علوم سیاسی
سال:1391 | دوره:8 | شماره:19 |تعداد مقالات:11

ریشه اندیشه سیاسی به تجربه های سیاسی غرب و به ویژه یونان باستان بازمی گردد. در طول زمان به همان نسبت که سیاست تغییر کرد و متجدد شد، اسلوب سنتی زندگی نیز، شکلی دیگر به خود گرفت. این مساله که آیا سنت ثبات جامعه و مسولیت فردی را بهتر تضمین می کند یا تجدد، در سال های اخیر بسیار مورد بحث قرار گرفته است و ماحصل آنها اینکه برخی از سنت های موجود در جوامع موجب بالندگی و پویایی اندیشه به طور عام و اندیشه سیاسی به طور خاص گردیده اند و برخی موجبات نحیف شدن و فرسودگی اندیشه را در جوامع فراهم آوردند. در حوزه تمدنی ایران نیز در دوره ای از ادوار تاریخ عمومی اندیشه، ایرانیان با تلفیق اندیشه خردگرایانه یونانی و دریافتی خردمندانه از شریعت اسلام مبادرت به تاسیس اندیشه سیاسی نمودند. اما رفته رفته این دوران طلایی اندیشه و تفکر در معرض فرسایش و انزوا قرار گرفت و در نهایت غیبت ما در عرصه اندیشه سیاسی در جهان را رقم زد. مقاله حاضر آهنگ آن را دارد تا عرفان و اندیشه عرفانی که ریشه در سنت دارد را به عنوان مانع و محذوری بر سر راه رشد و تعالی اندیشه سیاسی در ایران برشمرده و شاخصهایی از رویکرد عرفانی که اجازه انبساط و مباسطت به اندیشه را نمی دهد و فاقد تلائم و سازگاری با اندیشه سیاسی است را معرفی نماید.

اندیشه جمهوری خواهی یا حکومت دموکراسی به عنوان یک تفکر سیاسی قدرت در ایران از دوره قاجاریه به عنوان جایگزین اندیشه سیاسی قدرت متکی بر فره ایزدی پادشاهان مطرح گردیده و در اشکال مختلف به حیات خود ادامه داد در این مقاله به پیشینه این اندیشه تا پایان حرکت جمهوری خواهی سردار سپه (رضا شاه) پرداخته می شود. این اندیشه از چه زمانی در جامعه ایران مطرح گردیده چه فراز و فرودهایی را تا پایان حرکت جمهوری خواهی سردار سپه طی کرد. سرنوشت جمهوری خواهی سردار سپه به کجا انجامیده. در تحقیق این موارد بررسی قرار می گیرد.

مدرنیته وضعیتی است که هستی اجتماعی و آگاهی زیستی به شکل متقابل الگوی زیست و تفکر مدرن را بازتولید می کنند. در این وضعیت زیستی سوژه خود بنیاد مدرن تمامی نهادهای تمدنی مدرن را انعکاسی از نسبت آگاهی خود با زیست خود می داند و کنش سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود را بر اساس درک خود آگاهانه از زیست جهان خود انجام می دهد. البته خود آگاهی زیستی لزوما در تمام شهروندان یک جامعه مدرن ظهور نمی یابد؛ اما می توان در کلیت زیستی این جامعه آن را مشاهده کرد و در چنین شرایطی هنر، تفکر، سیاست و ... به شکل همزمان بر محوریت آگاهی خود بنیاد شکل می گیرد و باز تولید می شود.

یکی از ارکان اساسی توسعه یک کشور، بخش آموزش و پرورش آن است، این بخش از آن جهت دارای اهمیت فوق العاده است که هم ابزاری مهم برای توسعه بوده و هم یکی از اهداف توسعه محسوب می شود، در کشورهای مختلف، استقرار و فعالیت نظامهای آموزشی به یک جریان عادی و مستند تبدیل شده است و هر ساله بخش عظیمی از منابع عادی در قالب بودجه های دولتی و هزینه های شخصی، در این راه صرف می شود. به لحاظ همین اهمیت آموزش و پرورش که روزگاری یک مقوله مهجور در سیاست گذاری داخلی شناخته می شد، به تدریج در صحنه ملی و بین المللی به بحث اصلی سیاست گذاری تبدیل شده است. با پذیرش رو به افزایش آموزش و پرورش به عنوان عامل راهبردی در بهبود توسعه ملی، موضوع بررسی و تحلیل سیاست های آموزش و پرورش کشور از اهمیت بسیاری برخوردارمی باشد، امری که این مقاله تلاش دارد در حوزه سیاست گذاری عمومی به آن بپردازد.

پاکستان در منطقه شبه قاره، کشوری است که تنها، بیش از نیم قرن، از تاسیس آن می گذرد. اما در همین تاریخ اندک نیز موجب بحران های عمده ای در منطقه شده است. چندین جنگ با هند بر سر مساله حاکیمت بر کشمیر و رقابت تسلیحاتی به ویژه سلاح هسته ای با این کشور، تلاش همیشگی برای نفوذ در افغانستان جهت فائق آمدن بر بحران قومی- قبیله ای پشتونستان و ایجاد طالبان در این راستا، از جمله این بحران ها است. تا پیش از حادثه تروریستی یازده سپتامبر پاکستان با آموزش طالبان اکثرا پشتون در مدارس دینی خود و روانه کردن آنها به افغانستان حکومت طالبان در افغانستان را به وجود آورد و از آنها در جهت حفظ منافع ملی و امنیت ملی، خود استفاده می نمود، اما پس از این حادثه مجبور شد حمایت علنی خود از طالبان افغانستان را پنهان نموده و سیاست خارجی خود را تغییر دهد. حمله آمریکا به افغانستان، باعث بازگشت بسیاری از طالبان به مناطق قبایلی پشتونستان پاکستان شد و بحران طالبان محلی را در این کشور به وجود آورد. این مقاله با روش تاریخی- توصیفی تلاش می کند نشان دهد پاکستان چه رویکردهای داخلی و خارجی به مساله طالبان محلی و طالبان افغانستان داشته است.

در این پژوهش به این مساله توجه شده که جهانی شدن موجب گشته تا زمان و فضا دچار فشردگی شوند و ابزارهای اصلی این پدیده که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی هستند موجب گردند تا یک فرهنگ جهانی به طور عام به وجود آید. اما، این فرهنگ عام جهانی، مخالفت هایی را نیز با خود به همراه داشته است که از سوی خاص گرایان فرهنگی ابراز شده است. یکی از این خاص گرایان فرهنگی بنیادگرایان سلفی هستند که با دست زدن به ترور، تروریسم نوینی را با عنوان تروریسم پسامدرن به وجود آورده اند و قصد جهاد جهانی را با فرهنگ عام جهانی شده که به زعم آنان کامل غربی است، دارند. این پژوهش قصد دارد به بازشناسی این عده بپردازد که مهمترین گروه آنان با عنوان القاعده شناخته می شود. این تروریست های بنیادگرا دارای افکار و اندیشه های وهابی- سلفی هستند و افرادی ابزارگرا به شمار می آیند، زیرا ابزار جهانی شدن از جمله رسانه های ماهواره ای و شبکه جهانی اینترنت را برای انجام امور تروریستی به کار می گیرند.

در مقاله حاضر به بررسی روابط ایران و ترکیه در ابعاد و سطوح مختلف پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه پرداخته می شود. در تجزیه و تحلیل روابط دو کشور به نقش حزب عدالت و توسعه در توسعه این روابط نگاه ویژه می شود. در این راستا پرسش اصلی این خواهد بود، روابط ایران و ترکیه در ابعاد مختلف پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه چه تحولی یافته است و این حزب چه نقش و تاثیری بر این تحول داشته است؟ پاسخ موقت به پرسش حاضر این خواهد بود که، روابط ایران و ترکیه در سطوح مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه تحولی اساسی و متفاوت با روابط گذشته و نگاه تاریخی یافته و بازخوردی از تحول در سیاست خارجی دو کشور می باشد. این مساله به ویژه در سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه مشهودتر بوده است. بر این اساس نوشتار حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، به دنبال آزمون فرضیه فوق است. علاوه بر این، با جدول ها و شکل های گوناگون سعی می شود آثار تحول روابط ایران و ترکیه برجسته سازی شود.

اکثر نظریه پردازان علوم اجتماعی بر این اعتقاد هستند که ساختارهای سیاست در عصر کنونی توسط رسانه ها شکل می گیرد. در واقع حوزه ممتاز سیاست، رسانه ها هستند. جایگاه رسانه ها در تحولات سیاسی- اجتماعی را می توان در چارچوب نظریاتی همچون جامعه شبکه ای کاستلز، جامعه بحرانی هابرماس، اطلاعات بوردیار، کارکردگرایی، جهانی شدن و انقلاب خاموش اینگلهارت مورد بررسی قرار داد.جایگاه رسانه ها در تحولات نوین جهان عرب را می توان از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد همچنین رسانه ها بر همه مسایل سیاسی اعم از ماهیت و کارکرد دولت، شهروندان، انواع دموکراسی و سیاست گذاریها تاثیرگذار بوده اند به گونه ای که می توان از سیاست جدید سخن گفت. درباره جایگاه رسانه ها در تحولات نوین جهان عرب دیدگاه های مختلفی ارایه شده است که برخی از مهمترین رویکردها عبارتند از: الف: رویکرد بنیادی و ایجابی ب: رویکرد واسطه ای و بحران سازی و پ: رویکرد ابزاری و چگونگی رخداد انقلابی و ت: رویکرد سیاسی و انتقادی.

تقیه در لغت عربی به معنای بر حذر داشتن، ترساندن و دور کردن آمده است و لذا شخص پارسا را متقی یا تقی می نامند و در معارف شیعه، آن هم از اواخر سده نخستین هجری به بعد بدین معنا به کار رفته که شخصِ امامی مذهب، برای دفع ضرر از خود یا گروهش، می تواند و یا باید، برخلاف باور خویش و برابر نظر مخالف مطلبی اظهار یا عملی انجام دهد. این مقوله که در فرهنگ سیاسی شیعه جایگاه ویژه دارد و فقها برای جرح و تعدیل گفتار متعارضِ منقول از پیشوایان و راست آزمایی چنین منقولاتی، همواره به کار می برند، بیشتر در زمانی مطرح و مورد عمل قرار گرفته که شیعه داعیه حکومت داشته و با غاصبان حق خویش مبارزه سیاسی می کرده است و لذا می توان آن را «ابزار سیاسی» نامید که مشروعیت آن مورد تایید امامان مذهب بوده است. به همین جهت وقتی این مبارزات به بار نشست و حکومت عباسی در مقیاس حداقلی حقانیت علویان را با واگذاری ولایتعهدی به امام شیعیان به رسمیت شناخت، دوران تقیه پایان یافت. بررسی این روند، نحوه مبارزات سیاسی شیعه در طول تاریخ با اتکاء به مقوله تقیه را در سه مقطع بازگو می کند و این نحوه عمل می تواند ملاک حقوقی و فقهی برای عملکرد فعلی باشد.