فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

غلظت نیترات در ابتدای فصل رشد در خاک فراوان است. در این صورت در طی فصل پاییز نیتروژن آلی به معدنی تبدیل شده در همین زمان نیز کود نیتروژنه به خاک اضافه می شود. استفاده مطلوب از این مقدار نیتروژن سودمند خواهد بود. به این منظور برخی ارقام گندم از نظر جذب و تحلیل نیترات در یک سری آزمایش به روش آبکشت به مورد بررسی قرار گرفت. گیاهچه ها در دو غلظت نیترات (صفر و یک میلی مولار) در دوره رشدی 26 روزه با هم مقایسه شدند. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری از نظر میزان جذب نیترات بین ارقام گندم وجود دارد. ارقام آتیلا و یاواروس، که نیترات بیشتری را جذب کردند، تولید گیاهچه بزرگ تری نمودند، در حالی که ارقام فلات، استار و سراسری 11 که مقدار کمتری نیترات را جذب کرده بودند، گیاهچه کوچک تری به وجود آورند. بر اساس تفاوت ارقام از نظر توان گیاهچه، نتایج نشان داد که گروه اول ارقام آتیلا، چن آلتر، سراسری 20، یاواروس و سراسری 11 دارای کارایی فیزیولوژیکی بیشتری در استفاده از نیترات بودند. میزان ماده خشک تولید شده توسط ارقام این گروه با توجه به میزان نیترات جذب شده بیشتر بود. به طورکلی می توان گفت که تفاوت های ژنتیکی در جذب نیترات بین ارقام گندم ناشی از تغییر در اندازه گیاه و به ویژه سیستم ریشه می باشد.

جهت بررسی و تعیین بهترین تاریخ کاشت جو دو منظوره تحت سطوح مختلف کودی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی و پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد اهواز انجام شد. آزمایش به صورت طرح ترکیبی کرتهای خرد شده در فاکتوریل، در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی و در 4 تکرار انجام شد. سطوح تاریخ کاشت شامل 7.20، 8.10 و 8.30 و مقادیر مختلف کود نیتروزن شامل کاربرد 90 کیلوگرم (شاهد) و 120 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در کرتهای اصلی (بصورت فاکتوریل) و تعداد چین برداری شامل عدم چین برداری (شاهد)، یکبار چین برداری و دو بار چین برداری در کرتهای فرعی قرار داده شد. نتایج بدست آمده از این آزمایش نشان داد که با تاخیر در تاریخ کاشت عملکرد اقتصادی دانه، عملکرد بیولوژیکی و درجه خوابیدگی کاهش و عملکرد علوفه سبز افزایش یافت. همچنین نتایج بدست آمده نشان داد که با افزایش مقدار کود نیتروژن از 90 تا 120 کیلوگرم در هکتار عملکرد بیولوژیکی و درجه خوابیدگی، افزایش ولی شاخص برداشت کاهش یافت. از سوی دیگر با افزایش تعداد دفعات چین برداری شاخص برداشت و عملکرد علوفه سبز افزایش ولی عملکرد بیولوژیکی و ارتفاع نهایی گیاه کاهش یافتند.

دستیابی به عملکرد بالا در گندم، از طریق انطباق مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط مساعد محیطی بوسیله انتخاب تاریخ کاشت مناسب برای ارقام پر محصول ممکن می باشد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام دیررس گندم می باشد. این پژوهش با استفاده از طرح کرت خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز در سال زراعی 88 - 1387 به اجرا در آمد. عامل اصلی شامل سه تاریخ کاشت (20 مهر،30 مهر ،10 آبان) و عامل فرعی شامل ده ژنوتیپ گندم (ارقام چمران، استار، اکبری، سیستان، بم، بهار، پیشتاز، کرخه و دو لاینS – 78 – 11 ، (M - 83 - 17) بودند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه با تاخیر در تاریخ کاشت نسبت به تاریخ کاشت اول افزایش نشان داد بطوریکه بیشترین عملکرد دانه به میزان 4146 کیلوگرم در هکتار به تاریخ کاشت سوم تعلق داشت. در اثر متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ، لاین83 – 17  M - در تاریخ کاشت سوم در صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح بیشترین میانگین را بخود اختصاص داد. عملکرد دانه لاین- 83 – 71  M در تاریخ کاشت سوم 5135 کیلوگرم در هکتار بود .

پرایمینگ بذر تکنیکی است که به واسطه آن بذور پیش از قرارگرفتن در بستر کشت، از لحاظ فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی آمادگی جوانه زنی را به دست می آورند. این امر سبب تغییرات زیستی و فیزیولوژیکی زیادی در بذور و همچنین گیاه حاصل از آن می گردد، به طوری که نتیجه این عمل در جوانه زنی، استقرار اولیه گیاه، زودرسی و افزایش کمی و کیفی محصول قابل مشاهده می باشد. در این مطالعه اثر هیدروپرایمینگ (آماده سازی بذر) بر جوانه زنی و رشد بذور سورگوم شیرین رقم Sofra در شرایط تنش شوری مورد بررسی قرار گرفت . آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد اهواز انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل، سه سطح صفر (بدون پرایم)، 12 و 24 ساعت پرایم بذر با آب مقطر و پنج سطح شوری، صفر (شاهد)، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار در لیتر نمک کلرید سدیم بود. تجزیه واریانس داده های حاصل نشان داد که جوانه زنی بذور سورگوم شیرین تحت تاثیر سطوح مختلف شوری قرار گرفت و با افزایش سطح شوری درصد جوانه زنی بذور کاهش یافت. نتایج نشان داد در بیشترین سطح شوری بذرهای پرایم شده دارای درصد جوانه زنی بالاتری نسبت به سایر بذور بودند. غلظت های بالای نمک (150 و200 میلی مولار در لیتر) موجب افزایش میانگین زمان لازم جهت جوانه زنی شد. سطوح بالای شوری سبب کاهش طول ریشه چه و ساقه چه گردید. با افزایش سطح شوری، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه کاهش معنی داری نشان داد و با وجود اینکه هیدروپرایمینگ بذور باعث تعدیل اثرات تنش شوری شد اما این کاهش از نظر آماری معنی داری نبود.

وزن نهایی دانه یکی از اجزا عملکرد دانه در گندم است که به سرعت و طول دوره فرایند پر شدن دانه وابسته است. درک فرایند پرشدن دانه ممکن است در برنامه های اصلاحی گندم برای افزایش عملکرد دانه و تولید ارقام زود رس سودمند باشد. این بررسی به منظور تعیین بهترین روش اندازه گیری یا مدل برآورد کننده سرعت و طول دوره پرشدن دانه 10 رقم گندم نان در سال زراعی 85 - 1384 در مزرعه آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی ده رقم گندم مشتمل بر یاواروس، چمران، کرخه، ویریناک، دز، کویر، سیمره، D79 - 15، S80 - 18،  S78 - 18توصیه شده مرکز تحقیقات کشاورزی استان خوزستان مبنی بر مناسب بودن کشت این ارقام در منطقه بودند. در این بررسی با استفاده از معادلات لجستیک، خطی و تکه ای پارامترهای مربوط به پرشدن دانه ارزیابی گردید. منحنی لجستیک برازش بهتری نسبت به دو مدل دیگر برای برآورد سرعت و طول دوره پر شدن دانه داشت، با توجه به نتایج، تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که ارقام مورد آزمایش از لحاظ سرعت و طول دوره پر شدن دانه اختلاف بسیار معنی داری (%>P1) داشتند ولی از نظر وزن نهایی دانه اختلاف بین ارقام معنی دار ((%>P5 بود. که حاکی از وجود تفاوت ژنتیکی ارقام مورد بررسی می باشد. همبستگی بین طول دوره پر شدن دانه و وزن نهایی دانه مثبت و کم بود. همبستگی فنوتیپی بین سرعت و طول دوره پر شدن دانه بسیار جزیی و ناچیز بود، که نشان دهنده عدم همبستگی ژنتیکی بین این صفات می باشد با این حال با آگاهی از عدم همبستگی ژنتیکی بین سرعت و طول دوره پر شدن دانه انتخاب همزمان برای افزایش سرعت پر شدن دانه و وزن نهایی دانه بدون افزایش طول دوره پر شدن دانه امکان پذیر است. مقایسه روشهای مختلف برآورد سرعت پرشدن دانه و طول دوره پرشدن دانه نشان داد که بین پدیده های فیزیولوژیک حاکم بر گیاه و نتایج حاصل از برازش معادله لجستیک رابطه منطقی تری وجود دارد و پس ازمعادله لجستیک، معادله خطی از این ویژگی برخوردار است. بنابراین جهت برآورد خصوصیات دوره موثر پرشدن دانه، برازش معادلات لجستیک و سپس خطی در مورد گیاه گندم توصیه می گردد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد هیبریدهای مختلف ذرت، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات با چهار تکرار در منطقه چاهک در سال 1387 اجرا شد. نتایج نشان داد اثرتاریخ کاشت برروی وزن هزاردانه، تعداد دانه در ردیف و عملکرددانه از نظر آماری درسطح احتمال 1 درصدمعنی داربود. تعداد ردیف دانه در بلال از نظر آماری معنی دار نشد و تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. بهترین تاریخ کاشت با عملکرد 17.88 تن در هکتار در تاریخ کاشت سی و یکم خرداد به دست آمد. اثر هیبریدهای مختلف بر عملکرد معنی دار شدند و بیشترین عملکرد مربوط به هیبرید S. C 500 با عملکرد 14.71 تن در هکتار بدست آمد. ارقام S. C 700 و S. C 647 و S.C 400 و S.C 704 و D.C 370 نسبت به بهترین هیبرید به ترتیب 5.6، 8.1، 8.2، 10.4 و 18.3 درصد عملکردکمتری داشتند. طبق نتایج بدست آمده ازبرهمکنش تاریخ کاشت وهیبریدبیشترین عملکرددانه درهیبرید S700 درتاریخ کاشت 3.31 بدست آمد.

به منظور ارزیابی اثرات رقابتی یولاف وحشی بر گندم بهاره در مقادیر مختلف نیتروژن، آزمایشی در سال زراعی 87 - 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز انجام شد. این آزمایش بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و به روش افزایشی اجرا شد. آزمایش دارای دو فاکتور شامل میزان نیتروژن خالص در سه سطح (90، 150 و 210 کیلوگرم در هکتار) و تراکم یولاف وحشی در چهار سطح (0، 25، 50 و 75 بوته در متر مربع) بود. نتایج نشان داد، افزایش تراکم یولاف وحشی منجر به کاهش معنی دار عملکرد دانه و بیولوژیکی گندم شد که شدت این کاهش بر عملکرد دانه محسوس تر بود. افزایش مقدار نیتروژن در حالت عدم رقابت، عملکرد دانه گندم را افزایش داد ولی در حالت رقابت، با افزایش مصرف نیتروژن، میزان خسارت یولاف وحشی بر عملکرد اقتصادی گندم افزایش نشان داد. حداکثر تولید بذر یولاف وحشی در سطوح کم، مطلوب و زیاد نیتروژن به ترتیب 38.69، 50.04 و 56.06 میلیون بذر در هکتار بود که نشان دهنده اثر مثبت نیتروژن بر تولید بذر یولاف وحشی در سطوح مختلف تراکم یولاف وحشی بود.

یکی از موارد مهم در مدیریت گیاهان علوفه ای که چند چین علوفه تولید می نمایند تعیین زمان برداشت می باشد. این امر در صورتی که با توجه به فیزیولوژی گیاه صورت گیرد موجب افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه می گردد. تجزیه رشد ( (Growth analysisروش مهمی در تجزیه وتحلیل کمی رشد و نمو گیاه می باشد. رقم شوگرگریز علیرغم اینکه جز تیپ های علوفه ی بوده ولی این گیاه در خوزستان تنها دو چین می دهد که در مقایسه چین ها نیز چین اول دارای کمیت وکیفیت بیشتری است. شوگرگریز رقمی دیر گل ده وبه دلیل درصد بالای قند در بوته جهت مقاصد سیلویی بهره برداری می شود. به همین جهت ضرورت دارد به خاطر رسیدن به پتانسیل عملکرد علوفه در چین اول بهترین زمان برداشت در این چین مشخص گردد. برای بررسی این موضوع آزمایشی در سال 1385 در قالب بلوک های کامل تصادفی با 17 تیمار زمان برداشت واستفاده از آنالیز های رشد اجرا گردید. نتایج حاصل از آزمایش مشخص نمود که بین زمان های برداشت اختلاف بسیار معنی داری وجود داشت و تیمار 100 روز پس از کاشت باعملکرد 120.3 تن در هکتار علوفه تر وتیمار 90 و 100 روز پس از کاشت که با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند و بترتیب با عملکرد های 32.15 و31.42  تن در هکتار علوفه خشک بیشترین عملکرد را داشتند. بررسی پارامترهای رشد از قبیل روند شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول مشخص نمود در تیمار 110 روز پس از کاشت بترتیب با مقادیر 9.41 مترمربع در مترمربع و 62 گرم در مترمربع در روز بیشترین مقادیر را داشتند. تغییرات سرعت جذب خالص، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی مشخص نمودند که فاکتورهای فوق الذکر حدودا 140 روز پس از کشت صفر و سپس منفی گردید. بنابراین می توان نتیجه گیری نمود که چین برداری می بایستی قبل از این تاریخ صورت پذیرد. بطورکلی بر اساس نتایج آزمایش می توان توصیه نمود بهترین تاریخ برداشت چین اول حدود 100 روز پس از کاشت یا در شروع مرحله گل دهی می باشد.