فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

به منظور تعیین تنوع ژنتیکی برای سرعت و دوام پر شدن دانه و روابط بین آنها و عملکرد، 10 ژنوتیپ جو به نامهای ایذه، بومی، صحرا، سیاه، ترکمن، 1 - یکنواخت، G14، G5، G11 و G15 که توسط مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان معرفی شده اند، در طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار در سال زراعی 84 - 85 مورد برسی قرار گرفتند. ژنوتیپ ها از نظر سرعت و طول دوره پر شدن دانه تنوع نشان داده و با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. بیشترین سرعت پر شدن دانه در ترکمن و کمترین مربوط به ژنوتیپ 1 - یکنواخت است. میانگین سرعت پر شدن دانه در ژنوتیپ ها مورد مطالعه 1.59 میلی گرم در روز می باشد. بیشترین طول دوره پرشدن دانه درG14  و کمترین در رقم ترکمن و میانگین آن در ژنوتیپ های مورد مطالعه 29.8 روز بود. همبستگی مثبت بین عملکرد دانه با سرعت و طول دوره پر شدن دانه نشان می دهد که این صفت از ژنوتیپ های کم محصول به طرف پر محصول ها افزایش داشته است. بین سرعت و طول دوره پر شدن دانه ارتباط منفی و غیر معنی دار وجود دارد. G14 عملکرد بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها نشان داد و با دریافتGDD  کمتر به رسیدگی فیزیولوژیک دست یافت.

به منظور بررسی اثر پتاسیم بر تنظیم فشار اسمزی و جذب آب در گیاه ذرت طرح پژوهشی با استفاده از طرح اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با تیمار اصلی (دورهای مختلف آبیاری 7=I0، 12=I1، 17=I2 و 22=I3 روز) و تیمار فرعی (سطوح مختلف کود پتاسیم(K1=50،K2=100  و  K3=150کیلو گرم در هکتار) و سه تکرار اجراگردید تاریخ کاشت نیمه اول مرداد ماه 1387 در مزرعه موسسه آبیاری شهید سالمی شهرستان اهوازطراحی واجراگردید. در تیمار K1 تنظیم فشار اسمزی دیده نشد بعبارت دیگر با کاهش پتانسیل اسمزی رطوبت نسبی برگ سریعا کاهش پیدا کرد در نتیجه گیاه با یک تنش خشکی شدید مواجه شد.در تیمارهای (I0، I1) تنظیم فشار اسمزی یا دیده نشد یا درصورت وجود، شیب مقاومت در برابر کاهش RWC از نظر مقدار در نمودار Biphase تنظیم اسمزی، بسیار کم بود. نتایج تجزیه واریانس دورهای مختلف آبیاری، سطوح مختلف کود پتاسیم و اثر متقابل این دو بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت معنی دار بود اما در مورد تعداد ردیف در بلال اثر سطوح مختلف کود پتاسیم و اثر متقابل تنش آب و سطوح مختلف کود پتاسیم بر این مولفه ی عملکردی معنی دار نگردید. تنش خشکی باعث کاهش عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، شاخص برداشت، وتعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن هزار دانه گردید، تیمار I0 با عملکرد دانه 15.5 تن در هکتار بالاترین عملکرد را به خود اختصاص داد .

در برنامه های اصلاحی شناخت کافی از نحوه ارتباط و میزان همبستگی صفات مختلف با عملکرد حایز اهمیت است. در این تحقیق به منظور بررسی همبستگی صفات مرفوفیزیولوژیک با عملکرد وزن خشک ارقام تجاری و امیدبخش نیشکر (Saccharum officinarum) تحت شرایط تنش شوری در ابتدای مرحله رشد رویشی از 7 رقم تجاری و امیدبخش نیشکر در محیط کشت هیدروپونیک، حاوی نمک طعام (NaCl) با غلظت های صفر، 0.25، 0.5 و 0.75 درصد استفاده گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که تفاوت معنی داری بین تمامی صفات مورد بررسی درسطوح مختلف شوری وجود داشت. تنش شوری باعث کاهش رشد در ارقام نیشکر گردید و صفات مرفولوژیک مانند وزن خشک، سطح برگ و تعداد برگ با افزایش سطوح شوری کاهش یافت. اما میزان این کاهش در ارقام متحمل کمتر بود. ضرایب همبستگی ساده بین صفات مورد بررسی همبستگی منفی و معنی داری بین محتوای عناصر کلر (٭٭(r=-0.65 و سدیم (٭r=-0.61) با وزن خشک در ارقام مورد آزمایش را نشان دادند. وجود همبستگی منفی بین سطح برگ و تعداد برگ با محتوای عناصر سدیم (به ترتیب ٭٭r=-0.60و ٭٭r=-0.79) و کلر (به ترتیب ٭٭r=-0.63 و ٭٭r=-0.73) در گیاه نیشکر نشان دهنده کاهش سطوح فتوسنتزکننده با افزایش سطوح شوری می باشد. همچنین ضریب همبستگی منفی بین محتوای سدیم و کلسیم (٭r=-0.51) در ارقام نیشکر مورد مطالعه وجود رابطه آنتاگونیسم بین سدیم و کلسیم در گیاه نیشکر را نشان داد.

به منظور بررسی عکس العمل ژنوتیپ های گندم به تنش ماندابی در مرحله ساقه رفتن، این تحقیق به صورت آزمایش کرت های یکبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 87 - 1386 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اهواز اجرا گردید. در این بررسی عامل اصلی شامل چهار ژنوتیپ گندم (چمران، ویریناک،11 - 78S -  و 18 - 80S – ) و عامل فرعی نیز شامل دوره های ماندابی (0، 10 و 20 روز) بودند. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی و همچنین دوره های مختلف ماندابی از نظر عملکرد دانه، اختلاف معنی دار وجود داشت. بیشترین عملکرد در هر دو شرایط شاهد و ماندابی به لاین های 18 - 80 S - و 11 - 78S -  (با میانگین عملکرد 4.03 و 4.02 تن در هکتار) و کمترین آن به رقم ویریناک (با میانگین عملکرد 3.02 تن در هکتار) تعلق داشت. بیشترین و کمترین عملکرد در تیمارهای ماندابی به ترتیب به تیمارهای شاهد و تنش 20 روز ماندابی مربوط بود. افزایش طول دوره ماندابی در همه ژنوتیپ ها باعث افزایش میزان خسارت شد. عملکرد بیولوژیکی نیز مشابه عملکرد دانه تحت تاثیر ماندابی قرار گرفت و با افزایش طول دوره ماندابی عملکرد بیولوژیکی کاهش یافت. اجزا عملکرد نیز تحت تاثیر ماندابی قرار گرفت. از میان اجزا عملکرد، بیشترین خسارت به تعداد سنبله در متر مربع و کمترین به وزن هزار دانه وارد گردید. با توجه به نتایج بدست آمده لاین 18 - 80S -  برتری خود را نسبت به سایر ژنوتیپ ها در شرایط ماندابی نشان داد.

به منظور بررسی کارآیی مصرف نیتروژن تحت شیوه های مختلف اعمال کود نیتروژنه روی عملکرد و اجزای عملکرد ذرت سینگل کراس 704 آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 1388 - 1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر به اجرا گذاشته شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام گرفت. کرت های اصلی شامل سه سطح کود نیتروژنه شامل (N3=270 N2=180 ,N1=90 کیلو گرم نیتروژن خالص در هکتار) از منبع کود اوره و کرت های فرعی شامل سه روش اعمال کود نیتروژنه (روش نواری =M1، نواری یک در میان M2= و پخش سطحی = (M3بودند. سطح صفر (N0) به عنوان شاهد در هر تکرار در نظر گرفته شد که در تجزیه و تحلیل وارد نشد و فقط برای محاسبه کارآیی و مقایسه میانگین ها از آن استفاده گردید نتایج حاصل مشخص نمود که سطوح مختلف کود نیتروژنه تاثیر قابل ملاحظه ای روی عملکرد و اجزای عملکرد (به استثنای تعداد ردیف در بلال) و شاخص برداشت ایجاد کرده است. این نتایج نشان می دهد که افزایش میزان نیتروژن و روش اعمال آن هر کدام به طریقی روی کارآیی مصرف نیتروژن اثر گذاشته است، به طوری که با افزایش سطح کود نیتروژنه کارآیی مصرف نیتروژن (NUE) کاهش چشم گیری پیدا کرده که بالاترین میزان آن ها مربوط به مصرف90 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به دست آمده است. از نتایج به دست آمده چنین استنباط می شود که در مصرف کود نیتروژن به صورت نواری چون مجاورت کود با ریشه گیاه بیشتر شده و همچنین به احتمال باعث کاهش تلفات ناشی از تصعید و آب شویی نیتروژن گشته، لذا مصرف نیتروژن در این حالت نسبت به پخش سطحی از کارآیی مطلوب تری برخوردار بود.

رشد سریع جمعیت و نیاز روز افزون به فرآورده های دامی موجب از بین رفتن مراتع به لحاظ کمی و کیفی برای تامین علوفه دام ها می شود،که توسعه کشت گیاهان علوفه ای می تواند برای حفاظت از مراتع و جلوگیری از تخریب آنها موثر واقع شود.بدین منظور تحقیقی برای بررسی تولید و خصوصیات زراعی پنج گیاه علوفه ای گاودانه، ماشک، یونجه، اسپرس و خلر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در باغ کشاورزی خرم آباد به اجرا گذاشته شد.بر اساس نتایج آزمایش توده های خلر، ماشک و گاودانه به ترتیب بیشترین سازگاری را با منطقه مورد نظر داشتند و توده های یونجه و اسپرس کمترین سازگاری را دارا بودند.بر اساس نتایج مقایسات میانگین بین توده ها، گیاه خلر بیشترین عملکرد ماده تر، ارتفاع ساقه، عملکرد ماده خشک، ماده خشک ساقه، ماده خشک برگ و نور جذب شده را به ترتیب با میانگین های 22130 کیلوگرم در هکتار، 70.63 سانتیمتر،3991 کیلوگرم در هکتار، 2028 کیلوگرم در هکتار، 1962 کیلوگرم در هکتار و 96.91 درصد دارا بود و گیاه اسپرس کمترین میانگین ها را با مقادیر 1836 کیلوگرم در هکتار، 24.08 سانتیمتر، 506.4 کیلوگرم در هکتار، 241.9 کیلوگرم در هکتار، 264.6 کیلوگرم درهکتار و 64.89 درصدداشت.بیشترین درصدماده خشک مربوط به توده اسپرس با 27.75 درصد و کمترین مقدار مربوط به توده ماشک با 17.19 درصد بود. بیشترین درصد برگ را نیز توده گاودانه با 60.01 درصد و کمترین میزان را توده ماشک با  47.31درصد داشت. همچنین مقایسه همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد ماده تر با عملکرد ماده خشک، ماده خشک ساقه، ماده خشک برگ، نور جذب شده و ارتفاع ساقه دارای همبستگی مثبت و معنی دار در سطح احتمال 1% بود. با توجه به نتایج بدست آمده کشت خلر برای این منطقه توصیه می شود.

دستیابی به ژنوتیپ های پر محصول و تعیین میزان بذر مطلوب نقش مهمی در افزایش عملکرد و اجزا آن دارند. بهمین منظور این تحقیق در سال زراعی 87 - 1386 در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اهواز به صورت کرت های یکبار خرد شده (اسپلیت پلات) و بلوک های کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. دو ژنوتیپ جو شامل جو جنوب و لاین 15 - 83 -WB به عنوان عامل اصلی و میزان های بذر (200، 275، 350 بذر در متر مربع) به صورت عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که لاین 15 – 83 -  WBرقم جنوب با میانگین های 3740 و 2800 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید نمودند. بیشترین عملکرد دانه را میزان 275 بذر در متر مربع با میانگین 3581 و کمترین آن را میزان 200 بذر در متر مربع و معادل 3057 داشنند. بیشترین و کمترین تعداد سنبله در متر مربع مربوط به لاین 15 – 83 WB - با میانگین 397 و جو جنوب با میانگین 261 سنبله بود. بیشترین تعداد سنبله در متر مربع را میزان 275 بذر درمتر مربع با میانگین 362 و کمترین تعداد میزان 200 بذر در متر مربع با 290 سنبله داشنند. بیشترین و کمترین تعداد دانه در سنبله را رقم جنوب با میانگین 30 دانه و لاین 15 – 83 WB - با میانگین 25 دانه حاصل کردند. و میزان 350 بذر در متر مربع 30 دانه و 200 بذر در متر مربع 27 دانه را حاصل کردند. بالاترین وزن هزار دانه معادل 38 گرم به میـزان 275 بـر در متر مربع و کمترین آن به 350 بذر در متر مربع معادل 34 گرم اختصاص داشـت. بیشـتریـن شاخص برداشت را میزان 275 بذر در متر مربع با 46 درصد و کمترین آن را 200 بذر در متر مربع با 38 درصد حاصل کردند.تفاوت شاخص برداشت در تیمار ژنوتیپ ها معنی دار نبود. تفاوت بیوماس در ژنوتیپ ها در لاین 15 - 83 WB - با 8428 کیلوگرم در هکتار نسبت به رقم جنوب بیشتر بود و تفاوت آن در میزان بذر معنی دار نبود.

نیشکر یکی از گیاهان مهم قندی که حساسیت بالایی به شوری در مراحل مختلف رشدی از خود نشان می دهد. به منظور بررسی اثرات شوری آب آبیاری بر بعضی از خصوصیات مورفولوژیکی نیشکر، این تحقیق بصورت آزمایش در قالب فاکتوریل طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 87 - 1386 در کشت و صنعت سلمان فارسی اجرا گردید. تیمار های تحقیق شامل چهار سطح شوری شاهد (0)، 6، 8 و 10 میلی موز بر ســانتی متر و سه واریتــه CP57 - 614، CP69 - 1062 و IRC99 - 02 بودند. نتایج نشان داد که با افزایش شوری تمام صفات مورد مطالعه که شامل تعداد پنجه، شاخص سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی و ریشه و طول و تعداد ریشه کاهش نشان دادند. در این تحقیق مشاهده شد که کاهش وزن خشک اندام هوایی نسبت به ریشه بیشتر است. همچنین نتایج نشان داد که کاهش وزن ریشه بیشتر ناشی از تعداد ریشه تا طول ریشه بود.