فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1397 | دوره:10 | شماره:1 (پیاپی 37) |تعداد مقالات:9

اثر کود فسفر و روابط برخی صفات زراعی دو هیبرید ذرت دانه ای (. Zea mays L) در شرایط تنش خشکی به منظور تعیین رابطه عملکرد و برخی صفات زراعی و ارزیابی اثر مقادیر مختلف کود فسفر بر صفات مورد بررسی دو هیبرید ذرت دانه ای در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تنش خشکی به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل آبیاری کامل، تنش در مرحله ظهور پانیکول و تنش در مرحله پرشدن دانه اعمال شد. کود فسفر به عنوان عامل فرعی در سه سطح 0، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار (به ترتیب شاهد بدون کود، 100 درصد توصیه کودی و 50 درصد بیش تر از توصیه کودی) و هیبرید به عنوان عامل فرعی فرعی در دو سطح (SC700 و SC704) در نظر گرفته شدند. اثر آبیاری، کود و هیبرید در عملکرد و بسیاری از صفات دیگر معنی دار بود. بیش ترین عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل و کم ترین آن در شرایط تنش در مرحله پرشدن دانه حاصل شد. بین دو هیبرید 700 و 704 در سطوح مختلف آبیاری تفاوت معنی داری مشاهده نشد. بیش ترین وزن خشک در شرایط آبیاری کامل حاصل شد، که در این شرایط بین مصرف 200 و 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفر و استفاده از سینگل کراس 700 و مصرف 100 و300 کیلوگرم در هکتار کود فسفر و استفاده از سینگل کراس 704SC تفاوت معنی داری وجود نداشت. هم در شرایط آبیاری نرمال و هم تنش، بیش ترین همبستگی عملکرد دانه با شاخص برداشت مشاهده شد. براساس رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت، هم در شرایط آبیاری نرمال و هم در شرایط تنش، صفات شاخص برداشت و وزن خشک بیش ترین اثر را بر عملکرد دانه داشتند و در برنامه های گزینشی می توانند برای بالا بردن ظرفیت تولید، مؤثر واقع شوند. بیش ترین وزن خشک از تیمارهای آبیاری کامل، مصرف 200 و 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفر و هیبرید SC700 و هم چنین آبیاری کامل، مصرف 100 و 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفر و هیبریدSC704 حاصل شد.

به منظور بررسی اثر کود سولفات روی در شرایط تنش کم آبی بر عملکرد کمی و کیفی گلرنگ تحقیقی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش کم آبی در سه سطح، قطع آبیاری در مرحله رویشی (ساقه رفتن)، قطع آبیاری در مرحله زایشی (گل دهی) و آبیاری کامل (عدم تنش کم آبی)، و مقادیر کود سولفات روی در سه سطح شامل عدم کاربرد کود (صفر)، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار بود. طول مدت اعمال تنش کم آبی در هر یک از مراحل رویشی و زایشی براساس تبخیر 140 میلی متری آب از تشتک تبخیر کلاسA بود. نتایج نشان داد که اثرات ساده کود و کم آبی بر تمام صفات معنی دار و اثر برهمکنش کم آبی و مقادیر کود بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و میزان کلروفیل برگ گلرنگ معنی دار بود. به طوری که بیش ترین و کم ترین عملکرد دانه (2954/41 و 680/75 کیلوگرم در هکتار)، وزن هزاردانه ( 50/52 و 22/41 گرم)، درصد روغن (28/96 و 19/85درصد) و میزان کلروفیل (62/89 و 40/15 spad) به ترتیب، به ترکیب تیماری آبیاری کامل (عدم تنش کم آبی) و مصرف 60 کیلوگرم در هکتار کود سولفات روی و ترکیب تیماری قطع آبیاری در مرحله زایشی و عدم کاربرد کود تعلق داشت. تیمار کودی 60 کیلوگرم در هکتار بالاترین تعداد طبق (14/08 عدد) و تعداد دانه در طبق (34/36 عدد) را به همراه داشت. از لحاظ تنش کم آبی، کم ترین تعداد طبق در بوته با 9/63 عدد به تیمار قطع آبیاری در مرحله رویشی و کم ترین تعداد دانه در طبق (11/79) عدد به تیمار قطع آبیاری در مرحله زایشی تعلق داشت. به طور کلی کاربرد روی به صورت کود سولفات روی، اثرات مضر ناشی از تنش کم آبی به ویژه در مرحله گل دهی را در صفات مورد بررسی تعدیل و شرایط رشد را برای گیاه بهبود بخشیده و افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ را فراهم سازد.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، 20 ژنوتیپ گندم دوروم در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال زراعی 93-1392 از نظر عملکرد دانه، صفات فیزیولوژیک و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد بین ارقام برای همه صفات به جز محتوای آب برگ در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی دار وجود داشت. وراثت پذیری، پیشرفت ژنتیکی و واریانس ژنتیکی بالا برای صفت عملکرد دانه و صفت کمبود آب اشباع مشاهده شد، بنابراین انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس این صفات دارای کارایی بالایی می باشد. میزان فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و فعالیت آنزیم کاتالاز با آب نگهداری شده در برگ های بریده شده همبستگی مثبت و معنی داری نشان دادند. به طور کلی در بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر تمام صفات مورد بررسی تفاوت قابل ملاحظه ای وجود داشت که این خود نشان از کارایی مطلوب ژنوتیپ های مورد مطالعه برای اهداف اصلاحی می باشد.

بخشی از نور مادون قرمز خورشید در واکنش فتوسنتز گیاه اثری ندارد و عمدتا صرف افزایش دمای گیاه و افزایش تعرق و مصرف آب می شود، محلول پاشی رس کائولین به وسیله بازتابش نور خورشید موجب تعدیل شرایط حرارتی و کاهش تعرق در گیاه می شود. این آزمایش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های یک بارخرد شده در سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج اجرا شد. در این آزمایش قطع آبیاری با چهار سطح آبیاری شامل شاهد (آبیاری کامل در تمام مراحل رشد)، قطع آبیاری از مرحله ساقه دهی تا آخر فصل رشد، قطع آبیاری از مرحله گل دهی تا آخر فصل رشد، قطع آبیاری از مرحله پرشدن دانه تا آخر فصل رشد در کرت های اصلی و محلول پاشی رس کائولین شامل: محلول پاشی با آب مقطر (شاهد)، محلول پاشی با رس کائولین 2/5 و 5 درصد، در کرت های فرعی مقایسه شدند. نتایج نشان داد که اثر تنش بر تعداد برگ، وزن طبق، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد روغن و عملکرد پروتئین در سطح 1 درصد معنی دار بود. حداکثر عملکرد دانه در تیمار شاهد یا آبیاری کامل به میزان 1084/32 کیلوگرم در هکتار به دست آمد و تیمار قطع آبیاری در مرحله ساقه دهی، گل دهی و پر شدن دانه در مقایسه با شاهد به ترتیب: 44/39، 31/42 و 3/2 درصد کاهش عملکرد نشان دادند. در این آزمایش اثر رس کائولین بر وزن برگ، وزن طبق، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، درصد و عملکرد پروتئین در سطح 1 درصد و بر روی صفات درصد روغن و عملکرد دانه در سطح 5 درصد معنی دار بود. محلول پاشی کائولین 2/5 و 5 درصد به دلیل افزایش عملکرد دانه به ترتیب به میزان: 23/73 و 5/49 درصد در مقایسه با شاهد توصیه شد.

با توجه به اهمیت سویا و اثر کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک به کاهش عملکرد آن گیاه، این تحقیق به منظور بررسی واکنش فیزیولوژیک و بیوشیمیایی ارقام مختلف سویا در مواجهه با تنش کم آبی در مراحل مختلف رشد رویشی و زایشی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال 92-1391 اجرا شد. تیمارهای مورد برسی شامل: رژیم آبی (1-شاهد، 2-تنش کم آبی از مرحله رشد رویشی و 3-تنش کم آبی از مرحله رشد زایشی تا رسیدگی) و رقم های مختلف سویا (شامل: Williams، L17، M9، M7 و Zan) بودند. براساس نتایج، اعمال تنش کم آبی در هر دو مرحله رشد رویشی و زایشی در مقایسه با تیمار شاهد به غیر از رقم M7، اثر معنی داری بر عملکرد دانه سایر ارقام مورد بررسی داشت. بیش ترین کاهش عملکرد دانه در هر دو سطح تنش کم آبی مربوط به رقم Williams به ترتیب 57 و 51 درصد کاهش بود. اعمال تنش کم آبی در مراحل رشد رویشی و زایشی به طور معنی دار محتوی رنگدانه-های کلروفیل a و b، حداکثر کارایی فتوشیمیایی فتوسیستمII، پروتئین های محلول و محتوی نسبی آب برگ را کاهش و محتوی کارتنوئیدها، قندهای محلول و پرولین و مقدار مقاومت روزنه ای و سرعت فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز برگ را افزایش داد. در بین صفات مورد بررسی، مقاومت روزنه ای و محتوی پرولین برگ ها در شرایط تنش کم آبی بیش ترین افزایش را نسبت به شرایط کنترل داشتند. در بین آنزیم-های آنتی اکسیدان، پراکسیداز بیش ترین سرعت فعالیت را در هر دو شرایط رطوبتی در ارقام مورد بررسی داشت.

این آزمایش به منظور بررسی اثر نیتروژن بر عملکرد و کارایی زراعی مصرف نیتروژن ژنوتیپ های ذرت در شرایط رقابت با علف های هرز و به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و چهار تکرار اجرا شد. در کرت های اصلی سه مقدار کود نیتروژن 90، 180 و 260 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره (46 درصد نیتروژن) و بدون کود، و در کرت های فرعی چهار هیبرید ذرت SC. 704، DKC6589، مبین و SC. 640 مقایسه شدند. هر کرت فرعی به صورت فرضی به دو بخش مساوی عاری از علف هرز و با علف هرز تقسیم شد. نتایج نشان داد که کارایی زراعی مصرف نیتروژن در کرت هایی که دارای علف هرز بود به طور معنی دار کاهش یافت. وجود علف هرز سبب شد تا میانگین وزن 100 دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی به ترتیب، 3/5، 7/21و24 درصد نسبت به شرایط وجین کاهش یابد. مصرف کود نیتروژن تا 180 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه همه ژنوتیپ ها را در شرایط رقابت با علف هرز افزایش داد. در شرایط رقابت، عملکرد تمامی ژنوتیپ ها به استثنای لاین DKC6589 در تیمار 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نسبت به تیمار 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کاهش یافت. به طوری که در شرایط حضور علف های هرز، میانگین عملکرد ذرت در تیمارهای کودی 180 و 260 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب 50 و 39 درصد افزایش داشت. بیش ترین عملکرد دانه در هر دو شرایط رقابت و وجین علف هرز (به ترتیب 908 و 1222 کیلوگرم در هکتار) به لاینDKC6589 اختصاص یافت. افزایش میزان نیتروژن موجب افزایش میانگین ارتفاع بوته ژنوتیپ های ذرت در هر دو شرایط رقابت و وجین شد. ارتفاع بوته، ارتفاع بلال از سطح زمین و تعداد برگ لاین DKC6589 به طور معنی دار نسبت به سایر هیبریدها بیش تر بود.

به منظور بهینه سازی شرایط و هم چنین افزایش تولید ریزغده سیب زمینی در رقم آگریا، اثرات مقادیر مختلف نیتروژن و اسیدیته محلول غذایی در دو آزمایش جداگانه در سال 1392 در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در محیط آب کشت در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. در یک آزمایش سطوح مختلف نیتروژن (صفر میلی گرم + محلول هوگلند (شاهد)، 50 میلی گرم + محلول هوگلند و 100میلی گرم + محلول هوگلند) به صورت نیترات آمونیوم و در آزمایش دیگر اسیدیته محلول غذایی هوگلند در سه سطح (3، 4 و 5/6) بود. سه نوبت بعد از انتقال گیاه-چه ها به بستر کاشت (30، 35 و40 روزپس از کاشت) تیمارهای اسیدیته به مدت 10 ساعت بر روی گیاهان اعمال شد و سپس آبشویی صورت گرفت. نتایج نشان داد که افزایش میزان نیتروژن موجب افزایش و کاهش اسیدیته باعث کاهش فتوسنتز، تعرق و غلظت کلروفیل های a و b نسبت به شاهد شد. افزایش نیتروژن از صفر به 100 میلی گرم در لیتر و کاهش موقت اسیدیته از 5/6 به سه سبب افزایش میانگین وزن، قطر و تعداد ریزغده ها شد. افزایش مقدار نیتروژن سبب افزایش و کاهش اسیدیته محلول غذایی سبب کاهش سطح برگ و وزن خشک اندام هوایی شد. تعداد ریز غده ها با افزایش نیتروژن از سطح 50 به 100 میلی گرم در لیتر تفاوت معنی داری پیدا نکرد که نشان دهنده این است که افزایش مصرف نیتروژن تعداد غده را تا حد معینی افزایش می دهد ولی از آن به بعد تغییر معنی داری در عملکرد ایجاد نمی کند و حتی ممکن است دارای اثرات منفی نیز باشد. درمجموع به نظر می رسد مدیریت مصرف و کاربرد مقدار مناسب کود نیتروژن و کاهش کوتاه مدت اسیدیته محلول غذایی به صورت متناوب می تواند نقش مهمی در افزایش تولید ریزغده و عملکرد در این گیاه داشته باشد.

با توجه به افزایش آلودگی های زیست محیطی به خصوص فلزات سنگین، یافتن روش های نو و ارزان برای پاک سازی خاک ها و آب های آلوده ضروری به نظر می رسد. سرب یکی از مهم ترین آلاینده های محیط زیست بهشمار میآید که جذب عناصر غذایی توسط گیاه را مختل میکند. به منظور بررسی پتانسیل برخی عوامل زیستی در گیاه پالایی سرب و جذب عناصر غذایی توسط یونجه یکساله در خاک آلوده به سرب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش فاکتور اول، سطوح فلز سنگین سرب که شامل غلظت سرب (17/5، 417/5 و 817/5 میلی گرم بر کیلوگرم) و فاکتور دوم ترکیبات تیماری شامل کاربرد و عدم کاربرد پلیمر نانو سوپر جاذب، اسید هیومیک و باکتری بود. نتایج نشان داد که افزایش غلظت سرب در خاک موجب کاهش زیست توده و میزان آب نسبی برگ شده و در گیاه ایجاد سمیت شد. اما کاربرد هم زمان باکتری و سوپر جاذب سبب جذب آب و کاربرد اسید هیومیک، کارایی گیاه در جذب مواد غذایی را افزایش داد. بیش ترین میزان فاکتور انتقال در تیمار کاربرد 817/5 میلی گرم بر کیلوگرم سرب و کم ترین مقدار آن در تیمار عدم کاربرد سرب مشاهده شد. هم چنین کاربرد اسید هیومیک و باکتری موجب افزایش فاکتور انتقال شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، پالایش سرب توسط گیاه یونجه امکان پذیر است و اسید هیومیک به عنوان یک کلات کننده به همراه سوپرجاذب و باکتری به خوبی می تواند اثرات سمیت سرب را در گیاه یونجه کاهش دهد.