه های (پالونیا، سپیدار، افرا پلت و ممرز) به منظور بهبود خواص فیزیکی آنها و افزایش قابلیت کاربردی در صنایع انجام گرفته است. برای دستیابی به اهداف پیش گفته ابتدا نمونه های آزمونی با مونومر استایرن که مخلوط با آغازگر بنزوئیل پروکساید و اتیلن گلیکول دی متا اکریلات بود به روش سلول پر بدون خلا نهایی اشباع شده سپس حرارت دهی نمونه های اشباع شده در دستگاه اتو به منظور پلی مریزاسیون مونومر انجام شد. بعد از تهیه چند سازه چوب - پلیمر ارزیابی و مقایسه خواص فیزیکی (وزن مخصوص، هم کشیدگی و واکشیدگی) نمونه های شاهد (بدون اشباع) و نمونه های چوب - پلیمر انجام شد. نتایج آزمایش و تجزیه و تحلیل داده ها افزایش خواص فیزیکی را در هر 4 گونه نشان داد. چند سازه چوب - پلیمر گونه پالونیا 154.93، سپیدار 121.75، افرا 47.73 و ممرز 37 درصد افزایش وزن مخصوص مشاهده شد. همچنین درصد افزایش تثبیت ابعاد در چوب - پلیمر پالونیا به میزان 35.31، سپیدار 33.56، افرا 30.09 و ممرز 22.90 بود.

ایران همچون کشورهای دیگر به منظور تطابق ساختار تجاری خود با موازین بین المللی و حرکت به سوی آزاد سازی تجاری، در سالهای اخیر هدف هایی را دنبال کرده است. حذف تعرفه گمرکی از برخی کالاها و اقلام وارداتی (مانند چوب) از جمله این است. به منظور مطالعه آثار حذف تعرفه گمرکی از واردات چوب در ایران و محاسبه منافع حاصل از این سیاست در مطالعه حاضر مدلی ارایه شده است که در آن سه شاخص به نام های منافع اجتماعی، هزینه های کاریابی کارگران چوب بر و هزینه های اجتماعی تخریب جنگل (زیست محیطی) مشخص شده اند. داده های مورد نیاز برای محاسبه این شاخص ها از مرکز آمار ایران، ادارات دولتی، بخش های خصوصی و نیز از طریق پرسشنامه جمع آوری و سپس ارزش ریالی آنها با استفاده از منطق ریاضی و اقتصاد تعیین گردید. برای محاسبه منافع و مخارج اجتماعی از روش تحلیل هزینه - منفعت استفاده شد. از این رو مقادیر منافع و مخارج اجتماعی حاصل از حذف تعرفه گمرکی در ایران به ترتیب برابر با 1018165 میلیون ریال و 326015 میلیون ریال برآورد شدند. برای نسبت ما به التفاوت منافع به مخارج رقم 2.12 به دست آمد. این رقم حذف تعرفه گمرکی از واردات چوب را در ایران پیشنهاد می کند.

دانه های ریحان (Ocimum basilicum L.) به عنوان منبعی غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع بوده و مقدار زیادی موسیلاژ تولید می کند. بذر تعدادی از جمعیت های ریحان که از مناطق مختلف ایران گردآوری شده بودند مورد آزمایش قرار گرفتند. روغن دانه ها به طور جداگانه استخراج و تبدیل به متیل استر گردیدند، سپس ترکیبات اسید چرب روغن بذرها توسط کروماتوگرافی گازی تعیین شدند. نتایج نشان می دهد که بالاترین میزان چربی کل در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (28.98 درصد وزنی) در جمعیت آزمایشگاهی اردبیل و کمترین میزان آن (17.25 درصد وزنی) در جمعیت وحشی آذربایجان غربی 2 مشاهده گردید. همچنین بالاترین میزان پالمتیک اسید در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (34.81 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه و کمترین میزان آن (2.05 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمان مشاهده شد. از طرفی بالاترین مقدار استئاریک اسید در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (7.56 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی اهواز و کمترین آن (1.42 مول درصد) در جمعیت وحشی اردبیل مشاهده شد و بالاترین میزان اولئیک اسید در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (22.81 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی قم و کمترین آن (11.10 مول درصد) در جمعیت وحشی آذربایجان غربی 2 مشاهده گردید. بالاترین میزان لینولئیک اسید در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (25.60 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی آذربایجان غربی 1 و کمترین آن (15.55 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه مشاهده گردید. بالاترین میزان لینولئیک اسید در بین تمام جمعیت های وحشی و آزمایشگاهی (53.89 مول درصد) در جمعیت وحشی آذربایجان غربی 1 و کمترین آن (28.08 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه مشاهده شد. نتایج بخوبی نشان می دهد که بذر جمعیت های مختلف ریحان دارای مقدار زیادی از اسیدهای چرب غیر اشباع و مقدار کمی از اسیدهای چرب اشباع هستند.

این تحقیق تاثیر تیمار استیلاسیون بر ویژگی های مکانیکی تخته فیبر با دانسیته متوسط (MDF) را مورد بررسی قرار داده است. از الیاف استیله شده صنوبر با شدت های مختلف (صفر، 2.22، 15.97 و 19.08 درصد) و تحت دو دمای پرس (170 و 185 درجه سانتیگراد)، تخته های آزمونی در قالب 8 تیمار ساخته شدند. نتایج در قالب طرح آماری کاملا تصادفی متعادل تحت آزمایش فاکتوریل تجزیه و تحلیل شدند. بررسی اثر تیمار استیلاسیون بر روی مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته تخته ها در طی آزمون خمش سه نقطه ای (استاتیکی) حاکی از افزایش آنها بر اثر استیله کردن بود. مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته در تخته های ساخته شده با بالاترین شدت تیمار و دمای پرس؛ 185 درجه سانتی گراد به ترتیب برابر با 17.80 و 2184.17 مگاپاسکال بودند؛ در حالی که در نمونه های تیمار نشده برابر 17.48 و 1793.5 مگاپاسکال اندازه گیری شدند. اندازه گیری چسبندگی داخلی تخته ها نیز مبین افزایش این ویژگی در اثر افزایش شدت تیمار استیلاسیون بود؛ به نحوی که در بالاترین شدت تیمار، چسبندگی داخلی تخته های ساخته شده در دمای پرس؛ 185 درجه سانتی گراد برابر 0.44 مگا پاسکال و در نمونه های تیمار نشده برابر 0.29 مگاپاسکال بود.

یکی از روش های معمول کنترل فرسایش کناری رودخانه ها استفاده از آب شکن می باشد که در صورت طراحی و اجرای صحیح، علاوه بر کنترل فرسایش کناری، منجر به بازیابی و احیای اراضی با ارزش حاشیه رودخانه ها می شود. تحقیق حاضر با هدف پاسخ گویی به برخی از سوالات و ابهامات در مورد تاثیر طول، فاصله و شکل دماغه آب شکن های توری سنگی بر آب شستگی و پایداری آن ها انجام شده است. این تحقیق در یک فلوم آزمایشگاهی با بستر متحرک با طول 17 متر، عرض 1.5 متر و عمق 0.8 متر انجام شده است. آب شکن های مورد استفاده از نوع سرکج (L شکل) بوده و با سنگ و تورسیمی (توری سنگ) به صورت غیر مستغرق و عمود بر دیواره فلوم ساخته شده اند. به منظور بررسی آب شستگی دماغه آب شکن ها، دو طول آب شکن 15 و 22.5 سانتی متر (10 و 15 درصد عرض کانال)، برای هر طول، چهار فاصله آب شکن (2، 3، 4 و 5 برابر طول آب شکن) و سه مقدار دبی (30، 35 و 40 لیتر بر ثانیه) در بستری با مصالح و شیب ثابت مورد آزمایش قرار گرفته است. با توجه به نتایج بدست آمده از تحلیل آزمایش ها، یک رابطه بدون بعد برای برآورد حداکثر عمق آب شستگی دماغه آب شکن های توری سنگی سرکج که به صورت سری ساخته می شوند، استخراج و توصیه شده است.

این پژوهش با هدف بررسی استقرار پوشش خزه ای و تنوع قارچ های ماکروسکوپی روی خشکه دارها در جنگل آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران واقع در خیرود کنار نوشهر (مازندران) انجام گرفت در مجموع تنوع قارچ ها و پوشش خزه ای مستقر شده روی 210 خشکه دار در منطقه ای به وسعت نزدیک به 100 هکتار مورد ارزیابی واقع شد. ضمن تعریف چهار درجه پوسیدگی مختلف برای خشکه دارها حضور یا عدم حضور و تعداد قارچ های مختلف مستقر شده روی آنها یادداشت و تراکم پوشش خزه ای در سه سطح کم، متوسط و زیاد مورد ارزیابی واقع گردید. در بررسی پوشش خزه ای همراه با خشکه دارها نتایج متفاوتی در جهت های مختلف از دامنه ها دست آمد، هر چند که این اختلاف تفاوت معنی داری را نشان نمی دهد. بررسی هایی که در ارتباط با تنوع قارچ های ماکروسکوپی صورت گرفت نشان داد که تاثیر نوع گونه در تنوع قارچ ها معنی دار نمی باشد. در مقابل تاثیر درجه پوسیدگی خشکه دار و همچنین اندازه آن بر تنوع قارچ های ماکروسکوپی در سطح 0.1 معنی دار می باشد. همچنین قارچ های جمع آوری شده متعلق به آسکومیست ها و یا بازدید یومیست ها بودند. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش و تاثیر مثبت میزان پوسیدگی و اندازه خشکه دار در استقرار گونه های متنوعی از قارچ ها و اهمیت حضور قارچ های ساپروفیت در جنگل و حفظ سلامت و تنوع زیستی در اکوسیستم جنگل لازم است که خشکه دارها به شکل جدی تری مورد توجه قرار گرفته و نگهداری شوند.

میکوریزا ارتباط همزیستی بین ریشه گیاه و قارچ است و به همین دلیل از لحاظ اکولوژیکی، به ویژه در محیط های تنش دار، خشک و شور نظیر منطقه موته مهم می باشد. پناهگاه حیات وحش 220000 هکتاری موته در شمال غربی استان اصفهان و جنوب استان مرکزی قرار گرفته است. آب و هوای منطقه خشک و نیمه بیابانی با تابستان های گرم است. امروزه مدیریت همزیستی های گیاهی، مانند قارچ های میکوریزایی وزیکولار - آرباسکولار برای بازسازی اکوسیستم های دستخورده و نیز پایداری اکوسیستم های طبیعی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق، این نوع همزیستی در گیاهان دارویی پناهگاه حیات وحش موته مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه های خاک و گیاهان در فصول بهار و پاییز 1382 در ارتفاعات مختلف نمونه برداری شدند. نمونه های خاک در آزمایشگاه مورد آنالیزهای شیمیایی، فیزیکی و زیستی قرار گرفتند. برای بررسی همزیستی میکوریزایی، از ریشه های گیاهان منطقه برش های طولی تهیه گردید و توسط لاکتوفنل کاتن بلو رنگ آمیزی شدند. اسپورهای قارچ های میکوریزایی با روش سانتریفوژ با شیب ساکارزی 50% از هر 10 گرم خاک جدا شدند. همچنین گیاهان با استفاده از منابع فلور شناسایی شده و گیاهان دارویی تعیین گردید. بر اساس این بررسی، 315 گونه گیاهی در منطقه شناسایی شد که این گونه ها متعلق به 209 جنس و 55 خانواده بودند. از این تعداد، نزدیک به 51 گونه گیاه دارویی است که 48 گونه آنها اندومیکوریزایی است (94%). نتایج آماری نشان داد که بیشترین درصد گیاهان دارویی مربوط به خانواده های Cruciferae, Legominosae, Compositae, Poaceae می باشد. اسپور قارچهای میکوریزایی از جنس Glomus با گونه عمده Glomus cf. geosporum بود. تعداد اسپورها در 1 گرم خاک در فصل پاییز بیشتر از فصل بهار است. حضور میکوریزا در اجتماعات گیاهان دارویی نشان دهنده اهمیت این همزیستی متقابل در بهره برداری پایدار از این منابع است.

بررسی واکنش های فیزیولوژیک گونه های مختلف اکالیپتوس به تنش خشکی می تواند به شناسایی مکانیسم های موثر در مقاومت به خشکی و نیز انتخاب بهترین گونه برای کاشت در مناطق کم آب ایران کمک کند. در این راستا طی یک آزمایش گلخانه ای با استفاده از پلی اتیلن گلیکول 6000 به عنوان یک کاهش دهنده اسمزی، تیمارهای مختلف تنش خشکی در سطوح مختلف 0، 0.1-، 0.3-، 0.6- و 1.2- مگا پاسکال بر روی نهالهای استقرار یافته در محیط کشت هیدروپونیک اعمال گردید. این آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی در سه تکرار بر گونه های Eucalyptus camaldulensis, E.microtheca, E.melliodora و E. viminalis اعمال گردید. نمونه برداری از برگ های انتهایی تیمارهای مختلف انجام شد و غلظت رنگیزه های گیاهی شامل کلروفیل a,b و کاروتن، قند، پرولین و پارامترهای رشد از جمله بیوماس، سطح برگ، میزان درصد رطوبت نسبی برگ (RWC)، موجودی هر واحد سطح برگ (LWCA) و سطح ویژه برگی (SLA) اندازه گیری شدند. افزایش تنش خشکی منجر به افزایش میزان پرولین، قندهای محلول، کاهش رنگیزه های گیاهی و کاهش پارامترهای رشد در هر چهار گونه گردید. افزایش مقدار پرولین و قند به علت نقشی است که این دو ماده در تنظیم اسمزی و حفاظت اسمزی دارند در نتیجه هر چه مقدار این دو ماده بیشتر گردد تحمل گیاه در مقابل تنش های اسمزی افزایش می یابد. کاهش رنگیزه های گیاهی نیز به واسطه اثر آنزیم های تجزیه کننده کلروفیل می باشد. در میان گونه های مورد بررسی بیشترین تحمل به خشکی مربوط به E.microtheca بود و دارای بیشترین میزان پرولین، قندهای محلول، رنگیزه های گیاهی، بیوماس، آماس، LWCA و RWC بود.

در یک حوزه آبخیز بین وقایع هیدرولوژیک نظیر جریان های سیلابی با ساختار فیزیکی و شرایط اقلیمی حاکم بر آن ارتباط وجود دارد. شناخت فرآیندهای ایجاد جریان، انتقال آن به خروجی حوزه و نیز چگونگی تاثیرپذیری آن از خصوصیات مورفولوژیکی و اقلیمی در مهندسی هیدرولوژی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این تحقیق، نقش عوامل مورفومتری و اقلیمی موثر در برآورد دبی های اوج سیلاب لحظه ای و چگونگی تغییرات آن در دوره بازگشت های مختلف، با استفاده از روابط منطقه ای به روش رگرسیون چند متغیره و شاخص سیل مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور داده های زمانی و مکانی مربوط به حوزه های آبخیز ناحیه غربی خزر جمع آوری گردید. عوامل فیزیوگرافی نظیر مساحت و شیب متوسط حوزه بر اساس نقشه مدل ارتفاعی رقومی منطقه استخراج شد. بارندگی متوسط سالیانه حوزه ها نیز با استفاده از داده های ایستگاه های بارانسجی و تهیه منحنی های همباران به صورت نقشه های سلولی به دست آمد. روند تغییرات دبی با دوره بازگشت های مختلف نسبت به مساحت حوزه های آبخیز انتخابی، در سه طبقه شیب 10 تا 25 درصد، 25 تا 35 درصد و 35 تا 45 درصد و دو طبقه بارش کمتر از 800 میلی متر و دیگری بیشتر از آن، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که منحنی های دبی نسبت به مساحت در دو طبقه شیب 10 تا 25 درصد و 25 تا 35 درصد و نیز حوزه های با بارش بیش از 800 میلی متر، همواره روند افزایشی دارند. اما این منحنی ها در طبقه شیب 35 تا 45 درصد و طبقه مربوط به بارش کمتر از 800 میلی متر دارای یک بخش صعودی و یک بخش نزولی می باشند. این تغییرات به گونه ای است که مقادیر دبی جریان با افزایش مساحت حوزه، تا یک مقدار معینی افزایش و سپس روند کاهشی را دنبال می کنند. در این خصوص نقطه اوج منحنی های دبی با دوره بازگشت های بالاتر، در مساحت های بین 400 تا 500 کیلومترمربع واقع گردید. این بدان معنی است که در حوزه های بزرگتر و به ویژه کم بارش به دلیل فرآیند تلفات بین راهی (انتقال) بیشتر، ضریب رواناب و به عبارتی بده جریان ویژه کاهش می یابد.

در این تحقیق، خواص فیزیکی چوب فشاری، چوب نرمال و چوب مقابل نوئل (Picae abies) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که از لحاظ رطوبت سرپا تفاوت معنی داری بین چوب فشاری و چوب نرمال وجود نداشته ولی چوب مقابل با این دو چوب تفاوت معنی داری دارد. کمترین و بیشترین رطوبت سرپا به ترتیب در چوب فشاری (45%~) و چوب مقابل (118%~) مشاهده شد. مقادیر دانسیته سبز و خشک در چوب فشاری بیشتر از دو نوع چوب دیگر بود. اختلاف معنی داری در مقدار جذب آب چوب نرمال (109%) و چوب مقابل (122.5%) مشاهده نشد ولی چوب فشاری نسبت به دو چوب دیگر جذب آب کمتری داشت (53.2%). نتایج همچنین نشان داد که همکشیدگی و واکشیدگی حداکثر چوب فشاری نوئل در جهت طولی (~%3) بیشتر از چوب های نرمال و مقابل آن است (نزدیک به صفر). در مقابل، همکشیدگی و واکشیدگی مماسی و شعاعی حداکثر چوب های نرمال و مقابل بیشتر از چوب فشاری بود. چوب فشاری همکشیدگی و واکشیدگی حجمی حداکثر کمتری را نسبت به دو چوب دیگر نشان داد. طبق نتایج بدست آمده در این مطالعه، در شرایط رطوبت نسبی و دمای یکسان، چوب فشاری در مقایسه با چوبهای نرمال و مقابل دیرتر به رطوبت تعادل محیط می رسد و رطوبت تعادل کمتری دارد.

به منظور بررسی رشد و توسعه نهال های یک ساله بلند مازو Quercus castaneifolia C.A.Mey، آزمایشی با سطوح متفاوت آبیاری (2 روزه، 4 روزه، 6 روزه و دیم یا شاهد) در قالب طرح کاملا تصادفی روی یک خاک شنی اراضی ساحلی دانشکده منابع طبیعی نور انجام گرفت. نتایج نشان داد که در نخستین دوره رویشی، نهال های رشد یافته در شرایط دیم از کمترین میزان زنده مانی، قطر یقه، سطح برگ، طول بند دوم رویشی و تعداد گره در بند دوم برخوردار بودند. با این وجود، طول ریشه، طول ساقه، تعداد بند، طول بند اول و تعداد گره در بند اول در سطوح مختلف آبیاری متفاوت نبود. همچنین هر یک از پارامترهای آزمایش شده، تفاوت معنی داری را بین رژیم های آبیاری 2، 4 و 6 روزه نشان ندادند. چنانچه پرورش نهال با رشد بالا مد نظر باشد، بهتر است جهت تقلیل هزینه ها، در نخستین دوره رویش، آبیاری به صورت 6 روزه (به جای 2 و 4 روزه) انجام پذیرد. اگر چه در این شرایط بهتر است نهال ها در پناه (سایه) قرار گیرند.

به منظور برآورد ضریب استهلاک نور و بررسی کارایی مصرف نور گیاه Kochia scoparia (جارو) در واکنش به تنش شوری، مطالعه ای در شهرستان بیرجند با استفاده از سه سطح شوری آب آبیاری به ترتیب معادل 1.5، 8.6 و 28.2 دسی زیمنس بر متر و در سه تکرار انجام شد. در طول فصل رشد اندازه گیری های متعددی برای محاسبه کسر نور عبور یافته از تاج پوشش و نیز شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک گیاه انجام شد. ضریب خاموشی نور با تصحیح کسر جذب نور گیاه برای کل طول روز محاسبه شد و سپس با استفاده از تجمع ماده خشک، میزان کارایی مصرف نور گیاه در هر سطح شوری بدست آمد. نتایج نشان داد که ضریب خاموشی نور گیاه جارو معادل 0.75 برای کل طول روز بود. با افزایش شاخص سطح برگ، میزان جذب نور افزایش یافت و در شاخص سطح برگی معادل 4 تا 5، 95 درصد تشعشع توسط گیاه جذب شد. بیشترین میزان ماده خشک و شاخص سطح برگ در سطح شوری 8.6 دسی زیمنس بر متر به دست آمد. به طور کلی افزایش شوری باعث تاخیر در نمو اول فصل گیاهان شد و در انتهای فصل پیری گیاه را تسریع نمود. این امر سبب شد که در شوری 28.2 دسی زیمنس بر متر، درصد تاج پوشش با تاخیر به حداکثر کسر جذب نور دست یابد. افزایش کم از 1.5 به 8.6 دسی زیمنس بر متر، موجب اندکی افزایش در کارایی مصرف نور از 2.4 به 2.5 گرم بر مگاژول تشعشع فعال فتوسنتزی دریافتی شد که با افزایش شوری مجددا کاهش پیدا کرد، هر چند تفاوت معنی داری بین سطوح مختلف شوری از نظر کارایی مصرف نور مشاهده نشد. بنابراین به نظر می رسد که در شوری 8.6 دسی زیمنس بر متر، تاج پوشش گیاه جارو تشعشع دریافتی را با کارایی بیشترین به ماده خشک تبدیل می کند.

هدف از این تحقیق، بررسی امکان استفاده از سرشاخه های حاصل از هرس درختان انگور در لایه میانی تخته خرده چوب ساخته شده از صنوبر بوده است. لذا با استفاده از 80، 70، 60 و 50 درصد ذرات چوب انگور در لایه میانی و 20، 30، 40 و 50 درصد چوب صنوبر در لایه سطحی و استفاده از 2 میزان چسب 10 و 12 درصد اوره فرم آلدئید (UF)، اقدام به ساخت تخته های آزمایشگاهی گردید و خواص فیزیکی و مکانیکی آنها اندازه گیری شده و نتایج حاصل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داده است که مقاومت خمشی (MOR) و مدول الاستیسیته (MOE) تخته ها با افزایش میزان مصرف چسب و افزوده شدن چوب صنوبر به ترکیب ماده چوبی در سطح معنی داری بهبود یافته است. بطوریکه این دو ویژگی برای تخته های ساخته شده در شرایط مصرف چسب 12 درصد و 50 درصد چوب انگور و 50 درصد چوب صنوبر در حد استاندارد DIN آلمان بوده است. نتایج حاصل از اندازه گیری چسبندگی داخلی (IB) تخته ها نشان داد که افزایش میزان مصرف چسب و چوب صنوبر در ترکیب ماده چوبی باعث بهبود چسبندگی داخلی گردیده است، و تخته های ساخته شده با استفاده از 60 و 50 درصد سرشاخه انگور و 12 درصد چسب دارای بالاترین چسبندگی داخلی بوده اند. در این شرایط، حداقل واکشیدگی ضخامت در تخته ها مشاهده گردید. نتایج این بررسی نشان داده است که می توان بیش از 50 درصد از ماده چوبی مورد استفاده در ساخت تخته خرده چوب را از سرشاخه های حاصل از هرس درختان انگور تامین کرد. و با کاربرد آن در لایه میانی، تخته هایی در حد استاندارد تولید نمود.

برای مدیریت اکوسیستم اولین قدم، تعیین عوامل موثر بر پراکنش گونه ها و تنوع گونه ای است. در این تحقیق رابطه بین تنوع گونه ای مراتع پشتکوه استان یزد با عوامل محیطی بررسی شده است. برای اندازه گیری اطلاعات پوشش گیاهی و عوامل محیطی از تلفیق نقشه های شکل زمین، زمین شناسی و پوشش گیاهی نقشه واحدهای همگن نمونه برداری تهیه شد. سپس در هر واحد، نمونه برداری در طول 3 تا 5 ترانسکت 300 تا 500 متری انجام شد. در طول هر ترانسکت 10 پلات با ابعادی که به روش حداقل سطح تعیین گردید، به فاصله 50 متر قرار داده شد. هر پلات نوع و تعداد گونه های موجود و درصد پوشش گیاهی تعیین شد. همچنین در ابتدا و انتهای هر ترانسکت پروفیل حفر و از دو عمق 0-30 و 80-30 سانتی متر نمونه خاک برداشت شد. از خصوصیات خاک درصد سنگریزه، رس، سیلت، شن، رطوبت قابل دسترس، ماده آلی، اسیدیته، آهک، گچ، هدایت الکتریکی و املاح محلول (پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، کلر، کربنات، بی کربنات و سولفات) اندازه گیری شدند. بعد از جمع آوری اطلاعات، شاخص های تنوع گونه ای شانون - وینر و سیمپسون تعیین گردیدند. برای تعیین مهمترین عوامل تاثیرگذار بر تغییرات تنوع گونه ای تجزیه مولفه های اصلی استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین عوامل مورد بررسی بافت، رطوبت قابل دسترس و هدایت الکتریکی خاک بیشترین تاثیر را بر تنوع گونه ای دارند.