پژوهش های علوم و فنون دریایی
سال:1389 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

پراکنش ذخائر صدف های محار مروارید ساز (Pinctada spp.) در خط ساحلی بوشهر (موقعیت جغرافیائی 50o 38’ و 29o 27’ تا 52o 41’ و 27o 17’) در خلال یکسال از شهریور ماه 1387 تا تیر 1388 و ارزیابی ذخایر گونه Pinctada radiata در چهار ماه سال (شهریور، اسفند، اردیبهشت و تیر) به اجرا گذاشته شد. در این تحقیق مناطق تجمع گونه های مختلف صدف های محار (زنده و کفه های خالی) در خط ساحلی بوشهر شناسائی و زی توده این گونه P. radiata (در سواحل گناوه که صدف به صورت زنده دیده شد) تخمین زده شد.نمونه برداری شهریور، اسفند، اردیبهشت و تیر از 4 منطقه و در هنگام جزر کامل دریا انجام گردید. در هر منطقه تعدادی نقاط در خطوط عرضی، به شکلی که کل منطقه را مورد پوشش قرار دهد، انتخاب گردید. نمونه برداری در خطوط عرضی با پرتاب کوادرات (0.25 متر مربع) به صورت تصادفی انجام گردید. نمونه ها شناسائی و شمارش شده و برای کارهای آزمایشگاهی بیشتر روی برخی از نمونه ها، تعدادی از هر نمونه در کیسه های پلاستیکی جمع آوری و به آزمایشگاه پژوهشکده میگوی بوشهر منتقل گردید. در این تحقیق پراکنش گونه ها در مناطق مختلف با درصدگیری از کل نمونه بیان گردیده است. وابستگی گونه ای میان مناطق و ایستگاه های نمونه برداری شده، با فرمول سورنسن (Sorensen) محاسبه گردید.در سواحل مورد بررسی پراکنش صدف های محار در مناطق گلستان، اولی، نایبند و گناوه مشاهده گردید. سواحل گلستان و گناوه بیشترین وابستگی فونی (49 درصد) را نشان دادند، در حالیکه بین سواحل گلستان و نایبند کمترین وابستگی فونی (25 درصد) وجود داشت. در سواحل گناوه صدف محار (P. radiata) به شکل زنده نمونه برداری گردید. میانگین زی توده این گونه در منطقه گناوه حداکثر 60.5 صدف در 100 متر مربع در تیر ماه و حداقل 3 صدف در 100 متر مربع در اسفند ماه تخمین زده شد. میانگین زی توده تخمین زده شده در دوره طول برررسی برای این گونه 27.7 صدف در 100 متر مربع (±24.2) بود.

این تحقیق به منظور شناسایی و بررسی تنوع زیستی سخت پوستان در سازه های زیستگاه مصنوعی منگفت صورت پذیرفت. ابتدا 3 ایستگاه در نظر گرفته شد. نمونه برداری ها دو بار در فصول بهار و تابستان 1388 و با 3 تکرار توسط عملیات غواصی و با استفاده از کوادرات به ابعاد 35×35 سانتی متر ، از هر ایستگاه صورت گرفت. در مجموع 10 گونه از سخت پوستان وابسته به دو راسته ده پایان و بارناکل ها شناسایی شد، راسته بارناکل ها با تعداد 1508 عدد در متر مربع (52.8 درصد ) بیشترین فراوانی را داشت. حداکثر فراوانی سخت پوستان 768 عدد در متر مربع در فصل بهار و حداقل آن 211 عدد در متر مربع در فصل تابستان ثبت گردید . نتایج نشان داد که خانواده Palaemonidae از راسته ده پایان با فراوانی 761 عدد در متر مربع (26.6 درصد ) در فصول و ایستگاههای نمونه برداری شده نسبت به سایر گونه ها از تراکم بیشتری برخوردار است. نتایج حاصل از آنالیز واریانس یکطرفه مشخص نمود که بین دو فصل از نظر تعداد سخت پوستان اختلاف معنی دار وجود دارد (P<0.05).در بررسی شاخص های زیستی بالاترین میزان شاخص تنوع شانون مربوط به ایستگاه (1) در فصل بهار برابر با 1.80 و کمترین میزان شاخص تنوع شانون برابر با 0.99 مربوط به ایستگاه (3) در فصل تابستان بود. در بررسی شاخص ها مشخص گردید که فصل بهار دارای تنوع گونه ای بیشتری نسبت به فصل تابستان می باشد. با توجه به نتایج شاخص های زیستی مشخص گردید که منطقه در معرض استرس قرار دارد . استرس می تواند بر روی تنوع جمعیت های بسترزی تاثیرگذار باشد.

محدوده ساحلی میانکاله در بخش جنوب شرقی دریای مازندران، در بر دارنده خلیج گرگان و تالاب میانکاله به عنوان یکی ازتالاب های بین المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر می باشد و از جمله عرصه هایی است که واجد پتانسیل مناسب جهت فعالیت های گردشگری است. از سوی دیگر افزایش روند توسعه اقتصادی به ویژه در فعالیت های نفتی در کشورهای حوزه مورد بررسی، بر لزوم مدیریت و حفاظت از این سواحل می افزاید. هدف از انجام این تحقیق مدیریت خط ساحلی با استعانت از مدل های ارائه شده توسط NOAA و تعیین شاخص حساسیت محیط زیستی (ESI) می باشد. بدین منظور با توجه به بازدیدهای میدانی صورت گرفته، استفاده از تصاویر ماهواره ای و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تقسیم بندی حساسیت فیزیکی سواحل انجام شد. طبق نتایج حاصل از بررسی پارامترهای فیزیکی انرژی موج، شیب و جنس بستر مشخص شد که در بازه مورد مطالعه، قسمت غربی سواحل میانکاله در طبقه 4 دسته بندی NOAA، جای می گیرد. بخش مرکزی این سواحل در طبقه 9B قرار دارد و محدوده های گمیشان، خواجه نفس، چالاشت و خلیج گرگان دو در طبقه 10D مطابق دسته بندی NOAA قرار می گیرند. نتایج این بررسی ها بیانگر این مطلب می باشند که در این سواحل، به دلیل پایین بودن تنوع فیزیکی به لحاظ ویژگی های ژئومورفولوژیکی و جنس بستر ساحل، هم چنین وجود منابع زیستی حساس، در صورت بروز آلودگی نفتی، احتمال باقی ماندن آلاینده ها به مدت طولانی وجود دارد که این خود دلیلی بر لزوم توجه بیشتر به مدیریت سواحل در این استان می باشد.

عوامل زیاد و متنوعی بر میزان بقاء و کیفیت نوزادان فرشته ماهی (Pterophyllum scalare) تاثیر دارند، در این راستا نوع غذای مصرفی یکی از تاثیرگذارترین عوامل محسوب می شود. در این تحقیق، تاثیر 3 نوع جیره غذایی، بر میزان شاخصهای ضریب رشد ویژه و افزایش وزن نوزادان فرشته ماهی در یک دوره زمانی 30 روزه مورد مطالعه قرار گرفت. تیمارهای غذایی شامل کرم خونی خشک پودر شده، سیست پوسته زدایی شده آرتمیا و کرم خونی خشک پودر شده به همراه سیست پوسته زدایی شده آرتمیا بود. هر تیمار، سه تکرار داشت. برای این کار از 9 دستگاه آکواریوم به ابعاد 60×40×30 سانتی متر استفاده گردید. دمای آب در 31 درجه سانتی گراد تنظیم گردید. طی این مدت سایر متغیرها شامل دما، PH و میزان اکسیژن محیط برای همه تیمارها، یکسان و مشابه تنظیم گردید.نتایج به دست آمده نشان داد که نوع جیره غذایی بر میزان شاخصهای ضریب رشد ویژه (SGR) و افزایش وزن (WG) تاثیر بسزایی داشته و حداکثر میزان شاخص ضریب رشد ویژه مربوط به تیمار غذایی کرم خونی خشک با مقدار 0.035±0.0083 و حداقل آن مربوط به تیمار غذایی سیست پوسته زدایی شده آرتمیا با مقدار 0.0189±0.0075 بود. حداکثر شاخص افزایش وزن، مربوط به تیمار غذایی کرم خونی خشک برابر 194.444±73.102 و حداقل آن مربوط به تیمار غذایی سیست پوسته زدایی شده آرتمیا برابر 80.318±39.596 بدست آمد.

این تحقیق به مدت 9 ماه (دی ماه 1387 تا مهر ماه 1388) در فواصل زمانی 15 روز یک بار از آب استخرهای پرورش ماهی در مجتمع پرورش ماهیان گرمابی آزادگان، از 3 مزرعه با سابقه تلفات در چند ساله اخیر و یک مزرعه به عنوان شاهد، نمونه برداری انجام شد. فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب از جمله دما، PH، اکسیژن محلول، آمونیاک، نیتریت و فسفر کل اندازه گیری شد. شناسایی و شمارش فیتو پلانکتون نیز صورت گرفت. در این مطالعه تنوع جمعیت فیتوپلانکتون از 2 جنبه کمی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت. جمعا 28 جنس از 4 شاخه جلبک های سبز (Chlorophyta)، جلبک های سبز- آبی (Cyanophyta)، دیاتومه ها (Bacillariophyta) و اگلنوفیتا (Euglenophyta) شناسایی شدند. Chlorophyta با داشتن 12 جنس، بالاترین تعداد تنوع جنس های فیتو پلانکتونی را به خود اختصاص داد. نتایج حاصل از ANOVA بین تعداد فیتوپلانکتون شناسایی شده و شمارش شده در استخرهای پرواری نشان داد که بین مزرعه شاهد و سایر مزارع تفاوت معنی داری وجود ندارد (P>0.05) میزان نیتریت در استخرهای بچه ماهی (نمونه برداری در ماههای دی تا فروردین) بطور متوسط 0.19 میلی گرم در لیتر با انحراف معیار 0.10 بود. در طی این 4 ماه نمونه برداری در تعدادی از ماهها دارای تفاوت معنی دار بود (P<0.05).در استخرهای پرواری، فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی مانند: اکسیژن محلول، دما، آمونیاک، نیتریت و فسفر کل در طول 5 ماه نمونه برداری (اردیبهشت تا شهریور)، در بعضی از ماهها دارای تفاوت معنی دار هستند (P<0.05). اکسیژن محلول در استخرهای پرواری در محدوده 8-6 میلی گرم در لیتر، دما در محدوده 31-24 درجه سانتی گراد و PH در محدوده 8.5-9.2 قرار داشت. میزان نیتریت در استخرهای پرواری مورد مطالعه در محدوده 0.38 -0.01 میلی گرم در لیترتعیین شد که بطور متوسط برابر 0.2 میلی گرم در لیتر با انحراف معیار 0.08 بود. میزان آمونیاک در استخرهای پرواری مورد مطالعه در محدوده 2.5 -0.3 میلی گرم در لیتر قرار داشت و بطور متوسط 0.8 میلی گرم در لیتر با انحراف معیار 0.05 بود. در بین انواع فیتوپلانکتون مشاهده شده گونه های Phormidium sp. و Aphanizomenon sp. از فیتوپلانکتون سبز- آبی نیز مشاهده شد که به عنوان گونه های سمی گزارش شده اند.

تحقیق حاضر در زمستان 1388، به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین منگنز، مس، روی و آهن در بافت های عضله، کبد و آبشش ماهی بیاه (Liza abu) رودخانه های کارون و بهمنشیر استان خوزستان انجام گرفت. جهت استخراج فلزات از بافت های مورد مطالعه از روش هضم شیمیایی مرطوب و تعیین غلظت فلزات سنگین به وسیله دستگاه جذب اتمی صورت پذیرفت. بالاترین غلظت منگنز، مس، روی و آهن 0.706±0.013، 0.428±0.020، 11.74±0.40، 14.04±0.08 میلی گرم در کیلوگرم و پایین ترین غلظت منگنز، مس، روی و آهن 0.646±0.012، 0.289±0.033، 9.74±0.26، 11.81±0.34 میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد. میزان غلظت فلزات روی و منگنز در کبد، آبشش و عضله در نمونه ماهی بیاه رودخانه کارون اختلاف معنی داری با نمونه های ماهی بهمنشیر نداشت (P³0.05). میزان مس در کبد و عضله در نمونه های هر دو رودخانه دارای اختلاف معنی دار بود (P<0.05). اما میزان مس در کبد و عضله با آبشش اختلاف معنی داری با نمونه های ماهی بهمنشیر نداشت (P³0.05). میزان آهن در آبشش و کبد نمونه های هر دو رودخانه اختلاف معنی داری نداشت (P³0.05). اما در عضله اختلاف معنی داری داشت (P<0.05).

این تحقیق با هدف شناسایی و ارزیابی ریسک های احتمالی ناشی از عملیات ساختمانی سد بالارود، به انجام رسید. بدین منظور پس از شناسایی فعالیت ها و محیط زیست محدوده مطالعاتی با توجه به شدت اثر،احتمال وقوع و پیامد های احتمالی مواجهه آن بر انسان، محیط زیست و تجهیزات، کار شناسایی و طبقه بندی ریسک هادر قالب متدولوژی دلفی به انجام رسید. سپس عوامل مولد ریسک در قالب رویداد های طبیعی، بیوفیزیکی و انسانی طبقه بندی گردید. روش مورد استفاده در این پژوهش، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بوده، که پس از ایجاد ساختار سلسله مراتبی ریسک های ناشی از سد بالارود، ماتریس های مقایسه های زوجی با توجه به احتمال وقوع خطر و شدت اثر (شاخص های اصلی ریسک)، برای هر یک از معیارها و زیر معیارها نسبت به یکدیگر تشکیل شد. همچنین به منظور دست یابی به وزن نسبی و نهایی هر یک از این عوامل، از طریق وارد کردن مقادیر ترجیحات به نرم افزار Expert Choice اقدام گردید. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که عامل خاکبرداری و خاکریزی با وزن نهایی 0.277، مهمترین ریسک زیست محیطی در منطقه مورد مطالعه می باشد. همچنین عوامل حفاری و انفجار با وزن های نهایی 0.160 و 0.111 اولویت های دوم و سوم می باشد. سایر عوامل نیز در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. در ادامه راهکارهایی جهت کنترل و کاهش ریسک های شناسایی شده ارائه گردید.

امروزه، ورود سموم کشاورزی به آب سطحی یکی از بزرگترین معضلات زیست محیطی است که می تواند حیات آبزیان را به خطر اندازد. تاثیر این آلاینده ها بر سیستم ایمنی ماهی ها موجب تضعیف آن و افزایش حساسیت ماهی ها نسبت به پاتوژن ها گردیده است. دیازینون، یکی از مهمترین سموم ارگانوفسفره است که در بسیاری از مناطق کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد و در آب های سطحی ایران نیز یافت می شود. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر سم دیازینون بر سیستم ایمنی ماهی ها و استفاده از عصاره گیاه خار مریم، سیلی مارین در کاهش اثر سوء این سم بر سیستم ایمنی ماهی قزل آلای رنگین کمان است. کاهش سطح پراکسیداز پلاسما، IgM، کمپلمان تام، لیزوزیم در ماهی هایی که در معرض دیازینون قرار داشته اند به خوبی نشان دهنده تاثیر سم دیازینون بر سیستم ایمنی ماهی ها در طولانی مدت است. حال آنکه در ماهی هایی که با مکمل سیلی مارین تغذیه شده و در مواجه با سم قرار گرفته اند، تغییر معنی داری (P<0.05) در مقایسه با ماهی های گروه کنترل مشاهده نگردید، که این امر نشان دهنده تاثیر تقویتی و حفاظتی سیلی مارین بر سیستم ایمنی ماهی های قزل آلای رنگین کمان است.