علوم سیاسی
سال:1392 | دوره:9 | شماره:22 |تعداد مقالات:10

ریچارد رورتی با ارائه تفسیری نو از پراگماتیسم، فاصله خود را با دیگر جریآنهای رایج در فلسفه آمریکا، مشخص ساخت. فلسفه نزد رورتی دیگر مشروعیت بخش دانش بشری نیست و دفاع صرفا فلسفی از روابط، کاربست‏ها و کنش های انسانی و اجتماعی بی معنا خواهد بود. فلسفه در بهترین حالت آوایی میان آواهاست و نقشی تهذیب گر خواهد داشت. از سوی دیگر بنا به ارتباط تاریخی فلسفه با سیاست و امر سیاسی و با زیر سوال رفتن نقش فلسفه، نظریه سیاسی معاصر به طور عام و دموکراسی مساوات طلبانه به مثابه ممکن ترین حکومت موجود به طور خاص دچار تحول بنیادین خواهد شد. بر این اساس پژوهش حاضر قصد دارد، تاثیرات عمده نئوپراگماتیسم را بر دموکراسی که نزد رورتی صبغه ای مساوات طلبانه دارد، مورد توجه قرار دهد.

بحران سوریه باعث بر هم خوردن معادلات منطقه ای شده است. با گذشت بیش از سه سال از شروع بحران در سوریه، بعد جهانی این بحران، بیش از پیش مشهود شده است. از یک طرف کشورهای غربی و حامیان آنها در منطقه خواستار براندازی رژیم اسد هستند و به همین دلیل به حمایت از مخالفان دولت می پردازند و از طرف دیگر، ایران، روسیه و چین قرار دارند که خواهان اصلاحات در حکومت اسد می باشند. با توجه به این وضعیت، سوال مقاله این است که سیاست خارجی روسیه در قبال بحران سوریه دارای چه ریشه ها، اهداف و پیامدهایی است؟ با توجه به این مساله که روسیه پس از پایان جنگ سرد به دنبال حفظ و افزایش نفوذ خود در منطقه خاورمیانه بوده است، نگارندگان در تلاشند با استفاده از روش توصیفی- تبیینی و تحلیلی نشان دهند که روسیه برای حفظ منافع استراتژیک و توازن قوا در منطقه خاورمیانه و دریای مدیترانه و جلوگیری از حضور امنیتی و نظامی غرب به حوزه تحت نفوذش، در پی حفظ نظام و ثبات سیاسی حاکم در سوریه بوده است.

اندیشه سیاسی در دوره اسلامی فرهنگ ایران، در سه شاخه ی اساسی به اوج بالندگی رسید. سیاستنامه نویسی، فلسفه سیاسی و شریعتنامه نویسی. اگر فارابی را موسس فلسفه اسلامی بدانیم، بی تردید خواجه نظام الملک طوسی با سیرالملوک و امام محمد غزالی با نصیحه الملوک سرآمد سیاستنامه نویسان بوده اند و در سیر تطورات اندیشه سیاسی، سیاستنامه نویسی را به مهم ترین جریان اندیشه سیاسی در ایران پس از اسلام تبدیل کرده اند و نکته اینجاست که سیاست نامه ها، تداوم اندرزنامه نویسی ایران پیش از اسلام به ویژه در دوره ساسانیان است. هدف این مقاله با روش تطبیقی، مقایسه میان دو اثر دو سیاستنامه نویس برجسته این دوره، یعنی خواجه نظام الملک طوسی و امام محمد غزالی است که به مفاهیم عینی و بیرونی نظر داشته و خواهان کسب و حفظ قدرت سیاسی بوده اند.

جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی روابط پر فراز و نشیبی را تجربه کرده اند. الگوهای رفتاری حاکم بر این روابط، با «تعارض» آغاز و پس از دو دوره «همزیستی» و «همکاری» مجددا به «تعارض» با یکدیگر بازگشته است. ادعای این مقاله آن است که در بررسی این روابط و الگوهای رفتاری حاکم بر آن، باید به سه عامل «هویت» با تاکید بر ایدئولوژی دو کشور، «ژئوپلتیک» منطقه و دو بازیگر مورد بررسی و «ساختار» نظام بین الملل به عنوان عوامل شکل دهنده این الگوهای رفتاری توجه نمود. چرا که نحوه تعامل این سه عامل موجب نزدیکی یا تقابل دو کشور شده است و به طور مشخص پررنگ شدن و تلاقی رقابت های هویتی با رقابت های ژئوپلتیکی در کنار فشارهای ساختاری نظام بین الملل به حاکم شدن الگوی تعارض در روابط طرفین انجامیده است.

هر دو کشور ایران و ترکیه از موقعیت استراتژیک در منطقه برخوردارند که این موقعیت مرهون جغرافیایی است که در آن قرار دارند. دو کشور به لحاظ عامل جغرافیایی، همسایگی، موقعیت استراتژیکی خاص در منطقه، ارتباطات اقتصادی و مشترکات تاریخی، فرهنگی، مذهبی، قومی، دارای ظرفیت ها و زمینه های مناسب در برقراری مناسبات ویژه می باشند. با این وجود، برخی حوزه ها مانند آسیای مرکزی و قفقاز و همچنین مساله اسلام گرایی، به دلیل تضاد منافع، باعث ایجاد چالش و بقیه حوزه ها مانند خاورمیانه، انرژی، روابط اقتصادی و مساله کردها، به دلیل منافع مشترک، باعث ایجاد فرصت هایی در روابط دو کشور شده است. بر این اساس پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تلاش دارد به بررسی چالش ها و فرصت ها در روابط دو کشور بپردازد.

عدالت از جمله مفاهیمی است که در کنار مفهوم آزادی همواره مساله و دغدغه اندیشمندان سیاسی بوده است و تفاسیر گوناگونی از این مفهوم ارائه گردیده است. لیبرالیسم که بیش از هر چیز دغدغه آزادی را دارد، در دهه های پایانی قرن بیستم توسط راولز چنان با مفهوم عدالت در آمیخت که توجه همگان را برانگیخت. راولز در مباحث خود بر عدالت و اصول برابری به مثابه اصل مغفول در جامعه لیبرال تاکید می کند. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی کنکاش در اندیشه راولز و چگونگی تحقق نظریه عدالت وی در جامعه می باشد. با توجه به مدعای پژوهش مبنی بر این که راولز در تبیین عدالت در تلاش است به تمام جنبه های فردی، اجتماعی، سیاسی، ارزشی و عقلانی روابط اجتماعی و انسانی در قالب لیبرالیسم توجه داشته باشد، می توان به این نتیجه رسید که توجه راولز به عدالت با آنچه که در اندیشه مارکسیستی وجود دارد، کاملا متفاوت است. او با وجود ارایه یک طرح اساسی در جهت اصلاح عرصه عمومی، همچنان فرد را محور تحلیل قرار می دهد و دغدغه فرد انسانی را دارد، هر چند عدالت را صفت نهادهای اجتماعی می داند.

شیخ فضل اله نوری و علامه محمدحسین نائینی دو تن از بزرگ ترین رهبران و فعالان فکری مخالفان و موافقان نهضت مشروطیت ایران به شمار می روند که نظرات فقهی و اندیشه سیاسی آنان نقش موثری در تحولات انقلاب مشروطه و جریان مشروعه خواهی ایفا کرد. این دو، الگوی اصلی جریآنهای مشروعه خواهی و مشروطه خواهی به شمار می روند و مساله محوری این مقاله، بررسی چرایی مخالفت و موافقت آنها با جریان مشروطیت از طریق مطالعه تطبیقی آرا و اندیشه های فقهی و سیاسی ایشان است و از این منظر کوشش شده است با یک رویکرد مقایسه ای دلایل مخالفت و همراهی این دو با نظام مشروطیت از نظر فقهی و تاریخی تبیین شده و به این سوال اساسی پرداخته شود که چگونه بر مبنای یک میراث فقهی مشترک، دو مجتهد برجسته جهان تشیع در ایران، قرائت های متضاد و متفاوتی از یک نظام سیاسی ارائه داده اند.

بسیج جنبش های اسلامی در زمره مهم ترین اشکال کنش جمعی در چند دهه اخیر محسوب می شود و همین مساله ضرورت مطالعه روشمند و علمی این پدیده را ایجاب می کند. نظریه جنبش اجتماعی به مدد تعامل و برهم کنش سه حوزه کارکردی آن، یعنی فرصت های سیاسی، ساختارهای بسیج کننده و چارچوب ها، قادر است پویش های پیچیده و سیالی را که یک جنبش اسلامی- در مقام جنبش اجتماعی- به واسطه آن به فعالیت می پردازد، مطمح نظر قرار دهد. لذا مقاله حاضر کوشش می کند تا با بازخوانی مولفه های کلیدی نظریه جنبش اجتماعی و شناخت قابلیت های نظری آن، مفید بودن و کارآمدی نظریه جنبش اجتماعی را در شناخت پویایی های بسیج جنبش های اسلامی به نمایش بگذارد.